Planten en bloemen

Beoordeeld: 21-10-2025

Uitgangsvraag

Wanneer zijn levende planten en bloemen in de medisch-specialistische zorginstelling toegestaan en welke infectiepreventiemaatregelen moeten hiervoor worden getroffen?

Aanbeveling

Toelating

Laat bloemen en planten toe in medisch-specialistische zorginstellingen.
Plaats groene mos- en/of plantwanden alleen in de publieke ruimten van de medisch-specialistische zorginstelling en zorg voor goed onderhoud.
Houd rekening met specifieke risicogroepen patiënten:
- Vermijd contact met bloemen, planten, potgrond of aarde door personen met een niet-intacte huid op handen of armen die niet is af te dekken.
- Laat immuungecompromitteerden niet in aanraking komen met potgrond of aarde.
- Overweeg bij (relatieve) contra-indicaties voor groene natuur alternatieven zoals een gesloten ecosysteem in glas.
- Bij aanwezigheid van bloemen en planten in de omgeving van de patiënt moet voor de individuele persoon een afweging worden gemaakt tussen een mogelijk risico en de positieve effecten van de aanwezigheid van bloemen en planten.

Verzorging van planten en bloemen

Maak afspraken over de verantwoordelijkheid van de verzorging van de bloemen en planten.
Verzorg in de medisch-specialistische zorg bloemen en planten niet in de directe omgeving van de patiënt maar bijvoorbeeld in de spoelruimte.
Verzorg bloemen en planten goed, dit houdt in:
- Verwijder bedorven bloemen, bladeren en planten.
- Verwijder planten met insecten.
- Ververs regelmatig het water in de vaas bloemen of giet vers water bij.
- Voeg planten- of snijbloemenvoeding toe aan het water bij planten of bloemen en plaats bij voorkeur hydrokorrels bij (pot)planten.
- Was de handen met water en zeep na contact met bloemen, planten of aarde. Draag bij risico op vervuiling van de werkkleding een (halter)schort.

Overwegingen

Voor- en nadelen van de interventie en de kwaliteit van bewijs

Om de uitgangsvraag van deze module te beantwoorden, is een systematische analyse van de literatuur uitgevoerd.

We zijn onzeker over het effect van verschillende maatregelen ten aanzien van planten en bloemen op de overdracht en infecties in medisch-specialistische zorginstellingen. Niet alleen omdat de verschillende maatregelen niet goed zijn onderzocht maar ook omdat er geen duidelijk bewijs is voor overdracht van infecties via bloemen of planten (binnen).

Algemene risico's

Sommige patiënten kunnen allergisch zijn voor pollen of schimmelsporen die in bloemen en planten voorkomen. Dit kan allergische reacties veroorzaken, zoals niezen, hoesten, jeukende ogen en ademhalingsproblemen. Voor immuungecompromitteerde patiënten, die al verzwakt zijn door ziekte of behandelingen zoals chemotherapie, kunnen zelfs milde allergische reacties ernstige gevolgen hebben (Sehulster, 2003). Beoordeel of bij ernstig immuungecompromitteerde patiënten de voordelen van bloemen en planten opwegen tegen de potentiële risico's (ECDC, 2017).

Bloemen en planten kunnen giftig zijn bij inname. In een ruimte waar (jonge) kinderen, mensen met een verstandelijk beperking of mensen met dementie aanwezig zijn, moet hier rekening mee worden gehouden. Dit geldt ook bij gelijktijdige aanwezigheid van dieren. Hydrokorrels zijn gemaakt van klei en zijn niet giftig. Bij inname van hydrokorrels bestaat echter wel een kans op verstikken/aspiratie.

Bloemen en planten vormen geen infectierisico op plekken waar patiënten verblijven met een normale afweer. Patiënten met een verminderde afweer kunnen gevoeliger zijn of zieker worden bij een besmetting met opportunistische verwekkers. De kans om ziek te worden of een infectie te ontwikkelen, is met name aanwezig bij verzorging van de plant en via contact met potgrond, zie hieronder.

Er zijn vormen van groene natuur die geen risico vormen voor de omgeving zoals ecosysteem planten in een (afgesloten) pot. Verzorging van deze planten is niet nodig omdat deze planten zichzelf bevochtigen door de aanwezige condensvorming.

Bloemenwater

Bloemenwater kan micro-organismen bevatten en het aantal micro-organismen, waaronder pathogenen, neemt toe in de tijd en bij onvoldoende vervanging van het water (Bartzokas, 1975; Siegman-Igra, 1986). Er is echter nooit aangetoond dat er een relatie is tussen de micro-organismen in bloemenwater en contaminatie van wonden. Ook is er nooit een verband aangetoond tussen micro-organismen in bloemenwater en infecties bij personen. Als er al een risico zou zijn door bloemenwater, dan is dit te voorkomen door goede handhygiëne (Gould, 2005).

Potgrond

In potgrond kunnen (potentieel pathogene) bacteriën en schimmels aanwezig zijn (Al-Sadi, 2016). Er zijn enkele case reports van Legionella longbeachae-besmetting en ziekte bij immuungecompromitteerde patiënten (Casati, 2010; Grimstead, 2015; Wright, 2012). De transmissieroute van Legionella longbeachae verloopt via inademing van besmette aërosolen die de bacterie bevatten. Als potgrond of compost wordt gehanteerd, kunnen kleine deeltjes in de lucht terechtkomen en ingeademd worden. Bij tuinieren in buitenruimte is er kans op contaminatie van de grond door uitwerpselen van dieren. Goede handhygiëne na het werken in de tuin en/of met aarde en potgrond is dan ook van belang.

Op basis van de huidige literatuur kan er geen definitieve uitspraak worden gedaan over het risico van potgrond en aarde. Door de mogelijk ernstige gevolgen van een besmetting bij immuungecompromitteerde patiënten is het te verdedigen om contact met potgrond en aarde (vervangen potgrond, werken in de tuin) te ontraden. Er is geen bewijs dat een algemeen verbod op planten in potgrond in medisch-specialistische zorginstellingen rechtvaardigt.

Groene wanden

Groene wanden met daarin mos en planten worden steeds vaker toegepast in zorginstellingen. Dergelijke wanden dragen bij aan een natuurlijke uitstraling, hebben een positief effect op het welzijn en op het binnenklimaat (verbetering van de luchtvochtigheid en -zuivering) en ook kunnen deze groene wanden een geluiddempende functie hebben, wat rustgevender werkt in de publieke ruimte van medisch-specialistische zorginstellingen. Om te voorkomen dat deze groene wanden een bron van besmetting gaan vormen is goed onderhoud van belang. Achterstallig onderhoud kan namelijk leiden tot ophoping van stof, biofilmvorming in irrigatiesystemen of stilstaand water, wat het risico op infectie nog vergroot. Ook allergenen, zoals schimmelsporen of pollen, kunnen klachten veroorzaken bij patiënten en zorgmedewerkers. Daarom is het essentieel dat groene wanden zijn opgebouwd uit materialen die geen voedingsbodem vormen voor micro-organismen (bijvoorbeeld zonder aarde), en dat er een duidelijk onderhouds- en schoonmaakprotocol wordt gevolgd in afstemming met deskundigen infectiepreventie. Om die reden is de aanbeveling opgenomen om dergelijke wanden alleen in de publieke ruimte van de medisch-specialistische zorginstelling te plaatsen en niet op andere plekken in de instelling.

Verzorging bloemen en planten

Een bezoeker van een patiënt kan een bos bloemen of een plant meenemen. De medisch-specialistische zorginstelling beschikt in de meeste gevallen over vazen of potten waarin deze kunnen worden neergezet op de kamer van de patiënt. Als deze niet aanwezig zijn, dan moet de bezoeker hiervoor zorgen. Het is van belang om deze vanaf dag één ook goed te verzorgen. Na een dag zijn er namelijk al grote hoeveelheden micro-organismen aanwezig in het vaaswater. Ook in de aarde (potgrond) van de planten kunnen diverse soorten schimmels voorkomen. De verzorging bestaat uit het regelmatig verversen van het water of het bijgieten van vers water. Bij planten moet de grond vochtig worden gehouden, maar er moet geen overhydratatie zijn in verband met mogelijke uitgroei van schimmels. Het snijden van bloemen en het verpotten van planten moet in de medisch specialistische zorg worden uitgevoerd in de spoelkeuken. In de langdurige zorg kan dit ook in de kamer plaatsvinden of bij een dagactiviteit met patiënten in een gezamenlijke ruimte. Belangrijk is dat de handen worden gewassen (met water en zeep) na de verzorging van planten en bloemen, en dat het oppervlakte wordt gereinigd. Dit om transmissie via (bloemen)water, aarde of handen te voorkomen.

Bij de verzorging van bloemen en planten moet er aandacht zijn voor de gezondheid van de bloemen en planten. Bedorven bloemen en planten kunnen een bron van micro-organismen zijn en moeten worden weggegooid. Ook moet er gelet worden op eventuele aanwezigheid van insecten.

Snijbloemenvoeding en hydrokorrels

Om de vermeerdering van micro-organismen in het bloemenwater te beperken, is het advies om een zakje snijbloemenvoeding toe te voegen aan het water. De snijbloemenvoeding geeft voedingsstoffen aan de bloemen en remt de groei van micro-organismen. Bij planten wordt geadviseerd om hydrokorrels te gebruiken. Deze voorkomen theoretisch vochtophoping bij potplanten wat bijdraagt aan een verminderde concentratie micro-organismen.

Positieve invloed van bloemen en planten

In 2021 heeft het RIVM het rapport Green Deal Duurzame Zorg: Natuur en de gezonde zorgomgeving gepubliceerd (Kemper, 2021). Dit rapport laat zien hoe natuur als (potentiële) gezondheidsbevorderende factor kan bijdragen aan een zorgomgeving die uitnodigt tot gezond gedrag van patiënten, professionals en bezoekers. Het rapport richt zich specifiek op groene natuur in de zorginstelling. De conclusie van dit rapport is dat planten een positieve invloed hebben op het ervaren van stress, pijn, opnameduur en de mate van tevredenheid. Mogelijk is er ook een positief effect op fysiologische parameters. Patiënten, bezoekers en werknemers hebben baat bij de aanwezigheid van planten. Het bewijs voor de positieve effecten van planten is niet van de hoogste bewijskracht. Zo is er veel variatie mogelijk in planten, patiënten en situaties. Ook is er vaak geen optimale methodologie gebruikt en is de follow-up van de meeste onderzoeken beperkt. Daarnaast is de aanwezigheid van planten vaak niet de enige factor die daarbij een rol speelt en is het werkingsmechanisme nog niet duidelijk, blijkt uit de studie. Het effect van natuur is groter als deze gecombineerd wordt met andere interventies (sociale contacten) en als de patiënten een actieve rol hebben (Kemper, 2021).

