Non-farmacologische interventies (slaap-waakritme)
Uitgangsvraag
Wat is de waarde van non-farmacologische interventies om de slaapkwaliteit te bevorderen bij IC-patiënten?
Aanbeveling
Bespreek slaapkwaliteit met patiënten of hun naasten. Inventariseer welke factoren de slaap verstoren en welke interventies de voorkeur hebben van de patiënt
Overweeg de toepassing van non-farmacologische interventies om de slaapkwaliteit van IC-patiënten te verbeteren.
Overwegingen
Deze module beschrijft het effect van non-farmacologische interventies op de slaapkwaliteit bij IC-patiënten. De effecten van non-farmacologische interventies op delier worden apart beschreven in module Non-farmacologische interventies (delier). In deze module is uitgegaan van een situatie waarbij reeds aandacht was voor angst en pijn, conform de richtlijn Sedatie en analgesie op de IC.
Voor- en nadelen van de interventie en de kwaliteit van het bewijs
Er is literatuuronderzoek verricht naar het effect van non-farmacologische interventies ter bevordering van slaapkwaliteit, die aanvullend op de standaard zorg werden uitgevoerd bij patiënten opgenomen op de IC. Er werden 13 publicaties geïncludeerd die 17 studies beschreven, uitgevoerd in bij totaal 717 patiënten in de interventiegroep en 702 in de controlegroep.
De studies onderzochten effecten van gebruik van oordoppen, oogmasker, muziek, een combinatie van deze drie en verpleegkundige interventies. De patiëntpopulaties waren heterogeen en niet altijd goed beschreven. Het was niet altijd duidelijk beschreven of patiënten gesedeerd waren en of zij beademd werden. Dit zijn factoren die wel invloed hebben op de fysieke gesteldheid, de zorg en de omgeving van de patiënt en daarmee ook de slaapcondities. Kwaliteit van slaap en kwaliteit van leven werden gedefinieerd als cruciale uitkomstmaten en de incidentie van delier en de ligduur op de IC/ziekenhuis als belangrijke uitkomstmaten. De geïncludeerde studies hadden methodologische beperkingen (risk of bias). Aanvullend waren de resultaten inconsistent (inconsistency) en waren de studies relatief klein met vaak brede betrouwbaarheidsintervallen (imprecision). De bewijskracht van de studies voor alle vier de uitkomstmaten is zeer laag. Daarmee is ook de overall bewijskracht zeer laag. Er kan op basis van de cruciale en belangrijke uitkomstmaten geen richting worden gegeven aan de besluitvorming.
De slaapkwaliteit bij IC-patiënten is ernstig verstoord. Dit is multifactorieel bepaald, waarbij aangenomen wordt dat de IC omgeving hierop een negatief effect heeft, omdat deze primair is ingericht voor de zorg van ernstig zieke patiënten, hetgeen leidt tot licht- en geluidsoverlast. Ondanks dat het op theoretische gronden aannemelijk is dat aanpassing hiervan leidt tot een betere slaapkwaliteit, kan dit tot op heden niet worden aangetoond. Redenen hiervoor zijn onder andere al hierboven genoemd. Aanvullend is er een grote heterogeniteit aan patiënten, waardoor er geen standaardoplossing is om nadelige effecten van de IC omgeving te beperken. Aan de andere kant lijken er ook niet per se nadelige effecten te zijn van het (vrijwillig) gebruik van hulpmiddelen om omgevingsinvloeden te beperken (oogmaskers, oordopjes), muziek of verpleegkundige interventies en zijn de kosten van een dergelijke interventie zeer beperkt. Dit maakt dat deze interventies niet standaard voor elke patiënt aanbevolen kan worden, maar dat op individuele basis, in overleg met de patiënt, bepaalde interventies wel aangeboden kunnen worden, waarbij het gaat om de wens van de patiënt, deze dient voorop te staan.
Waarden en voorkeuren van patiënten (en evt. hun verzorgers)
Er is geen overtuigend bewijs dat de onderzochte interventies ter beperking van licht en geluidsoverlast, muziek of verpleging leiden tot verbetering in ‘harde’ uitkomsten (zoals slaapduur, delier incidentie en IC-opnameduur). Echter, op individueel niveau kan er wel degelijk ruimte zijn om deze interventies aan te bieden. Te denken valt aan patiënten die reeds gewend zijn om oordopjes of oogmaskers te gebruiken dan wel patiënten die aangeven het prettig te vinden om naar bepaalde muziek te luisteren. Aangezien op theoretische gronden, maar ook uit de beschreven onderzoeken, geen nadelige effecten van de interventies zijn gevonden lijkt dit ook geen risico voor de patiënt te hebben. Doel van een dergelijke interventie is naast het verbeteren van de subjectieve slaapkwaliteit ook het verbeteren van het algemene welzijn, waarbij de ruimte voor autonomie wellicht ook een bijdragend effect heeft.
Kosten (middelenbeslag)
De kosten voor de besproken interventies zijn laag. Wel kost toepassen van non-farmacologische interventies tijd voor zorgverleners, zeker wanneer individuele wensen en voorkeuren geïnventariseerd moeten worden en effecten van de interventies moeten worden geobserveerd.
Aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie
Het toepassen van oogmaskers en/of oordopjes (op verzoek van de patiënt) lijkt makkelijk te aanvaarden en te implementeren. De afdelingen dienen simpelweg deze materialen op voorraad te hebben en artsen en verpleegkundigen dienen er oog voor te hebben deze laagdrempelig aan te bieden aan de patiënt wanneer zij verwachten dat dit de slaap zou kunnen bevorderen.
De verpleegkundige interventies, waaronder psychologisch advies, vroegmobilisatie, dieetadvies en het betrekken van familie zijn uitgebreider van aard en vragen meer inspanning om te implementeren. Echter deze interventies zijn tegenwoordig algemeen aanvaard als onderdelen van goede zorg op de intensive care en komen in meerdere richtlijnen terug, wat de aanvaardbaarheid en haalbaarheid ten goede zal komen.
Non-farmacologische interventies ter bevordering van slaap zijn naar mening van de werkgroep vooral goed inpasbaar in een breder deliermanagementprotocol dat gebruikt kan worden voor de gehele IC-populatie.
Rationale van de aanbeveling: weging van argumenten voor en tegen de interventies
Non-farmacologische interventies hebben mogelijk een positief effect op de slaapkwaliteit.
De interventies die zijn beschreven in de literatuur omvatten de toepassing van oordopjes, oogmaskers, muziek en verpleegkundige interventies, die kunnen bestaan uit gestructureerde informatievoorziening en aanpassingen in de zorg die het dag- nachtritme bevorderen. De bewijskracht van de literatuur is zwak. Er zijn weinig tot geen bijwerkingen en de kosten van de interventies zijn relatief laag. De interventies zijn over het algemeen goed te implementeren. Het is belangrijk rekening te houden met de voorkeuren van de patiënt.
Onderbouwing
Achtergrond
Patiënten krijgen tijdens een IC-behandeling te maken met ernstige verstoring van zowel de slaapduur als de slaapkwaliteit.
Slaapstoornissen kennen grofweg drie oorzaken. De verstoring van de slaapopbouw in verschillende opeenvolgende fases (slaaparchitectuur) raakt verstoord door het ernstig ziekzijn én de behandeling ervoor, zoals catecholaminen. Ook cognitieve factoren, zoals angst, stress, discomfort en pijn hinderen de slaap en leiden tot onderbrekingen van de slaap (fragmentatie). Tot slot dragen licht- en geluidsbelasting en nachtelijke medische handelingen ook negatief bij aan slaapduur en -kwaliteit.
Slaapproblemen vergroten de kans op delier en verstoring de immuunfunctie. Ook is ‘het niet kunnen slapen’ een vorm van lijden tijdens de IC-behandeling. Preventie van slaapproblemen is daarom cruciaal. De literatuur beschrijft verschillende niet-farmacologische interventies met een potentieel gunstig effect op de slaap.
Non-farmacologische interventies omvatten maatregelen zoals het beperken van blootstelling aan licht en geluid met oogmaskers en oordopjes, verpleegkundige zorgaanpassingen voor een beter dag- en nachtritme, muziektherapie en lichttherapie. Deze interventies zijn zowel individueel als gebundeld beschreven. Er is overlap met de non-farmacologische interventies die worden toegepast ter preventie en behandeling van delier, zoals beschreven in Module Non-farmacologische interventies (delier).
Deze module onderzoekt hoe effectief non-farmacologische interventies effectief zijn om de slaapkwaliteit en slaapduur, en daarmee mogelijk ook de delierincidentie en IC-ligduur, gunstig zouden kunnen beïnvloeden. Daarbij gaat deze module ervan uit dat bij patiënten angst en pijn reeds adequaat zijn behandeld, zoals beschreven in de richtlijn Sedatie en analgesie op de IC.
Conclusies
6. Sleep quality (critical)
Very low GRADE |
The evidence is very uncertain about the effects of non-pharmacological interventions in addition to standard of care on sleep quality in ICU patients.
Source: Akpinar, 2022; Demoule, 2017; Diaz-Alonso, 2018; Hansen, 2018; Hu, 2015; Kim, 2020; Leong, 2021; Li, 2011; Lin, 2021; Litton, 2017; Mahran, 2020; Mou, 2020; Obanor, 2021; Scotto, 2009; Sha, 2013; Su, 2013; van Rompaey, 2012; Xie, 2011 |
7. Sleep duration (important)
Very low GRADE |
The evidence is very uncertain about the effects of non-pharmacological interventions in addition to standard of care on sleep duration in ICU patients.
Source: Demoule, 2017; Xie, 2011 |
8. Quality of life (critical)
Very low GRADE |
The evidence is very uncertain about the effects of non-pharmacological interventions in addition to standard of care on quality of life in ICU patients.
Source: Mou, 2020 |
9. Delirium incidence (important)
Very low GRADE |
The evidence is very uncertain about the effects of non-pharmacological interventions in addition to standard of care on the incidence of delirium in ICU patients.
Source: Akpinar, 2022; Demoule, 2017; Kim, 2020; Leong, 2021; Obanor, 2021; van Rompaey, 2012 |
10. Duration of ICU stay (important)
Very low GRADE |
The evidence is very uncertain about the effects of non-pharmacological interventions in addition to standard of care on duration of ICU stay in ICU patients.
Source: Demoule, 2017; Kim, 2020; Litton, 2017; Mahran, 2020; Obanor, 2021 |
Samenvatting literatuur
Description of studies
An overview of the included studies, the number of patients in the intervention and control group and the outcomes measures are summarized in Table 1.
Systematic review
Hu (2015) describes a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials published up to 2014, assessing the efficacy of non-pharmacological interventions for sleep promotion in critically ill adults in the ICU. In total, 30 studies were included in the review. To answer our clinical question, six RCTs were eligible. Interventions included earplugs (Scotto, 2009; van Rompaey, 2012) and music (Sha, 2013; Su, 2013) alone or in combination with eye masks (Xie, 2011), and nursing interventions (Li, 2011). Patients were evaluated with respect to sleep quality, sleep duration, delirium and duration of ICU stay.
Randomized controlled trials
Akpinar (2022) describes a single center RCT conducted in Turkey. Patients (mean age 64y) were admitted to the coronary intensive care unit and were not sedated. Those requiring respiratory support were connected to a mechanical ventilator. The intervention group received earplugs and eye masks in addition to standard of care. The control group received standard of care alone. The length of follow-up was 3 days. The relevant outcome measures were sleep quality and delirium.
Demoule (2017) describes a single center RCT conducted in a general ICU in France (N=64). Patients had a median age of 64 years and were not sedated. The intervention group received earplugs and eye masks in addition to standard care. The control group received standard care alone. Relevant outcome measures were: sleep quality, sleep duration, delirium and duration of ICU stay. Outcomes were assessed during the admission or at the moment of discharge (sleep quality, sleep duration, delirium, duration of ICU stay) and 90 days after discharge (sleep quality).
Díaz-Alonso (2018) describes a single center RCT conducted in Spain. Patients (N=50; age of 65% of the participants >65y; 60% male) were admitted for cardiac valve surgery with planned admission to the ICU. After surgery, patient were sedated with propofol and extubated within 24 hours. In addition to standard care, the intervention group received a short visit from a trained nurse, explaining aspects that might generate anxiety, stress, or discomfort during ICU hospitalization (e.g. electronic noises, equipment, communication difficulties). The control group received standard of care alone. The relevant outcome measure was sleep quality.
Hansen (2018) describes an RCT conducted at a university hospital in Denmark. Patients (N=37; mean age 60-65 y; 54% male) were not sedated and could be both ventilated or non-ventilated. The intervention group listened to music for 30 minutes during daytime rest, in addition to standard care. The control group received standard care alone. Data were collected shortly after the participants’ daytime rest. The relevant outcome measure was sleep quality.
Hu (2015) describes a single center RCT conducted at a cardiac surgical ICU in China. Patients (N=50; mean (SD) age 56 (11) y; 60% male) underwent primary and elective cardiac surgery. In total, 7 of the 45 patients used sedation and analgesia during the first 48 hours post surgery. The intervention group received earplugs and eye masks, combined with relaxing music in addition to standard care. The control group received standard care alone. The relevant outcome measure was sleep quality.
