Organisatie van zorg

Beoordeeld: 07-10-2025

Uitgangsvraag

Wat is (in Nederland) de optimale organisatie van zorg voor patiënten met Barrtt-oesofagus (Barrettslokdarm)?

Aanbeveling

Surveillance in een Barrett expertisecentrum

Voer de surveillance van patiënten met een Barrettslokdarm >10 cm in lengte en de surveillance en behandeling van patiënten met LGD, HGD en/of vroegcarcinoom in Barrettslokdarm uit in een Barrett expertisecentrum.

Surveillance in een centrum dat geen Barrett expertisecentrum is

Laat de zorg verrichten door een MDL-arts en/of verpleegkundig specialist met kennis van de richtlijn en indien mogelijk gerichte scholing en ervaring in het beoordelen van een Barrettslokdarm.

Monitor patiënten met een laag-risico Barrettslokdarm met behulp van landelijke prospectieve registratie, omdat surveillance bij deze patiënten komt te vervallen.

Overwegingen

Er zijn verschillende argumenten voor het centraliseren van de endoscopische behandeling van patiënten met dysplasie/vroegcarcinoom in Barrettslokdarm, bijvoorbeeld:

Effectieve behandeling vereist een adequate endoscopische work-up vóór de behandeling en intensieve endoscopische controles na de behandeling.
De behandeling omvat verschillende endoscopische technieken (endoscopische resectie en ablatie) waarvoor, behalve specifieke apparatuur, ook endoscopische expertise is vereist.
Beoordeling van biopten en endoscopische resectiepreparaten dient te geschieden door een panel van pathologen met ervaring op dit gebied.
Onderzoeken suggereren dat multidisciplinaire adviesorganen waarin MDL-artsen, pathologen en chirurgen met specifieke interesse op dit gebied participeren, de kwaliteit van zorg kunnen verbeteren (Curvers, 2008; Hulscher, 2001).

Vanwege bovengenoemde redenen en conform de vorige Nederlandse richtlijn en de ESGE-richtlijn (Weusten, 2023), is de werkgroep van mening dat endoscopische surveillance van patiënten met een Barrettslokdarm >10 cm in lengte en de surveillance en behandeling van patiënten met LGD, HGD en/of vroegcarcinoom in Barrettslokdarm uitgevoerd moet worden in een Barrett expertisecentrum. Dit is inmiddels in Nederland ook al vele jaren zo geregeld.

Organisatie van zorg in Barrett expert centra

Een Barrett expertisecentrum dient te voldoen aan de volgende voorwaarden:

Jaarlijks worden tenminste 10 nieuwe patiënten met dysplasie of vroegcarcinoom in Barrettslokdarm endoscopisch behandeld.
Tijdens de training tot Barrett expert-endoscopist moeten er ten minste 30 endoscopische resecties en 30 ablaties onder toezicht / supervisie plaatsvinden.
Binnen een centrum wordt de endoscopische en histologische zorg verricht door 1 of 2 endoscopisten en 1 of 2 pathologen die zich specifiek met de zorg van deze patiënten bezighouden en waarbij er sprake is van aantoonbare training en nascholing op dit gebied.
Het centrum heeft de beschikking over hoge-resolutie endoscopie (HDTV-endoscoop, processor en beeldscherm) en apparatuur voor endoscopische resectie en ablatie van dysplasie en vroegcarcinoom in Barrettslokdarm.
Patiënten met Barrett-gerelateerde neoplasie worden besproken in een multidisciplinair overleg met MDL-artsen, chirurgen, oncologen en pathologen.
Het centrum heeft faciliteiten om eventuele complicaties van endoscopische behandeling optimaal te kunnen behandelen Dit houdt in dat er endoscopische expertise aanwezig is voor de behandeling van bloedingen en perforaties en dat er toegang is tot chirurgische expertise (of dat er goede afspraken zijn met centrum waar dit kan).
Alle patiënten met Barrettslokdarm worden prospectief in een database geregistreerd.

De werkgroep realiseert zich dat de hoogte van de genoemde volumenorm arbitrair is en dat vergelijkende studies ontbreken. Het aantal van 10 nieuwe endoscopische behandelde patiënten per jaar is deels gebaseerd op een studie naar de leercurve effecten van het EMR-trainingsprogramma waaraan 6 van de huidige Barrett-expert centra hebben deelgenomen. Hierbij bleek het perforatierisico van de eerste 20 EMR-procedures op 5% te liggen (Van Vilsteren, 2012). Gegeven deze studie en op basis van de expert-opinion uit de werkgroep is geoordeeld dat, na het doorlopen van deze leercurve, een patiëntenstroom van 10 nieuwe patiënten per jaar per centrum voldoende zou moeten zijn om MDL-artsen deze kennis te laten onderhouden.