In een aantal zorginstellingen worden planten categorisch geweerd. De onderbouwing hiervan is niet altijd duidelijk, en dit kan vragen en irritatie oproepen (Anoniem, 2024).

Aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie

De verwachting is dat de voorgestelde aanbevelingen geen belemmeringen vormen op het gebied van aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie. De aanbevelingen worden in veel medisch-specialistische zorginstellingen al op deze wijze uitgevoerd.

Duurzaamheid

Bij het kiezen van planten en bloemen kunnen instellingen, patiënten, bezoekers en zorgmedewerkers rekening houden met duurzaamheid. Hieronder een opsomming van een aantal aspecten waar op gelet kan worden:

1. Biologisch en milieuvriendelijk

Kies voor biologische planten of bloemen die geteeld zijn zonder het gebruik van schadelijke pesticiden, herbiciden of kunstmest. Er zijn steeds meer kwekers die biologisch verantwoord werken, wat beter is voor zowel de natuur als voor de gezondheid. Keurmerken kunnen hierbij ondersteunen, zie voor meer informatie de Keurmerkenwijzer.

2. Lange levensduur en onderhoudsvriendelijk

Kies planten die binnenshuis goed gedijen, lange tijd meegaan en weinig onderhoud (water, voeding) vragen. Sommige kamerplanten zijn minder gevoelig voor veranderingen in temperatuur en vochtigheid, waardoor ze minder onderhoud vergen.

3. Lokaal en seizoensgebonden

Bij het kopen van bloemen of planten kun je proberen om lokaal gekweekte variëteiten te kiezen. Dit vermindert de ecologische voetafdruk omdat transportkosten en CO₂-uitstoot worden verminderd. Kies voor seizoensgebonden bloemen om de vraag naar bloemen uit andere landen of die kunstmatig geteeld zijn te vermijden.

4. Verpakkingen

Kies voor planten en bloemen die niet in plastic verpakkingen zitten maar planten in papieren of herbruikbare potten en bloemen die verpakt worden in papier.

5. Herbruikbare bloemen

Als alternatief voor levende bloemen kan gekozen worden voor zijden bloemen. Er bestaan tegenwoordig zelfs bibliotheken die zijden bloemen uitlenen waardoor variatie mogelijk blijft.

Onderbouwing

Achtergrond

De aanwezigheid van bloemen en planten in een medisch-specialistische zorginstelling is voor de sfeer en uitstraling belangrijk. Groen en kleurrijke bloemen kunnen stress verminderen en een rustig gevoel geven bij patiënten. De aanwezigheid van planten in een wachtruimte kan ook een prettige afleiding zijn.

Deze module gaat over de aanwezigheid van natuur in een medisch-specialistische zorginstelling, waarbij de focus ligt op de aanwezigheid van bloemen en planten. Therapeutische interventies en verblijf buiten in een natuurlijke omgeving komen niet aan bod in deze richtlijn. Ook de aanwezigheid en omgang met kunstbloemen en -planten is geen onderdeel van deze richtlijn.

Daarnaast wordt specifiek ingegaan op de risico's van bloemenwater en potgrond, deze kunnen een reservoir zijn van micro-organismen zoals bijvoorbeeld Pseudomonas aeruginosa en Acinetobacter spp.. Patiënten met een verminderde weerstand lopen het risico een infectie met deze micro-organismen te krijgen. In deze module wordt nader ingegaan op de maatregelen die moeten worden getroffen om bloemen en planten op een veilige manier in een medisch-specialistische zorginstelling toe te staan en goed te verzorgen.

Conclusies / Summary of Findings

Laag GRADE	Er is bewijs van lage kwaliteit dat het water waarin bloemen staan een reservoir kan vormen voor pathogene bacteriën en daarmee een microbiologisch risico kan opleveren.
Zeer laag GRADE	Er is bewijs van zeer lage kwaliteit dat de aanwezigheid van bloemen niet geassocieerd is met ziekenhuisinfecties bij patiënten.

Zeer laag GRADE	Er is bewijs van zeer lage kwaliteit dat het toevoegen van desinfectiemiddelen aan het vaaswater kan bijdragen aan het verminderen van potentieel pathogene bacteriën.
Zeer laag GRADE	Er is bewijs van zeer lage kwaliteit dat infectiepreventiemaatregelen, zoals het dragen van handschoenen of het niet plaatsen van bloemen bij kwetsbare patiënten, kunnen worden toegepast.

Samenvatting literatuur

Beschrijving van studies

Uit de zoekstrategie is één studie geïdentificeerd die voldoet aan de PICO-vraagstelling. Het betreft een narratieve review van Gould et al. (Gould, 2005). De auteurs komen uit het Verenigd Koninkrijk en schrijven vanuit het Britse infectiepreventieperspectief.

De review richtte zich op het identificeren en toelichten van beschikbare evidentie over het toestaan van bloemen op ziekenhuisafdelingen, met specifieke aandacht voor de volgende uitkomsten: kans op besmetting, kans op contaminatie, geïdentificeerde microbiële pathogenen en infectiepreventiemaatregelen voor het omgaan met bloemen. Zij hebben in totaal acht studies aangehaald ter bespreking van de bevindingen.

De studie beschrijft ook enkele secundaire uitkomsten, zoals de mate van acceptatie van het verbod op bloemen en bijwerkingen van bloemen, bijvoorbeeld allergieën of onaangename geuren. Deze resultaten zijn niet meegenomen in de verdere uitwerking, omdat zij buiten de PICO-vraagstelling vallen.

Risk of bias
De studie betreft een narratieve review die is beoordeeld met de SANRA-schaal (Scale for the Assessment of Narrative Review Articles) (Baethge C). Dit instrument beoordeelt de kwaliteit en betrouwbaarheid van narratieve reviews aan de hand van zes criteria (zie Risk of bias tabel) waarbij elk criterium wordt gescoord van 0 (lage standaard) tot 2 (hoge standaard).

De ontwikkelaars van de schaal hanteren de volgende afkapwaarden:

• 0–4 punten duiden op lage kwaliteit en een hoog risico op bias,

• 5–8 punten op matige kwaliteit en een gemiddeld risico op bias, en

• 9–12 punten op hoge kwaliteit en een laag risico op bias.

Bij de interpretatie van de scores moet worden opgemerkt dat systematische literatuurstudies superieur zijn aan narratieve reviews. Een hoge score op de SANRA-schaal betekent dus niet automatisch dat de studie van hoge wetenschappelijke kwaliteit is, maar dat zij goed voldoet aan de normen voor narratieve reviews. De studie van Gould et al. (Gould, 2005) behaalde een score van 10 punten op de SANRA-schaal, wat duidt op een hoogwaardige narratieve review met een laag risico op bias.

Toelichting score

De review behandelt een relevant en praktijkgericht dat goed aansluit bij de PICO-vraagstelling van deze literatuurverantwoording. De auteurs zijn transparant over hun zoekstrategie en beschrijven duidelijk de uitdagingen bij het vinden van geschikte literatuur en de gekozen aanpak. De redenering is coherent en kritisch. De resultaten worden evenwichtig toegelicht, waarbij zowel bevindingen als beperkingen worden benoemd. De tekst is duidelijk gestructureerd met overzichtelijke secties.

De onderzoeksvraag is niet expliciet geformuleerd en komt impliciet naar voren halverwege het artikel. Daarnaast zijn de referenties sterk verouderd, voornamelijk uit de jaren zestig tot negentig van de vorige eeuw. Dit beperkt de actualiteit van de review.

Resultaten

De geïncludeerde narratieve review van Gould et al (Gould, 2005) bevat 8 studies, waarvan 7 directe antwoord op de PICO-vraag geven. De uitkomsten zijn bij de data extractie ingedeeld op:

1) microbiologisch risico van bloemen,

2) risico van infectietransmissie,

3) infectiepreventie.

Microbiologisch risico

Het water van de bloemen kan hoge aantallen gramnegatieve bacteriën bevatten. Deze werden aangetroffen al na drie dagen staan in de vaas. De gerapporteerde voorkomende bacteriën zijn: Pseudomonas spp., Acinetobacter spp., Serratia marcescens, Klebsiella spp., Enterobacter spp. en Flavobacterium spp. Deze bacteriën zijn niet onderzocht in relatie tot ziekenhuisinfecties.

Risico op infectietransmissie

Er is tegenstrijdig bewijs over mogelijke kruisbesmetting tussen patiënten en bloemenwater. Eén studie rapporteerde een mogelijk risico op infectietransmissie op basis van eigen data interpretatie. Drie andere studies gaven aan dat de geïdentificeerde bacteriestammen in het vaaswater niet dezelfde zijn als die ziekenhuisinfecties veroorzaken.

Een studie isoleerde 79 gramnegatieve stammen geïdentificeerd uit 29 planten op zes chirurgische afdelingen, maar er werd geen relatie gevonden tussen deze isolaten en de 235 isolaten van patiënten met ziekenhuisinfecties.

Een uitbraak van Pseudomonas spp. op de afdeling bleek niet gerelateerd aan de bacteriën die uit planten waren geïsoleerd. Een studie noteerde dat bloemenwater mogelijk kan bijdragen aan een infectierisico bij kwetsbare patiënten zoals immuungecompromitteerden.

Infectiepreventie

Er is bewijs dat het infectierisico van bloemen kan worden verminderd door antiseptica aan het water toe te voegen.

Een studie toonde aan dat het toevoegen van 1 ml 5% chloorhexidinegluconaat aan 500 ml water leidt tot verminderde de afbraak van bloemen en geen significante groei van micro-organismen na 3 en 10 dagen.
Chloorhexidine heeft, volgens de auteurs, de potentie om bacteriën die aanwezig zijn op de bloemen te doden.
Er kan ook 1% hypochloriet (bleekmiddel) toegevoegd worden aan het water als preventiemaatregel.

