Cholinesteraseremmers bij dementie

Beoordeeld: 15-10-2024

Uitgangsvraag

Wat is de plaats van cholinesteraseremmers bij de symptomatische behandeling van dementie?

Aanbeveling

Bespreek en overweeg het starten van cholinesteraseremmers voor de symptomatische behandeling van lichte tot matig ernstige dementie op basis van de ziekte van Alzheimer.

Overweeg het starten van cholinesteraseremmers bij Parkinsondementie of Lewy Body Dementie als symptomatische behandeling of als behandeling voor neuropsychiatrische symptomen.

Gebruik geen cholinesteraseremmers voor de symptomatische behandeling van vasculaire dementie, frontotemporale dementie of ernstige vormen van de ziekte van Alzheimer.

Gebruiken van cholinesteraseremmers

Gebruik bij voorkeur rivastigmine in pleistervorm of galantamine in vertraagde afgifte. Gebruik bij voorkeur eenmaal daagse dosering.
Bouw de behandeling zorgvuldig op en evalueer de behandeling op effecten en bijwerkingen. Bespreek dit met de patiënt.
Vanwege het risico op syncope en ritme- of geleidingsstoornissen is het voorschrijven van cholinesteraseremmers gecontra-indiceerd in geval van ernstig hartfalen, ‘sick sinus syndrome’, sinoatriaal en atrioventriculair block, en syncope ten gevolge van ritmeproblemen in de voorgeschiedenis (tenzij hier al een pacemaker voor is gegeven).

Stoppen van cholinesteraseremmers

Overweeg het continueren van cholinesteraseremmers bij ziekteprogressie binnen indicatiegebied van lichte tot matig ernstige dementie gezien het mogelijke risico op achteruitgang van functioneren na het stoppen.
Overweeg het stoppen van cholinesteraseremmers bij vergevorderd stadium van dementie buiten indicatiegebied van lichte tot matige dementie waarbij de voor- en nadelen van voortzetting van de behandeling besproken worden met de patiënt.
Stop de behandeling van cholinesteraseremmers bij hinderlijke bijwerkingen in overleg met patiënt.

Overwegingen

Voor- en nadelen van de interventie en de kwaliteit van het bewijs

Het doel van deze uitgangsvraag was om de toegevoegde waarde van cholinesteraseremmers in de behandeling van volwassen patiënten met dementie te evalueren. Deze module betreft een update van de richtlijn uit 2014 (zie Appendix 1). Er is daarom gezocht naar nieuwe studies gepubliceerd na de search verricht voor de oude richtlijn.

In totaal zijn vier nieuwe systematische reviews gevonden, met daarin zestien relevante RCTs, die behandeling met cholinesteraseremmers vergeleken met placebo in volwassenen met dementie. De bewijskracht voor de cruciale uitkomstmaten cognitief functioneren, algemeen dagelijks functioneren en neuropsychiatrische symptomen is beoordeeld als laag voor patiënten met AD en (zeer) laag voor patiënten met PDD/DLB. Dit werd veroorzaakt door een risico op bias, brede betrouwbaarheidsintervallen, conflicterende resultaten en missende waarden. De overall bewijskracht blijft hierdoor laag. Er kunnen op basis van alleen deze literatuur dus geen sterke aanbevelingen geformuleerd worden over de waarde van cholinesteraseremmers bij volwassen patiënten met dementie.

Elf van de zestien RCTs onderzochten het effect van donepezil, wat in Nederland weinig wordt voorgeschreven. Slechts vijf van de zestien RCTs onderzochten het effect van galantamine en rivastigmine. Er is dus weinig nieuwe literatuur beschikbaar over de inzet van cholinesteraseremmers (met name de frequent gebruikte rivastigmine en galantamine), welke ook een lage bewijskracht heeft. De conclusies uit deze literatuur verschillen niet aanzienlijk van de literatuuranalyse verricht in 2014 (zie Appendix 1). Hierdoor biedt deze literatuurupdate geen reden om de aanbevelingen zoals gedaan in 2014 te wijzigen. Naast bovenstaande resultaten, zijn ook de conclusies uit de oude versie van deze module (uit 2014) (zie Appendix 1) vergeleken met de meest recente versie van de NICE guideline (2018). De overeenstemming hiertussen bevestigt dat de conclusies uit 2014 nog geldend en relevant zijn voor de huidige module.

Het advies blijft dus om starten met cholinesteraseremmers te overwegen bij lichte tot matige Alzheimer dementie. In de meeste studies die onderzoek deden naar het effect van cholinesteraseremmers werd een lichte tot matige dementie gedefinieerd op basis van een MMSE score van 10-26. In de praktijk zal dit overeenkomen met een dementie ernst CDR 1-2. Omdat in de praktijk ook veel andere cognitieve screeners gebruikt worden en vervolgen van het functioneren in de praktijk passender is dan het vervolgen van een cognitieve screener, adviseren we de CDR classificatie te gebruiken voor het bepalen van de indicatie tot starten met cholinesteraseremmers.

Stoppen

In de praktijk ontstaan ook vragen hoe lang door te gaan met behandeling met cholinesteraseremmers, met name bij progressie van de dementie. Er is beperkt onderzoek gedaan naar het effect van stoppen van cholinesteraseremmers op het beloop van de ziekte. In 2021 is een Cochrane Review uitgevoerd die keek naar het effect van stoppen danwel continueren van cholinesteraseremmers op cognitie, functioneren en neuropsychiatrische symptomen (Parsons, 2021). Er werden zes studies met in totaal 955 patiënten met Alzheimer dementie gevonden die het effect van stoppen van cholinesteraseremmers onderzochten. Hieruit komt naar voren dat stoppen met cholinesteraseremmers mogelijk leidt tot een slechter cognitief functioneren, toename van neuropsychiatrische symptomen en slechtere functionele status. Echter, de verschillen zijn klein en de bewijskracht is laag. Op basis hiervan kan conform de NICE guideline 2018 geconcludeerd worden dat alleen progressie van de dementie binnen het indicatiegebied van de cholinesteraseremmers (lichte tot matig ernstige Alzheimer dementie) geen reden is om cholinesteraseremmers te stoppen. Wanneer er echter sprake is van een vergevorderde dementie Alzheimer dementie wordt niet meer voldaan aan het indicatiegebied van de cholinesteraseremmers en kan overwogen worden de cholinesteraseremmer te stoppen. Los van progressie van de dementie kunnen hinderlijke bijwerkingen natuurlijk een reden zijn om in overleg met de patiënt te stoppen met de medicatie.