Als kwaliteitsstandaard dienen Barrett expertisecentra de volgende gegevens te kunnen overleggen bij toekomstige visitaties:

Aantal behandelde patiënten met Barrettslokdarm
Aantal patiënten met follow-up gegevens na 1 en 5 jaar
Aantal patiënten met aanvullende chirurgische behandeling na 1 en 5 jaar follow-up
Histologische uitkomst 1 en 5 jaar na behandeling.
Complicaties

Inmiddels is de prospectieve registratie in alle Barrett expert centra gerealiseerd. Hierdoor is wetenschappelijk onderzoek met een grote populatie mogelijk.

Een actuele lijst van de centra die als Barrett expertcentra kwalificeren is te vinden op www.barrett.nl.

Organisatie van zorg in centra die geen Barrett expertisecentrum zijn

Voor de centra die geen Barrett expertisecentrum zijn, is het aan te bevelen de Barrett zorg te laten verrichten door een MDL-arts en/of verpleegkundig specialist met kennis van de richtlijn en indien mogelijk gerichte scholing en ervaring in het beoordelen van een Barrettslokdarm (bijvoorbeeld 1 of 2 MDL-artsen binnen het team die alle Barrett surveillance scopieën doen). Daarnaast is het van belang dat er aan de voorwaarden wordt voldaan voor een goede Barrett surveillance zoals benoemd in module Endoscopische beoordeling, beschrijving en biopsieprotocol.

Registratie van patiënten met laag-risico Barrettslokdarm

In module Surveillance Barrett-oesofagus wordt aanbevolen om geen endoscopische surveillance te verrichten bij patiënten met een laag-risico Barrettslokdarm. Dit is nieuw ten opzichte van de vorige richtlijn.

De werkgroep is van mening dat het staken van de surveillance bij de laag-risico Barrettslokdarm gemonitord dient te worden met een zorgvuldige landelijke evaluatie, waarbij het optreden van een symptomatisch slokdarmcarcinoom in de jaren na het staken van de surveillance wordt geregistreerd.

We vinden dan ook dat deze richtlijnverandering gemonitord dient te worden middels een landelijke prospectieve registratie.

Hoe dit georganiseerd wordt, zal binnenkort te vinden zijn op www.barrett.nl.

Verder is op de website informatie en voorlichtingsmateriaal voor artsen en patiënten over de prospectieve registratie te vinden.

Onderbouwing

Achtergrond

Verschillen in de organisatie van zorg leiden tot verschillen in de kwaliteit van de geleverde zorg. Door hierover richtlijnen op te stellen en uniform te werken hebben patiënten overal toegang tot dezelfde kwaliteit van zorg.

Referenties

Curvers WL, Peters FP, Elzer B, Schaap AJ, Baak LC, van Oijen A, Mallant-Hent RM, Ten Kate F, Krishnadath KK, Bergman JJ. Quality of Barrett's surveillance in The Netherlands: a standardized review of endoscopy and pathology reports. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2008 Jul;20(7):601-7. doi: 10.1097/MEG.0b013e3282f8295d. PMID: 18679060.
Hulscher JB, Haringsma J, Benraadt J, Offerhaus GJ, ten Kate FJ, Baak JP, Tytgat GN, van Lanschot JJ; Barrett Advisory Committee. Comprehensive Cancer Centre Amsterdam Barrett Advisory Committee: first results. Neth J Med. 2001 Jan;58(1):3-8. doi: 10.1016/s0300-2977(00)00086-3. PMID: 11137744.
Van Vilsteren FG, Pouw RE, Herrero LA,et al. Learning to perform endoscopic resection of esophageal neoplasia is associated with significant complications even within a structured training program. Endoscopy 2012;44:4-12.
Weusten BLAM, Bisschops R, Dinis-Ribeiro M, di Pietro M, Pech O, Spaander MCW, Baldaque-Silva F, Barret M, Coron E, Fernández-Esparrach G, Fitzgerald RC, Jansen M, Jovani M, Marques-de-Sa I, Rattan A, Tan WK, Verheij EPD, Zellenrath PA, Triantafyllou K, Pouw RE. Diagnosis and management of Barrett esophagus: European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE) Guideline. Endoscopy. 2023 Dec;55(12):1124-1146. doi: 10.1055/a-2176-2440. Epub 2023 Oct 9. PMID: 37813356.