Eén studie adviseerde om snijbloemen te verbieden in de directe omgeving van ernstig immuungecompromitteerde patiënten en op intensive-care afdelingen, maar niet op algemene afdelingen. Een andere studie meldt dat verpleegkundigen snijbloemen beschouwen als een risico op ziekenhuisinfecties en voorstander zijn van een verbod op alle afdelingen. Een studie gaf aan dat alleen ondersteunend personeel zonder patiëntcontact bloemen zou moeten hanteren. Bij het omgaan met bloemen en patiënten moeten handschoenen worden gedragen.

De review auteurs concluderen dat het water in de vazen met bloemen potentieel pathogene bacteriën kan bevatten maar dit niet is gerelateerd aan bestaande ziekenhuisinfecties. Het risico kan verminderd worden door antiseptica toe te voegen aan het water en de bloemen uit de buurt te houden van kwetsbare patiënten.

Er is geen evidentie gevonden over het risico met planten.

GRADE evidence profiel

De drie uitkomstmaten uit de Gould et al. (Gould,2005) studie zijn apart opgenomen in het GRADE evidence profiel.

Kwaliteit van bewijs voor de uitkomst ‘microbiologisch risico’ is op laag gescoord omdat het een narratieve review betreft en daarmee het risico start op ‘laag’. Er is op geen enkel GRADE domein verlaagd of verhoogd.

Kwaliteit van bewijs voor de uitkomst ‘risico op infectietransmissie’ scoorde zeer laag vanwege studiedesign en serieuze inconsistentie. Er was tegenstrijdig bewijs in de onderliggende studies over de associatie tussen bacteriën in vaaswater van de bloemen en infecties bij de ziekenhuispatiënten.

Kwaliteit van bewijs voor de uitkomst ‘infectiepreventie’ scoorde zeer laag vanwege het studiedesign, serieuze inconsistentie en indirectheid. Hoewel desinfectiestudies aantonen dat het risico op pathogenen kan worden verminderd en eerder is gerapporteerd dat er mogelijk geen risico is op infectietransmissie, adviseren sommige studies toch om bloemen te verwijderen. De aanbeveling om bloemen bij patiënten te verwijderen is gebaseerd op de mening van verpleegkundigen (indirectheid).

Zoeken en selecteren

Zoekvraag

Om de uitgangsvraag van deze module te beantwoorden, is een systematische analyse van de literatuur uitgevoerd. De onderzoeksvraag die hiervoor is onderzocht, is PICO-gestructureerd en luidt:

Wat is het effect van de aanwezigheid van bloemen en planten in een zorginstelling op het risico op

overdracht van (pathogene) micro-organismen, infecties of besmetting van de omgeving?

P	Mensen in een zorginstelling
I	Planten en bloemen aanwezig in de zorginstelling
C	Geen planten en bloemen in de zorginstelling
O	Overdracht van (pathogene) micro-organismen, infecties en/of contaminatie van de omgeving

Relevante uitkomstmaten

De werkgroep beschouwde het voorkomen van de overdracht van micro-organismen en zorg- gerelateerde infecties als een kritische uitkomstmaat voor de besluitvorming.

Voorafgaand heeft de werkgroep de hierboven genoemde uitkomstmaten niet gedefinieerd, maar de definities gebruikt die in de onderzoeken zijn gebruikt.

Zoeken en selecteren (methoden)

In de databases Embase.com, Ovid/Medline en Cinahl is op 24-11-2023 met relevante zoektermen gezocht naar systematische reviews over planten en bloemen in een zorginstelling en Clinical trials over infectie(preventie) als gevolg van planten en bloemen in een zorginstelling. De literatuurzoekactie leverde 822 unieke treffers op. De volledige zoekactie is beschreven in Zoekverantwoording.

De literatuur is systematisch geselecteerd op basis van vooraf gestelde criteria geselecteerd. Deze criteria luiden als volgt:

Het gaat om een systematische review, meta-analyse, narratieve review, RCT of ander vergelijkend onderzoek (case control onderzoek, cohortonderzoek)
Het gaat om de doelpopulatie mensen die zorg ontvangen op het gebied van medisch specialistische zorg, langdurige zorg en/of publieke gezondheidszorg. Dit betreft zowel kinderen als volwassenen (alle leeftijden).
De interventie bestaat uit de aanwezigheid van planten en bloemen in de zorginstelling.
De uitkomstmaten zijn het voorkomen van de overdracht van (pathogene) micro-organismen en gezondheidszorg gerelateerde infecties en/of contaminatie van de omgeving.

Resultaten

De selectiecriteria zijn toegepast op de referenties verkregen uit de zoekactie. In eerste instantie zijn de titel en abstract van de referenties beoordeeld. Hiervan werden 38 referenties geïncludeerd voor deze specifieke uitgangsvraag voor de beoordeling op basis van het volledige artikel. Na de beoordeling van de volledige tekst is 1 studie definitief geïncludeerd voor de literatuuranalyse. In de exclusietabel is de reden voor exclusie van 37 referenties toegelicht.

Referenties

Al-Sadi AM, Al-Zakwani HA, Nasehi A, Al-Mazroui SS, Al-Mahmooli IH. Analysis of bacterial communities associated with potting media. Springerplus. 2016 Jan 26;5:74. doi: 10.1186/s40064-016-1729-0. PMID: 26844021; PMCID: PMC4726644.
Baethge C, Goldbeck-Wood S, Mertens S. SANRA-a scale for the quality assessment of narrative review articles. Res Integr Peer Rev. 2019 Mar 26;4:5. doi: 10.1186/s41073-019-0064-8. PMID: 30962953; PMCID: PMC6434870.
Bartzokas CA, Holley MP, Sharp CA. Bacteria in flower vase water: incidence and significance in general ward practice. Br J Surg. 1975 Apr;62(4):295-7. doi: 10.1002/bjs.1800620411. PMID: 1131507.
Casati S, Conza L, Bruin J, Gaia V. Compost facilities as a reservoir of Legionella pneumophila and other Legionella species. Clin Microbiol Infect. 2010 Jul;16(7):945-7. doi: 10.1111/j.1469-0691.2009.03009.x. Epub 2009 Jul 23. PMID: 19645762.
European Centre for Disease Prevention and Control. Economic evaluations of interventions to prevent healthcare-associated infections. Stockholm: ECDC; 2017. (https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/Cost-effectiveness-of-interventions-to-prevent-and-control-HAIs-2017.pdf; accessed September 18, 2025).
Gould D, Chudleigh J, Gammon J, Ben Salem R. The evidence base and infection risks from flowers in the clinical setting. British J Infect Control. 2005;6(3):18-20. doi:10.1177/14690446050060030501
Grimstead D, Tucker D, Harris K, Turner D. Cutaneous Legionella longbeachae Infection in Immunosuppressed Woman, United Kingdom. Emerg Infect Dis. 2015 Aug;21(8):1426-8. doi:10.3201/eid2108.140828. PMID: 26197048; PMCID: PMC4517743.
Kemper P, van der Linden MC, Stoelinga MEE, Zantinga EM. Green Deal Duurzame Zorg: Natuur en de gezonde zorgomgeving. Rijkinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. 2021. (https://www.rivm.nl/documenten/green-deal-duurzame-zorg-natuur-en-gezonde-zorgomgeving; accessed September 18, 2025).
Sehulster L, Chinn RY; CDC; HICPAC. Guidelines for environmental infection control in health-care facilities. Recommendations of CDC and the Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee (HICPAC). MMWR Recomm Rep. 2003 Jun 6;52(RR-10):1-42 (updated July 2019). PMID: 12836624.
Siegman-Igra Y, Shalem A, Berger SA, Livio S, Michaeli D. Should potted plants be removed from hospital wards? J Hosp Infect. 1986 Jan;7(1):82-5. doi: 10.1016/0195-6701(86)90031-9. PMID: 2870114.
Wright AJ, Humar A, Gourishankar S, Bernard K, Kumar D. Severe Legionnaire's disease caused by Legionella longbeachae in a long-term renal transplant patient: the importance of safe living strategies after transplantation. Transpl Infect Dis. 2012 Aug;14(4):E30-3. doi: 10.1111/j.1399-3062.2012.00755.x. Epub 2012 Jun 11. PMID: 22686947.
Anoniem. Praktijkperikel: Groen doet goed. Medisch Contact 2024;79(3). (https://www.medischcontact.nl/opinie/praktijkperikelen-3/praktijkperikel/groen-doet-goed-1, accessed September 18, 2025).

Evidence tabellen

Evidence tabel

Study reference

Study characteristics

Setting

Intervention / control

Outcome measures and effect size

Conclusion

Gould, 2005)

Country: United Kingdom

Study design:

Narrative review.

Search: Electronic followed by hand searching the Journal of Hospital Infection, American Journal of Infection Control and British Journal of Infection Control.

Aim: “Is there sufficient evidence to ban flowers from wards?

Number of studies: Report to have identified 6, discuss 8, wherefrom 7 on infection control.

Countries of included studies: not reported by authors.

Hospital wards, including intensive care units and patients who are severely immunocompromised.

Intervention:

Presence or allowing cut flowers to be present in the wards.

Control: Not reported or applicable.

Microbial outcome

Gram negative bacteria after 3 days of standing flowers. No HCAI were studied in relation to the flowers.

Flower water may contain high counts of Gram negative bacteria.

Prevalent bacteria: Pseudomonas spp. Acinetobacter spp.,Serratia marcescens, Klebsiella spp., Enterobacter spp. and Flavobacterium spp.

Infection transmission

Conflicting evidence on possible cross-infection between patients and flower water. One reports there is a relation, three others say that bacterial strains in water are not the same as those causing HAI.

Identified 79 Gram-negative isolates from 29 plants on 6 surgical wards but no relationship between these and 235 isolates from patients.

Outbreak ofPseudomonas spp. in the ward was not related to those isolated from plants.

Exposure to flower water may contribute to infection risk among susceptible patients.

Infection control outcome

1ml of 5% chlorhexidine gluconate added to 500mL of water reduced decomposition of flowers and no significant growth of micro-organisms on day 3 and 10.

1% of hypochlorite added to the water as infection control precaution.

Chlorhexidine destroys Gram-positive bacteria that are likely present on the flowers.

Evidence that infection risk from fresh flowers can be reduced by adding antiseptic to the water.

One study recommends to ban cut flowers from immediate environments of severely immunocompromised patients and intensive care units. No suggestion to ban from general wards.