Kim (2020) describes a single center RCT conducted at a cardiac surgical ICU in China. Patients were elderly patients (mean age 74y; 74% male) scheduled for ICU admission after primary and elective cardiac surgery. Patients did not need mechanical ventilation. The intervention group received patient-directed interactive music sessions in addition to standard care. The control group received standard care alone. The relevant outcome measure was sleep quality, delirium and duration of ICU stay.
Leong (2021) describes a single center RCT conducted at a tertiary hospital in Singapore. Patients (N=93, median age 60-67 year; 55% male) underwent elective major colorectal surgery and were not sedated during the study. The intervention group received earplugs and eye masks in addition to standard care. The control group received standard care alone. The length of follow-up was 3 days. Relevant outcome measures were sleep quality and delirium.
Lin (2021) describes a single center RCT conducted at a medical ICU in Japan. Patients (N=107; mean age: 59 year; 24% male) were not sedated or mechanically ventilated. The intervention group received earplugs in addition to standard care. The control group received standard care alone. The length of follow-up was 3 days. Relevant outcome measures were sleep quality, delirium (surrogate outcome) and duration of ICU stay.
Litton (2017) describes a single center RCT conducted at the ICU of a private hospital in Australia. Patients (N=40, median age 66-70 years; 78% male) were listed for surgery with a planned ICU admission and expected to require mechanical ventilation. The intervention group received earplugs in addition to standard care. The control group received standard care alone. The intervention and assessment took place after the first night in the ICU, once the patients were extubated. The relevant outcome measure was sleep quality.
Mahran (2020) describes a single center RCT conducted at cardiac surgical ICU in Egypt. Patients (N=70, mean age of 47 years; 52.5% male) were included after cardiac surgery and could only participate if they did not require sedation in the postoperative phase. The intervention group received eye masks for the first three nights in addition to standard care. The control group received standard care alone. Relevant outcome measures were sleep quality and duration of ICU stay.
Mou (2020) describes a single center RCT conducted at a neurological ICU of a Chinese university hospital. Patients (N=106; mean age 58 years; 52% male) did not need surgical treatment and were able to complete questionnaires independently at the moment of admission to the hospital. Ventilation and sedation status were not further specified. In addition to standard care, the intervention group received nursing interventions consisting of psychological counseling, sleep promoting interventions, early rehabilitation and diet care. The control group received standard care alone. Patients were followed until discharge. The relevant outcome measures were sleep quality and quality of life.
Obanor (2021) describes a single center RCT conducted in a surgical ICU in the USA. Patients (N=87; mean age 51 years; 100% female) were women following plastic surgical breast free flap procedures requiring hourly postoperative assessments. Ventilation and sedation status were not further specified. The intervention group received earplugs and eye masks in addition to standard care. The control group received standard care alone. Patients were followed up until ICU discharge. Relevant outcome measures were sleep quality and delirium.
Table 1: Study descriptives, sorted by category of the intervention
Author, year |
N intervention |
N control |
Relevant outcome measures |
Earplugs |
|||
Lin, 2021 |
55 |
52 |
sleep quality |
Litton, 2017 |
20 |
20 |
sleep quality delirium duration of ICU stay |
Scotto, 2009* |
50 |
50 |
sleep quality |
van Rompaey, 2012* |
69 |
67 |
sleep quality delirium |
Eye masks |
|||
Mahran, 2020 |
35 |
35 |
sleep quality duration of ICU stay |
Music |
|||
Hansen, 2018 |
18 |
19 |
sleep quality |
Kim, 2020 |
64 |
79 |
sleep quality delirium duration of ICU stay |
Sha, 2013* |
120 |
120 |
sleep quality |
Su, 2013* |
14 |
14 |
sleep quality sleep duration |
Earplugs & eye masks |
|||
Akpinar, 2022 |
42 |
42 |
sleep quality delirium |
Demoule, 2017 |
32 |
32 |
sleep duration delirium duration of ICU stay |
Leong, 2021 |
48 |
45 |
sleep quality delirium |
Obanor, 2021 |
44 |
43 |
sleep quality delirium |
Xie, 2011* |
42 |
33 |
sleep quality sleep duration |
Earplugs & eye masks & music |
|||
Hu, 2015 |
25 |
25 |
sleep quality duration of ICU stay |
Nursing intervention |
|||
Diaz-Alonso, 2018 |
24 |
26 |
sleep quality |
Li, 2011* |
26 |
26 |
sleep quality |
Mou, 2020 |
53 |
53 |
sleep quality quality of life |
Total: |
811 |
811 |
|
* retrieved from Hu, 2015a.
Results
7. Sleep quality (critical)
The included studies used the Richards–Campbell Sleep Questionnaire (RCSQ; higher scores indicate better quality of sleep), Verran/Snyder-Halpern Sleep Scale (VSH), Pittsburgh Sleep Quality Index and the St. Mary’s Hospital Sleep Questionnaire (SMHSQ) to assess self-reported perceived sleep quality. Higher scores indicate worse perceived sleep.
Given that some studies reported mean (SD) while others reported median (IQR) or presented statistical conclusions without absolute data, results were not pooled across all studies nor within intervention subcategories.
A summary of the results for self-reported sleep quality is provided in Table 2.
Earplugs
- Lin (2021) reported mean (SD) scores for the RCSQ (Chinese version). The RCSQ score of the intervention group was 53.35 (SD 27.30), compared with 57.81 (SD 28.53) in the control group. The MD was -4.46 (95% CI -15.05 to 6.13), indicating no clinically relevant difference.
- Litton (2017) reported the median (IQR) RCSQ score after patients’ first full night without mechanical ventilation. In the intervention group, the median (IQR) score was 43 (20–58), compared with 45 (29–64) in the control group. The median difference was 2 (–21 to 25), indicating no clinically relevant difference.
- Scotto (2009) assessed sleep quality using the VSH. The authors reported that use of earplugs improved the sleep quality (P value < 0.05), but no absolute values were reported.
- Van Rompaey (2012) used five dichotomous questions on the self-reported sleep quality of the participant, and scores were categorized as (bad sleep: sum < 2; moderate sleep: sum 2 < 4; good sleep: sum ≥ 4). It was described that more participants perceived good sleep in the intervention group than those in the control group after the first night. No absolute data were reported.
Eye masks
- Mahran (2020) reported the mean (SD) RCSQ (Arabic version) over three nights. The score was 59.13 (6.48) in the intervention group and 48.74 (6.04) in the control group. The MD was 10.39 (95% CI 7.36 to 13.42), indicating a clinically relevant difference in favor of the intervention group.
Music
- Hansen (2018) reported the mean (SD) RCSQ score (Danish version) after the rest period in which the intervention took place. The score was 72 (30) in the intervention group and 50 (27) in the control group. The mean difference was 22.00 (95% CI 3.58 to 40.42) in favor of the intervention group, which was considered a clinically relevant difference.
- Kim (2020) also reported the reported the mean (SD) RCSQ score. At postoperative day 1, the scores were 46.95 (4.12) in the intervention group and 54.22 (4.08) in the control group (MD −7.27 (95% CI -8.97 to -5.57), indicating a clinically relevant difference. At postoperative day 2 the scores were 71.50 (3.72) and 56.89 (3.68) respectively (MD 14.61 (95% CI 13.07 to 16.15), indicating a clinically relevant difference in favor of the intervention group.
- Sha (2013) used the PSQI on the day of the ICU discharge to evaluate perceived sleep quality. The authors report that sleep quality, sleep duration, sleep efficiency, and total PSQI scores were statistically significant better in the intervention group compared with the control group (P value < 0.05). No absolute data were reported.
- Su (2013) assessed sleep quality using the VSH (Chinese version). It was reported that sleep quality was improved in participants receiving music intervention plus eye masks and earplugs versus usual care (SMD 1.37, 95% CI 0.79 to 1.94). No absolute data were reported.
Earplugs & eye masks
- Akpinar (2022) reported the mean (SD) RCSQ scores. The score for the first night was 40.11 (16.55) in the intervention group and 44.07 (48.48) in the control group. The MD was -3.96 (95% CI -19.45 to 11.53), indicating no clinically relevant difference.
- Demoule (2017) assessed self-reported comfort and sleep quality using a simplified VAS scale. The median (IQR score) score was 70 (50–70) in the intervention group and 60 (25–80) in the control group. The mean difference was 10, indicating a clinically relevant difference in favor of the intervention group.
- Leong (2021) reported the median (IQR) RCSQ scores. The first night, the score in the intervention group was 60 (44-82) and 64 (38-74) in the control group. The median difference was -4, indicating no clinically relevant difference.
- Obanor (2021) reported the mean (SD) RCSQ score following the first night in the ICU. The score was 64.5 (21.1) in the intervention group and 47.3 (21.9) in the control group. The MD was 17.20 (95% CI 8.16 to 26.24), indicating a clinically relevant difference in favor of the intervention group.
- Xie (2011) also used the PSQI score. A mean difference was reported, -7.25 (95% CI -8.46 to -6.04), indicating no clinically relevant difference between groups.
Earplugs, eye masks & music
- Hu (2015) reported the mean (SD) scores of the six sub scales of the RCSQ (Chinese version – NOTE: higher scores indicate poorer perceived sleep quality) separately. Scores on the sub scale perceived quality were 23.7 (20.6) in the intervention group and 54.0 (25.5) in the control group. The MD was -30.30 (95% CI -43.77 to -16.83), indicating a clinically relevant difference in favor of the intervention group.
Nursing intervention
- Diaz-Alonso (2018) reported the average (SD) RCSQ score following the first night after surgery. The RCSQ score was 59.0 (27.2) in the intervention group and 63.0 (34.9) in the control group. The MD was -4.00 [-23.34, 15.34], indicating no clinically relevant difference.
- Li (2011) used the PSQI (Chinese version – NOTE: higher scores indicate poorer perceived sleep quality) and mean (SD) scores were 5.57 (2.62) in the intervention group and 10.03 (2.62) in the control group. The MD was -4.46 (95% CI -5.88 to -3.04), indicating no clinically relevant difference.
- Mou (2020) reported that the mean (SD) PSQI score was 7.78 (SD 2.35) in the intervention group and 10.95 (SD 2.08) in the control group. The MD was -3.17 (95% CI -4.01 to -2.33), indicating no clinically relevant difference.
Table 2: results self-reported sleep quality
Author, year |
Measurement |
Score intervention group |
Score control group |
Overall result MD (95% CI) unless stated otherwise |
|
|
|
||
Lin, 2021 |
RCSQ mean (SD) |
53.35 (27.30) |
57.81 (28.53) |
-4.46 (-15.05 to 6.13) |
Litton, 2017 |
RCSQ median (IQR) |
43 (20–58) |
45 (29–64) |
Median diff 2 (–21 to 25) |
Scotto, 2009* |
VSH |
nr |
nr |
“improved sleep quality” |
van Rompaey, 2012* |
five dichotomous questions |
nr |
nr |
“more participants perceived good sleep in the intervention group than those in the control group after the first night” |
Eye masks |
|
|
|
|
Mahran, 2020 |
RCSQ mean (SD) |
59.13 (6.48) |
48.74 (6.04) |
10.39 (7.36 to 13.42), |
Music |
|
|
|
|
Hansen, 2018 |
RCSQ mean (SD) |
72 (30) |
50 (27) |
22 (3.58 to 40.42) |
Kim, 2020 |
RCSQ mean (SD), POD 1 POD 2 |
46.95 (4.12) 71.50 (3.72)
|
54.22 (4.08) 56.89 (3.68)
|
MD −7.27 (5.80) MD 14.61 (5.23)
|
Sha, 2013 |
PSQI |
nr |
nr |
“sleep quality, sleep duration, sleep efficiency, and total PSQI scores were statistically significant better in the intervention group compared with the control group “ |
Su, 2013 |
VSH |
nr |
nr |
SMD 1.37, 95% CI 0.79 to 1.94 |
Earplugs & eye masks |
|
|
|
|
Akpinar, 2022 |
RCSQ mean (SD) |
40.11 (16.55) |
44.07 (48.48) |
-3.96 (-19.45 to 11.53), |
Leong, 2021 |
RCSQ median (IQR) |
60 (44-82) |
64 (38-74) |
median diff -4 |
Obanor, 2021 |
RCSQ mean (SD) |
64.5 (21.1) |
47.3 (21.9) |
17.20 (8.16 to 26.24) |
Xie, 2011 |
PSQI mean (SD) |
nr |
nr |
-7.25 (-8.46 to -6.04), |
Earplugs & eyemasks & music |
|
|
|
|
Hu, 2015 |
RCSQ* mean (SD) |
23.7 (20.6) |
54.0 (25.5) |
-30.30 (-43.77 to -16.83) |
Nursing intervention |
|
|
|
|
Diaz-Alonso, 2018 |
RCSQ mean (SD) |
59.0 (27.2) |
63.0 (34.9) |
-4.00 (-23.34 to 15.34) |
Li, 2011* |
PSQI* mean (SD) |
5.57 (2.62) |
10.03 (2.62) |
-4.46 (-5.88 to -3.04) |
Mou, 2020 |
PSQI mean (SD) |
7.78 (2.35) |
10.95 (2.08) |
-3.17 (CI -4.01 to -2.33), |
Higher scores indicates better sleep unless marked with a star sign (*). *higher scores indicate poorer perceived sleep quality. Nr: not reported
8. Sleep duration (important)
Demoule (2017 - earplugs & eye masks) assessed sleep duration by polysomnography, and presented total sleep duration from 2:00 p.m. to 8:00 a.m., total sleep duration during nighttime (from 10:00 p.. to 8:00 a.m.) and REM sleep. sleep duration. Total sleep duration was 290 (146–410) minutes in the intervention group and 301 (229–398) minutes in the control group (median difference – 11 minutes).