Verantwoording

Beoordelingsdatum en geldigheid

Laatst beoordeeld : 07-10-2025

Initiatief en autorisatie

Initiatief:

Cluster Oesofagus- en maagcarcinoom

Geautoriseerd door:

Nederlands Huisartsen Genootschap
Nederlandse Internisten Vereniging
Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Nederlandse Vereniging voor Heelkunde
Nederlandse Vereniging voor Pathologie
Nederlandse Vereniging voor Radiologie
Stichting voor Patiënten met Kanker aan het Spijsverteringskanaal
Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland, afdeling Vrouw en Kind

Algemene gegevens

Voor meer details over de gebruikte richtlijnmethodologie verwijzen wij u naar de Werkwijze. Relevante informatie voor de ontwikkeling/herziening van deze richtlijnmodule is hieronder weergegeven.

De ontwikkeling/herziening van deze richtlijnmodule werd ondersteund door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (www.demedischspecialist.nl/kennisinstituut) en werd gefinancierd door Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS). De financier heeft geen enkele invloed gehad op de inhoud van de richtlijnmodule.

Samenstelling werkgroep

Voor het ontwikkelen van de richtlijnmodule is in 2021 een multidisciplinaire werkgroep opgesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van alle relevante specialismen (zie hiervoor de Samenstelling van de werkgroep) die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten met Barrett-oesofagus.

Werkgroep

Dhr. Prof. Dr. P.D. (Peter) Siersema (voorzitter), maag-darm-leverarts, Erasmus MC, Rotterdam; NVMDL
Mevr. Dr. R.E. (Roos) Pouw, maag-darm-leverarts, UMC Utrecht; NVMDL

Dhr. dr. W.L. (Wouter) Curvers, maag-darm-leverarts, Catharina Ziekenhuis, Eindhoven; NVMDL
Dhr. R. (Remco) Huiszoon MBA, ervaringsdeskundige Stichting voor Patiënten met kanker aan het Spijsverteringskanaal; SPKS
Mevr. Dr. I. (Ineke) van Lijnschoten, patholoog, stichting PAMM; NVVP
Dhr. Dr. S.L. (Sybren) Meijer, patholoog, Amsterdam UMC, Amsterdam; NVVP
Mevr. F.A. (Femke) van de Peppel – Mauritz, huisarts; NHG
Dhr. dr. J. (Jessie) Westerhof, maag-darm-leverarts, UMCG, Groningen; NVMDL
Dhr. Prof. Dr. B.L.A.M. (Bas) Weusten, maag-darm-leverarts, UMC Utrecht, Utrecht en Sint Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein; NVMDL

Met ondersteuning van:

Mevr. Dr. J. (Jana) Tuijtelaars, adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
Mevr. S.N. (Sarah) van Duijn MSc, adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
Mevr. Dr. M.H.D. (Majke) van Bommel, adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisen

Belangenverklaringen

Een overzicht van de belangen van werkgroepleden en het oordeel over het omgaan met eventuele belangen vindt u in onderstaande tabel. De ondertekende belangenverklaringen zijn op te vragen bij het secretariaat van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten via secretariaat@kennisinstituut.nl.