One study reports that nurses consider cut flowers to be a risk of HCAI and in favour of banning from all wards.

Only support staff without patient contact should handle flowers. Wear gloves when handling flowers and patients.

“Although the water in vases can become a reservoir of potentially pathogenic bacteria, there is no evidence that they have ever caused HAI. Theoretical risks can be eliminated by applying routine infection control precautions and where patients are likely to be highly susceptible to infection, risk assessment can be undertaken.”

Exclusie tabel

Referentie	Reden van exclusie
George, D. R., Rovniak, L. S., Kraschnewski, J. L., Hanson, R., & Sciamanna, C. N. (2015). A Growing Opportunity: Community Gardens Affiliated with US Hospitals and Academic Health Centers. Preventive medicine reports, 2, 35–39. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2014.12.003	Focus gemeenschappelijke Tuinen & invloed op overgewicht
Whear R, Wasbeer JT, Bethel A, Abbott R, Stein K, Garside R. Wat is de impact van het gebruik van buitenruimtes zoals tuinen op het fysieke en mentale welzijn van mensen met dementie? Een systematische review van kwantitatief en kwalitatief bewijsmateriaal. J Am Med Dir Assoc. 2014 okt; 15(10):697-705. doi: 10.1016/j.jamda.2014.05.013. EPUB 2014 15 juli. PMID: 25037168.	Invloed van externe ruimtes zoals tuinen op mensen met dementie
Hedayati, M. T., Mohseni-Bandpi, A., & Moradi, S. (2004). A survey on the pathogenic fungi in soil samples of potted plants from Sari hospitals, Iran. The Journal of hospital infection, 58(1), 59–62. https://doi.org/10.1016/j.jhin.2004.04.011	23 potgrond samples afgenomen van planten in het ziekenhuis gekweekt. Geen onderzoek gedaan naar risico(s) op transmissie.
Harrison, S. L., Dyer, S. M., Laver, K. E., Milte, R. K., Fleming, R., & Crotty, M. (2022). Physical environmental designs in residential care to improve quality of life of older people. The Cochrane database of systematic reviews, 3(3), CD012892. https://doi.org/10.1002/14651858.CD012892.pub2	Review over verschillende soorten woonvormen. Hierbij wordt niet gekeken naar de invloed van planten en er wordt ook niet gekeken naar infectieziekten risico’s.
Howarth M, Brettle A, Hardman M, Maden M. What is the evidence for the impact of gardens and gardening on health and well-being: a scoping review and evidence-based logic model to guide healthcare strategy decision making on the use of gardening approaches as a social prescription. BMJ Open. 2020 Jul 19;10(7):e036923. doi: 10.1136/bmjopen-2020-036923. PMID: 32690529; PMCID: PMC7371129.	Review over tuinen & tuinieren (buiten) op welzijn.
Jiang S. (2020). Positive Distractions and Play in the Public Spaces of Pediatric Healthcare Environments: A Literature Review. HERD, 13(3), 171–197. https://doi.org/10.1177/1937586720901707	Review van speel en/of afleidingsruimtes en mogelijkheden in de buurt van kinderziekenhuizen en/of kinderafdelingen
Watts, R., & Wilson, S. (2009). Impact of the physical environment in paediatric hospitals on health outcomes: a systematic review. JBI library of systematic reviews, 7(20), 908–941. https://doi.org/10.11124/01938924-200907200-00001	Review over verschillende interventies t.a.v. ruimtes in een kinderziekenhuis o.a effect van isolatiekamers en tuinen. Er wordt niet gekeken naar risico van planten of bloemen op infecties.
Weerasuriya, R., Henderson-Wilson, C., & Townsend, M. (2019). Accessing Green Spaces Within a Healthcare Setting: A Mixed Studies Review of Barriers and Facilitators. HERD, 12(3), 119–140. https://doi.org/10.1177/1937586718810859	Review facilitators en barrières groene ruimtes. Gaat niet in op infectie risico’s. Veiligheid stuk gaat o.a. valrisico
van der Velde-van Buuringen, M., Hendriks-van der Sar, R., Verbeek, H., Achterberg, W. P., & Caljouw, M. A. A. (2023). The effect of garden use on quality of life and behavioral and psychological symptoms of dementia in people living with dementia in nursing homes: a systematic review. Frontiers in psychiatry, 14, 1044271. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2023.1044271	Systematische review over kwaliteit van leven door tuin gebruik bij mensen met dementie die in een verzorgingstehuis wonen. Geen data over infectieziekten risico’s van bloemen en/of planten.
van den Berg, M. E. L., Winsall, M., Dyer, S. M., Breen, F., Gresham, M., & Crotty, M. (2020). Understanding the Barriers and Enablers to Using Outdoor Spaces in Nursing Homes: A Systematic Review. The Gerontologist, 60(4), e254–e269. https://doi.org/10.1093/geront/gnz055	Begrijpen facilitators en barrières van gebruik buiten ruimtes van verzorgingstehuizen. Geen data over infectieziekten risico’s van bloemen en/of planten.
Söderback, I., Söderström, M., & Schälander, E. (2004). Horticultural therapy: the 'healing garden'and gardening in rehabilitation measures at Danderyd Hospital Rehabilitation Clinic, Sweden. Pediatric rehabilitation, 7(4), 245–260. https://doi.org/10.1080/13638490410001711416	Helende effecten van horticulture (tuinbouw) therapie. Geen data over infectieziekten risico’s van bloemen en/of planten.
Uwajeh PC, Iyendo TO, Polay M. Therapeutic gardens as a design approach for optimising the healing environment of patients with Alzheimer's disease and other dementias: A narrative review. Explore (NY). 2019 Sep-Oct;15(5):352-362. doi: 10.1016/j.explore.2019.05.002. Epub 2019 May 28. PMID: 31230998.	Een narratieve review over het helende effect van therapeutische tuinen (o.a. via virtual reality) op patiënten met ziekte van Alzheimer. Geen data over infectieziekten risico’s van bloemen en/of planten.
Nieberler-Walker, K., Desha, C., Bosman, C., Roiko, A., & Caldera, S. (2023). Therapeutic Hospital Gardens: Literature Review and Working Definition. HERD, 16(4), 260–295. https://doi.org/10.1177/19375867231187154	Review o.a. om definitie van een therapeutische ziekenhuis tuin op te stellen. Geen data over infectieziekten risico’s van bloemen en/of planten.
Pinto-Almazán, R., Sandoval-Navarro, K. A., Damián-Magaña, E. J., Arenas, R., Fuentes-Venado, C. E., Zárate-Segura, P. B., Martínez-Herrera, E., & Rodríguez-Cerdeira, C. (2023). Relationship of Sporotrichosis and Infected Patients with HIV-AIDS: An Actual Systematic Review. Journal of fungi (Basel, Switzerland), 9(4), 396. https://doi.org/10.3390/jof9040396	Risico op het oplopen van sporotrichosis (schimmelinfectie) bij patiënten met HIV (door lage cellulaire afweer) – kan o.a. via gecontamineerde potgrond. Sporotrichosis is niet endemisch in Nederland.
Ng, L., Oliver, E., & Laver, K. (2023). Beyond garden design: A review of outdoor occupation in hospital and residential care settings for people with dementia. Australian occupational therapy journal, 70(1), 97–118. https://doi.org/10.1111/1440-1630.12826	Review over buitenactiviteiten naast tuinieren voor mensen met dementie bijvoorbeeld sporten, ijsje halen.
Newton, R., Keady, J., Tsekleves, E., & Adams Obe, S. (2021). 'My father is a gardener … ': A systematic narrative review on access and use of the garden by people living with dementia. Health & place, 68, 102516. https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2021.102516	Narratieve review over toegang en gebruik van de tuin door mensen met dementie. Geen data over infectieziekten risico’s van bloemen en/of planten.
Mühlberg, W., Becher, K., Heppner, H. J., Wicklein, S., & Sieber, C. (2005). Acute poisoning in old and very old patients: a longitudinal retrospective study of 5883 patients in a toxicological intensive care unit. Zeitschrift fur Gerontologie und Geriatrie, 38(3), 182–189. https://doi.org/10.1007/s00391-005-0309-7	Studie over de uitkomsten van ouderen die opgenomen moesten worden vanwege vergiftiging met o.a. drugs of alcohol vaak als bewuste zelfmoordpoging.
McCormick R. (2017). Does Access to Green Space Impact the Mental Well-being of Children: A Systematic Review. Journal of pediatric nursing, 37, 3–7. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2017.08.027	Invloed van buiten – zijn / spelen op de algemene mentale gezondheid van kinderen. Geen data over infectieziekten risico’s.
Marumo, K., Nakamura, H., Tazawa, S., Kazumi, Y., Kawano, R., Shirata, C., Taguchi, K., Kikuchi, T., & Nagashima, G. (2010). Isolation of novel mycobacteria contaminating an aquarium fish tank in a Japanese university hospital. Journal of applied microbiology, 109(2), 558–566. https://doi.org/10.1111/j.1365-2672.2010.04680.x	Contaminatie van aquaria met vissen met niet-tuberculeuze mycobacteriën (NTM). Uit 6 aquaria (water en vissen) gepositioneerd in Japans ziekenhuis werden meerdere soorten NTM gekweekt.
Magnussen, I. L., Alteren, J., & Bondas, T. (2021). "Human Flourishing with Dignity": A Meta-Ethnography of the Meaning of Gardens for Elderly in Nursing Homes and Residential Care Settings. Global qualitative nursing research, 8, 23333936211035743. https://doi.org/10.1177/23333936211035743	Etnografisch onderzoek naar de betekenis van tuinen voor ouderen wonend in verzorgingstehuizen. Geen data over infectieziekten risico’s.
Lu, S., Zhao, Y., Liu, J., Xu, F., & Wang, Z. (2021). Effectiveness of Horticultural Therapy in People with Schizophrenia: A Systematic Review and Meta-Analysis. International journal of environmental research and public health, 18(3), 964. https://doi.org/10.3390/ijerph18030964	Review effectiviteit van horticultuur (tuinbouw) therapie voor mensen met schizofrenie. Geen data over infectieziekten risico’s.
Linebaugh, K. B. (2013). A systematic literature review of healing environments in the inpatient healthcare setting (Doctoral practice inquiry project, The University of Arizona). University of Arizona. https://repository.arizona.edu/bitstream/handle/10150/301768/azu_etd_12944_sip1_m.pdf	Review over “helende” omgevingen voor opgenomen patiënten. Geen data over risico’s van bijvoorbeeld planten voor infectieziekten.
Laursen, J., Danielsen, A., & Rosenberg, J. (2014). Effects of environmental design on patient outcome: a systematic review. HERD, 7(4), 108–119. https://doi.org/10.1177/193758671400700410	Review over effecten van de omgeving – ontwerp en inrichting van het gebouw.
Kamioka, H., Tsutani, K., Yamada, M., Park, H., Okuizumi, H., Honda, T., Okada, S., Park, S. J., Kitayuguchi, J., Abe, T., Handa, S., & Mutoh, Y. (2014). Effectiveness of horticultural therapy: a systematic review of randomized controlled trials. Complementary therapies in medicine, 22(5), 930–943. https://doi.org/10.1016/j.ctim.2014.08.009	Review over effectiviteit van horticultuur (tuinbouw) therapie. Geen data over de mogelijke risico’s voor bijvoorbeeld infectieziekten
Bourdon, E., Havreng-Théry, C., Lafuente, C., & Belmin, J. (2022). Effect of the Physical Environment on Health and Well-Being of Nursing Homes Residents: A Scoping Review. Journal of the American Medical Directors Association, 23(11), 1826.e1–1826.e20. https://doi.org/10.1016/j.jamda.2022.05.026	Review over de omgeving (verlichting, toegang tot tuin etc) op fysieke en mentale gezondheid van verpleeghuisbewoners.
Biley F. C. (2001). Utilizing the mythical and folkloric power of trees in the modern hospital environment. Complementary therapies in nursing & midwifery, 7(4), 207–210. https://doi.org/10.1054/ctnm.2001.0574	Inzetten van de mogelijke kracht van mythes & verhalen verbonden aan bepaald bomen bij (aan)planten in omgeving van ziekenhuizen
Arslan, M., Kalaylıoğlu, Z., & Ekren, E. (2018). Use of medicinal and aromatic plants in therapeutic gardens. Indian Journal of Pharmaceutical Education and Research, 52(4 Suppl), S151–S154. https://www.ijper.org/sites/default/files/IndJPhaEdRes_52_4-s151.pdf	Gebruik aromatische planten
Yeo, N. L., Elliott, L. R., Bethel, A., White, M. P., Dean, S. G., & Garside, R. (2020). Indoor Nature Interventions for Health and Wellbeing of Older Adults in Residential Settings: A Systematic Review. The Gerontologist, 60(3), e184–e199. https://doi.org/10.1093/geront/gnz019	Effect van inzetten indoor natuur-gerelateerde interventies zoals planten maar ook beeldschermen met natuur, aquaria. Geen data over risico’s op mogelijke infectieziekten
Szwabe, K., & Błaszkowska, J. (2017). Stray dogs and cats as potential sources of soil contamination with zoonotic parasites. Annals of Agricultural and Environmental Medicine, 24(1), 39–43. https://doi.org/10.5604/12321966.1234003	Besmetting van aarde/grond buiten door zwerfhonden en katten
Wright, A. J., Humar, A., Gourishankar, S., Bernard, K., & Kumar, D. (2012). Severe Legionnaire’s disease caused by Legionella longbeachae in a long-term renal transplant patient: the importance of safe living strategies after transplantation. Transplant Infectious Disease, 14(4), E30-E33.	Case report Legionella longbeachae niertransplantatie patiënt
Brambilla, A., Pio, M. D., Morosini, R. R., & Capolongo, S. (2023). Green space in hospital built environment: A literature review about therapeutic gardens in acute care healthcare settings before COVID-19. Acta Biomedica, 94, S3. https://doi.org/10.23750/abm.v94iS3.14286	Therapeutische tuinen – geen data over risico op infecties of transmissie
Grimstead D, Tucker D, Harris K, Turner D. Cutaneous Legionella longbeachae Infection in Immunosuppressed Woman, United Kingdom. Emerg Infect Dis. 2015 Aug;21(8):1426-8. doi: 10.3201/eid2108.140828. PMID: 26197048; PMCID: PMC4517743.	Case report Legionella longbeachae
Carroll, C., McCray, S., & Utter, J. (2023). Acceptability and feasibility of a hospital-based herb and vegetable garden for health care workers. Journal of Nutrition Education & Behavior, 55(12), 877–883.	Groente en kruidentuin voor medewerkers
Carver, A., Lorenzon, A., Veitch, J., Macleod, A., & Sugiyama, T. (2020). Is greenery associated with mental health among residents of aged care facilities? A systematic search and narrative review. Aging & mental health, 24(1), 1–7. https://doi.org/10.1080/13607863.2018.1516193	Review over groene omgeving en invloed op de mentale gezondheid. Geen data over risico’s op infectieziekten
Gagliardi, C., & Piccinini, F. (2019). The use of nature - based activities for the well-being of older people: An integrative literature review. Archives of gerontology and geriatrics, 83, 315–327. https://doi.org/10.1016/j.archger.2019.05.012	Focus mentale gezondheid en gebruik van natuur.
Chi, P., Gutberg, J., & Berta, W. (2020). The Conceptualization of the Natural Environment in Healthcare Facilities: A Scoping Review. HERD, 13(1), 30–47. https://doi.org/10.1177/1937586719845118	Is een scoping review waarbij kort beschreven wordt als onderdeel “living plants’ impacts on patiënt/resident health” dat er naast positieve effecten op bijvoorbeeld cortisol levels er ook risico’s kunnen bestaan op infecties door bacteriën uit plantenpotten voor immuungecomprommiteerden. (Siegman-Igra 1986; Lass-Florl 2000; Summerbell 1989)
Smith, C. M., & Kagan, S. H. (2005). Prevention of systemic mycoses by reducing exposure to fungal pathogens in hospitalized and ambulatory neutropenic patients. Oncology Nursing Forum, 32(3), 565–579. https://doi.org/10.1188/05.ONF.565-579	Narratieve review en niet hele artikel
Casati S, Conza L, Bruin J, Gaia V. Compost facilities as a reservoir of Legionella pneumophila and other Legionella species. Clin Microbiol Infect. 2010 Jul;16(7):945-7. doi: 10.1111/j.1469-0691.2009.03009.x. Epub 2009 Jul 23. PMID: 19645762.	Onderzoek naar aanwezigheid van Legionella soorten in commerciële potgrond. Aanwezigheid bevestigd. Geen data over transmissie.
Al-Sadi AM, Al-Zakwani HA, Nasehi A, Al-Mazroui SS, Al-Mahmooli IH. Analysis of bacterial communities associated with potting media. Springerplus. 2016 Jan 26;5:74. doi: 10.1186/s40064-016-1729-0. PMID: 26844021; PMCID: PMC4726644.	Analyse van bacteriële “communities” in potgrond. Bevestigt aanwezigheid van mogelijk pathogene bacteriën in potgrond.

