Er zijn aanwijzingen dat chemotherapie geassocieerd is met overgewicht en alcoholgebruik na colorectaal carcinoom.
Niveau 3: C Soerjomataram 2012 (17)

Er zijn aanwijzingen dat mannelijk geslacht een voorspellende factor is voor roken, alcoholgebruik en overgewicht na colorectaal carcinoom.
Niveau 3: C Soerjomataram 2012 (17)

Er zijn aanwijzingen dat een lager opleidingsniveau en behandeld voor recidief voorspellende factoren zijn voor roken, alcoholgebruik en weinig fysieke activiteit na Hodgkin lymfoom.
Niveau 3: C Ng 2008 (15)

Er zijn aanwijzingen dat alcoholgebruik en gelijktijdig roken een voorspellende factor is voor aanhoudend roken, terwijl behandeling voor recidief in het algemeen, een diagnose van longkanker, en een hoge ervaren sociale ondersteuning voorspellende factoren zijn voor het stoppen met roken.
Niveau 3: C Yang 2013 (22)

Er zijn aanwijzingen dat het onderdeel ‘intentie’ (het voornemen om aan lichaamsbeweging te gaan doen) van de Theorie van gepland gedrag (TPB, Theory of Planned Behaviour) en ‘planning’ (er is daartoe een concreet plan gemaakt) voorspellende factoren zijn voor het oppakken of handhaven van fysieke activiteit.
Niveau 3: C Belanger 2012 (3), Karvinen 2009 (13), Stevinson 2009 (19), Trinh2012 (21)

Er zijn aanwijzingen dat het onderdeel ‘geïdentificeerde gereguleerde motivatie’ (motivatie die voortkomt uit normen en waarden, die voor het individu belangrijk zijn) van de Zelfdeterminatietheorie (ZDT, Self-Determination Theory) een voorspellende factor is voor het oppakken of handhaven van fysieke activiteit.
Niveau 3: C Milne 2008 (14), Peddle 2008 (16)

Er zijn aanwijzingen dat het onderdeel ‘eigen effectiviteit’ (eigen effectiviteit is de verwachting die mensen hebben, over de mate waarin ze in staat zijn hun voornemens uit te voeren.) van de Sociaal-Cognitieve theorie (SCT, Social-Cognitive Theory) een voorspellende factor is voor het oppakken of handhaven van fysieke activiteit.
Niveau 3: C Basen-Engquist 2013 (3), Chipperfield 2013 (6)  Gjerset 2011 (8)  Ng 2008 (15)  Peddle 2008 (16), Stevinson 2009 (19)

Algemene beschrijving van de literatuur
Sinds 2008 zijn 20 observationele studies gepubliceerd (in 21 artikelen) over voorspellende factoren voor het zelfstandig oppakken of handhaven van een gezonde leefstijl (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) (15) (16) (17) (18) (19) (20) (21) (22) (zie aanverwante intems voor de zoekverantwoording en evidencetabellen).
Het aantal geïncludeerde patiënten per studie varieerde tussen 100 en 1349. Alle studies betreffen patiënten, die korter of langer geleden werden behandeld voor kanker (‘survivors’). In zes studies werden uitsluitend patiënten met mammacarcinoom geïncludeerd (5) (9) (10) (11) (14) (21), in vijf studies een mix van kankerpatiënten (3)  (4) (7) (8) (22), en in drie studies patiënten met colorectaal carcinoom  (13) (16) (17) (18). Van elk van de andere vormen van kanker (Hodgkinlymfoom, carcinoom van endometrium-, prostaat-, blaas-, nier- en ovarium) was slechts één studie beschikbaar.
In dit literatuuroverzicht zijn publicaties met minder dan 100 patiënten buiten beschouwing gelaten. Evenmin zijn publicaties in het kader van een gerandomiseerde studie meegenomen in deze bespreking omdat er meestal een (te) geselecteerde populatie wordt geïncludeerd waarvan de resultaten niet noodzakelijkerwijs overeenkomen met de algemene kankerpopulatie.

Kwaliteit van het bewijs
De meeste te bespreken studies zijn retrospectief van opzet en/of voeren cross-sectionele analyses (n=16), de overige vier zijn prospectief longitudinaal van opzet (2) (5) (9) (10). Een belangrijke tekortkoming is de beperkte externe validiteit van de meeste studies. In slechts enkele studies werden de karakteristieken van de respondenten en niet-respondenten vergeleken (n=5). Van deze vijf studies rapporteerde enkel Karvinen (12), geen significante verschillen in vooral demografische gegevens. Bovendien werd in de meerderheid van de studies (n=16) de samenhang tussen variabelen bestudeerd op basis van cross-sectionele analyses en was er dan ook sprake van risico op recall bias (verstoring van de resultaten, omdat patiënten zich bepaalde zaken anders herinneren dan de manier waarop ze in werkelijkheid gebeurd zijn) (interne validiteit).