Tabel Gemelde (neven)functies en belangen werkgroep

Naam	Functie	Nevenfuncties	Gemelde belangen	Ondernomen acties
*Siersema* *(Voorzitter)*	Maag-Darm-Leverarts en Hoogleraar Gastro-intestinale Endoscopie met focus op Innovatie en Duurzaamheid Erasmus MC, Rotterdam	Editor-in-Chief, Endoscopy - betaald DEKRA auditing - betaald	Pentax, FujiFilm, Norgine & Magentiq Eye - Endoscopisch onderzoek - Projectleider Astra Zeneca - Onderzoek behandeling Eosinofiele oesofagitis - Geen projectleider	Geen restricties
*Pouw*	Maag-Darm-Leverarts Amsterdam UMC Wijziging per 28-01-2025: Maag-Darm-Leverarts, UMC Utrecht	Bestuurslid DUCG - onbetaald. Bestuurslid young ISDE - onbetaald. Bestuurslid Barrett Expertise Centra - onbetaald. Lid beoordelingscommissie ontwikkeling en implementatie KWF - onbetaald. Nationaal afgevaardigde NVMDL voor UEG - onbetaald. Toevoegingen per 28-01-2025: - Consultancy voor Medtronic BV, betaling voor verrichte werkzaamheden gaat naar het ziekenhuis - Consultancy voor MicroTech Europe, betaling voor verrichte werkzaamheden gaat naar het ziekenhuis - Consultancy voor Cook BV, betaling voor verrichte werkzaamheden gaat naar het ziekenhuis - Consultancy voor Fujifilm BV, betaling voor verrichte werkzaamheden gaat naar het ziekenhuis - Consultancy voor Boston Scientific, betaling voor verrichte werkzaamheden gaat naar het ziekenhuis	Betaalde deelname aan onderwijscursus georganiseerd door Medtronic Betaald adviseurschap voor Medtronic BV. (scholing en webminar endoscopische behandeling vroege afwijking in slokdarm, geen belang bij gebruik producten) Betaald adviseurschap voor MicroTech Europe (webminar, symposium, m.n. behandeling van lekkages na slokdarmoperaties) Projectleider KWF (PREFER studie: onderzoek naar endoscopische follow-up na endoscopische resectie van T1b slokdarmcarcinoom). Studie protocol (inclusief inclusie criteria) PREFER studie staat vast. Publicatie resultaten worden pas over vijf jaar verwacht, ruim na datum publicatie richtlijnmodule endoscopische behandeling vroegcarcinoom maag. Toevoeging per 28-01-2025: Projectleider MLDS: Personaliseren van follow-up na endoscopische eradicatie therapie van Barrett slokdarm met neoplasie. Projectleider MOELLER Medical: Studie naar endoscopische vacuumtherapie voor profylaxe en therapie van naadlekkage na slokdarm resectie. Projectleider NVGE: Studie die T-cell infiltratie bij vroegcarcinomen onderzoekt en relatie met metastasering	a) Werkgroeplid werkt niet als enige inhoudsdeskundige aan de module; b) Werkgroeplid werkt tenminste samen met een ander werkgroeplid met vergelijkbare expertise in alle fasen (studieselectie, data-extractie, evidence synthese, evidence-to-decision, aanbevelingen formuleren) van het ontwikkelproces; c) In alle fasen van het ontwikkelproces is een onafhankelijk methodoloog betrokken; d) Overwegingen en aanbevelingen worden besproken en vastgesteld tijdens een werkgroepvergadering onder leiding van een onafhankelijk voorzitter (zonder gemelde belangen)
*Huiszoon*	ING Bank N.V. Agile coach expert, full-time	Buddy voor slokdarmkanker patiënten bij het SPKS, onbetaald. Vanuit persoonlijke ervaring 'klankbord' zijn voor patiënten die nu dezelfde ziekte hebben als ik in 2017 heb gehad	Geen	Geen restricties
*Meijer*	Patholoog, Amsterdam UMC	Bestuurslid DUCG, onbetaald Bestuurslid NVVP expertise groep GE, onbetaald	- MLDS - Artificial inteligence based detection and prediction of esophageal cancer precursor lesions - Projectleider - KWF Artificial intelligence based and integrated histopathology image analysis for personalized immunotherapy selection of Gastric and Esopageal cander patients - Projectleider - SKMS - Tijd voor beter reproduceerbare gradering van risicovolle voorloper stadia van slokdarmcarcinoom - Projectleider	a) Werkgroeplid werkt niet als enige inhoudsdeskundige aan de module; b) Werkgroeplid werkt tenminste samen met een ander werkgroeplid met vergelijkbare expertise in alle fasen (studieselectie, data-extractie, evidence synthese, evidence-to-decision, aanbevelingen formuleren) van het ontwikkelproces; c) In alle fasen van het ontwikkelproces is een onafhankelijk methodoloog betrokken; d) Overwegingen en aanbevelingen worden besproken en vastgesteld tijdesn een werkgroepvergadering onder leiding van een onafhankelijk voorzitter (zonder gemelde belangen)
*Weusten*	MDL-arts St Antonius Ziekenhuis Nieuwegein, 0.6 f.t.e. MDL-arts en hoogleraar Gastrointestinale Endoscopie UMC Utrecht, 0.4 f.t.e.	Geen	Pentax Medical: Concultancy financiele vergoeding voor gegeven voordrachten financiele ondersteuning voor wetenschappelijk onderzoek Aqua Medial: financiele ondersteuning voor wetenschappelijk onderzoek Pentax Medical - Studie naar dosering, effectiviteit en veiligheid van 180-cryoballonablatie voor Barrett-oesofagus - Projectleider Aqua Medical - Dose-finding studie voor radiofrequente vapor-ablatie van de slokdarm - Projectleider KWF - Sentinel-node navigation surgery for high-risk T1 esophageal adenocarcinoma - Projectleider St Antonius Onderzoeksfonds - Multicenter prospectieve studie naar azijnzuur-chromoendoscopie voor Barrett-surveillance - Projectleider St Antonius Onderzoeksfonds en Sjoerd Daniels Stichting - RCT naar EMR versus ESD voro Barrett-vroegcarcinomen - Projectleider Pivotal - Onderzoek naar esocheck als non-endoscopisch diagnosticum voor Barrett-neoplasie - Geen projectleider CDx Diagnostics - Onderzoek naar WATS-3D brush cytologie voor Barrett-surveillance - Geen projectleider	a) Werkgroeplid werkt niet als enige inhoudsdeskundige aan de module; b) Werkgroeplid werkt tenminste samen met een ander werkgroeplid met vergelijkbare expertise in alle fasen (studieselectie, data-extractie, evidence synthese, evidence-to-decision, aanbevelingen formuleren) van het ontwikkelproces; c) In alle fasen van het ontwikkelproces is een onafhankelijk methodoloog betrokken; d) Overwegingen en aanbevelingen worden besproken en vastgesteld tijdens een werkgroepvergadering onder leiding van een onafhankelijk voorzitter (zonder gemelde belangen)
*Van Lijnschoten*	Klinisch patholoog, Eurofins/PAMM, 0,8 fte waarvan 0,2 fte werkzaam als regio coördinator pathologie bevolkingsonderzoek darmkanker	* LANS-panel (onbesoldigd) * Secretaris (onbesoldigd) * WAR-lid MaagLeverDarm-stichting (onbesoldigd)	Geen	Geen restricties
*Westerhof*	MDL-arts, UMCG Aandachtsgebied Barrett, oncologie interventies (vroeg carcinomen) en EUS	- Richtlijnwerkgroep PTO - Oncologie commissie NVMDL/NVGE; binnenkort overstap naar endoscopie commissie NVMDL / NVGE - Werkgroep IZA binnen UMCG - Bestuur tumor werkgroep OES-MAAG UMCG - Lid tumorwerkgroep CRC UMCG - Start dit jaar VICE-opleider opleiding	Geen	Geen restricties
*Van de Peppel-Mauritz*	F.A. van de Peppel - Mauritz; vrijgevestigd huisarts Gezondheidscentrum Oog in Al	Geen	Geen	Geen restricties
*Curvers*	MDL-arts, Catharina Ziekenhuis Specialist manager, Catharina Ziekenhuis	Geen	Geen	Geen restricties