Risk of bias tabel

SANRA-schaal voor risico op bias van narratieve literatuurstudies

Item	Beschrijving	Score	Toelichting
1. Belang van het onderwerp	Het artikel behandelt een praktisch en relevant thema binnen infectiepreventie: het verbod op bloemen in ziekenhuizen.	2	Onderwerp is klinisch relevant en past bij de PICO-vraagstelling.
2. Duidelijke doelstelling of vraagstelling	De doelstelling wordt impliciet vermeld: nagaan of er bewijs is voor infectierisico’s door bloemen/planten in ziekenhuizen.	1	De onderzoeksvraag luidt “is there sufficient evidence to ban flowers from wards?” maar onduidelijk of dit gerelateerd is aan een geciteerde paper of de paper zelf, het moet dus door de lezer ingevuld worden.
3. Beschrijving van de literatuurzoektocht	De auteurs beschrijven dat eerdere elektronische zoekacties geen resultaten opleverden en dat ze handmatig tijdschriften hebben doorzocht; ze noemen welke tijdschriften en hoeveel artikelen zijn gevonden.	2	De zoekmethode is summier maar wel vermeld, wat prima is voor een narratieve review.
4. Kwaliteit van referenties	De referenties zijn grotendeels ouder (veel uit de jaren 1960–1990), maar ze zijn relevant voor het onderwerp.	1	Oudere bronnen beperken de actualiteit; er ontbreken recente studies.
5. Wetenschappelijke onderbouwing / redenering	De auteurs bespreken het beperkte bewijs en onderscheiden duidelijk tussen theoretisch risico en empirisch bewijs. De argumentatie is logisch en evenwichtig.	2	Redenering is coherent en kritisch ten aanzien van de beperkte data.
6. Presentatie van informatie	De tekst is goed gestructureerd met duidelijke secties (inleiding, onderbouwing, conclusie). Tabellen of figuren ontbreken, maar dat is acceptabel gezien de korte lengte.	2	Geen.
Totaal score	10/12 Interpretatie: hoge kwaliteit narratieve review. Review is duidelijk, relevant, transparant over de beperkte evidentie en sommeert een logische redenering. Zwakte van de review was geen expliciete onderzoeksvraag en verouderde literatuur.

GRADE evidence profiel

Certainty assessment							Impact	Certainty of evidence
№ of studies	Study design	Risk of bias	Inconsistency	Indirectness	Imprecision	Other considerations	Impact	Certainty of evidence
Microbiologisch risico
1	non-randomised studies	not serious	not serious	not serious	not serious	none	Het water van bloemen kan hoge aantallen gramnegatieve bacteriën bevatten. Na drie dagen stonden snijbloemen besmet met soorten zoals Pseudomonas spp.,Acinetobacter spp., Serratia marcescens, Klebsiella spp.,Enterobacter spp. en Flavobacterium spp.	⨁⨁◯◯ Low
Infectiepreventie
1	non-randomised studies	not serious	serious^a	serious^b	not serious	none	Er is beperkt bewijs dat het infectierisico van verse bloemen kan worden verminderd door antiseptica aan het water toe te voegen. Eén studie toonde aan dat toevoeging van 1 ml 5% chloorhexidinegluconaat aan 500 ml water de bacteriegroei na 3 en 10 dagen voorkomt. Ook 1% hypochloriet kan als voorzorgsmaatregel worden gebruikt. Sommige studies adviseren om snijbloemen te vermijden bij ernstig immuungecompromitteerde patiënten en op intensive-care afdelingen, terwijl andere aanbevelen dat alleen personeel zonder patiëntcontact bloemen hanteert en daarbij handschoenen draagt.	⨁◯◯◯ Very low^a^,^b

Certainty assessment

Impact

Certainty of evidence

№ of studies

Study design

Risk of bias

Inconsistency

Indirectness

Imprecision

Other considerations

Risico op infectietransmissie

non-randomised studies

not serious

serious^c

not serious

none

Er is tegenstrijdig bewijs over mogelijke kruisbesmetting tussen patiënten en bloemenwater. Eén studie suggereerde een mogelijk risico op infectietransmissie, terwijl drie andere studies aangaven dat de bacteriestammen in het vaaswater niet overeenkomen met die welke ziekenhuisinfecties veroorzaken. In één onderzoek werden 79 gramnegatieve stammen uit 29 planten op zes chirurgische afdelingen geïsoleerd, zonder relatie met de 235 isolaten van geïnfecteerde patiënten. Een uitbraak van Pseudomonas spp.bleek evenmin verband te houden met bacteriën uit planten. Bloemenwater kan mogelijk wel bijdragen aan een infectierisico bij kwetsbare patiënten, zoals immuungecompromitteerden.