Voorspellende factoren voor het zelfstandig oppakken/handhaven van een gezonde leefstijl
In twee studies werden door middel van een cross-sectionele analyse de voorspellende factoren beschreven voor het oppakken van een gezonde leefstijl in het algemeen (15) (17).
Door Ng (15) werden 511 patiënten geïncludeerd, die eerder werden behandeld voor een Hodgkinlymfoom. Een lager opleidingsniveau (odds ratio = 3,3; 95%BI 1,64-5,56; p=0.0004) en tevens behandeling van een recidief van het Hodgkinlymfoom (odds ratio = 2,1; 95%BI 1,07-3,91; p=0.03) waren onafhankelijke voorspellende factoren voor roken, matig tot overmatig drankgebruik en/of weinig fysieke activiteit.
Soerjomataram (17) heeft in zijn studie 1349 patiënten geïncludeerd, die colorectaal carcinoom hadden gehad. Als chemotherapie onderdeel van de behandeling was geweest, bleek deze een significant voorspellende factor voor overgewicht (odds ratio = 1,5; 95%BI 1,1-2,3) en alcoholconsumptie (odds ratio = 1,7; 95%BI 1,1-2,7). Voor de laatste associatie is volgens de auteurs geen plausibele verklaring, en de betekenis van deze bevinding is dan ook onduidelijk. In vergelijking met mannen hadden vrouwen minder kans om te roken (odds ratio = 0,5; 95%BI 0,4-0,8), alcohol te gebruiken (odds ratio = 0,3; 95%BI 0,2-0,4) of overgewicht te hebben (odds ratio = 0,6; 95%BI 0,5-0,8). Een lagere socio-economische klasse was ook een voorspellende factor voor roken (odds ratio = 1,8; 95%BI 1,1-3,0) en overgewicht (odds ratio = 1,5; 95%BI 1,1-2,1).

Voorspellende factoren voor het zelfstandig oppakken/handhaven van een rookstop
Yang (22) heeft in een studie 493 patiënten geïncludeerd, die rookten ten tijde van hun diagnose kanker. Bij navraag omtrent het rookgedrag bleek 26,6% niet gestopt te zijn. Gelijktijdig alcoholgebruik was een significante voorspellende factor voor aanhoudend rookgedrag (odds ratio = 3,29; 95%BI 1,91-5,65). Behandeling voor recidief (odds ratio = 0,28; 95%BI 0,12-0,70; p voor trend <0,01), een diagnose van longkanker (odds ratio = 0,41; 95%BI 0,19-0,88) en een hoge ervaren sociale ondersteuning (odds ratio = 0,59; 95%BI 0,37-0,96) bleken significante voorspellende factoren voor het stoppen met roken.

Voorspellende factoren voor het zelfstandig oppakken/handhaven van fysieke activiteit
In 17 van de 20 studies werden factoren onderzocht voor het zelfstandig oppakken/handhaven van fysieke activiteit. Bij 10 van deze 17 werd een theoretisch psychologisch model gebruikt bij de analyse (2) (3) (5) (12) (13) (14) (16) (18) (19) (20) (22) waarbij bij vijf studies (3) (13) (16) (18) (19) ook medische, gedrags-, en demografische factoren in beschouwing werden genomen. Bij de andere zeven studies werden medische, gedrags-, trainings- en/of demografische factoren betrokken bij de analyse (4) (6) (7) (8) (9) (10) (11). Voor nadere uitleg van de gebruikte modellen (hieronder in schuine letters aangegeven) wordt verwezen naar het Addendum [NB: het Addendum wordt na de commentaarfase toegevoegd aan de richtlijntekst. Dit zal enkel een beschrijving van de gebruikte modellen bevatten].

In zes retrospectieve studies (gepubliceerd in zeven artikelen) werden variabelen onderzocht volgens de Theorie van gepland Gedrag (TPB, Theory of Planned Behaviour) op hun voorspellende waarde voor het zelfstandig oppakken/handhaven van fysieke activiteit (3) (12) (13) (18) (19) (20) (21). De mate van fysieke activiteit werd in deze zes studies gemeten met de (aangepaste) Leisure Score Index verkregen met de Leisure Time Exercise Questionnaire (een vragenlijst om de gemiddelde fysieke activiteit over een bepaalde tijdsperiode in kaart te brengen). Een groot deel, 34% tot 43%, van de variatie in fysieke activiteit tussen patiënten kon worden verklaard door de onderdelen van de TPB. ‘Intentie’ (individu heeft de intentie om lichaamsbeweging te gaan doen) was een significante onafhankelijke factor in alle studies en ‘planning’ (individu heeft een concreet plan daartoe gemaakt; eigenlijk geen onderdeel van de TPB) in vier van de zes studies (3) (12) (13) (18) (20).

