Erfelijk en familiair ovariumcarcinoom - Hormonale suppletietherapie bij seksuele
|
Disclaimer In aanvulling op de gebruikersvoorwaarden, die in deze onverkort van toepassing zijn, geldt hetgeen hierna staat. Deze richtlijn is eerder geplaatst geweest op Oncoline en is vooruitlopend op het actualiseren ervan, nu in deze database opgenomen. De richtlijn zoals die nu is opgenomen voldoet nog niet aan alle kwaliteitseisen die aan publicatie in de Richtlijnendatabase worden gesteld en is daarom als PDF geplaatst. De richtlijn zal modulair worden geactualiseerd in nog volgende onderhoudsronden. |
Zie het PDF-bestand 'Hormonale suppletietherapie bij seksuele problemen' in de bijlagen.
Onderbouwing
Samenvatting literatuur
Wat is er bekend over hormonale suppletietherapie?
Zowel systemische oestrogenen als tibolon verbeteren de vaginale atrofie bij postmenopauzale vrouwen [Santen 2010 (, 2010)]. De HST-subgroep (n=26) in de Finch-studie had minder fysieke klachten bij seksuele activiteit, maar ervoer na RRSO eenzelfde afname in plezier tijdens seks dan vrouwen die geen HST gebruikten na RRSO [Finch 2011 (, 2011)]. In de twee retrospectieve studies werd geen verschil in seksueel functioneren gevonden tussen de vrouwen die wel of geen HST na RRSO gebruikten [Madalinska 2006 (, 2006), Elit 2001 (, 2001)]. Er zijn geen studies naar het gebruik van verschillende HST-preparaten bij mutatiedraagsters en de kans op seksueel (dys)functioneren. Een dubbelblinde gerandomiseerde studie onder 403 postmenopauzale vrouwen (geen mutatiedraagsters) liet zien dat tibolon het seksueel functioneren significant verbeterde in vergelijking met transdermaal toegediend estradiol/norethisteron [Nijland 2009 (, 2009)].
Testosteron
Bij zowel pre- als postmenopauzale vrouwen daalt de androgeen serumspiegel met 50% na bilaterale salpingo-oöphorectomie [Davison 2005 (, 2005), Hughes 1991 (, 1991)]. Er zijn aanwijzingen dat testosteronsubstitutie het seksueel functioneren met betrekking tot verlangen, opwinding, orgasme en seksuele bevrediging bij postmenopauzale vrouwen zou verbeteren [Santen 2010 (, 2010), Braunstein 2005 (, 2005)]. Hierbij zou 300 mcg daags, transdermaal toegediend voldoende zijn [Santen 2010 (, 2010)]. Gezien de conversie van androgenen naar oestrogenen via tussenkomst van het enzym aromatase worden androgenen in het algemeen afgeraden bij de behandeling van seksuele problemen bij vrouwen die eerder voor mammacarcinoom zijn behandeld. [Santen 2010 (, 2010), Finch 2011 (, 2011)].
Zowel systemische oestrogenen als tibolon verbeteren de vaginale atrofie bij postmenopauzale vrouwen [Santen 2010 (, 2010)]. De HST-subgroep (n=26) in de Finch-studie had minder fysieke klachten bij seksuele activiteit, maar ervoer na RRSO eenzelfde afname in plezier tijdens seks dan vrouwen die geen HST gebruikten na RRSO [Finch 2011 (, 2011)]. In de twee retrospectieve studies werd geen verschil in seksueel functioneren gevonden tussen de vrouwen die wel of geen HST na RRSO gebruikten [Madalinska 2006 (, 2006), Elit 2001 (, 2001)]. Er zijn geen studies naar het gebruik van verschillende HST-preparaten bij mutatiedraagsters en de kans op seksueel (dys)functioneren. Een dubbelblinde gerandomiseerde studie onder 403 postmenopauzale vrouwen (geen mutatiedraagsters) liet zien dat tibolon het seksueel functioneren significant verbeterde in vergelijking met transdermaal toegediend estradiol/norethisteron [Nijland 2009 (, 2009)].
Testosteron
Bij zowel pre- als postmenopauzale vrouwen daalt de androgeen serumspiegel met 50% na bilaterale salpingo-oöphorectomie [Davison 2005 (, 2005), Hughes 1991 (, 1991)]. Er zijn aanwijzingen dat testosteronsubstitutie het seksueel functioneren met betrekking tot verlangen, opwinding, orgasme en seksuele bevrediging bij postmenopauzale vrouwen zou verbeteren [Santen 2010 (, 2010), Braunstein 2005 (, 2005)]. Hierbij zou 300 mcg daags, transdermaal toegediend voldoende zijn [Santen 2010 (, 2010)]. Gezien de conversie van androgenen naar oestrogenen via tussenkomst van het enzym aromatase worden androgenen in het algemeen afgeraden bij de behandeling van seksuele problemen bij vrouwen die eerder voor mammacarcinoom zijn behandeld. [Santen 2010 (, 2010), Finch 2011 (, 2011)].
Referenties
- Santen RJ, Allred C, Ardoin SP, et al. Executive summary: postmenopausal hormonetherapy: an endocrine society scientific statement. J Clin Endocrinol Metab 2010;95(Suppl 1):S1–S66
- Finch A, Metcalfe KA, Chiang JK, et al. The impact of prophylactic salpingo-oophorectomy on menopausal symptoms and sexual function in women who carry a BRCA mutation. Gynecol Oncol, 2011 Apr;121(1):163-8.
- Madalinska JB, van Beurden M, Bleiker EM, Valdimarsdottir HB, Hollenstein J, Massuger LF, et al. The impact of hormone replacement therapy on menopausal symptoms in younger high-risk women after prophylactic salpingo-oophorectomy. J Clin Oncol 2006; 24: 3576-82.
- Elit L, Esplen MJ, Butler K et al. Quality of life and psychosexual adjustment after prophylactic oophorectomy for a family history of ovarian cancer. Fam Cancer 2001;1:149–156.
- Nijland EA, Nathorst-Böös J, Palacios S, van de Weijer PW, Davis S, Stathopoulos VM, Birkhaeuser MH, von Mauw E, Mulder RJ, Schultz WC; LISA study investigators group. Improved bleeding profile and tolerability of tibolone versus transdermal E2/NETA treatment in postmenopausal women with female sexual dysfunction. Climacteric. 2009 Apr;12(2):114-21.
- Davison SL, Bell R, Donath S, et al. Androgen levels in adult females: changes with age, menopause, and oophorectomy. J Clin Endocrinol Metab 2005;90:3847–53.
- Hughes CL, Wall, LL, Creasman WT. Reproductive hormone levels in gynecologic oncology patients undergoing surgical castration after spontaneous menopause. Gynecol Oncol 1991;40(1): 42-5
- Braunstein GD, Sundwall DA, Katz M, Shifren JL, Buster JE, Simon JA, Bachman G, Aguirre OA, Lucas JD, Rodenberg C, Buch A, Watts NB. Safety and efficacy of a testosterone patch for the treatment of hypoactive sexual desire disorder in surgically menopausal women: a randomized, placebo-controlled trial. Arch Intern Med. 2005 Jul 25;165(14):1582-9.
Verantwoording
Autorisatiedatum en geldigheid
Laatst beoordeeld :
Laatst geautoriseerd : 15-06-2015
Geplande herbeoordeling :
Methode ontwikkeling
Evidence based