⨁◯◯◯
Very low^c

a. Hoewel desinfectiestudies aantonen dat het risico op pathogenen kan worden verminderd en eerder is gerapporteerd dat er mogelijk geen risico is op infectietransmissie, adviseren sommige studies toch om bloemen te verwijderen.
b. De aanbeveling om bloemen bij patiënten te verwijderen is gebaseerd op de mening van verpleegkundigen.
c. Er is tegenstrijdig bewijs in de onderliggende studies over een mogelijke associatie tussen bacteriën in het vaaswater van bloemen en infecties bij ziekenhuispatiënten.

Verantwoording

Beoordelingsdatum en geldigheid

Laatst beoordeeld : 21-10-2025

Initiatief en autorisatie

Initiatief:

Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie

Geautoriseerd door:

Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie
Nederlandse Vereniging voor Heelkunde
Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie
Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland
Vereniging voor Hygiëne en Infectiepreventie in de Gezondheidszorg
Nederlandse Associatie Physician Assistants

Algemene gegevens

Er is een verklaring van geen bezwaar afgegeven van de Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne (NVvA) en Patiëntenfederatie Nederland (PFNL).

De ontwikkeling/herziening van deze richtlijn is ondersteund door SKILZ en gefinancierd door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De financier heeft geen enkele invloed gehad op de inhoud van de richtlijn.

Samenstelling werkgroep

Voor het ontwikkelen van de richtlijn is in 2023 een multidisciplinaire werkgroep ingesteld, bestaande uit deskundigen en vertegenwoordigers van specialismen die betrokken zijn in de zorg. De werkgroepleden zijn door hun beroepsverenigingen gemandateerd voor deelname. De werkgroep is verantwoordelijk voor de integrale tekst van deze richtlijn.

Werkgroep:

Drs. S. (Selma) Bons (voorzitter), anesthesioloog, Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie (NVA);
J. (Jantsje) Folkertsma, verpleegkundige, Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN);
Drs. I. (Ingrid) Keur, senior Inspecteur Veterinair & Zoönosen, Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA);
S. (Saskia) Meeuws - van den Ende, deskundige infectiepreventie, Vereniging voor Hygiëne & Infectiepreventie in de Gezondheidszorg (VHIG);
Dr. I. J.B. (Ingrid) Spijkerman, arts-microbioloog, Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie (NVMM);
Drs. H. (Hilde) Sterckx, dierenarts, afdeling Incident en crisiscentrum, Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA);
R. (Renske) Tjeerdsma, deskundige infectiepreventie, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM);
Drs. F. (Frits) Vlaanderen, onderzoeker, afdeling Zoönose & Omgevingsmicrobiologie, Centrum Infectieziektebestrijding, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM);
K. (Karen) Vrolings - Franssen, deskundige infectiepreventie, Vereniging voor Hygiëne & Infectiepreventie in de Gezondheidszorg (VHIG).

Klankbordgroep:

Dr. K.(Katja) van Ewijk, arts-infectieziektebestrijding, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM);
Drs. W. (Willemijn) Hensbroek, arts verstandelijk gehandicapten, Nederlandse Vereniging Artsen Verstandelijk Gehandicapten (NVAVG);
E. (Eveline) Lentz - Mulder, Koninklijk Nederlands Geleidehonden Fonds, (KNGF);
A. (Arianne) le Duc, Stichting Hulphond;
N. (Natasja) Koeckhoven, Bultersmekke Assistancedogs.

Met ondersteuning van:

F.E.M. (Femke) Aanhane, senior procesbegeleider richtlijnontwikkeling, SKILZ
L. (Liènne) van Esveld, stagiair/onderzoeker, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
I. (Ingeborg) van Dusseldorp, informatiespecialist, Maatschap Van Dusseldorp, Delvaux & Ket
Dr. C. (Caroline) Schneeberger, literatuuronderzoeker, Schneeberger Microbiology Consultancy (SMC)
Dr. C. (Charifa) Zemouri, literatuuronderzoeker, Zemouri et al.

Belangenverklaringen

De Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling is gevolgd (KNAW, 2017). Alle werkgroepleden hebben schriftelijk verklaard of zij in de laatste drie jaar directe financiële belangen (betrekking bij een commercieel bedrijf, persoonlijke financiële belangen, onderzoeksfinanciering) of indirecte belangen (persoonlijke relaties, reputatiemanagement) hebben gehad. Gedurende de ontwikkeling of herziening van een module worden wijzigingen in belangen aan de voorzitter doorgegeven. De belangenverklaring wordt opnieuw bevestigd tijdens de commentaarfase.

Een overzicht van de belangen van werkgroep- en klankbordgroepleden en het oordeel over het omgaan met eventuele belangen vindt u in onderstaande tabel. De ondertekende belangenverklaringen zijn op te vragen via het bureau van SKILZ bureau@skilz.nu.

Werkgroep

Naam	Functie(s)	Nevenfunctie(s)	Gemelde belangen		Oordeel en eventueel ondernomen actie
S. Bons	Anesthesioloog	Lid CKd NVA - onbetaald Bestuurslid sectie kinderanesthesiologie NVA - onbetaald Lid SRI cluster adviesgroep - onbetaald	Geen	Geen actie vereist
Dr. I.J.B. Spijkerman	Arts-microbioloog	Geen	Geen	Geen actie vereist
Drs. I. Keur	Senior Inspecteur Veterinair & Zoönosen	Geen	Geen	Geen actie vereist
Drs. H. Sterckx	Dierenarts	Geen	Geen	Geen actie vereist
S. Meeuw - van den Ende	Deskundige infectiepreventie, accounthouder Kwaliteit & Veiligheid	Geen	Geen	Geen actie vereist
K. Vrolings	Deskundige infectiepreventie	Geen	Geen	Geen actie vereist
R. Tjeerdsma	Deskundige infectiepreventie	Geen	Geen	Geen actie vereist
J. Folkertsma	Verpleegkundige	Geen	Geen	Geen actie vereist
Drs. F. Vlaanderen	Onderzoeker Zoönose & Omgevingsmicrobiologie	Geen	Geen	Geen actie vereist
L. van Esveld	Stagiair / onderzoeker	Geen	Geen	Geen actie vereist
F.E.M. Aanhane	Senior procesbegeleider	Geen	Geen	Geen actie vereist

Klankbordgroep

Naam	Functie(s)	Nevenfunctie(s)	Gemelde belangen	Oordeel en eventueel ondernomen actie
Dr. K. van Ewijk	Arts-infectieziektebestrijding	Geen	Geen	Geen actie vereist
Drs. W. Hensbroek	Arts verstandelijk gehandicapten	Geen	Geen	Geen actie vereist
E. Lentz	Communicatie adviseur	Geen	Geen	Geen actie vereist
A. le Duc	Hoofd Marketing & Communicatie	Geen	Geen	Geen actie vereist
N. Koeckhoven	Voorlichter	Vrijwilliger als voorlichter bij BultersMekke Assistancedogs, welke opereert op het gebied waar het advies/de richtlijnen zich op richt. Bultersmekke Assistancedogs (BMA), geaccrediteerd door Assistance Dogs International, begeleidt volwassenen, jongeren en kinderen om de eigen hond in de thuisomgeving onder intensieve begeleiding van een professionele instructeur zelf op te leiden tot internationaal gecertificeerde assistentiehond.	Geen	Geen actie vereist

Inbreng patiëntenperspectief

Er is aandacht besteed aan het patiëntenperspectief door het uitnodigen van de Patiëntenfederatie Nederland (PFNL) bij het ophalen van de knelpunten die leven bij dit thema. De verkregen input is meegenomen bij het opstellen van de uitgangsvragen, de keuze voor de uitkomstmaten en bij het opstellen van de overwegingen. Ook tijdens de commentaarfase is de Patiëntenfederatie gevraagd om mee te lezen met de conceptteksten.

Wkkgz & kwalitatieve raming van mogelijke substantiële financiële gevolgen

Bij de richtlijn is conform de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) een kwalitatieve raming uitgevoerd of de aanbevelingen mogelijk leiden tot substantiële financiële gevolgen. Bij het uitvoeren van deze beoordeling zijn richtlijnmodules op verschillende domeinen getoetst (zie het stroomschema op de Richtlijnendatabase).

Uit de kwalitatieve raming blijkt dat er waarschijnlijk geen substantiële financiële gevolgen zijn, zie onderstaande tabel:

Module	Uitkomst raming	Toelichting
Module Planten en bloemen	Geen substantiële financiële gevolgen	Hoewel uit de toetsing volgt dat de aanbeveling(en) breed toepasbaar zijn (5.000-40.000 cliënten), volgt ook uit de toetsing dat het geen nieuwe manier of andere organisatie van zorgverlening betreft. Er wordt geen toename in voltijdsequivalenten dan wel opleidingsniveau verwacht. Er worden daarom geen substantiële financiële gevolgen verwacht.

Werkwijze

Deze richtlijn is opgesteld conform de binnen het SRI vastgestelde methodologie voor richtlijnontwikkeling (zie SRI - methode van richtlijnontwikkeling), volgens de kwaliteitscriteria uit de AQUA-Leidraad (Zorginstituut, 2021), de HARING-tools (IQ Healthcare, 2013), en AGREE-II (AGREE Next Steps Consortium, 2017).