In twee retrospectieve studies werd de Zelfdeterminatietheorie (ZDT, Self-Determination theory) toegepast om na te gaan welke motivatie voorspelt tot het zelfstandig oppakken/handhaven van fysieke activiteit (14) (16). De mate van fysieke activiteit werd ook in deze twee studies gemeten met de Leisure Score Index van de Leisure Time Exercise Questionnaire. Een deel,16% tot 20%, van de variatie in fysieke activiteit tussen patiënten kon worden verklaard door de onderdelen van de SDT. ‘Geïdentificeerde regulatie’ (motivatie die voortkomt uit normen en waarden, die voor het individu belangrijk zijn) was in beide studies een significante onafhankelijke voorspellende factor. In de studie van Peddle (16) was ook ‘geïntrojecteerde regulatie’ (motivatie die voortkomt uit beloningen en straffen vanuit het individu zelf) een voorspellende factor.

In een prospectieve studie uitgevoerd door Basen-Engquist (2) werd onderzocht of variabelen in de Sociaal-Cognitieve Theorie (SCT, Social-Cognitive Theory) tot het zelfstandig oppakken/handhaven van fysieke activiteit. Deelnemers kregen een bewegingsadvies om thuis uit te voeren. Tweemaandelijks gedurende een periode van zes maanden na het geven van het bewegingsadvies werden vragenlijsten in de ochtend ingevuld en het aantal bewegingsminuten op die dag gemeten. Van de vijf kernaspecten van de SCT bleek ‘eigen effectiviteit’ (vertrouwen in eigen mogelijkheden om te gaan bewegen) de enige significante voorspellende factor voor het aantal bewegingsminuten gemeten op het volgende tweemaandelijkse meetpunt (regressiecoëfficiënt 2,88; standard error 1,34; F = 7,56; p=0,0069).

Brunet (5) heeft de relatie tussen ‘Zelfpresentatie’ (Impression Management’) en fysieke activiteit bij 169 vrouwen met borstkanker onderzocht. ‘Zelfpresentatie’ bestaat uit twee kernaspecten, namelijk ‘impressie motivatie’ (de motivatie om zelf te kunnen controleren/invloed uit te oefenen om een bepaalde indruk op anderen te maken) en ‘impressie constructie’ (de motivatie tot het nemen van maatregelen om een bepaalde indruk op anderen te maken). Bij de analyse bleek een hoge mate aan ‘impressie motivatie’ een significante voorspellende factor te zijn voor matige tot krachtige fysieke activiteit (B = 50,84; standard error 20,96; β = 0,25; p<0,05).

Chipperfield (6) heeft de voorspellende waarde van kwaliteit van leven (Functional Assessment of Cancer Therapy-Prostate vragenlijst) en angst en depressie (Hospital Anxiety and Depression Scale vragenlijst) onderzocht met betrekking tot fysieke activiteit van 356 mannen behandeld voor prostaatkanker. Mannen met een hogere depressiescore hadden een lagere waarschijnlijkheid om de richtlijnen voor fysieke activiteit te volgen [odds ratio = 0,84; 95% betrouwbaarheidsinterval (BI) 0,76-0,94; p < 0.01]. Kwaliteit van leven had geen voorspellende waarde.

In meerdere studies werd de voorspellende waarde geanalyseerd van algemenere medische, gedrags- en demografische factoren met betrekking tot fysieke activiteit (3) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (13) (16) (18) (19). De uitkomsten hiervan waren zeer heterogeen, mede vanwege verschillen tussen de onderzochte patiëntenpopulatie ten aanzien van de voorgaande kankerbehandeling. In vijf studies bleek een hogere opleiding een (onafhankelijke) voorspellende factor te zijn voor een hogere mate aan fysieke activiteit.

Door middel van een cross-sectionele analyse werden door Blaney (4) de belemmerende en bevorderende factoren tot fysieke activiteit onderzocht bij 456 ‘survivors’ van verschillende vormen van kanker. Ze gebruikten hierbij vragenlijsten en voerden geen multivariate analyse uit. De belangrijkste bevorderende factoren omvatten het plezierig maken van de oefeningen, de nodige variatie aanbrengen, een graduele toename van de te leveren inspanning nastreven en de oefeningen toespitsen op het individu. De belangrijkste belemmerende factoren waren ziekte en andere gezondheidsproblemen, gewrichtsstijfheid, en vermoeidheid.