Bijwerkingen

De literatuuranalyse toont dat bijwerkingen bij cholinesteraseremmers vaker voorkomen dan bij placebo (interventie: 57.7-74.8%, placebo: 47.4%-70.7%), maar de verschillen zijn klein. De meeste bijwerkingen zijn mild en reversibel na staken. Een potentieel ernstige bijwerking is het optreden van syncope. Daarom is het gebruik van cholinesteraseremmers gecontra-indiceerd bij ernstig hartfalen, ‘sick sinus syndrome’, sinoatriaal en atrioventriculair block, en syncope ten gevolge van ritmeproblemen in de voorgeschiedenis (tenzij hier al een pacemaker voor is gegeven). Op basis van de huidige literatuurupdate kunnen we geen conclusies trekken over verschillen in bijwerkingenprofiel tussen de verschillende cholinesteraseremmers. Uit de vorige literatuuranalyse kwam naar voren dat bij orale toediening van rivastigmine vaker gastro-intestinale bijwerkingen werden gerapporteerd dan bij de pleistervorm. Bij de pleistervorm komt echter regelmatig huiduitslag voor, namelijk bij 10.4% van de patiënten die de pleister van 9.6 mg/dag gebruikt.

Waarden en voorkeuren van patiënten (en evt. hun verzorgers)

Gezien de geringe effecten van cholinesteraseremmers en mogelijke bijwerkingen dient met de patiënt afgewogen te worden of deze wenst te starten met behandeling. Wanneer de patiënt kiest voor behandeling met cholinesteraseremmers dienen de voorkeuren van de patiënt meegenomen te worden in de keuze voor toediening in tabletvorm of pleistervorm, op basis van ervaren gebruiksgemak en mogelijke bijwerkingen. Een eenmaal daagse dosering vergroot het gebruiksgemak en daarmee vermoedelijk de therapietrouw.

Kosten (middelenbeslag)

Er is beperkt onderzoek gedaan naar de kosteneffectiviteit van cholinesteraseremmers. Een systematic review vond drie studies naar de kosteneffectiviteit van donepezil, één naar galantamine en één naar rivastigmine (Huo, 2022). Behandeling met cholinesteraseremmers leidt in deze review tot een toename van kosten. Echter wanneer ook mantelzorg wordt meegenomen, leiden deze middelen tot een (niet-significante) kostenbesparing op maatschappelijk niveau bij verbetering van dementie gerelateerde symptomen.

Er zijn geen grote verschillen in kosten tussen de verschillende cholinesteraseremmers. Wanneer gebruikt in de hoogste dosering van 1x/dag 10 mg, is donepezil iets duurder dan rivastigmine of galantamine (Farmacotherapeutisch Kompas, medicijnkosten.nl).

Aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie

Gezien de aanbevelingen ongewijzigd zijn ten opzichte van de richtlijn uit 2014, zullen deze aanbevelingen al breed geïmplementeerd zijn. Het cluster voorziet dan ook geen barrières op het gebied van aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie.

Rationale van de aanbeveling: weging van argumenten voor en tegen de interventies

Hoewel het effect van cholinesteraseremmers op de verschillende uitkomstmaten bij Alzheimer dementie gering is, is het in relatief grote studiepopulaties onderzocht en is het effect consistent. Daarbij zijn de bijwerkingen meestal mild. Daarom wordt geadviseerd het starten van cholinesteraseremmers te overwegen en te bespreken met patiënt bij lichte tot matige dementie (CDR 1-2).

Ook bij Parkinsondementie en Lewy Body Dementie is het effect van cholinesteraseremmers aangetoond. In de praktijk worden in deze groep vaak gunstige effecten gezien van cholinesteraseremmers op neuropsychiatrische symptomen, zoals hallucinaties en waanideeën. Waardoor cholinesteraseremmers bij patiënten met neuropsychiatrische symptomen bij Parkinsondementie of Lewy Body Dementie zeker te overwegen zijn.

Op basis van de literatuur is er geen voorkeur uit te spreken voor één van de cholinesteraseremmers. Vanwege het gebruiksgemak wordt een eenmaal daags dosering aanbevolen. Daarbij geeft de orale rivastigmine, welke tweemaal daags gedoseerd wordt, mogelijk meer gastro-intestinale bijwerkingen.

Onderbouwing

Achtergrond

A multifactorial approach focused on the needs of the individual patient and caregiver is paramount in the treatment of dementia. Cholinesterase inhibitors may be part of the symptomatic treatment of mild-to-moderate dementia. However, the effects of medications differ per person and are not well investigated to date. This module evaluates the role of cholinesterase inhibitors as a treatment option for patients with dementia.

Conclusies

1. Cognitive function (critical)

Low GRADE

1.1 Use of donepezil, rivastigmine and galantamine may result in little to no difference in cognitive function when compared with placebo in adults with AD.

Source: Maher-Edwards, 2011; Haig, 2014; Marek, 2014; Maher-Edwards, 2015; Frölich, 2011; Gault, 2015; Gault, 2016; Nakamura, 2011; Jia, 2017; Hager, 2014; Iranmanesh, 2012.

Low GRADE

1.2 Use of donepezil may result in little to no difference in cognitive function when compared with placebo in adults with PDD/DLB.

Source: Dubois, 2012; Mori, 2012; Ikeda, 2015.

2. Functional performance in activities of daily living (critical)

Low GRADE

2.1 Use of donepezil, rivastigmine and galantamine may result in little to no difference in functional performance in activities of daily living when compared with placebo in adults with AD.

Source: Maher-Edwards, 2011; Frölich, 2011; Nakamura, 2011; Hager, 2014; Haig, 2014; Marek, 2014; Maher-Edwards, 2015; Gault, 2015; Gault, 2016.

