CIN, AIS en VAIN

Initiatief: IKNL Aantal modules: 64

CIN, AIS en VAIN - DES-dochters

Disclaimer 

In aanvulling op de gebruikersvoorwaarden, die in deze onverkort van toepassing zijn, geldt hetgeen hierna staat. Deze richtlijn is eerder geplaatst geweest op Oncoline en is vooruitlopend op het actualiseren ervan, nu in deze database opgenomen. De richtlijn zoals die nu is opgenomen voldoet nog niet aan alle kwaliteitseisen die aan publicatie in de Richtlijnendatabase worden gesteld en is daarom als PDF geplaatst. De richtlijn zal modulair worden geactualiseerd in nog volgende onderhoudsronden.

 

Zie het PDF-bestand 'DES-dochters' in de bijlagen.

Onderbouwing

Er is geen leeftijdsgrens aangetoond voor het vóórkomen van clear cell adenocarcinoom van de vagina.
[Verloop, 2010 (2)]

Er zijn aanwijzingen dat screening op hrHPV onvoldoende is voor DES-dochters.
[Kocken, 2012 (8)]

Er zijn aanwijzingen dat separate cytologie van de cervix en vagina niet nodig zijn.
[Verloop, 2013 (6)]

Het is aannemelijk dat het screeningsinterval bij DES-dochters tussen één en vijf jaar moet liggen.
[Casey, 2011 (7), Verloop, 2013 (6)]

Diëthylstilbestrol (DES) is in ons land voorgeschreven ter vermeende voorkoming van zwangerschapscomplicaties tot 1975. Er zijn in Nederland circa 50.000 DES-dochters die in utero zijn blootgesteld aan dit hormoon. Het oncologische risico betreft met name het ontstaan van clear cell adenocarcinoom van de vagina [Hoover, 2011 (1), Verloop, 2010 (2)], dat in Nederland is aangetroffen bij ongeveer 145 DES-dochters [Van Dijck, 2009 (3)]. Hoewel het clear cell adenocarcinoom zich voornamelijk op jonge leeftijd voordoet, komen er toch (ook) nog gevallen op oudere leeftijd voor [Verloop, 2010 (2)].
In 2013 werd een herziene versie uitgebracht van adviezen ten aanzien van periodiek onderzoek bij DES-dochters [DES-centrum, Verheijen, 2013 (4)]. Voor periodiek onderzoek komen vrouwen in aanmerking die bewezen DES-dochter zijn op basis van gedocumenteerd gebruik door moeder, waarbij op basis van de anamnese en/of DES-gerelateerde aandoeningen een redelijk vermoeden bestaat op intra-uteriene blootstelling en vrouwen die zeer waarschijnlijk zijn blootgesteld aan DES op basis van kenmerkende afwijkingen. Het periodiek onderzoek wordt tweejaarlijks geadviseerd.
Detectie van (pre-)maligne kenmerken van de vagina en cervix vormt een onderdeel van het periodiek onderzoek.

Het bevolkingsonderzoek op cervixcarcinoom gaat over op primaire screening met behulp van testen op hoog risico Humaan Papilloma Virus (hrHPV). Voor DES-dochters is screening op hrHPV echter onvoldoende, omdat clear cell adenocarcinoom niet duidelijk HPV-gerelateerd is [Kocken, 2011 (5)].

Bij het maken van een uitstrijkje werden voorheen separaat uitstrijkjes gemaakt van de vaginawanden en de cervix. Deze separate uitstrijkjes hebben echter niet een grotere opbrengst dan één uitstrijkje van zowel de cervix als vagina [Verloop, 2013 (6)]. Voor het screeningsinterval bestaat geen bewijs. Duidelijk is dat éénmaal per vijf jaar onvoldoende is voor DES-dochters, maar er is geen overtuigende voorkeur voor één of tweejaarlijks onderzoek [Verloop, 2010 (2)]. In Amerika wordt jaarlijks screening aanbevolen [Casey, 2011 (7), NIH, 2011].

  1. 1 - Hoover RN, Hyer M, Pfeiffer RM et al. Adverse health outcomes in women exposed in utero to diethylstilbestrol. The New England journal of medicine. 2011;365(14):1304-14 [link]
  2. 2 - Verloop J, van Leeuwen FE, Helmerhorst TJ et al. Cancer risk in DES daughters. Cancer causes & control : CCC. 2010;21(7):999-1007 [link]
  3. 3 - Van Dijck JA, Doorduijn Y, Bulten JH et al. [Vaginal and cervical cancer due to diethylstilbestrol (DES); end epidemic]. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde. 2009;153:A366 [link]
  4. 4 - Verheijen RH, Verloop J, Helmerhorst TJ. [DES Daughter--expertise remains necessary]. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde. 2013;157(52):A6809 [link]
  5. 5 - Kocken M, Baalbergen A, Snijders PJ et al. High-risk human papillomavirus seems not involved in DES-related and of limited importance in nonDES related clear-cell carcinoma of the cervix. Gynecologic oncology. 2011;122(2):297-302 [link]
  6. 6 - Verloop J. Long-term health effects after DES exposure in utero Amersterdam: Vrije Universiteit; 2013.
  7. 7 - Casey PM, Long ME, Marnach ML. Abnormal cervical appearance: what to do, when to worry? Mayo Clinic proceedings Mayo Clinic. 2011;86(2):147-50; quiz 51 [link]
  8. 8 - Kocken M, Uijterwaal MH, de Vries AL et al. High-risk human papillomavirus testing versus cytology in predicting post-treatment disease in women treated for high-grade cervical disease: a systematic review and meta-analysis. Gynecologic oncology. 2012;125(2):500-7 [link]

Autorisatiedatum en geldigheid

Laatst beoordeeld  :

Laatst geautoriseerd  : 12-11-2015

Geplande herbeoordeling  :

Initiatief en autorisatie

Initiatief:
  • Integraal Kankercentrum Nederland

Methode ontwikkeling

Evidence based

Volgende:
Follow-up