Total sleep duration during nighttime was 286 (120–392) minutes in the intervention group and 274 (177–329) minutes in the control group (median difference 12 minutes).
The median (IQR) time of REM sleep was 35 (9–60) in the intervention group and 32 (6–48) minutes in the control group (median difference 3 minutes).
These differences were not considered clinically relevant.
In the study of Xie (2011 - earplugs & eye masks) assessed sleep duration by EEG monitoring. The mean (SD) total sleep duration was 7.8 (0.8) hours in the intervention group compared with 4.86 (1.04) hours in the control group. The MD was 2.94 (95% CI 2.51,3.37), which was considered a clinically relevant difference, in favour of the intervention group.
Su (2013 – music) assessed sleep duration by polysomnographic recordings for the first 2 hours of the nocturnal sleep between the hours of 9:30 p.m. to 11:30 p.m. No statistically significant differences in the mean total sleep duration were observed. It was also reported that patients in the intervention group had statistically significant shorter stage two sleep duration and longer stage three sleep duration in the first two hours of the nocturnal sleep.
9. Quality of life (critical)
Mou (2020 - nursing intervention) reported the scores for the 8 sub scales of the SF-36, with higher scores indicating better quality of life. Mean (SD) scores of the intervention and control group were 65.50 (6.05) and 59.97 (4.50) for the energy subscale; 81.10 (4.30) and 75.50 (5.55) for emotional function; 70.08 (4.30) and 64.40 (5.40) for mental health.
The MDs were 5.53 (95% CI 3.50 to, 7.56), 5.60 (95% CI 3.71 to 7.49) and 5.68 (95% CI 3.82 to 7.54), indicating no clinically relevant differences.
10. Delirium incidence (important)
Van Rompaey (2012 – earplugs) reported the incidence of delirium and confusion (based on Neelon and Champagne Confusion Scale [NEECHAM]). Delirium was present in 24 of the 69 (34.7%) patients in the intervention group and 40 of the 67 (59.7%) patients in the control group (RR 0.58; 95% CI 0.40 to 0.85). This difference was considered clinically relevant and in favour of the intervention group.
Akpinar (2022 - earplugs & eye masks) reported mean (SD) ICDSC score (8 items; each item is scored either 0 or 1; total score > 4 indicates diagnosis of delirium). The scores of the intervention group and control group were 0.47 (0.50) and 0.42 (0.50) at baseline, 0.33 (065) and 0.50 (0.70) for the second night and 0.19 (039) and 0.57 (0.66) for the third night, respectively. MD’s were 0.05 (95% CI -0.16 to 0.26), -0.17 (9% CI -0.46 to 0.12) and -0.38 (95% CI -0.61 to -0.15) respectively, indicating no clinically relevant differences and also not statistically significant.
Demoule (2017 - earplugs & eye masks) reported the number of patients with delirium (based on CAM-ICU) at ICU discharge. In the intervention group, 2 of the 22 (9.1%) patients had delirium and in the intervention group 2 of the 23 (8.7%) patients had delirium, indicating no difference between groups.
Leong (2021 - earplugs & eye masks) it was reported that there was no difference in the incidence of delirium (based on Neelon and Champagne Confusion Scale) between the two groups overall over the three postoperative days. No absolute data was provided, therefore is it not possible to assess whether there was a clinically relevant difference.
For the study of Leong (2021 - earplugs & eye masks) it was reported that there was no difference in the incidence of delirium (based on Neelon and Champagne Confusion Scale) between the two groups overall over the three postoperative days. No absolute data was provided, therefore is it not possible to assess whether there was a clinically relevant difference.
Obanor (2021 - earplugs & eye masks) reported the number of patients with and without delirium (based on CAM-ICU). None of the patients in the intervention group and the control group had delirium.
Kim (2020 – music) reported that patients’ outcomes including delirium were not significantly different among the groups. No absolute data were provided, therefore is it not possible to assess whether there was a clinically relevant difference.
11. Duration of ICU stay (important)
Litton (2017 – earplugs) reported the median (IQR) ICU length of stay. The ICU length of stay was 4 (3–5) in the intervention group and 3 (3–5) in the control group. The median difference was 1 (0–1), which was considered a clinically relevant difference.
Mahran (2020 – eye masks) reported that the intervention group was hospitalized in the ICU for on average 4.32 (SD 0.54) and the control group for 4.97 (SD 1.01) days (MD -0.65; 95% CI -1.03 to -0.27), indicating no difference between the groups.
Demoule (2017 - earplugs & eye masks) reported that the median (IQR) stay in the ICU was
7 (4–11) in the intervention group and 7 (5–26) in the control group, indicating no difference between the groups.
Obanor (2021 - earplugs & eye masks) reported that the mean (SD) length of stay in the ICU was 1.66 (0.50) days in the intervention group and 1.61 (0.45) in the control group (MD 0.05; 95% CI -0.15 to 0.25), indicating no difference between the groups.
Kim (2020 – music) reported that patients’ outcomes including ICU/hospital stay were not significantly different among the groups. No absolute data was provided, therefore is it not possible to assess whether there was a clinically relevant difference.
Level of evidence of the literature
The level of evidence regarding the outcomes sleep quality, sleep duration, quality of life, delirium and length of hospital/ICU stay started at high because it was based on randomized controlled trials. The level of evidence was downgraded by three levels due to methodological shortcomings (risk-of-bias, -1), inconsistent results (inconsistency, -1) and limited number of included patients (imprecision, -1). The final level is very low.
Zoeken en selecteren
A systematic review of the literature was performed to answer the following question: What is the effect of non-pharmacological interventions aiming to improve sleep quality on sleep quality, sleep duration, delirium incidence, duration of ICU stay and quality of life?
P: | adult ICU patients |
I: |
non-pharmacological interventions (including: eye masks, cycled light, earplugs or other noise canceling sleep duration interventions, music therapy, nurse led interventions; as an individual intervention or bundled) |
C: | no intervention, placebo, usual care |
O: |
sleep quality, , delirium incidence, duration of ICU stay and quality of life. |
Relevant outcome measures
The guideline development group considered sleep quality and quality of life as critical outcome measures for decision making; and sleep duration, delirium incidence, duration of ICU stay as important outcome measures for decision making.
The working group defined the outcome measures as follows:
- Sleep quality: quality of sleep assessed with (self-reported) questionnaires
- Sleep duration: total sleep duration, duration of REM sleep in minutes or hours
- Delirium incidence: the number of participants who were diagnosed with delirium during IC/hospital stay.
- Duration of ICU stay: the number of days spent in the ICU.
- Quality of life: quality of life as assessed with (self-reported) questionnaires.
The working group defined the following a minimal clinically (patient) important difference per outcome measure:
- Sleep quality: A difference of 10mm points on the RCSQ; a difference of 1 point on the NRS; a difference of 2 points on the RASS.
- Sleep duration: difference of 1 hour/60 minutes
- Delirium incidence: a difference of 5% in delirium incidence (RR ≤ 0.95 RR ≥ 1.05) or a difference of 0.8 points at the ICDSC from a score of ≥3. Duration of ICU stay: a difference of one day between groups.
- Quality of life: a difference of 10% of the total score.
Search and select (Methods)
The databases Medline (via OVID) and Embase (via Embase.com) and CINAHL were searched with relevant search terms until April 7th, 2022. The detailed search strategy is depicted under the tab Methods. The systematic literature search resulted in 323 hits. Studies were selected based on the following criteria:
- Describing adult patients in the intensive care unit ;
- Describing non-pharmacological interventions ((bundles of) earplugs, eye mask, light and sound reduction; nursing interventions) aiming to improve sleep;
- Study design: randomized controlled trials (RCTs) or systematic reviews (SRs) of RCTs with a detailed description of included studies, a risk-of-bias judgement; a detailed description of the literature search strategy and included a meta-analysis;
- Articles published in English or Dutch;
- Describing at least one of the following outcome measures: sleep quality, delirium, duration of ICU stay and quality of life.
- At least 10 patients in each study arm.
A total of 85 studies was initially selected based on title and abstract screening. After reading the full text, 72 studies were excluded (see the table with reasons for exclusion under the tab Methods), and 13 publications were included.
Results
In total, 13 publications describing 17 studies were included in the analysis of the literature. In both the pooled intervention group and control group, a total of 781 patients were included. Important study characteristics and results are summarized in the evidence tables. The assessment of the risk of bias is summarized in the risk of bias tables.
Referenties
- Akpinar RB, Aksoy M, Kant E. Effect of earplug/eye mask on sleep and delirium in intensive care patients. Nurs Crit Care. 2022 Jul;27(4):537-545. doi: 10.1111/nicc.12741. Epub 2022 Jan 12. PMID: 35021263.
- Chamanzari H , Hesari-Moghadam M , Malekzadeh J , Shakeri M T , Hojjat S K , et al. Effects of a quiet time protocol on the sleep quality of patients admitted in the intensive care unit. Med Surg Nurs J. 2016;5(1):e68074.
- Chen L, Zheng J, Lv S, Li B, Yang L. Impact of a sleep promotion protocol on off-pump coronary artery bypass graft patients. Nurs Crit Care. 2022 Mar;27(2):214-222. doi: 10.1111/nicc.12637. Epub 2021 Apr 20. PMID: 33880854.Demoule A, Carreira S, Lavault S, Pallanca O, Morawiec E, Mayaux J, Arnulf I, Similowski T. Impact of earplugs and eye mask on sleep in critically ill patients: a prospective randomized study. Crit Care. 2017 Nov 21;21(1):284. doi: 10.1186/s13054-017-1865-0. PMID: 29157258; PMCID: PMC5696771.
- Díaz-Alonso J, Smith-Plaza AM, Suárez-Mier B, Lana A. Impact of a Nurse Intervention to Improve Sleep Quality in Intensive Care Units: Results From a Randomized Controlled Trial. Dimens Crit Care Nurs. 2018 Nov/Dec;37(6):310-317. doi: 10.1097/DCC.0000000000000319. PMID: 30273216.
- Hansen IP, Langhorn L, Dreyer P. Effects of music during daytime rest in the intensive care unit. Nurs Crit Care. 2018 Jul;23(4):207-213. doi: 10.1111/nicc.12324. Epub 2017 Nov 20. PMID: 29159864.
- Hua RF, Jiang XY, Chen J, Zeng Z, Chen XY, Li Y, Huining X, Evans DJ. Non-pharmacological interventions for sleep promotion in the intensive care unit. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Oct 6;2015(10):CD008808. doi: 10.1002/14651858.CD008808.pub2. PMID: 26439374; PMCID: PMC6517220.
- Hub RF, Jiang XY, Hegadoren KM, Zhang YH. Effects of earplugs and eye masks combined with relaxing music on sleep, melatonin and cortisol levels in ICU patients: a randomized controlled trial. Crit Care. 2015 Mar 27;19(1):115. doi: 10.1186/s13054-015-0855-3. PMID: 25881268; PMCID: PMC4391192.
- Kim J, Choi D, Yeo MS, Yoo GE, Kim SJ, Na S. Effects of Patient-Directed Interactive Music Therapy on Sleep Quality in Postoperative Elderly Patients: A Randomized-Controlled Trial. Nat Sci Sleep. 2020 Oct 21;12:791-800. doi: 10.2147/NSS.S286375. PMID: 33117015; PMCID: PMC7585863.
- Leong RW, Davies LJ, Fook-Chong S, Ng SY, Lee YL. Effect of the use of earplugs and eye masks on the quality of sleep after major abdominal surgery: a randomised controlled trial. Anaesthesia. 2021 Nov;76(11):1482-1491. doi: 10.1111/anae.15468. Epub 2021 Apr 21. PMID: 33881774.
- Li SY, Wang TJ, Vivienne Wu SF, Liang SY, Tung HH. Efficacy of controlling night-time noise and activities to improve patients' sleep quality in a surgical intensive care unit. J Clin Nurs. 2011 Feb;20(3-4):396-407. doi: 10.1111/j.1365-2702.2010.03507.x. PMID: 21219521.
- Lin YC, Lin TJ, Liu CH, Chen YT, Lai HL. Effects of an earplug placement intervention on sleep quality in patients in a medical intensive care unit: A randomized controlled trial. Int J Nurs Pract. 2022 Apr;28(2):e13016. doi: 10.1111/ijn.13016. Epub 2021 Sep 19. PMID: 34541752.
- Litton E, Elliott R, Ferrier J, Webb SAR. Quality sleep using earplugs in the intensive care unit: the QUIET pilot randomised controlled trial. Crit Care Resusc. 2017 Jun;19(2):128-133. PMID: 28651508.