Low GRADE

2.2 Use of donepezil may result in little to no difference in functional performance in activities of daily living when compared with placebo in adults with PDD/DLB.

Source: Dubois, 2012.

3. Neuropsychiatric symptoms (critical)

Low GRADE

3.1 Use of donepezil may result in little to no difference in neuropsychiatric symptoms when compared with placebo in adults with AD.

Source: Maher-Edwards, 2011; Haig, 2014; Marek, 2014; Gault, 2015; Gault, 2016.

Very low GRADE

3.2 The evidence is very uncertain about the effect of donepezil on neuropsychiatric symptoms when compared with placebo in adults with PDD/DLB.

Source: Dubois, 2012; Mori, 2012; Ikeda, 2015.

4. Caregiver burden (important)

No GRADE

4.1 No evidence was found regarding the effect of cholinesterase inhibitors on caregiver burden compared with placebo or no cholinesterase inhibitor treatment in adults with AD.

Source: -

Very low GRADE

4.2 The evidence is very uncertain about the effect of donepezil on caregiver burden when compared with placebo in adults with PDD/DLB.

Source: Mori, 2012; Ikeda, 2015.

5. Quality of life (important)

Very low GRADE

5.1 The evidence is very uncertain about the effect of donepezil on quality of life when compared with placebo in adults with AD.

Source: Maher-Edwards, 2011; Haig, 2014; Marek, 2014, Gault, 2015; Gault, 2016.

No GRADE

5.2 No evidence was found regarding the effect of cholinesterase inhibitors on quality of life compared with placebo or no cholinesterase inhibitor treatment in adults with PDD/DLB.

Source: -

6. Adverse events (important)

Low GRADE

6.1 Use of donepezil, rivastigmine and galantamine may result in little to no difference in adverse events when compared with placebo in adults with AD.

Source: Maher-Edwards, 2011; Haig, 2014; Jia, 2017; Marek, 2014; Maher-Edwards, 2015; Frölich, 2011; Gault, 2015; Gault, 2016; Nakamura, 2011, Hager, 2014.

Low GRADE

6.2 Use of donepezil may result in little to no difference in adverse events when compared with placebo in adults with PDD/DLB.

Source: Dubois, 2012; Mori, 2012; Ikeda, 2015.

Samenvatting literatuur

Description of studies

Watts (2023) performed a systematic review of the literature that investigated the efficacy of different pharmacological interventions for managing people with Lewy body dementia (LBD) and Parkinson’s Disease dementia (PDD). Fifteen databases were searched until 1 July 2020. Quality assessment of the individual studies was performed by using the Quality Assessment Tool for Quantitative Studies. A total of 135 studies with a variety of designs were included in the systematic review. Three RCTs were conform our PICO and were extracted and analyzed in this literature analysis (Dubois, 2012; Mori, 2012; Ikeda, 2015). The RCTs compared different doses of donepezil treatment with placebo. The studies included in Watts (2023) that investigated the effectiveness of galantamine and rivastigmine did not meet our selection criteria. Study characteristics are shown in Table 1. A total of 826 participants were included in the three studies, with sample sizes ranging from 138 to 550. Mean age ranged from 70.8 to 79.6 years, and follow-up varied from 12 to 24 weeks.

Jin (2019) performed a systematic review and Bayesian network meta-analysis to compare the efficacy and safety of different pharmacological and non-pharmacological interventions for people with dementia. The databases PubMed, EMBASE, the Cochrane library, and CINAHL were searched from inception to 1 August 2018. The Cochrane Risk of Bias Tool was used to assess the risk of bias and quality of each individual study. In total, 146 RCTs were included in this systematic review. Three RCTs were conform our PICO and were extracted and analyzed in this literature analysis (Maher-Edwards, 2011; Haig, 2014; Jia, 2017). All three studies compared donepezil treatment with placebo in an Alzheimer’s Disease (AD) population. The studies included in Jin (2019) that investigated the effectiveness of galantamine and rivastigmine did not meet our selection criteria. Study characteristics are shown in Table 1. A total of 564 participants were included in the selected studies, with sample sizes ranging from 123 to 313. Mean age ranged from 70.0 to 71.6 years, and follow-up varied from 12 to 24 weeks.

Knight (2018) conducted a systematic review and meta-analysis to investigate the effectiveness of acetylcholinesterase inhibitors (AChEI) and memantine in individuals diagnosed with dementia. The databases Web of Science, MEDLINE, PsycINFO, EMBASE, and CINAHL were searched prior to March 2017. The risk of bias in the included studies was assessed using the Cochrane Risk of Bias Tool. In total, 80 RCTs met the inclusion criteria. Eight were conform our PICO and were included in the current literature analysis (Marek, 2014; Maher-Edwards, 2015; Iranmanesh, 2012; Frölich, 2011; Gault, 2015; Gault, 2016; Koch, 2014; Likitjaroen, 2011). Five trials compared donepezil treatment with placebo (Marek, 2014; Maher-Edwards, 2015; Frölich, 2011; Gault, 2015; Gault, 2016), two studies investigated rivastigmine treatment (Iranmanesh, 2012; Koch, 2014), and one study compared galantamine treatment with placebo in an AD population (Likitjaroen, 2011). Study characteristics are shown in Table 1. A total of 1127 participants were included in the selected studies, with sample sizes ranging from 16 to 163. Mean age ranged from 66.9 to 76.4 years, and follow-up varied from 4 to 26 weeks.

Dou (2018) performed a network meta-analysis of RCTs to compare the efficacy and tolerability of donepezil, galantamine, rivastigmine, and memantine for management of AD. PubMed, Cochrane Central Register of Controlled Trials, and Embase were searched for RCTs published from inception to 21 July 2017. Quality assessment of the individual studies was performed by using the Cochrane Risk of Bias Tool. A total of 41 RCTs were included, of which two were conform our PICO and analyzed in the current literature analysis (Hager, 2014; Nakamura, 2011). Hager (2014) compared galantamine treatment with placebo, whereas Nakamura (2011) compared two different doses of rivastigmine with placebo. Study characteristics are shown in Table 1. A total of 2900 participants were included in the selected studies, with sample sizes ranging from 282 to 1024. Mean age ranged from 73.0 to 75.1 years, and follow-up varied from 24 to 104 weeks.