Knelpunteninventarisatie

Tijdens de voorbereidende fase hebben de voorzitter van de werkgroep, de werkgroepleden en de procesbegeleiding de knelpunten geïnventariseerd. Er is een vragenlijst uitgestuurd naar alle relevante beroeps-, brancheverenigingen en partijen. Deze vragenlijst was gebaseerd op de WIP-richtlijnen over 'Huisdieren'. Een verslag over de knelpunteninventarisatie is terug te vinden in Knelpunteninventarisatie.

Uitkomstmaten

Per uitgangsvraag is de methode van onderzoek bepaald. Bij de uitgangsvragen waarbij literatuuronderzoek is uitgevoerd, is een onderzoeksvraag opgesteld. Vervolgens heeft de werkgroep per onderzoeksvraag geïnventariseerd welke uitkomstmaten relevant zijn, waarbij zowel naar gewenste als ongewenste effecten werd gekeken.

Methode literatuursamenvatting

Een beschrijving van de strategie voor zoeken en selecteren van literatuur is per module te vinden onder Zoekverantwoording. Indien mogelijk werd de data uit verschillende studies gepoold in een random-effects-model. De beoordeling van de kracht van het wetenschappelijk bewijs wordt hieronder toegelicht.

Individuele studies werden systematisch beoordeeld, op basis van op voorhand opgestelde methodologische kwaliteitscriteria, om zo het risico op vertekende studieresultaten (bias) te kunnen inschatten. Deze beoordelingen kunt u vinden in de Risk of bias tabellen).

De relevante onderzoeksgegevens van alle geselecteerde artikelen zijn weergegeven in evidence-tabellen. De belangrijkste bevindingen uit de literatuur werden beschreven in de samenvatting van de literatuur.

Beoordelen van de kracht van het wetenschappelijk bewijs

De kwaliteit van bewijs (‘quality of evidence’) werd beoordeeld met behulp van GRADE. GRADE staat voor ‘Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation’. GRADE is een methode die per uitkomstmaat van een interventie, of voor een risico- of prognostische factor, een gradering aan de kwaliteit van bewijs toekent op basis van de mate van vertrouwen in de schatting van de effectgrootte.

GRADE	Definitie
Hoog	er is hoge zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt; het is zeer onwaarschijnlijk dat de literatuurconclusie klinisch relevant verandert wanneer er resultaten van nieuw grootschalig onderzoek aan de literatuuranalyse worden toegevoegd.
Redelijk	er is redelijke zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt; het is mogelijk dat de conclusie klinisch relevant verandert wanneer er resultaten van nieuw grootschalig onderzoek aan de literatuuranalyse worden toegevoegd.
Laag	er is lage zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt; er is een reële kans dat de conclusie klinisch relevant verandert wanneer er resultaten van nieuw grootschalig onderzoek aan de literatuuranalyse worden toegevoegd.
Zeer laag	er is zeer lage zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt; de literatuurconclusie is zeer onzeker.

Overwegingen (van bewijs naar aanbeveling)

Voor het formuleren van een aanbeveling zijn naast de kwaliteit van het wetenschappelijk bewijs over de gewenste en ongewenste effecten van een interventie of over de effectgrootte van een risico- of prognostische factor vaak ook nog andere factoren van belang.

Genoemd kunnen worden:

kosten;
waarden, voorkeuren en ervaringen van patiënten en zorgmedewerkers;
balans van gewenste en ongewenste effecten van interventies ten opzichte van geen of andere interventies;
duurzaamheid;
aanvaardbaarheid van interventies;
haalbaarheid van een aanbeveling.

Deze aspecten worden per module besproken onder het kopje ‘Overwegingen’.

Formuleren van aanbevelingen

De aanbevelingen geven een antwoord op de uitgangsvragen en zijn gebaseerd op het beste beschikbare wetenschappelijke bewijs en de belangrijkste overwegingen. Waar mogelijk zijn de aanbevelingen evidence-based, echter zijn niet alle situaties (goed) wetenschappelijk onderzocht. In die situaties heeft de werkgroep, op basis van zowel humane als veterinaire expertise, adviezen geformuleerd.

De kracht van het wetenschappelijk bewijs en het gewicht dat door de werkgroep wordt toegekend aan de overwegingen bepalen samen de sterkte van de aanbeveling. Conform de GRADE-methodiek sluit een lage bewijskracht van conclusies in de systematische literatuuranalyse een sterke aanbeveling niet uit. Bij een hoge bewijskracht zijn ook zwakke aanbevelingen mogelijk. De sterkte van de aanbeveling wordt altijd bepaald door weging van alle relevante argumenten tezamen.

In de GRADE-methodiek wordt onderscheid gemaakt tussen sterke en zwakke (of conditionele) aanbevelingen. De sterkte van een aanbeveling verwijst naar de mate van zekerheid dat de voordelen van de interventie opwegen tegen de nadelen (of vice versa), gezien over het hele spectrum van patiënten waarvoor de aanbeveling is bedoeld. De sterkte van een aanbeveling heeft duidelijke implicaties voor cliënten, zorgmedewerkers en beleidsmakers (zie onderstaande tabel). Een aanbeveling is geen dictaat, zelfs een sterke aanbeveling gebaseerd op bewijs van hoge kwaliteit (GRADE gradering HOOG) zal niet altijd van toepassing zijn onder alle mogelijke omstandigheden en voor elke individuele patiënt.

Implicaties van sterke en zwakke aanbevelingen voor verschillende richtlijngebruikers
	Sterke aanbeveling	Zwakke (conditionele) aanbeveling
Voor patiënten	De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen en slechts een klein aantal niet.	Een aanzienlijk deel van de patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen, maar veel patiënten ook niet.
Voor behandelaars	De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak moeten ontvangen.	Er zijn meerdere geschikte interventies of aanpakken. De patiënt moet worden ondersteund bij de keuze voor de interventie of aanpak die het beste aansluit bij diens waarden en voorkeuren.
Voor beleidsmakers	De aanbevolen interventie of aanpak kan worden gezien als standaardbeleid.	Beleidsbepaling vereist uitvoerige discussie met betrokkenheid van veel stakeholders. Er is een grotere kans op lokale beleidsverschillen.

Organisatie van zorg

In de knelpunteninventarisatie en bij de ontwikkeling van de richtlijn is expliciet rekening gehouden met de organisatie van zorg: alle aspecten die randvoorwaardelijk zijn voor het verlenen van zorg (zoals coördinatie, communicatie, (financiële) middelen, menskracht en infrastructuur). In deze module is extra aandacht besteed aan de juridische aspecten die komen kijken bij het toelaten van dieren in een medisch-specialistische zorginstelling. Ook de 'verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid voor het dier' zijn omschreven in de richtlijn omdat dit vraagstukken zijn die leven in de medisch-specialistische zorginstellingen. Daarnaast is er aandacht voor 'allergie en angst voor dieren, bloemen en/of planten' en over het 'welzijn en de gezondheid van dieren'.

Er zijn in de module Organisatie van zorg geen aanbevelingen opgenomen; het betreft een informatieve module. Randvoorwaarden die relevant zijn voor het beantwoorden van een specifieke uitgangsvraag maken onderdeel uit van de overwegingen bij de bewuste uitgangsvraag.

Formuleren kennisvragen

Tijdens de ontwikkeling van deze richtlijn is systematisch gezocht naar onderzoek waarvan de resultaten bijdragen aan een antwoord op de uitgangsvragen. Bij elke uitgangsvraag is door de werkgroep nagegaan of er (aanvullend) wetenschappelijk onderzoek gewenst is. Een overzicht van aanbevelingen voor nader onderzoek staat in Kennisvragen.

Implementatieplan

De werkgroep heeft een implementatieplan opgesteld waarin een advies voor beroepsverenigingen en instellingen wordt gegeven voor de implementatie van de SRI-richtlijn Dieren en planten.

De werkgroep heeft per aanbeveling binnen de modules geïnventariseerd:

wat een realistische termijn voor implementatie is;
de verwachte effecten van implementatie op de zorgkosten;
randvoorwaarden om de aanbeveling tijdig te implementeren;
mogelijke barrières voor implementatie;
te ondernemen acties voor (bevordering van) implementatie;
verantwoordelijke partij voor de te ondernemen acties.

Zie Implementatieplan.

Commentaar- en autorisatiefase

De conceptrichtlijn is aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt) organisaties voorgelegd voor commentaar. De commentaren werden verzameld en besproken met de werkgroep. Naar aanleiding van de commentaren werd de conceptrichtlijn aangepast en definitief vastgesteld door de werkgroep. De definitieve richtlijn is aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt) organisaties voorgelegd voor autorisatie.

Referenties

IQ Healthcare. De HARING-tools. 2013. (https://www.zonmw.nl/sites/zonmw/files/typo3-migrated-files/De_HARING-tools.pdf, accessed, September 18, 2025).

KNAW, KNMG, GR, NHG, FMS. Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling. 2017. (https://storage.knaw.nl/2022-08/Gedragscode-belangenverstrengeling-januari-2017.pdf, accessed September 18, 2025).

The AGREE Next Steps Consortium. Appraisal of Guidelines for Research & Evaluation II (AGREE II). 2017. (https://www.agreetrust.org/wp-content/uploads/2017/12/AGREE-II-Users-Manual-and-23-item-Instrument-2009-Update-2017.pdf, accessed September 18, 2025).

Zorginstituut Nederland. AQUAS-Leidraad. 2021. (https://www.zorginzicht.nl/binaries/content/assets/zorginzicht/ontwikkeltools-ontwikkelen/aqua-leidraad.pdf, accessed September 18, 2025).