- Mahran GS, Leach MJ, Abbas MS, Abbas AM, Ghoneim AM. Effect of Eye Masks on Pain and Sleep Quality in Patients Undergoing Cardiac Surgery: A Randomized Controlled Trial. Crit Care Nurse. 2020 Feb 1;40(1):27-35. doi: 10.4037/ccn2020709. PMID: 32006033.
- Mou C, Yang J, Qu Y, Li W, Cao N. Effect of systematic nursing intervention on quality of life of ICU patients and core family members in the neurology department. Int J Clin Exp Med. 2020; 13(12):9940-9947. www.ijcem.com /ISSN:1940-5901/IJCEM0120861
- Obanor OO, McBroom MM, Elia JM, Ahmed F, Sasaki JD, Murphy KM, Chalk S, Menard GA, Pratt NV, Venkatachalam AM, Romito BT. The Impact of Earplugs and Eye Masks on Sleep Quality in Surgical ICU Patients at Risk for Frequent Awakenings. Crit Care Med. 2021 Sep 1;49(9):e822-e832. doi: 10.1097/CCM.0000000000005031. PMID: 33870919.
Evidence tabellen
Risk of bias assessment
Table of quality assessment for systematic reviews of RCTs and observational studies
Based on AMSTAR checklist (Shea et al.; 2007, BMC Methodol 7: 10; doi:10.1186/1471-2288-7-10) and PRISMA checklist (Moher et al 2009, PLoS Med 6: e1000097; doi:10.1371/journal.pmed1000097)
Study
First author, year |
Appropriate and clearly focused question?1
Yes/no/unclear |
Comprehensive and systematic literature search?2
Yes/no/unclear |
Description of included and excluded studies?3
Yes/no/unclear |
Description of relevant characteristics of included studies?4
Yes/no/unclear |
Appropriate adjustment for potential confounders in observational studies?5
Yes/no/unclear/notapplicable |
Assessment of scientific quality of included studies?6
Yes/no/unclear |
Enough similarities between studies to make combining them reasonable?7
Yes/no/unclear |
Potential risk of publication bias taken into account?8
Yes/no/unclear |
Potential conflicts of interest reported?9
Yes/no/unclear |
Hu, 2015
Cochrane review |
Yes |
Yes |
Yes |
Yes |
Not applicable |
Yes |
Yes |
Yes |
Yes |
Risk of bias table for intervention studies (randomized controlled trials; based on Cochrane risk of bias tool and suggestions by the CLARITY Group at McMaster University)
Study reference
(first author, publication year) |
Was the allocation sequence adequately generated?
Definitely yes Probably yes Probably no Definitely no |
Was the allocation adequately concealed?
Definitely yes Probably yes Probably no Definitely no |
Blinding: Was knowledge of the allocated interventions adequately prevented?
Were patients blinded?
Were healthcare providers blinded?
Were data collectors blinded?
Were outcome assessors blinded?
Were data analysts blinded?
Definitely yes Probably yes Probably no Definitely no |
Was loss to follow-up (missing outcome data) infrequent?
Definitely yes Probably yes Probably no Definitely no |
Are reports of the study free of selective outcome reporting?
Definitely yes Probably yes Probably no Definitely no |
Was the study apparently free of other problems that could put it at a risk of bias?
Definitely yes Probably yes Probably no Definitely no |
Overall risk of bias If applicable/necessary, per outcome measure
LOW Some concerns HIGH
|
Lin, 2021 |
Definitely yes;
Reason: draw a lot at random from an opaque jar |
Definitely yes;
Reason: The first author was responsible to oversee the enrollment and treatment allocation process
|
Probably yes;
Reason: The first author was responsible to oversee the enrollment and treatment allocation process, and the researchers who performed the analyses or performed the HPLC for the urinary MT6s were blinded to the randomization. No information about the health care providers and data collectors |
Definitely yes;
Reason: All randomized patients included in analysis
|
Probably yes;
Reason: All relevant and announced outcomes reported; registered: ISRCTN94971645 |
Probably yes
Reason: A per-protocol analysis was used for analysing the data; all patients treated as randomized |
LOW |
Litton, 2017 |
Definitely yes
Reason: The randomisation sequence was generated by an online randomisation resource (http:// www.randomization.com)” |
Probably yes
Reason: “Allocation concealment was maintained by using permuted block randomisation and sealed, opaque, consecutively numbered envelopes.” No further details |
Probably no
Reason: “By necessity, the study was open label.” No further blinding of outcome assessor or data analysts reported |
Definitely yes
Reason: all patients included in analysis, no lost to FU |
Probably yes
Reason: registered ACTRN12615001125516 |
Probably yes
Reason: no other info; funding not reported |
LOW |
Mahran, 2020 |
Probably yes
Reason: “Treatment assignment codes were randomly generated using a computerized random number generator and concealed from the researcher. A study coordinator screened and enrolled participants using sequentially numbered, sealed opaque envelopes.” |
Probably yes
Reason: “Treatment assignment codes were randomly generated using a computerized random number generator and concealed from the researcher. A study coordinator screened and enrolled participants using sequentially numbered, sealed opaque envelopes.” |
Probably yes
Reason: “Although it was not possible to blind participants and clinical staff members to the assigned interventions, the assessments were undertaken by a researcher who was blinded to group allocation” |
Probably no
Reason: 4/35 patients in the intervention group did not want to wear eyemask (11% of group) |
Probably yes
Reason: registered NCT03213860 |
Probably no
Reason: funding not reported; no intention-to-treat analysis performed (4/35 patients in intervention group did not want to wear eyemask, not included in analysis) |
Some concerns
Reason: 11% of intervention group did not receive intervention and was excluded from analysis |
Akpinar, 2021 |
c
Reason: “were included in the study and then assigned to the experimental and control groups via the block randomization method. A research team member not involved in either subject recruitment or the intervention processes prepared the random assignment schedule, which was generated by the computer software Research Randomizer.” |
Definitely yes
Reason: “Group assignments were placed in sealed envelopes and revealed sequentially at the time of randomization.” |
Probably no
Reason: not described; patient blinding not possible |
Definitely yes
Reason: all allocated patients included in analysis |
Probably yes
Reason: announced outcomes reported; trial not registered |
No information
Reason: funding and conflicts described; unclear whether intention-to-treat protocol was used and whether data was incomplete |
Some concerns
Reason: no registration, blinding not reported; protocol for missing data and analysis unclear |
Obanor, 2021 |
No information
Reason: “patients were randomly assigned in a 1:1 ratio” |
No information
Reason: “patients were randomly assigned in a 1:1 ratio” |
Probably no
Reason: impossible to blind patients; other blinding not described |
Definitely yes
Reason: all allocated patients included in analysis |
Probably yes
Reason: registered NCT03957317 |
No information
Reason: no other info; funding not reported |
Some concerns
Reason: randomization, allocation concealment and blinding not reported |
Leong, 2021 |
Definitely yes
Reason: “A randomisation sequence by permuted blocks of 4 and 6 with an allocation of 1:1 was generated by a computer programme and concealment was maintained by an independent investigator with no clinical involvement in the trial.” |
Probably yes
Reason: “A randomisation sequence by permuted blocks of 4 and 6 with an allocation of 1:1 was generated by a computer programme and concealment was maintained by an independent investigator with no clinical involvement in the trial.” |
Probably yes
Reason: patients and care providers not blinded; outcome assessor blinded (except for satisfaction but that outcome is not included in this summary); data analyst blinded |
Definitely yes
Reason: all allocated patients included in analysis |
Probably yes
Reason: registered NCT03702296 |
Probably no
Reason: funding and conflicts described; intention-to-treat protocol was used for primary analysis but unclear which results come from primary analysis; part of results possibly retrospectively assessed |
Some concerns
Reason: missing data possibly retrospectively assessed |
Demoule, 2017 |
Definitely yes
Reason: Randomization was performed using a computer-generated sequence provided through a website |
No information |
Probably no
Reason: impossible to blind patients; other blinding not described except for the objective sleep measures |
Definitely no
Reason: high drop out due to technical problems (ITT analysis; drop out higher in intervention group) and additionally to not adhering to protocol (per protocol analysis) |
Probably yes
Reason: NCT02292134. Registered on 21 Nov 2013. |
Probably yes
Reason: no other info; funding not reported |
Some concerns
Reason: allocation concealment, missing data, high rate of excluded patients |
Hu, 2015 |
No information
Reason: “Patients were randomly assigned to two different groups using the closed-envelope method.” |
Probably yes
Reason: “Patients were randomly assigned to two different groups using the closed-envelope method.” |
Probably no
Reason: impossible to blind patients; other blinding not described |
Definitely no
Reason: 20% (5/25) patients excluded from intervention as they did not want to listen to music |
Probably yes
Reason: registered Chinese Clinical Trial Registry: ChiCTR-IOR-14005511. |
Definitely no
Reason: no intention to treat protocol for analysis although high drop out was present in intervention group due to subjective reason (not wanting to listen to music) |
HIGH RISK of bias
Reason: method of randomization unclear, no blinding, high drop out rate in intervention group and no analysis according to ITT |
Hansen, 2018 |
No information
Reason: “Participants were randomly assigned to an intervention group or a control group using block randomization´ |
No information
|
Probably no
Reason: “The researchers collecting data and performing statistical analysis were not blinded to which subjects were assigned to the intervention or control group, respectively. In addition, it was not possible to blind the participants due to the nature of the intervention.” |
Probably no
Reason: 5/42 (11.9%) excluded after inclusion; reasons not explained |
Probably yes
Reason: announced outcomes reported; trial not registered |
No information
Reason: no other info; funding and conflicts of interest not reported |
HIGH RISK of bias
Reason: method of randomization and allocation concealment unclear, no blinding, unclear why 11% of patients were excluded after inclusion and before randomization; funding and conflicts of interest not reported |
Kim, 2020 |
Definitely yes
Reason: Patients were randomly allocated to three groups (patient-directed interactive music therapy group, passive listening group, control group) by an investigator using a reproducible set of computer-generated random numbers via a web-based system (REDCap).