Table 1: Characteristics of included studies

Study	Condition	Severity of dementia	Intervention		Comparison		Outcomes of interest reported	Follow-up
Study	Condition	Severity of dementia	Type	Characteristics	Type	Characteristics
Watts, 2023
Dubois, 2012^a,c USA	PDD	MMSE ≥10 and ≤26	Donepezil (5 mg)	n = 195 Mean age (SD): 72.0 (6.8) years Male (%): 65% Mean duration of dementia (SD): 0.7 (0.9) years	Placebo	n = 173 Mean age (SD): 72.9 (6.5) years Male (%): 65% Mean duration of dementia (SD): 0.7 (1.2) years	Cognitive function (ADAS-cog) Performance of activities in daily living (DAD and SE scales) Neuropsychiatric symptoms (NPI) Adverse events	24 weeks
Dubois, 2012^a,c USA	PDD	MMSE ≥10 and ≤26	Donepezil (10 mg)	n = 182 Mean age (SD): 70.8 (7.5) years Male (%): 75% Mean duration of dementia (SD): 0.9 (1.4) years	Placebo			24 weeks
Mori, 2012^a,c Japan	DLB	MMSE ≥10 and ≤26	Donepezil (5 mg)	n = 32 Mean age (SD): 77.9 (6.8) years Male (%): 50.0%	Placebo	n = 35 Mean age (SD): 78.6 (4.7) years Male (%): 28.1%	Cognitive function (MMSE) Neuropsychiatric symptoms (NPI) Caregiver burden (ZBI) Adverse events	12 weeks
Mori, 2012^a,c Japan	DLB	MMSE ≥10 and ≤26	Donepezil (10 mg)	n = 36 Mean age (SD): 78.6 (6.1) years Male (%): 11.1%	Placebo	n = 35 Mean age (SD): 78.6 (4.7) years Male (%): 28.1%		12 weeks
Ikeda, 2015^c Japan	DLB	MMSE ≥10 and ≤26	Donepezil (5 mg)	n = 45 Mean age (SD): 78.8 (5.1) years Male (%): 44.4% Mean duration of dementia (SD): 2.7 (1.8) years	Placebo	n = 44 Mean age (SD): 77.2 (6.1) years Male (%): 38.6% Mean duration of dementia (SD): 2.0 (2.3) years	Cognitive function (MMSE) Neuropsychiatric symptoms (NPI) Caregiver burden (ZBI) Adverse events	12 weeks
Ikeda, 2015^c Japan	DLB	MMSE ≥10 and ≤26	Donepezil (10 mg)	n = 49 Mean age (SD): 77.7 (6.8) years Male (%): 42.9% Mean duration of dementia (SD): 2.3 (1.9) years	Placebo			12 weeks
Jin, 2019
Maher-Edwards, 2011^b,c UK	AD	MMSE ≥12 and ≤24	Donepezil (10 mg)	n = 67 Mean age (SD): 71.1 (8.4) years Male (%): 37% Median duration since first diagnosis (min, max): 0.7 (0.1-8.2) years	Placebo	n = 61 Mean age (SD): 71.6 (6.7) years Male (%): 30% Median duration since first diagnosis (min, max): 0.9 (0.1-6.7) years	Cognitive function (ADAS-cog) Performance of activities in daily living (DAD scale) Neuropsychiatric symptoms (NPI) Quality of life (ACQLI) Adverse events	24 weeks
Haig, 2014^c USA	AD	MMSE ≥10 and ≤24	Donepezil (10 mg)	n = 60 Mean age (SD): 70.5 (8.3) years Male (%): 40.0% Mean duration since AD diagnosis (SD): 1.1 (1.7) years	Placebo	n = 63 Mean age (SD): 70.3 (7.8) years Male (%): 38.1% Mean duration since AD diagnosis (SD): 1.1 (1.6) years	Cognitive function (ADAS-cog) Performance of activities in daily living (ADCS-ADL) Neuropsychiatric symptoms (NPI) Quality of life (QoL-AD) Adverse events	12 weeks
Jia, 2017^c China	AD	MMSE score ≥1 and ≤12	Donepezil (10 mg)	n = 157 Mean age (SD): 71.6 (8.6) years Male (%): 32.5%	Placebo	n = 156 Mean age (SD): 70.0 (9.6) years Male (%): 37.8%	Cognitive function (MMSE) Adverse events	24 weeks
Knight, 2018
Marek, 2014 UK, Russia, South-Africa, Ukraine	AD	MMSE ≥10 and ≤24	Donepezil (10 mg)	n = 66 Mean age (SD): 71.8 (8.4) years Male (%): 47% Mean time since AD diagnosis (SD): 1.2 (2.3) years	Placebo	n = 66 Mean age (SD): 71.7 (9.0) years Male (%): 39.4% Mean time since AD diagnosis (SD): 1.2 (1.7) years	Cognitive function (ADAS-cog) Performance of activities in daily living (ADCS-ADL) Neuropsychiatric symptoms (NPI) Quality of life (QoL-AD) Adverse events	12 weeks
Maher-Edwards, 2015 Argentina, Australia, Bulgaria, Canada, Chile, Czech Republic, Estonia, Germany, Greece, Italy, Korea, Mexico, Poland, Russia, Spain, South Africa, USA	AD	MMSE ≥10 and ≤26	Donepezil (5-10 mg)	n = 147 Mean age (SD): 71.1 (7.5) years Male (%): 35% Median time since first diagnosis: 0.9 years	Placebo	n = 135 Mean age (SD): 73.3 (6.8) years Male (%): 36% Median time since first diagnosis: 1.1 years	Cognitive function (ADAS-cog) Performance of activities in daily living (ADCS-ADL) Adverse events	24 weeks
Frölich, 2011 Germany	AD	MMSE ≥12 and ≤26	Donepezil (10 mg)	n = 158 Mean age (SD): 73.9 (6.5) years Male (%): 34.2% Mean time since AD diagnosis (SD): 0.9 (1.2) years	Placebo	n = 163 Mean age (SD): 73.5 (6.4) years Male (%): 44.8% Mean time since AD diagnosis (SD): 0.8 (1.5) years	Cognitive function (ADAS-cog) Performance of activities in daily living (DAD scale) Adverse events	12 weeks
Gault, 2015 USA, Bulgaria, Czech Republic, Slovakia, South Africa, UK	AD	MMSE ≥10 and ≤24	Donepezil (10 mg)	n = 68 Mean age (SD): 73.9 (7.9) years Male (%): 54.4% Mean time since AD diagnosis (SD): 1.1 (1.3) years	Placebo	n = 68 Mean age (SD): 73.6 (8.2) years Male (%): 38.2% Mean time since AD diagnosis (SD): 1.3 (1.6) years	Cognitive function (ADAS-cog) Performance of activities in daily living (ADCS-ADL) Neuropsychiatric symptoms (NPI) Quality of life (QoL-AD) Adverse events	12 weeks
Gault, 2016 USA, Poland, Russia, South Africa, Ukraine, UK	AD	MMSE ≥10 and ≤24	Donepezil (10 mg)	n = 75 Mean age (SD): 75.1 (7.8) years Male (%): 46.7% Mean time since AD diagnosis (SD): 1.6 (1.9) years	Placebo	n = 104 Mean age (SD): 73.2 (7.4) years Male (%): 37.5% Mean time since AD diagnosis (SD): 1.1 (1.8) years	Cognitive function (ADAS-cog) Performance of activities in daily living (ADCS-ADL) Neuropsychiatric symptoms (NPI) Quality of life (DEMQOL) Adverse events	24 weeks
Iranmanesh, 2012 Iran	AD	NR	Rivastigmine (3 mg)	n = 16 Male mean age (SD): 75.3 (2.3) years^* Female mean age (SD): 77.2 (2.3) years^* Male (%): 50%^*	Placebo	n = 16 Male mean age (SD): 75.3 (2.3) years^* Female mean age (SD): 77.2 (2.3) years^* Male (%): 50%^*	Cognitive function (MMSE)	12 weeks
Koch, 2014 Italy	AD	NR	Rivastigmine (4.6 mg)	n = 10 Mean age (SD): 70.5 (4.8) years Male (%): 50%	Placebo	n = 10 Mean age (SD): 66.9 (6.1) years Male (%): 40%	Cognitive function (MMSE)	12 weeks
Likitjaroen, 2011 Germany	AD		Galantamine (16 mg)	n = 14 Mean age (SD): 73.5 (7.2) years Male (%): 43%	Placebo	n = 11 Mean age (SD): 76.4 (7.9) years Male (%): 36%	Cognitive function (MMSE)	12 months
Dou, 2018
Hager, 2014^c Czech Republic, Estonia, France, Germany, Greece, Latvia, Lithuania, Romania, Russia, Slovakia, Slovenia, Ukraine	AD	MMSE ≥10 and ≤26	Galantamine (24 mg)	n = 1024 Mean age (SD): 73.0 (8.9) years Male (%): 34.5% Mean time since AD diagnosis (SD): 0.8 (1.5) years	Placebo	n = 1021 Mean age (SD): 73.0 (8.7) years Male (%): 35.9% Mean time since AD diagnosis (SD): 0.8 (1.6) years	Cognitive function (MMSE) Performance of activities in daily living (DAD scale) Adverse events	104 weeks
Nakamura, 2011 Japan	AD	MMSE ≥10 and ≤20	Rivastigmine patch (5 cm²)	n = 282 Mean age (SD): 74.3 (7.5) years Male (%): 31.2% Mean time since AD diagnosis (SD): 1.6 (1.7) years	Placebo	n = 286 Mean age (SD): 74.5 (7.4) years Male (%): 31.8% Mean time since AD diagnosis (SD): 1.7 (1.9) years	Cognitive function (ADAS-cog) Performance of activities in daily living (DAD scale) Adverse events	24 weeks
Nakamura, 2011 Japan	AD	MMSE ≥10 and ≤20	Rivastigmine patch (10 cm²)	n = 287 Mean age (SD): 75.1 (6.9) years Male (%): 32.1% Mean time since AD diagnosis (SD): 1.7 (1.8) years	Placebo			24 weeks

