Waar gaat deze richtlijn over?
Deze richtlijn richt zich op wat volgens de huidige maatstaven de beste zorg is voor patiënten met pijn bij kanker. In de richtlijn komen de volgende onderwerpen aan de orde:

• Diagnostiek van pijn bij patiënten met kanker
  • Anamnese (2019)
  • Pijnmeting (2015)
  • Lichamelijk onderzoek en aanvullende diagnostiek (2015)
• Intergrale benadering
  • Multidimensionele benadering (2015)
  • Voorlichting en educatie (2015)
  • Therapietrouw (2015/2019)
  • Zelfmanagement (2015)
  • Communicatie (2008)
  • Ondersteunende zorg (2019)
  • Continuïteit en coördinatie van zorg (2019)
• Beleid en behandeling
  • Causale behandeling van pijn bij patiënten met kanker (o.a. systemische therapie (2008), radiotherapie (2008), radionucliden (2008), chirurgie (2008), bisfosfonaten (2008))
  • Niet-medicamenteuze behandeling (o.a. Multidisciplinaire en multimodale revalidatie (2008), Warmtetherapie (2019), Toepassen van koude (2008), Massage (2019), Manuele lymfedrainage (2008), hydrotherapie (2008), oefentherapie (2019), ontspanningsoefeningen en geleide verbeelding (2019), cognitieve gedragstherapie (2019), hypnotherapie (2008), TENS (2019))
  • Medicamenteuze behandeling (o.a. algemene aanbevelingen (2019), paracetamol (2019), NSAID’s (2019), zwakwerkende opioïden (2019), sterkwerkende opioïden (2015), doorbraakpijn (2015), toediening van opioïden, dosering en dosistitratie (2019), lokale toediening van opioïden (2019), behandeling van bijwerkingen van opioïden (2019), opioïdgeïnduceerde hyperalgesie (2019), adjuvante analgetica (2015), geneesmiddeleninteracties met opioïden (2015))
  • Invasieve behandeling (o.a. chordotomie (2019), plexus coeliacusblokkade (2019), neuraxiale (intrathecale of epidurale) toediening van opioïden (2019), plexus hypogasticusblokkade (2019), lower end block of zadelblok (2019), neurolyse perifere zenuw (2019))
• Speciale patiëntengroepen
  • Patiënten met nierfunctiestoornissen (2021)
  • Patiënten met leverfunctiestoornissen (2019)
  • Oudere patiënten (2021)
  • Patiënten in de stervensfase (2019)

Voor wie is deze richtlijn bedoeld?
Deze richtlijn is bestemd voor alle professionals die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten met pijn bij kanker zoals specialisten ouderengeneeskunde, medisch specialisten, huisartsen, apothekers, verpleegkundigen, verzorgenden, verpleegkundig specialisten, physician assistants, fysiotherapeuten, medisch maatschappelijk werkers, geestelijk verzorgers, GZ- en klinisch psychologen.

Indien in de richtlijn wordt gesproken over zorgverleners rondom de patiënt met pijn bij kanker, worden, afhankelijk van de specifieke situatie van de patiënt, alle bovengenoemde professionals bedoeld.

De richtlijn is ook relevant voor zorgverleners van andere disciplines en vrijwilligers die werkzaam zijn in de palliatieve fase. De multidimensionale benadering van de patiënt in de palliatieve fase vergt immers een gezamenlijke, interdisciplinaire verantwoordelijkheid, zoals ook in het Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland is beschreven.

Voor patiënten
Veel mensen met kanker hebben pijn. Pijn door de kanker zelf of door de behandeling. Soms verdwijnt de pijn na een paar dagen, weken of maanden. Soms is de pijn blijvend. Er zijn een aantal manieren om pijn bij kanker te bestrijden:

• de oorzaak van de pijn wegnemen of aanpakken
• andere klachten behandelen die de pijn uitlokken of erger maken
• pijn onderdrukken met pijnstillers
• pijn verminderen op andere manieren (zonder pijnstillers)
• depressie, angst of slapeloosheid verminderen met medicijnen
• psychosociale hulp en/of lotgenotencontact

Deze richtlijn beschrijft de belangrijkste onderwerpen om de juiste diagnose te stellen, de juiste benadering te geven en de juiste behandeling te krijgen. Meer informatie is te vinden op www.kanker.nl en www.thuisarts.nl.

Hoe is de richtlijn tot stand gekomen?
Het initiatief voor deze richtlijn is afkomstig van Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie (NVA). De richtlijn is opgesteld door verschillende multidisciplinaire commissie met vertegenwoordigers vanuit verschillende beroepsgroepen (zie verantwoording modules). Er werd ook aandacht besteed aan het patiëntenperspectief.