|
Definitely yes
Reason: … reproducible set of computer-generated random numbers via a web-based system (REDCap). The allocation was thus concealed until the last minute of the process of obtaining consent. |
Probably no
Reason: blinding not described |
Definitely no
Reason: 33.5% of randomized patients not included in follow-up analysis |
Probably no
Reason: registered NCT03156205; results not reported separately for both intervention groups; passive listening seems to be pooled with the control group or the total number of patients in the analysis do not add up. |
Definitely no
Reason: no intention to treat protocol for analysis although high drop out was present in all groups; patients that did not want to proceed the intervention, were withdrawn from the study. |
HIGH RISK of bias
Reason: no blinding reported, 33.5% lost to FU, no analysis according to ITT |
Mou, 2020 |
No information
Reason: “… were recruited and randomly divided into a study group and a control group”. |
No information
|
Probably no
Reason: blinding not described |
Probably yes
Reason: almost all allocated patients included in analysis |
Probably yes
Reason: announced outcomes reported; trial not registered |
Probably yes
Reason: not all outcome data available for all patients; reason unclear |
Some concerns
Reason: no information about randomization, allocation concealment, blinding and handling missing data; no protocol available |
Diaz-Alonso, 2018 |
No information
Reason: “ Finally, 40 patients were included and were randomly assigned to the 2 studied groups (20 for CG and 20 for EG).” |
No information |
Probably no
Reason: patient and care provider not blinded, outcome assessor blinded (“ an independent nurse performed the postintervention measures in the ICU, to reduce bias in data collection.”); data analyst unknown. |
Probably yes
Reason: 4/24 and 6/26 lost to FU; lost or intubated |
Probably yes
Reason: announced outcomes reported; trial not registered |
Probably yes
Reason: number of patients lost to FU and reasons comparable between treatment groups |
Some concerns
Reason: no information about randomization, allocation concealment; blinding |
Borji, 2017 |
No information
Reason: The patients were randomly assigned into experimental and control groups with 30 individuals each. |
No information |
No information |
No information |
Probably yes
Reason: announced outcomes reported; trial not registered |
Probably yes
Reason: number of patients lost to FU and reasons comparable between treatment groups |
High
No information was provided about randomisation, concealment of allocation and blinding. The study was quasi-experimental by design. |
Table of excluded studies
Reference |
Reason for exclusion |
Al Mutair A, Shamsan A, Salih S, Al-Omari A. Sleep Deprivation Etiologies Among Patients in the Intensive Care Unit: Literature Review. Dimens Crit Care Nurs. 2020 Jul/Aug;39(4):203-210. doi: 10.1097/DCC.0000000000000422. PMID: 32467403. |
wrong study design |
Aparício C, Panin F. Interventions to improve inpatients' sleep quality in intensive care units and acute wards: a literature review. Br J Nurs. 2020 Jul 9;29(13):770-776. doi: 10.12968/bjon.2020.29.13.770. PMID: 32649254. |
Relevant studies included individualle |
Arttawejkul P, Reutrakul S, Muntham D, Chirakalwasan N. Effect of Nighttime Earplugs and Eye Masks on Sleep Quality in Intensive Care Unit Patients. Indian J Crit Care Med. 2020 Jan;24(1):6-10. doi: 10.5005/jp-journals-10071-23321. PMID: 32148342; PMCID: PMC7050172. |
N < 10 |
Azimian J, Assar O, Javadi A, Froughi Z. Effect of Using Eye Masks and Earplugs on the Risk of Post-traumatic Stress Disorder Development in Patients Admitted to Cardiac Surgery Intensive Care Units. Indian J Crit Care Med. 2019 Jan;23(1):31-34. doi: 10.5005/jp-journals-10071-23109. PMID: 31065206; PMCID: PMC6481258. |
does not meet PICO (O) |
Bae G, Lim F. The Impact of Nonpharmacological Interventions on Sleep Quality Among Older Adult Patients in the Intensive Care Unit. Crit Care Nurs Q. 2021 Apr-Jun 01;44(2):214-229. doi: 10.1097/CNQ.0000000000000355. PMID: 33595968. |
wrong study design |
Bani Younis MK, Hayajneh FA, Alduraidi H. Effectiveness of using eye mask and earplugs on sleep length and quality among intensive care patients: A quasi-experimental study. Int J Nurs Pract. 2019 Jun;25(3):e12740. doi: 10.1111/ijn.12740. Epub 2019 May 14. PMID: 31090172. |
wrong study design |
Beck Edvardsen J, Hetmann F. Promoting Sleep in the Intensive Care Unit. SAGE Open Nurs. 2020 Jun 8;6:2377960820930209. doi: 10.1177/2377960820930209. PMID: 33415285; PMCID: PMC7774495. |
wrong publication type |
Bellon F, Beti-Abad A, Pastells-Peiró R, Casado-Ramirez E, Moreno-Casbas T, Gea-Sánchez M, Abad-Corpa E. Effects of nursing interventions to improve inpatients' sleep in intensive and non-intensive care units: Findings from an umbrella review. J Clin Nurs. 2022 Feb 15. doi: 10.1111/jocn.16251. Epub ahead of print. PMID: 35170142. |
wrong publication type |
Bion V, Lowe AS, Puthucheary Z, Montgomery H. Reducing sound and light exposure to improve sleep on the adult intensive care unit: An inclusive narrative review. J Intensive Care Soc. 2018 May;19(2):138-146. doi: 10.1177/1751143717740803. Epub 2017 Nov 15. PMID: 29796071; PMCID: PMC5956687. |
wrong publication type |
Borji M, Otaghi M, Salimi E, Sanei P. Investigating the effect of performing the quiet time protocol on the sleep quality of cardiac patients. 2017. Biomedical Research; 28 (16): 7076-7080. |
wrong population (cardiac care unit) |
Brito RA, do Nascimento Rebouças Viana SM, Beltrão BA, de Araújo Magalhães CB, de Bruin VMS, de Bruin PFC. Pharmacological and non-pharmacological interventions to promote sleep in intensive care units: a critical review. Sleep Breath. 2020 Mar;24(1):25-35. doi: 10.1007/s11325-019-01902-7. Epub 2019 Jul 31. PMID: 31368029. |
relevant studies included individually |
Chaudhary A, Kumari V, Neetu N. Sleep Promotion among Critically Ill Patients: Earplugs/Eye Mask versus Ocean Sound-A Randomized Controlled Trial Study. Crit Care Res Pract. 2020 Dec 23;2020:8898172. doi: 10.1155/2020/8898172. PMID: 33425385; PMCID: PMC7773452. |
does not meet PICO (C) |
Chen JH, Chao YH, Lu SF, Shiung TF, Chao YF. The effectiveness of valerian acupressure on the sleep of ICU patients: a randomized clinical trial. Int J Nurs Stud. 2012 Aug;49(8):913-20. doi: 10.1016/j.ijnurstu.2012.02.012. Epub 2012 Mar 3. PMID: 22391336. |
wrong intervention |
Cooke M, Ritmala-Castrén M, Dwan T, Mitchell M. Effectiveness of complementary and alternative medicine interventions for sleep quality in adult intensive care patients: A systematic review. Int J Nurs Stud. 2020 Jul;107:103582. doi: 10.1016/j.ijnurstu.2020.103582. Epub 2020 Mar 20. PMID: 32380262. |
relevant studies included individually |
Dick-Smith F. 'Sorry, were you sleeping? Nurses' role in the promotion of sleep for critically ill patients. Contemp Nurse. 2017 Feb;53(1):121-125. doi: 10.1080/10376178.2016.1261632. Epub 2016 Nov 29. PMID: 27848277. |
wrong study design |
Elliott R, McKinley S, Cistuli P. A study to improve sleep for patients in an Australia ICU is inconclusive. 2011. NURSING SCHOLARSHIP PAPERS| VOLUME 25, ISSUE 2, P119, MAY 01, 2012 |
wrong study design |
Engwall M, Fridh I, Johansson L, Bergbom I, Lindahl B. Lighting, sleep and circadian rhythm: An intervention study in the intensive care unit. Intensive Crit Care Nurs. 2015 Dec;31(6):325-35. doi: 10.1016/j.iccn.2015.07.001. Epub 2015 Jul 26. PMID: 26215384. |
wrong study design |
Engwall M, Fridh I, Bergbom I, Lindahl B. Let there be light and darkness: findings from a prestudy concerning cycled light in the intensive care unit environment. Crit Care Nurs Q. 2014 Jul-Sep;37(3):273-98. doi: 10.1097/CNQ.0000000000000031. PMID: 24896559. |
wrong study design |
Fang CS, Wang HH, Wang RH, Chou FH, Chang SL, Fang CJ. Effect of earplugs and eye masks on the sleep quality of intensive care unit patients: A systematic review and meta-analysis. J Adv Nurs. 2021 Nov;77(11):4321-4331. doi: 10.1111/jan.14914. Epub 2021 Jun 7. PMID: 34096647. |
relevant studies included individually |
Flannery AH, Oyler DR, Weinhouse GL. The Impact of Interventions to Improve Sleep on Delirium in the ICU: A Systematic Review and Research Framework. Crit Care Med. 2016 Dec;44(12):2231-2240. doi: 10.1097/CCM.0000000000001952. PMID: 27509391. |
duplicate |
Flannery AH, Oyler DR, Weinhouse GL. The Impact of Interventions to Improve Sleep on Delirium in the ICU: A Systematic Review and Research Framework. Crit Care Med. 2016 Dec;44(12):2231-2240. doi: 10.1097/CCM.0000000000001952. PMID: 27509391. |
relevant studies included individually |
Foreman B, Westwood AJ, Claassen J, Bazil CW. Sleep in the neurological intensive care unit: feasibility of quantifying sleep after melatonin supplementation with environmental light and noise reduction. J Clin Neurophysiol. 2015 Feb;32(1):66-74. doi: 10.1097/WNP.0000000000000110. PMID: 25647773. |
wrong intervention |
Goeren D, John S, Meskill K, Iacono L, Wahl S, Scanlon K. Quiet Time: A Noise Reduction Initiative in a Neurosurgical Intensive Care Unit. Crit Care Nurse. 2018 Aug;38(4):38-44. doi: 10.4037/ccn2018219. PMID: 30068719. |
wrong study design |
Honarmand K, Rafay H, Le J, Mohan S, Rochwerg B, Devlin JW, Skrobik Y, Weinhouse GL, Drouot X, Watson PL, McKinley S, Bosma KJ. A Systematic Review of Risk Factors for Sleep Disruption in Critically Ill Adults. Crit Care Med. 2020 Jul;48(7):1066-1074. doi: 10.1097/CCM.0000000000004405. PMID: 32433122. |
wrong study design |
Huang HW, Zheng BL, Jiang L, Lin ZT, Zhang GB, Shen L, Xi XM. Effect of oral melatonin and wearing earplugs and eye masks on nocturnal sleep in healthy subjects in a simulated intensive care unit environment: which might be a more promising strategy for ICU sleep deprivation? Crit Care. 2015 Mar 19;19(1):124. doi: 10.1186/s13054-015-0842-8. PMID: 25887528; PMCID: PMC4365553. |
wrong population |
JIANG L, YUE W, WANG S, HAN L, ZHANG Z, ZHANG C, YAO L, DING N. Efficacy of non-pharmacological interventions to improve sleep quality in ICU patients:a network meta-analysis. 2020. Chinese Journal of Evidence-Based Medicine. Pages: 403-411, Year: 2020 Issue: 4. |
Foreign laguage; wrong study design |
Jun J, Kapella MC, Hershberger PE. Non-pharmacological sleep interventions for adult patients in intensive care Units: A systematic review. Intensive Crit Care Nurs. 2021 Dec;67:103124. doi: 10.1016/j.iccn.2021.103124. Epub 2021 Aug 26. PMID: 34456110. |
relevant studies included individually |
Kakar E, Venema E, Jeekel J, Klimek M, van der Jagt M. Music intervention for sleep quality in critically ill and surgical patients: a meta-analysis. BMJ Open. 2021 May 10;11(5):e042510. doi: 10.1136/bmjopen-2020-042510. PMID: 33972331; PMCID: PMC8112429. |
PICO broader than currect PICO; relevant studies already included |
Karadag E, Samancioglu S, Ozden D, Bakir E. Effects of aromatherapy on sleep quality and anxiety of patients. Nurs Crit Care. 2017 Mar;22(2):105-112. doi: 10.1111/nicc.12198. Epub 2015 Jul 27. PMID: 26211735. |
wrong intervention |
Karimi L, Rahimi-Bashar F, Mohammadi SM, Mollahadi M, Khosh-Fetrat M, Vahedian-Azimi A, Ashtari S. The Efficacy of Eye Masks and Earplugs Interventions for Sleep Promotion in Critically Ill Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis. Front Psychiatry. 2021 Dec 3;12:791342. doi: 10.3389/fpsyt.2021.791342. PMID: 34925113; PMCID: PMC8678458. |
relevant studies included individually |
Khoddam H, Maddah SA, Rezvani Khorshidi S, Zaman Kamkar M, Modanloo M. The effects of earplugs and eye masks on sleep quality of patients admitted to coronary care units: A randomised clinical trial. J Sleep Res. 2022 Apr;31(2):e13473. doi: 10.1111/jsr.13473. Epub 2021 Sep 12. PMID: 34514653. |
wrong population |
Knauert MP, Pisani M, Redeker N, Murphy T, Araujo K, Jeon S, Yaggi H. Pilot study: an intensive care unit sleep promotion protocol. BMJ Open Respir Res. 2019 Jun 7;6(1):e000411. doi: 10.1136/bmjresp-2019-000411. PMID: 31258916; PMCID: PMC6561389. |
wrong intervention (sleep protocol) |
Knippa, S and Hochhalter, L. Sleep Promotion in the Cardiac Intensive Care Unit: A Quality Improvement Project. 2015.Critical Care Nurse. |
wrong study design |
Koçak AT, Arslan S. The Effect of Using Eye Masks and Earplugs on Intensive Care Patients Quality of Sleep and Vital Signs. J Neurosci Nurs. 2021 Feb 1;53(1):29-33. doi: 10.1097/JNN.0000000000000562. PMID: 33196559. |
wrong study design |
Koyuncu F, Iyigun E. The effect of mobilization protocol on mobilization start time and patient care outcomes in patients undergoing abdominal surgery. J Clin Nurs. 2022 May;31(9-10):1298-1308. doi: 10.1111/jocn.15986. Epub 2021 Aug 3. PMID: 34346134. |
wrong intervention |
Le Guen M, Nicolas-Robin A, Lebard C, Arnulf I, Langeron O. Earplugs and eye masks vs routine care prevent sleep impairment in post-anaesthesia care unit: a randomized study. Br J Anaesth. 2014 Jan;112(1):89-95. doi: 10.1093/bja/aet304. Epub 2013 Oct 29. PMID: 24172057. |