Zoekverantwoording

Toelichting:

Voor deze vraag is gezocht met de volgende concepten:

Planten EN zorginstellingen

Daarna is een limitering aangebracht op infectie en infectieziekten voor wat betreft de clinical trials

Zoekstrategie

Embase

No.	Query	Results
#1	'plant'/de OR 'flower'/exp OR 'agrobacterium'/exp OR 'fish tank granuloma'/exp OR plant:ti,ab,kw OR plants:ti,ab,kw OR 'potting soil':ti,ab,kw OR 'indoor nature':ti,ab,kw OR 'garden':ti,ab,kw OR flower:ti,ab,kw OR vase:ti,ab,kw OR vases:ti,ab,kw OR 'standing water':ti,ab,kw OR 'fish tank':ti,ab,kw OR aquarium:ti,ab,kw	856330
#2	'home for the aged'/exp OR 'institutional care'/de OR 'nursing home'/exp OR 'assisted living facility'/exp OR 'community mental health center'/exp OR 'health center'/exp OR 'hospital'/exp OR 'mental health center'/exp OR 'hospice'/exp OR 'rehabilitation center'/exp OR 'residential home'/exp OR 'secondary care center'/exp OR 'tertiary care center'/exp OR 'patient'/exp OR 'bedridden patient'/exp OR 'cancer patient'/exp OR 'burn patient'/exp OR 'geriatric patient'/exp OR 'hemodialysis patient'/exp OR 'high risk patient'/exp OR 'hospital patient'/exp OR 'mental patient'/exp OR 'nursing home patient'/exp OR 'rehabilitation patient'/exp OR 'terminally ill patient'/exp OR 'nursing home':ti,ab,kw OR 'residential care':ti,ab,kw OR 'long term care':ti,ab,kw OR patient:ti,kw OR hospital*:ti,kw	6785534
#3	'infectious agent'/exp OR 'infection prevention'/exp OR 'infection'/exp OR infectio:ti,ab,kw OR pathogen:ti,ab,kw	6191108
#4	#1 AND #2	5583
#5	#4 NOT ('conference abstract'/it OR 'editorial'/it OR 'letter'/it OR 'note'/it) NOT (('animal'/exp OR 'animal experiment'/exp OR 'animal model'/exp OR 'nonhuman'/exp) NOT 'human'/exp)	3643
#6	'meta analysis'/exp OR 'meta analysis (topic)'/exp OR metaanaly:ti,ab OR 'meta analy':ti,ab OR metanaly:ti,ab OR 'systematic review'/de OR 'cochrane database of systematic reviews'/jt OR prisma:ti,ab OR prospero:ti,ab OR (((systemati OR scoping OR umbrella OR 'structured literature') NEAR/3 (review* OR overview)):ti,ab) OR ((systemic NEAR/1 review):ti,ab) OR (((systemati OR literature OR database* OR 'data base') NEAR/10 search):ti,ab) OR (((structured OR comprehensive* OR systemic) NEAR/3 search):ti,ab) OR (((literature NEAR/3 review):ti,ab) AND (search:ti,ab OR database:ti,ab OR 'data base':ti,ab)) OR (('data extraction':ti,ab OR 'data source':ti,ab) AND 'study selection':ti,ab) OR ('search strategy':ti,ab AND 'selection criteria':ti,ab) OR ('data source':ti,ab AND 'data synthesis':ti,ab) OR medline:ab OR pubmed:ab OR embase:ab OR cochrane:ab OR (((critical OR rapid) NEAR/2 (review* OR overview* OR synthes)):ti) OR ((((critical OR rapid) NEAR/3 (review OR overview* OR synthes)):ab) AND (search:ab OR database:ab OR 'data base':ab)) OR metasynthes:ti,ab OR 'meta synthes':ti,ab	978973
#7	'clinical trial'/exp OR 'randomization'/exp OR 'single blind procedure'/exp OR 'double blind procedure'/exp OR 'crossover procedure'/exp OR 'placebo'/exp OR 'prospective study'/exp OR rct:ab,ti OR random:ab,ti OR 'single blind':ab,ti OR 'randomised controlled trial':ab,ti OR 'randomized controlled trial'/exp OR placebo:ab,ti	3302394
#8	'major clinical study'/de OR 'clinical study'/de OR 'case control study'/de OR 'family study'/de OR 'longitudinal study'/de OR 'retrospective study'/de OR 'prospective study'/de OR 'comparative study'/de OR 'cohort analysis'/de OR ((cohort NEAR/1 (study OR studies)):ab,ti) OR (('case control' NEAR/1 (study OR studies)):ab,ti) OR (('follow up' NEAR/1 (study OR studies)):ab,ti) OR (observational NEAR/1 (study OR studies)) OR ((epidemiologic NEAR/1 (study OR studies)):ab,ti) OR (('cross sectional' NEAR/1 (study OR studies)):ab,ti)	6767914
#9	#5 AND #6 SR planten en zorginstellingen	282
#10	#5 AND #7 NOT #9	1206
#11	#5 AND (#7 OR #8) NOT #9 NOT #10	733
#12	#9 OR #10 OR #11	1020
#13	#3 AND #9	60
#14	#3 AND #10 NOT #13 Clinical trials, RCTs	203
#15	#3 AND #11 NOT #13 NOT #14	300
#16	#13 OR #14 OR #15	212

Ovid/Medline

#	Searches	Results
1	exp Plants/ or exp Flowers/ or exp Agrobacterium/ or plants.ti,ab,kf. or potting soil.ti,ab,kf. or indoor nature.ti,ab,kf. or garden.ti,ab,kf. or flower*.ti,ab,kf. or vase.ti,ab,kf. or vases.ti,ab,kf. or standing water.ti,ab,kf. or fish tank.ti,ab,kf. or aquarium.ti,ab,kf.	653147
2	exp Residential Facilities/ or exp Academic Medical Centers/ or exp Ambulatory Care Facilities/ or exp Hospital Units/ or exp Hospitals/ or exp Physicians' Offices/ or exp Rehabilitation Centers/ or exp Residential Facilities/ or exp Waiting Rooms/ or health facilities/ or Bedridden Persons/ or Homebound Persons/ or exp Patients/ or nursing home.ti,ab,kf. or residential care.ti,ab,kf. or long term care.ti,ab,kf. or patient.ti,kf. or hospital*.ti,kf.	3151028
3	1 and 2	4396
4	3 not ((exp animals/ or exp models, animal/) not humans/) not (letter/ or comment/ or editorial/)	4259
5	meta-analysis/ or meta-analysis as topic/ or (metaanaly* or meta-analy* or metanaly).ti,ab,kf. or systematic review/ or cochrane.jw. or (prisma or prospero).ti,ab,kf. or ((systemati or scoping or umbrella or "structured literature") adj3 (review* or overview)).ti,ab,kf. or (systemic adj1 review).ti,ab,kf. or ((systemati or literature or database* or data-base) adj10 search).ti,ab,kf. or ((structured or comprehensive* or systemic) adj3 search).ti,ab,kf. or ((literature adj3 review) and (search or database* or data-base)).ti,ab,kf. or (("data extraction" or "data source") and "study selection").ti,ab,kf. or ("search strategy" and "selection criteria").ti,ab,kf. or ("data source" and "data synthesis").ti,ab,kf. or (medline or pubmed or embase or cochrane).ab. or ((critical or rapid) adj2 (review or overview* or synthes)).ti. or (((critical or rapid) adj3 (review or overview* or synthes)) and (search or database* or data-base)).ab. or (metasynthes or meta-synthes*).ti,ab,kf.	709476
6	4 and 5 SR planten en instellingen	93
7	exp Infections/ or exp Infection Control/ or pathogen.ti,ab,kf. or infection*.ti,ab,kf.	3926950
8	3 and 7	524
9	exp clinical trial/ or randomized controlled trial/ or exp clinical trials as topic/ or randomized controlled trials as topic/ or Random Allocation/ or Double-Blind Method/ or Single-Blind Method/ or (clinical trial, phase i or clinical trial, phase ii or clinical trial, phase iii or clinical trial, phase iv or controlled clinical trial or randomized controlled trial or multicenter study or clinical trial).pt. or random.ti,ab. or (clinic adj trial).tw. or ((singl or doubl* or treb* or tripl) adj (blind$3 or mask$3)).tw. or Placebos/ or placebo.tw.	2661177
10	8 and 9 Clinical trials planten en instellingen en infecties	58

Cinahl

S	Query	Results
S1	(MH "Plants") OR (MH "Plant Physiology") OR (MH "Plants, Edible") OR (MH "Plants, Toxic") OR (MH "Flowers+") TI (plant* OR plants OR flower* OR "potting soil" OR "indoor nature" OR garden* OR flower* OR vase OR vases OR "standing water" OR "fish tank" OR aquarium) OR AB (plant* OR plants OR flower* OR "potting soil" OR "indoor nature" OR garden* OR flower* OR vase OR vases OR "standing water" OR "fish tank" OR aquarium)	56036
S2	("Health Facilities+") OR TI ("nursing home" OR "residential care" OR "long term care" OR "longterm care" OR patient OR hospital) OR AB ("nursing home" OR "residential care" OR "long term care" OR "longterm care" OR hospital*)	1318587
S3	S1 AND S2	3304
S4	(MH "Meta Analysis") or TX (meta-analy* or metanaly* or metaanaly* or meta analy) or TX (systematic N5 review) or (evidence N5 review) or (methodol N5 review) or (quantitativ N5 review) or TX (systematic N5 overview) or (evidence N5 overview) or (methodol N5 overview) or (quantitativ N5 overview) or TX (systematic N5 survey) or (evidence N5 survey) or (methodol N5 survey) or (quantitativ N5 survey) or TX (systematic N5 overview) or (evidence N5 overview) or (methodol N5 overview) or (quantitativ N5 overview) or TX (pool N2 data) or (combined N2 data) or (combining N2 data) or (pool* N2 trials) or (combined N2 trials) or (combining N2 trials) or (pool* N2 studies) or (combined N2 studies) or (combining N2 studies) or (pool* N2 results) or (combined N2 results) or (combining N2 results)	320759
S5	S3 AND S4 SR planten en instellingen	167
S6	(MH "Bacterial and Fungal Diseases+") OR TI (infectio* OR pathogen) OR AB (infectio OR pathogen*)	553506
S7	S3 AND S6	410
S8	(MH "Clinical Trials+") OR (PT (Clinical trial)) OR (MH "Random Assignment") OR (MH "Quantitative Studies") OR (TX ((clini* N1 trial) OR (singl N1 blind) OR (singl N1 mask) OR (doubl N1 blind) OR (doubl N1 mask) OR (tripl N1 blind) OR (tripl N1 mask) OR (random N1 allocat) OR placebo OR ((waitlist* OR (wait* and list)) and (control OR group)) OR "treatment as usual" OR tau OR (control* N3 (trial* OR study OR studies OR group*)) OR randomized OR randomised))	1987362
S9	S7 AND S8 Clinical trials, RCTs planten en instellingen en infectie	151