Abbreviations: ACQLI = Alzheimer Carer’s Quality of Life Instrument; AD = Alzheimer’s disease; ADAS-cog = Alzheimer’s Disease Assessment Scale-cognitive subscale; ADCS-ADL = Alzheimer’s Disease Cooperative Study-Activity of Daily Living; CSDD = Cornell Scale for Depression in Dementia; DAD = Disability Assessment for Dementia; DEMQOL = DEMentia Quality of Life; DLB = Dementia with Lewy bodies; MHIS = Modified Hachinski Ischemic Scale; MMSE = Mini-Mental Status Examination; NPI = Neuropsychiatric Inventory; PDD = Parkinson’s Disease Dementia; QoL-AD = Quality of Life-Alzheimer’s disease; SD = standard deviation; SE = Schwab and England; ZBI = Zarit Caregiver Burden Interview. ^a Included in Jin (2019) as well; ^b Included in Dou (2018) as well; ^c Included in Knight (2018) as well; ^*Values reported are for the total population

Results

1. Cognitive function

1.1 Alzheimer’s Disease

Thirteen studies reported on cognitive function in an AD population, assessed by using either the Alzheimer’s Disease Assessment Scale-cognitive subscale (ADAS-cog) or the Mini-Mental Status Examination (MMSE) (ADAS-cog: Maher-Edwards, 2011; Haig, 2014; Marek, 2014; Maher-Edwards, 2015; Frölich, 2011; Gault, 2015; Gault, 2016; Nakamura, 2011; MMSE: Jia, 2017; Hager, 2014; Iranmanesh, 2012; Koch, 2014; Likitjaroen, 2011). The ADAS-cog consists of 11 items with maximum scores ranging from 0 to 70, in which lower scores indicate better cognitive function. The MMSE ranges from 0 to 30 in which a higher score represents better cognitive function. As cognitive function is measured using two different instruments with different scales, standardized mean differences (SMD) are reported. SMD is used as a summary statistic when the studies all assess the same outcome but measure it in a variety of ways. Data of eight studies could be pooled. All pooled studies reported an (adjusted/LS) mean change score from baseline to follow-up.