wrong population |
Lee EN, Cho JL, Kim MR, Lee EJ, Lee YH, Choi EJ, Lee HR. The Effects of Sleep Improvement Intervention on the Sleep Quality and Incidence of Delirium in the Intensive Care Unit Patients. 2012. Journal of Korean Critical Care Nursing Vol. 5, No. 1, 23-33, June, 2012 |
foreign language |
Lee SY, Kang J. Effect of virtual reality meditation on sleep quality of intensive care unit patients: A randomised controlled trial. Intensive Crit Care Nurs. 2020 Aug;59:102849. doi: 10.1016/j.iccn.2020.102849. Epub 2020 Mar 31. PMID: 32241625. |
wrong intervention |
Li D, Yao Y, Chen J, Xiong G. The effect of music therapy on the anxiety, depression and sleep quality in intensive care unit patients: A protocol for systematic review and meta-analysis. Medicine (Baltimore). 2022 Feb 25;101(8):e28846. doi: 10.1097/MD.0000000000028846. PMID: 35212283; PMCID: PMC8878864. |
wrong study design |
Li SY, Wang TJ, Vivienne Wu SF, Liang SY, Tung HH. Efficacy of controlling night-time noise and activities to improve patients' sleep quality in a surgical intensive care unit. J Clin Nurs. 2011 Feb;20(3-4):396-407. doi: 10.1111/j.1365-2702.2010.03507.x. PMID: 21219521. |
wrong intervention |
Lim R. Benefits of quiet time interventions in the intensive care unit: a literature review. Nurs Stand. 2018 Mar 21;32(30):41-48. doi: 10.7748/ns.2018.e10873. PMID: 29561076. |
does not meet PICO (I) |
Litton E, Carnegie V, Elliott R, Webb SA. The Efficacy of Earplugs as a Sleep Hygiene Strategy for Reducing Delirium in the ICU: A Systematic Review and Meta-Analysis. Crit Care Med. 2016 May;44(5):992-9. doi: 10.1097/CCM.0000000000001557. PMID: 26741578. |
relevant studies included individually |
Locihová H, Axmann K, Žiaková K. Sleep‐disrupting effects of nocturnal nursing interventions in intensive care unit patients: A systematic review. Journal of Sleep Research. 2020;30(4). |
relevant studies included individually |
Locihová H, Axmann K, Padyšáková H, Fejfar J. Effect of the use of earplugs and eye mask on the quality of sleep in intensive care patients: a systematic review. J Sleep Res. 2018 Jun;27(3):e12607. doi: 10.1111/jsr.12607. Epub 2017 Sep 25. PMID: 28944590. |
relevant studies included individually |
Lulu Lv. Effect of earplugs and eye masks on sleep quality and delirium in intensive care patients. 2019 Crit Care Shock; Vol. 22 No. 1; |
wrong study design |
Meghani N, Tracy MF, Hadidi NN, Lindquist R. Part I: The Effects of Music for the Symptom Management of Anxiety, Pain, and Insomnia in Critically Ill Patients: An Integrative Review of Current Literature. Dimens Crit Care Nurs. 2017 Jul/Aug;36(4):234-243. doi: 10.1097/DCC.0000000000000254. PMID: 28570377. |
wrong study design and wrong intervention |
Meghani N, Tracy MF, Hadidi NN, Lindquist R. Part II: The Effects of Aromatherapy and Guided Imagery for the Symptom Management of Anxiety, Pain, and Insomnia in Critically Ill Patients: An Integrative Review of Current Literature. Dimens Crit Care Nurs. 2017 Nov/Dec;36(6):334-348. doi: 10.1097/DCC.0000000000000272. PMID: 28976483. |
wrong study design and wrong intervention |
Menear A, Elliott R, M Aitken L, Lal S, McKinley S. Repeated sleep-quality assessment and use of sleep-promoting interventions in ICU. Nurs Crit Care. 2017 Nov;22(6):348-354. doi: 10.1111/nicc.12315. Epub 2017 Oct 16. PMID: 29044819. |
wrong study design |
Menger J, Urbanek B, Skhirtladze-Dworschak K, Wolf V, Fischer A, Rinösl H, Dworschak M. Earplugs during the first night after cardiothoracic surgery may improve a fast-track protocol. Minerva Anestesiol. 2018 Jan;84(1):49-57. doi: 10.23736/S0375-9393.17.11758-X. Epub 2017 Jul 20. PMID: 28726359. |
wrong population |
Monaghan C, Martin G, Kerr J, Peters ML, Versloot J. Effectiveness of Interprofessional Consultation-Based Interventions for Delirium: A Scoping Review. J Appl Gerontol. 2022 Mar;41(3):881-891. doi: 10.1177/07334648211018032. Epub 2021 Jun 2. PMID: 34075823; PMCID: PMC8848052. |
wrong study design |
Nesbitt L, Goode D. Nurses perceptions of sleep in the intensive care unit environment: a literature review. Intensive Crit Care Nurs. 2014 Aug;30(4):231-5. doi: 10.1016/j.iccn.2013.12.005. Epub 2014 Jan 30. PMID: 24486160. |
wrong study design |
Olson DM, Borel CO, Laskowitz DT, Moore DT, McConnell ES. Quiet time: a nursing intervention to promote sleep in neurocritical care units. Am J Crit Care. 2001 Mar;10(2):74-8. PMID: 11244674. |
wrong study design |
Pagnucci N, Tolotti A, Cadorin L, Valcarenghi D, Forfori F. Promoting nighttime sleep in the intensive care unit: Alternative strategies in nursing. Intensive Crit Care Nurs. 2019 Apr;51:73-81. doi: 10.1016/j.iccn.2018.11.010. Epub 2018 Dec 20. PMID: 30579828. |
wrong study design |
Piper Sandoval C. Nonpharmacological Interventions for Sleep Promotion in the Intensive Care Unit. 2017. Crit Care Nurse (2017) 37 (2): 100–102. https://doi.org/10.4037/ccn2017855 |
wrong study design |
Polat E, Çavdar İ, Şengör K. The Effect of Earplugs and Eye Masks Usage in the Intensive Care Unit on Sleep Quality: Systematic Review. 2022. Dubai Med J 2022;5:133–140 |
wrong publication type |
Poongkunran C, John SG, Kannan AS, Shetty S, Bime C, Parthasarathy S. A meta-analysis of sleep-promoting interventions during critical illness. Am J Med. 2015 Oct;128(10):1126-1137.e1. doi: 10.1016/j.amjmed.2015.05.026. Epub 2015 Jun 11. PMID: 26071825; PMCID: PMC4577445. |
does not meet PICO (I) |
Redeker NS. Sleep in acute care settings: an integrative review. J Nurs Scholarsh. 2000;32(1):31-8. doi: 10.1111/j.1547-5069.2000.00031.x. PMID: 10819736. |
wrong study design |
Richards K, Nagel C, Markie M, Elwell J, Barone C. Use of complementary and alternative therapies to promote sleep in critically ill patients. Crit Care Nurs Clin North Am. 2003 Sep;15(3):329-40. doi: 10.1016/s0899-5885(02)00051-5. PMID: 12943139. |
wrong study design |
Richards KC, Gibson R, Overton-McCoy AL. Effects of massage in acute and critical care. AACN Clin Issues. 2000 Feb;11(1):77-96. doi: 10.1097/00044067-200002000-00010. PMID: 11040555. |
wrong study design |
Richardson S. Effects of relaxation and imagery on the sleep of critically ill adults. Dimens Crit Care Nurs. 2003 Jul-Aug;22(4):182-90. doi: 10.1097/00003465-200307000-00009. PMID: 12893996. |
wrong intervention |
Ritmala-Castren M, Lakanmaa RL, Virtanen I, Leino-Kilpi H. Evaluating adult patients' sleep: an integrative literature review in critical care. Scand J Caring Sci. 2014 Sep;28(3):435-48. doi: 10.1111/scs.12072. Epub 2013 Aug 26. PMID: 23980579. |
wrong study design |
Scotto CJ, McClusky C, Spillan S, Kimmel J. Earplugs improve patients' subjective experience of sleep in critical care. Nurs Crit Care. 2009 Jul-Aug;14(4):180-4. doi: 10.1111/j.1478-5153.2009.00344.x. PMID: 19531035. |
included via SR |
Su CP, Lai HL, Chang ET, Yiin LM, Perng SJ, Chen PW. A randomized controlled trial of the effects of listening to non-commercial music on quality of nocturnal sleep and relaxation indices in patients in medical intensive care unit. J Adv Nurs. 2013 Jun;69(6):1377-89. doi: 10.1111/j.1365-2648.2012.06130.x. Epub 2012 Aug 29. PMID: 22931483. |
included via SR |
Ebrahim Ebrahimi Tabas EE, Khodadadi F, Sarani H, Saeedinezhad F. Jahantigh M. Effect of Eye Masks, Earplugs, and Quiet Time Protocol on Sleep Quality of Patients Admitted to the Cardiac Care Unit: A Clinical Trial Study. 2019. Medical - Surgical Nursing Journal: Vol.8, issue 3; e98762 |
wrong population |
Tamrat R, Huynh-Le MP, Goyal M. Non-pharmacologic interventions to improve the sleep of hospitalized patients: a systematic review. J Gen Intern Med. 2014 May;29(5):788-95. doi: 10.1007/s11606-013-2640-9. Epub 2013 Oct 10. PMID: 24113807; PMCID: PMC4000341. |
wrong population |
Tonna JE, Dalton A, Presson AP, Zhang C, Colantuoni E, Lander K, Howard S, Beynon J, Kamdar BB. The Effect of a Quality Improvement Intervention on Sleep and Delirium in Critically Ill Patients in a Surgical ICU. Chest. 2021 Sep;160(3):899-908. doi: 10.1016/j.chest.2021.03.030. Epub 2021 Mar 24. PMID: 33773988; PMCID: PMC8448998. |
wrong study design |
Van Rompaey B, Elseviers MM, Van Drom W, Fromont V, Jorens PG. The effect of earplugs during the night on the onset of delirium and sleep perception: a randomized controlled trial in intensive care patients. Crit Care. 2012 May 4;16(3):R73. doi: 10.1186/cc11330. PMID: 22559080; PMCID: PMC3580615. |
included via SR |
Vieira JV, Ferreira RF, Goes MP. EAR AND EYE PROTECTORS IN THE PROMOTION OF SLEEP IN INTENSIVE CARE. 2018. J Nurs UFPE online., Recife, 12(10):2784-93, Oct., 2018 2784 . DOI: 10.5205/1981-8963-v12i10a236958p2784-2793. |
wrong study design |
Yazdannik AR, Zareie A, Hasanpour M, Kashefi P. The effect of earplugs and eye mask on patients' perceived sleep quality in intensive care unit. Iran J Nurs Midwifery Res. 2014 Nov;19(6):673-8. PMID: 25558268; PMCID: PMC4280735. |
inconsistent reporting (descriptive lack; results in text and table inconsistent) |
Bani Younis M, Hayajneh F, Batiha AM. Measurement and Nonpharmacologic Management of Sleep Disturbance in the Intensive Care Units: A Literature Review. Crit Care Nurs Q. 2019 Jan/Mar;42(1):75-80. doi: 10.1097/CNQ.0000000000000240. PMID: 30507667. |
wrong study design |
Anonymous. Soothing music improves the sleep quality of critically ill patients in intensive care. 2013. Nursing Standard (through 2013); London Vol. 27, Iss. 39, (May 29-Jun 4, 2013): 14. |
wrong publication type |
Verantwoording
Autorisatiedatum en geldigheid
Laatst beoordeeld : 26-06-2024
Laatst geautoriseerd : 26-06-2024
Geplande herbeoordeling : 01-01-2025
Algemene gegevens
De ontwikkeling/herziening van deze richtlijnmodule werd ondersteund door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (www.demedischspecialist.nl/kennisinstituut) en werd gefinancierd uit de Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS). Patiëntenparticipatie bij deze richtlijn werd medegefinancierd uit de Kwaliteitsgelden Patiënten Consumenten (SKPC) binnen het programma KIDZ.
De financier heeft geen enkele invloed gehad op de inhoud van de richtlijnmodule.
Samenstelling werkgroep
Voor het ontwikkelen van de richtlijnmodule is in 2021 een multidisciplinaire werkgroep ingesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van alle relevante specialismen (zie hiervoor de Samenstelling van de werkgroep) die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten die op de intensive care worden behandeld.
Werkgroep
- dr. T.H. (Thomas) Ottens, intensivist, NVIC
- drs. N.C. (Niels) Gritters van den Oever, intensivist, NVIC
- dr. K.S. (Koen) Simons, internist-Intensivist, NVIC
- D. (Daphne) Bolman, patiëntvertegenwoordiger, FCIC en IC Connect
- Dr. R. (Roel) van Oorsouw, fysiotherapeut/onderzoeker, KNGF/NVZF
- D.L.J. (David) Moolenaar, internist-intensivist, NIV
- dr. M.C.W. (Meta) van der Woude, anesthesioloog-intensivist, NVA
- dr. R.J. (Robert Jan) Osse, psychiater, NVVP
- Prof.dr. M. (Mark) van den Boogaard, senior verpleegkundig onderzoeker, V&VN IC
- dr. B.E. (Liesbeth) Bosma, ziekenhuisapotheker, NVZA
- drs. N.M.S. (Nienke) Golüke, klinisch geriater, NVKG
Met ondersteuning van:
- dr. M.M.J. (Machteld) van Rooijen, adviseur, Kennisinstituut van Medisch Specialisten
- dr. L.M.P. (Linda) Wesselman, adviseur, Kennisinstituut van Medisch Specialisten
- drs. F. (Florien) Ham, adviseur, Kennisinstituut van Medisch Specialisten
Belangenverklaringen
De Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling is gevolgd. Alle werkgroepleden hebben schriftelijk verklaard of zij in de laatste drie jaar directe financiële belangen (betrekking bij een commercieel bedrijf, persoonlijke financiële belangen, onderzoeksfinanciering) of indirecte belangen (persoonlijke relaties, reputatiemanagement) hebben gehad. Gedurende de ontwikkeling of herziening van een module worden wijzigingen in belangen aan de voorzitter doorgegeven. De belangenverklaring wordt opnieuw bevestigd tijdens de commentaarfase.
Een overzicht van de belangen van werkgroepleden en het oordeel over het omgaan met eventuele belangen vindt u in onderstaande tabel. De ondertekende belangenverklaringen zijn op te vragen bij het secretariaat van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten.
Werkgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
dr. T.H. (Thomas) Ottens |
Intensivist, Staflid Intensive Care HagaZiekenhuis |
- Lid Geneesmiddelcommissie HagaZiekenhuis - Plaatsvervangend opleider intensive care HagaZiekenhuis - Freelance arts bij evenementen, MAI medische diensten (nieuw 0-uren verband, nog nooit ingezet) - Voormalig lid tijdelijk COVID-19 expert panel, Gilead Sciences Nederland |
Mijn partner is betrokken bij onderzoeksprojecten "Muziek als Medicijn" van het Erasmus MC. Dit project omvat meerdere studies naar muziekinterventies tegen angst, stress, pijn en delirium rondom operaties en ernstige ziekten.
