Waar gaat deze richtlijn over?

Urineweginfecties zijn de meest voorkomende nosocomiale infecties. Blaaskatheters vormen de belangrijkste risicofactor op het ontstaan van een urineweginfectie. Voor het ontstaan van een urineweginfectie bij een patiënt met een blaaskatheter moeten bacteriën in de blaas terechtkomen. Dit kan gebeuren bij het inbrengen van de katheter of later via de binnenkant of de buitenkant van de katheter. Bij de intraluminale weg vindt eerst contaminatie van het drainagesysteem plaats. Daarna wordt migratie van bacteriën naar de blaas bevorderd door reflux van urine die kan optreden door niet goed functioneren of verzorgen van het drainagesysteem. Bij de extraluminale weg verplaatsen bacteriën zich van de meatus urethrae naar de blaas. Vorming van biofilm maakt het bacteriën mogelijk om zich op het katheteroppervlak te handhaven. In de gekatheteriseerde blaas werkt het spoelmechanisme niet optimaal waardoor bacteriën zich gemakkelijk kunnen handhaven, vermenigvuldigen en ontsteking veroorzaken.

Deze richtlijn richt zich op wat volgens de huidige maatstaven de beste zorg is met betrekking tot infectiepreventie en blaaskatheterisatie. In de richtlijn komen de volgende onderwerpen aan de orde:

• Indicaties en alternatieven voor een blaaskatheter
• Infectiepreventiemaatregelen bij het inbrengen van een transurethrale katheter
• Dagelijkse verzorging van patiënten met een transurethrale katheter
• Katheterwissel

De richtlijn beschrijft de indicaties en infectiepreventiemaatregelen bij patiënten met een transurethrale katheter in ziekenhuizen.

Voor aanbevelingen met betrekking tot volwassen patiënten met een urineweginfectie verwijst de werkgroep naar de richtlijn Urineweginfecties bij volwassenen. Voor algemene voorzorgsmaatregelen wordt verwezen naar derichtlijnen Handhygiëne & persoonlijke hygiëne medewerker en Persoonlijke beschermingsmiddelen.

Voor wie is deze richtlijn bedoeld?

De beoogde gebruikers van de richtlijn betreffen al diegenen die betrokken zijn bij het opstellen van het infectiepreventiebeleid in de medisch-specialistische zorg.

Voor patiënten

Een blaaskatheter is een slangetje dat via de plasbuis of via de buik in de blaas wordt ingebracht. Dit slangetje zorgt ervoor dat de plas wordt afgevoerd naar een opvangzak. De blaaskatheter wordt verwijderd als u weer normaal kunt plassen. Sommige mensen hebben een blaaskatheter voor korte tijd nodig, andere mensen voor langere tijd. 

Meer informatie in begrijpelijke taal is te lezen op thuisarts.nl. 

Hoe is de richtlijn tot stand gekomen?

De richtlijn betreft de herziening van de WIP-richtlijn Blaaskatheterisatie. Met het uitbrengen van deze richtlijn komt de bovengenoemde richtlijn te vervallen.

De richtlijn is in eerste instantie generiek opgesteld door een multidisciplinaire werkgroep met vertegenwoordigers uit de relevante domeinen, afkomstig van NIV/NVII, NVMM, NVOG, NOV, NVU, VRA, VHIG en V&VN. Tijdens de commentaarfase is de richtlijn voorgelegd aan onder andere de Patiëntenfederatie Nederland (PFNL), de koepelorganisaties van ziekenhuizen en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Op 1 juli 2025 is de richtlijn vervolgens gespecificeerd voor de medisch specialistische zorg. Hierbij zijn uitsluitend tekstuele aanpassingen gedaan (dus geen inhoudelijke wijzigingen), zodat alleen de aanbevelingen en adviezen relevant voor ziekenhuizen zijn opgenomen. Elk domein maakt deze vertaalslag afzonderlijk. Dit zorgt voor een betere aansluiting bij de praktijk en maakt toekomstige herzieningen eenvoudiger.

Het SRI is als houder van deze richtlijn de eerstverantwoordelijke voor de actualiteit van deze richtlijn. De andere aan deze richtlijn deelnemende wetenschappelijk verenigingen of gebruikers van de richtlijn delen de verantwoordelijkheid en informeren de eerstverantwoordelijke over relevante ontwikkelingen binnen hun vakgebied. 

De Federatie Medisch Specialisten heeft namens het SRI de leidende rol gehad bij de richtlijnontwikkeling. De richtlijnontwikkeling is ondersteund door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten en werd gefinancierd door het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). De financier heeft geen enkele invloed gehad op de inhoud van de richtlijn.