Inbreng patiëntenperspectief

De input voor patiëntenperspectief is meegenomen bij het opstellen van de uitgangsvragen, de keuze voor de uitkomstmaten en bij het opstellen van de overwegingen. De conceptrichtlijn is tevens voor commentaar voorgelegd aan SPKS en de eventueel aangeleverde commentaren zijn bekeken en verwerkt.

Kwalitatieve raming van mogelijke financiële gevolgen in het kader van de Wkkgz

Bij de richtlijnmodule voerde de werkgroep conform de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) een kwalitatieve raming uit om te beoordelen of de aanbevelingen mogelijk leiden tot substantiële financiële gevolgen. Bij het uitvoeren van deze beoordeling is de richtlijnmodule op verschillende domeinen getoetst (zie het stroomschema bij Werkwijze).

Module	Uitkomst raming	Toelichting
Organisatie van Zorg - Barrett-oesofagus	Geen financiële gevolgen	Uit de toetsing volgt dat de aanbeveling(en) niet breed toepasbaar zijn (5.000-40.000 patiënten) en dat het overgrote deel al aan de norm voldoet. De aanbeveling zal daarom naar verwachting geen substantiële financiële gevolgen hebben voor de collectieve uitgaven.

Richtlijnendatabase

Barrett-Oesofagus