Figure 1 shows that seven studies reported on donepezil and one study reported on rivastigmine. All studies showed a beneficial effect for acetylcholinesterase inhibitor treatment when compared to placebo. The overall pooled data show an SMD of -0.20 (95%CI -0.29 to -0.12) favoring acetylcholinesterase inhibitor treatment, which was considered not clinically relevant.

Data of five studies could not be pooled because of missing dispersion measures (SE/SD) (Hager, 2014), variety in the way of reporting the outcome measure (Koch, 2014; Likitjaroen, 2011) and/or missing (absolute) change values (Marek, 2014; Iranmanesh, 2012).

Marek (2014) reported improvement in donepezil subjects at weeks 8 and 12 on the 11-item ADAS-Cog.
Hager (2014) reported a mean change in MMSE score from baseline to month 24 of -1.41 for the galantamine group (n=874) and -2.14 for the placebo group (n=891).
Koch (2014) reported posttreatment average (SD) MMSE scores of 23.0 (2.8) for the rivastigmine group (n=10) and 22.8 (3.4) for the placebo group (n=10). Mean difference was 0.2 (95%CI -2.53 to 2.93) in favor of rivastigmine treatment. This difference was considered not clinically relevant.
Likitjaroen (2011) reported posttreatment average (SD) MMSE scores of 20.4 (1.9) for the galantamine group (n=7) and 22.0 (3.5) for the placebo group (n=8). Mean difference was -1.60 (95%CI -4.40 to 1.20) in favor of placebo. This difference was considered not clinically relevant.
Iranmanesh (2012) reported posttreatment average MMSE scores of 18/3750 (3/36403) and 14/1250 (3/87943), respectively. The values cannot be traced and are therefore not interpretable.

Figure 1: The effect of acetylcholinesterase inhibitors treatment on cognitive function in an AD population with subgroups for different treatments/doses.

Z: p-value of the pooled effect; df: degrees of freedom; I2: statistic heterogeneity; CI: confidence interval.

1.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

Three studies reported on cognitive function in a PDD/DLB population, assessed by using either the ADAS-cog (Dubois, 2012) or the MMSE (Mori, 2012; Ikeda, 2015). All studies reported an (adjusted/LS) mean change score from baseline to follow-up. As one study did not report dispersion measures (SE/SD) (Dubois, 2012), data could not be pooled.

Dubois (2012) reported an adjusted mean change in ADAS-cog score from baseline to week 24 of -2.43 for the 5-mg donepezil group (n=173), -2.43 for the 10-mg donepezil group (n=168), and -0.98 for the placebo group (n=166).
Mori (2012) reported a mean change (SD) in MMSE score from baseline to week 12 of 3.4 (3.2) for the 5-mg donepezil group (n=32), 2.0 (3.3) for the 10-mg donepezil group (n=36), and -0.4 (2.7) for the placebo group (n=32). Mean difference was 3.80 (95%CI 2.35 to 5.25) in favor of the 5-mg donepezil group, and 2.40 (95%CI 0.97 to 3.83) in favor of the 10-mg donepezil group. These differences were both considered clinically relevant.
Ikeda (2015) reported a mean change (SD) in MMSE score from baseline to week 12 of 1.4 (3.4) for the 5-mg donepezil group (n=45), 2.2 (2.9) for the 10-mg donepezil group (n=49), and 0.6 (3.0) for the placebo group (n=44). Mean difference was 0.80 (95%CI -0.53 to 2.13) in favor of the 5-mg donepezil group, and 1.60 (95%CI 0.40 to 2.80) in favor of the 10-mg donepezil group. These differences were both considered not clinically relevant.

2. Functional performance in activities of daily living

2.1 Alzheimer’s Disease

Nine studies reported on functional performance in activities of daily living in an AD population, assessed by using the Disability Assessment for Dementia (DAD) scale (Maher-Edwards, 2011; Frölich, 2011; Nakamura, 2011; Hager, 2014) or the Alzheimer’s Disease Cooperative Study-Activity of Daily Living (ADCS-ADL) scale (Haig, 2014; Marek, 2014; Maher-Edwards, 2015; Gault, 2015; Gault, 2016). Higher scores reflect greater functional performance for both scales. As functional performance is measured using two different instruments with different scales, SMD are reported. Data of seven studies could be pooled.

Figure 2 shows that five studies reported on donepezil, one study reported on galantamine and another study reported on rivastigmine. Seven out of eight studies showed a beneficial effect for acetylcholinesterase inhibitor treatment when compared to placebo, whereas one study showed a beneficial effect for placebo treatment. The overall pooled data show an SMD of -0.16 (95%CI -0.25 to -0.08) favoring acetylcholinesterase inhibitor treatment, which was considered not clinically relevant.

Data of two studies could not be pooled due to missing absolute values (Maher-Edwards, 2011; Marek, 2014).

Maher-Edwards (2011) reported no absolute values but mentioned that the difference from placebo for the donepezil group was small for the DAD scale.
Marek (2014) reported no improvement for the donepezil group on the ADCS-ADL scale compared with placebo.

Figure 2: The effect of acetylcholinesterase inhibitors treatment on functional performance in activities of daily living in an AD population with subgroups for different treatments/doses.

Z: p-value of the pooled effect; df: degrees of freedom; I2: statistic heterogeneity; CI: confidence interval.

2.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

One study reported on functional performance in activities of daily living in a PDD/DLB population, assessed by using the DAD scale (Dubois, 2012) and the Schwab and England (SE) scale (Dubois, 2012). Higher scores reflect greater functional performance for both scales. Data could not be pooled due to missing dispersion measures (SE/SD).

