Aanleiding voor het maken van de richtlijn

Kindermishandeling door Falsificatie (KMdF) is een vorm van kindermishandeling waarbij somatische of psychische symptomen bij een kind worden gefingeerd, gefalsificeerd of toegebracht door de ouder of verzorger. De ouder of verzorger presenteert het kind met deze signalen en symptomen in de gezondheidszorg. Vaak duurt het lang voordat aan een vermoeden van KMdF wordt gedacht, en wordt het vermoeden door iemand anders, met meer afstand tot het kind en het gezin, dan de hoofdbehandelaar naar voren gebracht. Daarom richt deze richtlijn zich op het signaleren van KMdF, de aanpak bij een vermoeden en de samenwerking tussen de verschillende professionals die daarbij een rol spelen. (Voorheen werd de term Pediatric Condition Falsification (PCF) gebruikt voor Kindermishandeling door Falsificatie). De richtlijn beoogt weer te geven hoe KMdF kan worden herkend en wat volgens de huidige maatstaven de beste zorg is voor kinderen bij wie een vermoeden van KMdF speelt. De complexiteit van deze problematiek vraagt om een richtlijn. Een richtlijn bevordert het uniform handelen dat het herkennen van de problematiek verbetert (signalering) en de aanpak in het kader van onderzoek naar kindermishandeling structureert. Het eenduidig handelen bevordert de professionaliteit, maakt het handelen toetsbaar en maakt evaluatie en bijsturen van het proces mogelijk.

In 2007 is de eerste Nederlandse richtlijn over PCF gepubliceerd door de Vereniging voor Vertrouwensartsen Kindermishandeling en Huiselijk Geweld (VVAK). Deze richtlijn was aan herziening toe, onder andere door een veranderde werkwijze van Veilig Thuis, hernieuwde inzichten in de problematiek, veranderende naamgeving, toenemende juridisering en de toenemende samenwerking met justitie (Kwakman, 2017). Deze gaan over de termen PCF en Factitious Disorder by Proxy (FDP), zowel qua definiëring als aanpak. In 2013 is het Medisch handboek kindermishandeling verschenen met een hoofdstuk over PCF (van de Putte, 2024).

Doel van de richtlijn

Op initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) en de VVAK is vanaf april 2021 gestart met het opstellen van een vernieuwde richtlijn waarin beschreven wordt hoe te handelen bij een vermoeden van KMdF. Kinderartsen werken in de praktijk intensief samen rond deze vorm van kindermishandeling; Kinderartsen vanuit een behandelsetting en vertrouwensartsen vanuit Veilig Thuis.

Afbakening van de richtlijn

De richtlijn baseert zich onder andere op de richtlijn van de Royal College of Paediatrics and Child Health (RCPCH, 2021), het Handelingsprotocol Veilig Thuis 2019 (Baeten, 2018), de Handreiking Samenwerken bij strafbare kindermishandeling (Kwakman, 2017) en de VVAK-richtlijn voor de aanpak van Paeditric Condition Falsification (PCF) en Factitious Disorder by Proxy (FDP) (Munchausen by Proxy Syndroom, MPBS). Ook worden de uitgangspunten van de KNMG-meldcode Kindermishandeling en huiselijk geweld gebruikt (Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst, 2023), welke de professionele norm voor behandelend artsen vormt.

Beoogde gebruikers van de richtlijn

De richtlijn is bedoeld voor alle zorgverleners in de nulde, tweede (en derde) lijn die te maken krijgen met (een vermoeden van) kindermishandeling door falsificatie. Voor huisartsen geldt alleen de module Follow up.

Status van de richtlijn

De ontwikkeling van deze richtlijn kent twee fases. In januari 2023 is de eerste module Definities in de literatuur gepubliceerd. In 2024 zijn de overige modules gepubliceerd.