Ik ontvang een bijdrage voor een wetenschappelijk onderzoeksproject "EARLY DELTA trial" van Prolira B.V. Zij leveren onder andere een delirium-monitor "DeltaScan". |
Exclusie betrokkenheid bij een uitgangsvraag over de deltascan. |
drs. N.C. (Niels) Gritters van den Oever |
intensivist 1,0 fte Treant Zorggroep medisch manager IC, vakgroephoofd IC, lid stafbestuur (vacatievergoeding) |
- Chief Medical Officer Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (vacatievergoeding) - lid commissie Acute Tekorten Geneesmiddelen (ATG en ATG+) deel van Landelijk Coördinatiecentrum Geneesmiddelen (vergadervergoeding) |
Geen. |
Geen actie. |
dr. K.S. (Koen) Simons |
internist-intensivist (betaald) Jeroen Bosch Ziekenhuis |
- Lid van diverse commissies in het ziekenhuis (o.a. donatiecommissie als voorzitter, reanimatiecommissie), (onbetaald) - co-promotor promovendus (onbetaald) - FCCS instructeur (betaald) - Lid PSA richtlijn, subrichtlijn Sedatie en Analgesie op de IC (betaald) |
In het verleden tot 2018 contact gehad met Philips research in het kader van onderzoek naar effecten van licht en geluid op de IC; toen gebruik gemaakt van apparatuur en expertise van onderzoekers Philips Geen betaald adviseurschap Geen directe financiële belangen in een bedrijf of aandelen Geen eigenaar van lopend patent of product.
Als lokale P.I./ subinvestigator betrokken bij meerdere sponsor-driven en investigator driven onderzoeken, waaronder 1) REMAP-CAP studie (studie naar effect verschillende soorten behandeling bij community acquired pneumonie. Financiering door overheid); MONITOR-IC studie (studie: studie naar lange termijnuitkomsten van IC patienten; financiering door overheid/ ziekenhuis (radboudumc)); 3) REVIVAL studie (studie naar effect van medicament op nierschade bij IC patienten; financiering door bedrijf) 4) OSCAR studie (studie naar effect van anti-GM-CSF ( Otilimab) op verloop COVID 19 ; financiering door Glaxo Smith Kline). |
Geen actie. |
D. (Daphne) Bolman |
Vrijwillig bestuurslid |
Geen. |
Boegbeeldfunctie bij een patiënten- of beroepsorganisatie |
Geen actie. |
Dr. R. (Roel) van Oorsouw |
Fysiotherapeut/ onderzoeker Radboudumc |
- Lid KNGF ethiekcommissie - Lid ethiekcommissie Radboudumc |
Geen. |
Geen actie. |
D.L.J. (David) Moolenaar |
Internist-intensivist |
Geen. |
Geen. |
Geen actie. |
dr. M.C.W. (Meta) van der Woude |
Anesthesioloog-intensivist, medisch specialist patiëntveiligheid - Zuyderland MC 0,4 FTE, betaald" |
- Medisch adviseur Triage voor letselschade incidenteel, betaald - Werkt mee aan een voorlichtingsfilm over delirium en de deltascan, onbetaald",
|
Deelname als Investigator bij extern gefinancierd onderzoek: 1) MONITOR-IC (Studie onder andere onder supervisie via het Radboud. Doel is om patiënten na ontslag langdurig te vervolgen na ontslag IC, zie https://monitor-ic.nl. (financiering ZonMW). Enkel betrokkenheid bij een deel van de studie die de COVID patiënten uit de eerste golf betrof, daarna niet meer); 2) CoDaP studie (Corona Data driven interventions & data Platform binnen de euregio data verzamelen van Covid patiënten en analyseren, gefinancierd door INTERREG en Europese Unie); 3) studie naar de CoLab score, testen van bundel laboratorium parameters waarmee je kunt bepalen of iemand met COVID veilig uit de isolatie gehaald kan worden in het ziekenhuis. Ik ben hierbij patiëntvertegenwoordiger. (financiering ZonMW); 4) NeNesCo studie (mede onderzoeker bij studie naar neurologische outcome na eerste COVID golf. Financiering ZonMw).
Ben gevraagd voor voorlichtingsfilm over delier door firma Prolira. Dit is zonder vergoeding. |
Exclusie betrokkenheid bij een uitgangsvraag over de deltascan. |
dr. R.J. (Robert Jan) Osse |
Psychiater, staflid, Erasmus MC, afdeling psychiatrie |
- Raad van toezicht ISTDP-house (psychotherapeutische behandeling en dagbehandeling). - Voorzitter, In sociorum salutem, (medisch genootschap sinds 1840). - Voorzitter werkgroep vrijheidsbeperkende interventies (VBI), Erasmus MC. - Voorzitter Stichting Jos Schaap-Feering (fonds voor onderzoek naar bipolaire stoornissen) - Participatie aan Euridice-trial (onderzoek naar haloperidol op delirium in IC) en aan de MUSIC-Trail (onderzoek naar effecten van Muziek op delirium) - Participatie aan onderzoek door verpleegkundig specialisten (o.a. naar VBI)" |
- Echtgenote is eigenaar van Calandschoen, tevens consultant-adviseur in eigen praktijk en is werkzaam bij Filosofische school Nederland, (allen zonder directe relatie of belangen met zaken uit de medische of farmaceutische wereld). - Eerder participatie aan richtlijn delirium bij volwassenen. - Eerste auteur bij hoofdstukken over delirium in handboek Spoedeisende psychiatrie en handboek Psychiatrie in het ziekenhuis.
|
Geen actie. |
dr. M. (Mark) van den Boogaard |
Senior onderzoeker intensive care Radboudumc |
Onbezoldigde functies: - Bestuurslid European Delirium Association - Adviseur Network for lnvestigation of Delirium: Unifying Scientists (NIDUS) - Organisator IC-café regio Nijmegen & Omstreken - Lid werkgroep Longterm Outcome and ICU Delirium van de European Society of lntensive Care Medicine - Lid richtlijn Nazorg en revalidatie IC-patiënten |
Gemeld maar niet van belang in het kader van deze richtlijn: ZonMw subsidies: - programma GGG [2013]: Prevention of ICU delirium and delirium-related outcome with haloperidol; a multicentre randomized controlled trial - programma DO [2015]: The impact of nUrsing DEliRium Preventive lnterventions in the lntensive Care Unit (UNDERPIN-ICU)
ZIN subsidie: - programma Gebruiken van uitkomsteninformatie bij Samen beslissen [2018]: Samen beslissen op de IC: het gebruik van (patiëntgerapporteerde) uitkomst informatie bij gezamenIijke besluitvorming over IC-opname en behandelkeuzes op de IC |
Geen actie. |
dr. B.E. (Liesbeth) Bosma |
Ziekenhuisapotheker Haga ziekenhuis |
Voorzitter HiX gebruikersgroep antistolling, onbezoldigd. |
Mijn partner werkt bij Astra Zeneca, maar heeft niets van doen met PADIS of IC. |
Geen actie. |
drs. N.M.S. (Nienke) Golüke |
Klinisch geriater ziekenhuis Gelderse Vallei |
Geen. |
Geen. |
Geen actie. |
Inbreng patiëntenperspectief
Er werd aandacht besteed aan het patiëntenperspectief door het uitnodigen van IC-Connect voor de werkgroep. IC-Connect heeft een achterbanraadpleging gedaan om het patiëntenperspectief in kaart te brengen. Het verslag hiervan [zie aanverwante producten] is besproken in de werkgroep. De verkregen input is meegenomen bij de keuze voor de uitkomstmaten en bij het opstellen van de overwegingen bij elke module. De conceptrichtlijn is tevens voor commentaar voorgelegd aan de patiëntenvereniging IC-Connect en de eventueel aangeleverde commentaren zijn bekeken en verwerkt.
Wkkgz & Kwalitatieve raming van mogelijke substantiële financiële gevolgen
Kwalitatieve raming van mogelijke financiële gevolgen in het kader van de Wkkgz
Bij de richtlijn is conform de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) een kwalitatieve raming uitgevoerd of de aanbevelingen mogelijk leiden tot substantiële financiële gevolgen. Bij het uitvoeren van deze beoordeling zijn richtlijnmodules op verschillende domeinen getoetst (zie het stroomschema op de Richtlijnendatabase).
Uit de kwalitatieve raming blijkt dat er waarschijnlijk geen substantiële financiële gevolgen zijn, zie onderstaande tabel.
Module |
Uitkomst raming |
Toelichting |
Module Non-farmacologische interventies slaap |
Geen financiële gevolgen |
Hoewel uit de toetsing volgt dat de aanbeveling(en) breed toepasbaar zijn (>40.000 patiënten), volgt ook uit de toetsing dat het overgrote deel (±90%) van de zorgaanbieders en zorgverleners al aan de norm voldoet. |
Implementatie
Inleiding
Dit plan is opgesteld ter bevordering van de implementatie van de richtlijn LTH en PCS in de chronische fase. Voor het opstellen van dit plan is een inventarisatie gedaan van de mogelijk bevorderende en belemmerende factoren voor het toepassen en naleven van de aanbevelingen. Daarbij heeft de richtlijncommissie een advies uitgebracht over het tijdspad voor implementatie, de daarvoor benodigde randvoorwaarden en de acties die voor verschillende partijen ondernomen dienen te worden.
Werkwijze
De werkgroep heeft per aanbeveling geïnventariseerd:
• per wanneer de aanbeveling overal geïmplementeerd moet kunnen zijn;
• de verwachtte impact van implementatie van de aanbeveling op de zorgkosten;
• randvoorwaarden om de aanbeveling te kunnen implementeren;
• mogelijk barrières om de aanbeveling te kunnen implementeren;
• mogelijke acties om de implementatie van de aanbeveling te bevorderen;
• verantwoordelijke partij voor de te ondernemen acties.
Voor iedere aanbevelingen is nagedacht over de hierboven genoemde punten. Echter niet voor iedere aanbeveling kon ieder punt worden beantwoord. Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen “sterk geformuleerde aanbevelingen” en “zwak geformuleerde aanbevelingen”. In het eerste geval doet de richtlijncommissie een duidelijke uitspraak over iets dat zeker wel of zeker niet gedaan moet worden. In het tweede geval wordt de aanbeveling minder zeker gesteld (bijvoorbeeld “Overweeg om …”) en wordt dus meer ruimte gelaten voor alternatieve opties. Voor “sterk geformuleerde aanbevelingen” zijn bovengenoemde punten in principe meer uitgewerkt dan voor de “zwak geformuleerde aanbevelingen”. Bij elke module is onderstaande tabel opgenomen.
Aanbeveling |
Tijdspad voor implementatie: 1 tot 3 jaar of > 3 jaar |
Verwacht effect op kosten |
Randvoorwaarden voor implementatie (binnen aangegeven tijdspad) |
Mogelijke barrières voor implementatie1 |
Te ondernemen acties voor implementatie2 |
Verantwoordelijken voor acties3 |
Overige opmerkingen |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 Barrières kunnen zich bevinden op het niveau van de professional, op het niveau van de organisatie (het ziekenhuis) of op het niveau van het systeem (buiten het ziekenhuis). Denk bijvoorbeeld aan onenigheid in het land met betrekking tot de aanbeveling, onvoldoende motivatie of kennis bij de specialist, onvoldoende faciliteiten of personeel, nodige concentratie van zorg, kosten, slechte samenwerking tussen disciplines, nodige taakherschikking, et cetera.
2 Denk aan acties die noodzakelijk zijn voor implementatie, maar ook acties die mogelijk zijn om de implementatie te bevorderen. Denk bijvoorbeeld aan controleren aanbeveling tijdens kwaliteitsvisitatie, publicatie van de richtlijn, ontwikkelen van implementatietools, informeren van ziekenhuisbestuurders, regelen van goede vergoeding voor een bepaald type behandeling, maken van samenwerkingsafspraken.
3 Wie de verantwoordelijkheden draagt voor implementatie van de aanbevelingen, zal tevens afhankelijk zijn van het niveau waarop zich barrières bevinden. Barrières op het niveau van de professional zullen vaak opgelost moeten worden door de beroepsvereniging. Barrières op het niveau van de organisatie zullen vaak onder verantwoordelijkheid van de ziekenhuisbestuurders vallen. Bij het oplossen van barrières op het niveau van het systeem zijn ook andere partijen, zoals de NZA en zorgverzekeraars, van belang. Echter, aangezien de richtlijn vaak enkel wordt geautoriseerd door de (participerende) wetenschappelijke verenigingen is het aan de wetenschappelijke verenigingen om deze problemen bij de andere partijen aan te kaarten.
Implementatietermijnen
Voor “sterk geformuleerde aanbevelingen” geldt dat zij zo spoedig mogelijk geïmplementeerd dienen te worden. Voor de meeste “sterk geformuleerde aanbevelingen” betekent dat dat zij komend jaar direct geïmplementeerd moeten worden en dat per 2023 dus iedereen aan deze aanbevelingen dient te voldoen.