Dubois (2012) reported an adjusted mean change in DAD score from baseline to week 24 of 0.28 for the 5-mg donepezil group (n=181), 0.25 for the 10-mg donepezil group (n=170), and -1.99 for the placebo group (n=170). In addition, the authors reported an adjusted mean change in SE score from baseline to week 24 of -1.34 for the 5-mg donepezil group (n=183), -1.00 for the 10-mg donepezil group (n=171), and -0.66 for the placebo group (n=170).

3. Neuropsychiatric symptoms

3.1 Alzheimer’s Disease

Five studies reported on neuropsychiatric symptoms in an AD population, assessed by the 10-item (Maher-Edwards, 2011; Haig, 2014; Gault, 2015; Gault, 2016) or 12-item (Marek, 2014) Neuropsychiatric Inventory (NPI). The higher the NPI total score, the more severe the neuropsychiatric symptoms. Studies reported an (adjusted/LS) mean change score from baseline to follow-up. Data of three studies could be pooled.

Figure 3 shows that all studies reported on donepezil. One out of three studies showed a beneficial effect for acetylcholinesterase inhibitor treatment when compared to placebo, whereas the other two studies showed a beneficial effect for placebo treatment. The overall pooled data show a mean difference of -0.41 (95%CI -2.48 to 1.67) favoring acetylcholinesterase inhibitor treatment, which was considered not clinically relevant.

Data of two studies could not be pooled due to missing dispersion measures (SE/SD) (Marek, 2014) and missing absolute values (Maher-Edwards, 2011).

Maher-Edwards (2011) reported that the difference from placebo for the donepezil group was small for the NPI-10 scale.
Marek (2014) reported an LS mean change in NPI-12 score from baseline to week 12 of -2.13 for the donepezil group (n=66) and 0.35 for the placebo group (n=66).

Figure 3: The effect of acetylcholinesterase inhibitors treatment on neuropsychiatric symptoms in an AD population with subgroups for different doses.

Z: p-value of the pooled effect; df: degrees of freedom; I2: statistic heterogeneity; CI: confidence interval.

3.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

Three studies reported on neuropsychiatric symptoms in a PDD/DLB population, assessed by the 10-item NPI (Dubois, 2012; Mori, 2012; Ikeda, 2015). Studies reported an (adjusted/LS) mean change score from baseline to follow-up. As one study did not report dispersion measures (SE/SD) (Dubois, 2012), data could not be pooled.

Dubois (2012) reported an adjusted mean change in NPI-10 score from baseline to week 24 of -1.87 for the 5-mg donepezil group (n=182), -1.49 for the 10-mg donepezil group (n=172), and -0.34 for the placebo group (n=170).
Mori (2012) reported a mean (SD) change in NPI-10 score from baseline to week 12 of -5.5 (6.7) for the 5-mg donepezil group (n=32), -8.0 (12.8) for the 10-mg donepezil group (n=35), and 0.3 (17.5) for the placebo group (n=32). Mean differences were -5.80 (95%CI -12.29 to 0.69) in favor of the 5-mg donepezil group, and -8.30 (95%CI -15.70 to -0.90) in favor of the 10-mg donepezil group. These differences were considered not clinically relevant.
Ikeda (2015) reported a mean (SD) change in NPI-10 score from baseline to week 12 of -3.3 (9.4) for the 5-mg donepezil group (n=45), -5.5 (9.8) for the 10-mg donepezil group (n=49), and -6.4 (9.9) for the placebo group (n=44). Mean differences were 3.10 (95%CI -0.92 to 7.12) in favor of placebo, and 0.90 (95%CI -3.12 to 4.92) in favor of donepezil 10-mg. These differences were considered not clinically relevant.

4. Caregiver burden

4.1 Alzheimer’s Disease

No studies reported on caregiver burden in an AD population.

4.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

Two studies reported on caregiver burden in a PDD/DLB population, assessed by using the Zarit Caregiver Burden Interview (ZBI) (Mori, 2012; Ikeda, 2015). The ZBI contains 22 items scored from 0 (best) to 4 (worst) resulting in a total score between 0 and 88.

Mori (2012) reported a mean (SD) change in ZBI score from baseline to week 12 of -0.7 (15.7) for the 5-mg donepezil group (n=31), -5.0 (13.6) for the 10-mg donepezil group (n=31), and 4.2 (10.4) for the placebo group (n=31). Mean differences were -4.9 (95%CI -12.53 to 2.73) and -9.20 (95%CI -16.19 to -2.21) which were both not clinically relevant.
Ikeda (2015) reported a mean (SD) change in ZBI score from baseline to week 12 of -5.0 (12.1) for the 5-mg donepezil group (n=45), -0.8 (11.9) for the 10-mg donepezil group (n=49), and -0.1 (8.4) for the placebo group (n=44). Mean differences were -4.9 (95%CI -9.89 to 0.09) and -0.7 (95%CI -5.55 to 4.15) in favor of the donepezil groups. These differences were not considered clinically relevant.

5. Quality of life

5.1 Alzheimer’s Disease

Five studies reported on quality of life in an AD population, assessed by using the Alzheimer Carer’s Quality of Life Instrument (ACQLI) (Maher-Edwards, 2011), DEMentia Quality of Life (DEMQOL) (Gault, 2016), and the Quality of Life-Alzheimer’s Disease (QoL-AD) score (Haig, 2014; Marek, 2014, Gault, 2015). The maximum score of the ACQLI ranges from 0 to 30 in which higher scores indicate worse quality of life. The 13-item QoL-AD ranges from 13 to 52 in which higher scores represent better quality of life. DEMQOL contains 28 items scored on a four-point Likert scale, with higher scores indicating better health-related quality of life.

Data could not be pooled due to missing absolute values (Maher-Edwards, 2011; Gault, 2016; Marek, 2014), and data availability of only two studies.