Werkwijze
AGREE
Deze richtlijnmodule is opgesteld conform de eisen vermeld in het rapport Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 van de adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwaliteit. Dit rapport is gebaseerd op het AGREE II instrument (Appraisal of Guidelines for Research & Evaluation II; Brouwers, 2010).
Knelpuntenanalyse en uitgangsvragen
Tijdens de voorbereidende fase inventariseerde de werkgroep de knelpunten in de zorg voor patiënten die op de intensive care worden behandeld. De werkgroep beoordeelde de aanbeveling(en) uit de eerdere richtlijn (NVIC, 2010]) op noodzaak tot revisie. Tevens zijn de volgende partijen uitgenodigd om knelpunten aan te dragen via een schriftelijke knelpunteninventarisatie: Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Nederlandse Federatie van Universitair Medisch Centra, Nederlands Huisartsen Genootschap, Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, Patiëntenfederatie Nederland, Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen, Nederlandse Associate Physician Assistants, Zorginstituut Nederland, Zelfstandige Klinieken Nederland, Zorgverzekeraars Nederland, Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen, Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie, Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers, Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie, Nederlandse Internisten Vereniging, Nederlandse Vereniging voor Neurologie, Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland-afdeling intensive care, Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie, Stichting Family and Patient Centered Intensive Care. Een verslag hiervan is opgenomen onder aanverwante producten.
Op basis van de uitkomsten van de knelpuntenanalyse zijn door de werkgroep concept-uitgangsvragen opgesteld en definitief vastgesteld.
Uitkomstmaten
Na het opstellen van de zoekvraag behorende bij de uitgangsvraag inventariseerde de werkgroep welke uitkomstmaten voor de patiënt relevant zijn, waarbij zowel naar gewenste als ongewenste effecten werd gekeken. Hierbij werd een maximum van acht uitkomstmaten gehanteerd. De werkgroep waardeerde deze uitkomstmaten volgens hun relatieve belang bij de besluitvorming rondom aanbevelingen, als cruciaal (kritiek voor de besluitvorming), belangrijk (maar niet cruciaal) en onbelangrijk. Tevens definieerde de werkgroep tenminste voor de cruciale uitkomstmaten welke verschillen zij klinisch (patiënt) relevant vonden.
Methode literatuursamenvatting
Een uitgebreide beschrijving van de strategie voor zoeken en selecteren van literatuur is te vinden onder ‘Zoeken en selecteren’ onder Onderbouwing. Indien mogelijk werd de data uit verschillende studies gepoold in een random-effects model. Review Manager 5.4 werd gebruikt voor de statistische analyses. De beoordeling van de kracht van het wetenschappelijke bewijs wordt hieronder toegelicht.
Beoordelen van de kracht van het wetenschappelijke bewijs
De kracht van het wetenschappelijke bewijs werd bepaald volgens de GRADE-methode. GRADE staat voor ‘Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation’ (zie http://www.gradeworkinggroup.org/). De basisprincipes van de GRADE-methodiek zijn: het benoemen en prioriteren van de klinisch (patiënt) relevante uitkomstmaten, een systematische review per uitkomstmaat, en een beoordeling van de bewijskracht per uitkomstmaat op basis van de acht GRADE-domeinen (domeinen voor downgraden: risk of bias, inconsistentie, indirectheid, imprecisie, en publicatiebias; domeinen voor upgraden: dosis-effect relatie, groot effect, en residuele plausibele confounding).
GRADE onderscheidt vier gradaties voor de kwaliteit van het wetenschappelijk bewijs: hoog, redelijk, laag en zeer laag. Deze gradaties verwijzen naar de mate van zekerheid die er bestaat over de literatuurconclusie, in het bijzonder de mate van zekerheid dat de literatuurconclusie de aanbeveling adequaat ondersteunt (Schünemann, 2013; Hultcrantz, 2017).
GRADE |
Definitie |
Hoog |
|
Redelijk |
|
Laag |
|
Zeer laag |
|
Bij het beoordelen (graderen) van de kracht van het wetenschappelijk bewijs in richtlijnen volgens de GRADE-methodiek spelen grenzen voor klinische besluitvorming een belangrijke rol (Hultcrantz, 2017). Dit zijn de grenzen die bij overschrijding aanleiding zouden geven tot een aanpassing van de aanbeveling. Om de grenzen voor klinische besluitvorming te bepalen moeten alle relevante uitkomstmaten en overwegingen worden meegewogen. De grenzen voor klinische besluitvorming zijn daarmee niet één op één vergelijkbaar met het minimaal klinisch relevant verschil (Minimal Clinically Important Difference, MCID). Met name in situaties waarin een interventie geen belangrijke nadelen heeft en de kosten relatief laag zijn, kan de grens voor klinische besluitvorming met betrekking tot de effectiviteit van de interventie bij een lagere waarde (dichter bij het nuleffect) liggen dan de MCID (Hultcrantz, 2017).
Overwegingen (van bewijs naar aanbeveling)
Om te komen tot een aanbeveling zijn naast (de kwaliteit van) het wetenschappelijke bewijs ook andere aspecten belangrijk en worden meegewogen, zoals aanvullende argumenten uit bijvoorbeeld de biomechanica of fysiologie, waarden en voorkeuren van patiënten, kosten (middelenbeslag), aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie. Deze aspecten zijn systematisch vermeld en beoordeeld (gewogen) onder het kopje ‘Overwegingen’ en kunnen (mede) gebaseerd zijn op expert opinion. Hierbij is gebruik gemaakt van een gestructureerd format gebaseerd op het evidence-to-decision framework van de internationale GRADE Working Group (Alonso-Coello, 2016a; Alonso-Coello 2016b). Dit evidence-to-decision framework is een integraal onderdeel van de GRADE methodiek.
Formuleren van aanbevelingen
De aanbevelingen geven antwoord op de uitgangsvraag en zijn gebaseerd op het beschikbare wetenschappelijke bewijs en de belangrijkste overwegingen, en een weging van de gunstige en ongunstige effecten van de relevante interventies. De kracht van het wetenschappelijk bewijs en het gewicht dat door de werkgroep wordt toegekend aan de overwegingen, bepalen samen de sterkte van de aanbeveling. Conform de GRADE-methodiek sluit een lage bewijskracht van conclusies in de systematische literatuuranalyse een sterke aanbeveling niet a priori uit, en zijn bij een hoge bewijskracht ook zwakke aanbevelingen mogelijk (Agoritsas, 2017; Neumann, 2016). De sterkte van de aanbeveling wordt altijd bepaald door weging van alle relevante argumenten tezamen. De werkgroep heeft bij elke aanbeveling opgenomen hoe zij tot de richting en sterkte van de aanbeveling zijn gekomen.
In de GRADE-methodiek wordt onderscheid gemaakt tussen sterke en zwakke (of conditionele) aanbevelingen. De sterkte van een aanbeveling verwijst naar de mate van zekerheid dat de voordelen van de interventie opwegen tegen de nadelen (of vice versa), gezien over het hele spectrum van patiënten waarvoor de aanbeveling is bedoeld. De sterkte van een aanbeveling heeft duidelijke implicaties voor patiënten, behandelaars en beleidsmakers (zie onderstaande tabel). Een aanbeveling is geen dictaat, zelfs een sterke aanbeveling gebaseerd op bewijs van hoge kwaliteit (GRADE gradering HOOG) zal niet altijd van toepassing zijn, onder alle mogelijke omstandigheden en voor elke individuele patiënt.
Implicaties van sterke en zwakke aanbevelingen voor verschillende richtlijngebruikers |
||
|
Sterke aanbeveling |
Zwakke (conditionele) aanbeveling |
Voor patiënten |
De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen en slechts een klein aantal niet. |
Een aanzienlijk deel van de patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen, maar veel patiënten ook niet. |
Voor behandelaars |
De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak moeten ontvangen. |
Er zijn meerdere geschikte interventies of aanpakken. De patiënt moet worden ondersteund bij de keuze voor de interventie of aanpak die het beste aansluit bij zijn of haar waarden en voorkeuren. |
Voor beleidsmakers |
De aanbevolen interventie of aanpak kan worden gezien als standaardbeleid. |
Beleidsbepaling vereist uitvoerige discussie met betrokkenheid van veel stakeholders. Er is een grotere kans op lokale beleidsverschillen. |
Organisatie van zorg
In de knelpuntenanalyse en bij de ontwikkeling van de richtlijnmodule is expliciet aandacht geweest voor de organisatie van zorg: alle aspecten die randvoorwaardelijk zijn voor het verlenen van zorg (zoals coördinatie, communicatie, (financiële) middelen, mankracht en infrastructuur). Randvoorwaarden die relevant zijn voor het beantwoorden van deze specifieke uitgangsvraag zijn genoemd bij de overwegingen. Meer algemene, overkoepelende, of bijkomende aspecten van de organisatie van zorg worden behandeld in de module Organisatie van zorg.
Commentaar- en autorisatiefase
De conceptrichtlijnmodule werd aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt) organisaties voorgelegd ter commentaar. De commentaren werden verzameld en besproken met de werkgroep. Naar aanleiding van de commentaren werd de conceptrichtlijnmodule aangepast en definitief vastgesteld door de werkgroep. De definitieve richtlijnmodule werd aan de deelnemende (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt) organisaties voorgelegd voor autorisatie en door hen geautoriseerd dan wel geaccordeerd.
Kennislacunes
Tijdens de ontwikkeling van de richtlijn ‘PADIS’ is systematisch gezocht naar onderzoeksbevindingen die nuttig konden zijn voor het beantwoorden van de uitgangsvragen. Een deel (of een onderdeel) van de hiervoor opgestelde zoekvragen is met het resultaat van deze zoekacties te beantwoorden, een groot deel echter niet. Door gebruik te maken van de evidence-based methodiek (EBRO) is duidelijk geworden dat er nog kennislacunes bestaan. De werkgroep is van mening dat (vervolg)onderzoek wenselijk is om in de toekomst een duidelijker antwoord te kunnen geven op vragen uit de praktijk. Om deze reden heeft de werkgroep per module aangegeven op welke vlakken nader onderzoek gewenst is.
Literatuur
Agoritsas T, Merglen A, Heen AF, Kristiansen A, Neumann I, Brito JP, Brignardello-Petersen R, Alexander PE, Rind DM, Vandvik PO, Guyatt GH. UpToDate adherence to GRADE criteria for strong recommendations: an analytical survey. BMJ Open. 2017 Nov 16;7(11):e018593. doi: 10.1136/bmjopen-2017-018593. PubMed PMID: 29150475; PubMed Central PMCID: PMC5701989.
Alonso-Coello P, Schünemann HJ, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Rada G, Rosenbaum S, Morelli A, Guyatt GH, Oxman AD; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 1: Introduction. BMJ. 2016 Jun 28;353:i2016. doi: 10.1136/bmj.i2016. PubMed PMID: 27353417.
Alonso-Coello P, Oxman AD, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Vandvik PO, Meerpohl J, Guyatt GH, Schünemann HJ; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 2: Clinical practice guidelines. BMJ. 2016 Jun 30;353:i2089. doi: 10.1136/bmj.i2089. PubMed PMID: 27365494.
Brouwers MC, Kho ME, Browman GP, Burgers JS, Cluzeau F, Feder G, Fervers B, Graham ID, Grimshaw J, Hanna SE, Littlejohns P, Makarski J, Zitzelsberger L; AGREE Next Steps Consortium. AGREE II: advancing guideline development, reporting and evaluation in health care. CMAJ. 2010 Dec 14;182(18):E839-42. doi: 10.1503/cmaj.090449. Epub 2010 Jul 5. Review. PubMed PMID: 20603348; PubMed Central PMCID: PMC3001530.
Hultcrantz M, Rind D, Akl EA, Treweek S, Mustafa RA, Iorio A, Alper BS, Meerpohl JJ, Murad MH, Ansari MT, Katikireddi SV, Östlund P, Tranæus S, Christensen R, Gartlehner G, Brozek J, Izcovich A, Schünemann H, Guyatt G. The GRADE Working Group clarifies the construct of certainty of evidence. J Clin Epidemiol. 2017 Jul;87:4-13. doi: 10.1016/j.jclinepi.2017.05.006. Epub 2017 May 18. PubMed PMID: 28529184; PubMed Central PMCID: PMC6542664.
Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 (2012). Adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwalitieit. http://richtlijnendatabase.nl/over_deze_site/over_richtlijnontwikkeling.html
Neumann I, Santesso N, Akl EA, Rind DM, Vandvik PO, Alonso-Coello P, Agoritsas T, Mustafa RA, Alexander PE, Schünemann H, Guyatt GH. A guide for health professionals to interpret and use recommendations in guidelines developed with the GRADE approach. J Clin Epidemiol. 2016 Apr;72:45-55. doi: 10.1016/j.jclinepi.2015.11.017. Epub 2016 Jan 6. Review. PubMed PMID: 26772609.
Schünemann H, Brożek J, Guyatt G, et al. GRADE handbook for grading quality of evidence and strength of recommendations. Updated October 2013. The GRADE Working Group, 2013. Available from http://gdt.guidelinedevelopment.org/central_prod/_design/client/handbook/handbook.html.
Zoekverantwoording
Zoekacties zijn opvraagbaar. Neem hiervoor contact op met de Richtlijnendatabase.