Maher-Edwards (2011) reported no absolute values but mentioned that the difference from placebo for the donepezil group was small for the ACQLI score.
Haig (2014) reported an LS mean (SD) change in QoL-AD total subject score from baseline to week 12 of 0.6 (4.4) for the donepezil group (n=54) and 0.2 (4.6) for the placebo group (n=56). Mean difference was 0.4 (95%CI -1.29 to 2.09) in favor of donepezil treatment. This difference is not clinically relevant. In addition, the authors reported an LS mean (SD) change in QoL-AD total caregiver score from baseline to week 12 of -0.3 (3.7) for the donepezil group (n=54) and 0.3 (3.7) for the placebo group (n=56). Mean difference was -0.60 (95%CI -1.99 to 0.79) in favor of placebo, which was not considered clinically relevant.
Gault (2015) reported an LS mean (SD) change in QoL-AD total subject score from baseline to week 12 of 0.24 (4.1) for the donepezil group (n=63) and 1.19 (4.2) for the placebo group (n=63). Mean difference was -0.95 (95%CI -2.41 to 0.51) in favor of placebo. This difference is not clinically relevant. Additionally, the authors reported an LS mean (SD) change in QoL-AD total caregiver score from baseline to week 12 of 0.02 (3.8) for the donepezil group (n=63) and 0.44 (3.8) for the placebo group (n=66). Mean difference was -0.42 (95%CI -1.74 to 0.90) favoring placebo. This difference is not clinically relevant.
Gault (2016) mentioned that no differences in DEMQOL between the donepezil treatment group and placebo group at final evaluation were observed.
Marek (2014) reported that the donepezil treatment group showed no improvement on the QoL-AD subject or caregiver total scores compared with placebo.

5.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

None of the studies reported on quality of life in an PDD/DLB population.

6. Adverse events

6.1 Alzheimer’s Disease

Ten studies reported on adverse events in an AD population, defined as the proportion of participants that experienced any adverse event (e.g., nausea, tremor, diarrhea, fall, insomnia, vomiting, hallucination, anorexia, confusional state, urinary tract infection, weight loss, back pain, dizziness, constipation) (Maher-Edwards, 2011; Haig, 2014; Jia, 2017; Marek, 2014; Maher-Edwards, 2015; Frölich, 2011; Gault, 2015; Gault, 2016; Nakamura, 2011; Hager, 2014).

Figure 4.1 shows that adverse events were reported in 57.7% (1382/2397) of patients in the intervention group and in 47.4% (1011/2135) of patients in the placebo group. The overall pooled data show a risk ratio of 1.13 (95%CI 1.07 to 1.18), favoring placebo. This difference was not considered clinically relevant.

6.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

Three studies reported on adverse events in a PDD/DLB population, defined as the proportion of participants that experienced any adverse event (e.g., nausea, tremor, diarrhea, fall, insomnia, vomiting, hallucination, anorexia, confusional state, urinary tract infection, weight loss, back pain, dizziness, constipation) (Dubois, 2012; Mori, 2012; Ikeda, 2015).

Figure 4.2 shows that adverse events were reported in 74.8% (406/543) of patients in the intervention group and in 70.7% (181/256) of patients in the placebo group. The overall pooled data show a risk ratio of 1.06 (95%CI 0.97 to 1.16), favoring placebo. This difference was not considered clinically relevant.

Figure 4.1: The effect of acetylcholinesterase inhibitors treatment on adverse events in an AD population with subgroups for different treatments/doses.

Z: p-value of the pooled effect; df: degrees of freedom; I2: statistic heterogeneity; CI: confidence interval.

Figure 4.2: The effect of acetylcholinesterase inhibitors treatment on adverse events in a PDD/DLB population with subgroups for different treatments/doses.

Z: p-value of the pooled effect; df: degrees of freedom; I2: statistic heterogeneity; CI: confidence interval.

Level of evidence of the literature

Additionally, the conclusions that dated from 2014 (see Appendix 1) were compared to the latest version of the NICE guideline (2018) and remained valid.

1. Cognitive function

1.1 Alzheimer’s Disease

The level of evidence regarding cognitive function was downgraded by two levels to low because of study limitations (risk of bias: -1) and the confidence interval is crossing the border of clinical relevance (imprecision: -1).

1.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

2. Functional performance in activities of daily living

2.1 Alzheimer’s Disease

The level of evidence regarding functional performance in activities of daily living was downgraded by two levels to low because of study limitations (risk of bias: -1) and the confidence interval is crossing the border of clinical relevance (imprecision: -1).

2.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

The level of evidence regarding functional performance in activities of daily living was downgraded by two levels to low because of study limitations (risk of bias: -1), and missing dispersion measures resulting in the inability to calculate effect measures (imprecision: -1).

3. Neuropsychiatric symptoms

3.1 Alzheimer’s Disease

The level of evidence regarding neuropsychiatric symptoms was downgraded by two levels to low because of study limitations (risk of bias: -1) and conflicting results (inconsistency: -1).

3.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

The level of evidence regarding neuropsychiatric symptoms was downgraded by three levels to very low because of study limitations (risk of bias: -1) and due to the wide confidence intervals of the individual studies (imprecision: -2).

4. Caregiver burden

4.1 Alzheimer’s Disease

None of the studies reported on caregiver burden in an AD population and could therefore not be graded.

4.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

The level of evidence regarding caregiver burden was downgraded by three levels to very low because of study limitations (risk of bias: -1), the low number of included patients, and the wide confidence intervals of the individual studies (imprecision: -2).

5. Quality of life

5.1 Alzheimer’s Disease

The level of evidence regarding quality of life was downgraded by two levels to very low because of study limitations (risk of bias: -1), the low number of included patients, and missing absolute values in more than half of the studies (imprecision: -2).

5.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

None of the studies reported on quality of life in a PDD/DLB population and could therefore not be graded.

6. Adverse events

6.1 Alzheimer’s Disease

The level of evidence regarding adverse events was downgraded by two levels to low because of study limitations (risk of bias: -1), the wide confidence intervals of the individual studies for donepezil and the low number of included patients for galantamine and rivastigmine (imprecision: -1).

6.2 Parkinson’s Disease Dementia/Lewy Body Dementia

The level of evidence regarding adverse events was downgraded by two levels to low because of study limitations (risk of bias: -1), and the broad confidence intervals of the individual studies (imprecision: -1).

Zoeken en selecteren

A systematic review of the literature was performed to answer the following question: What is the effectiveness of cholinesterase inhibitors compared with placebo for patients with dementia?

P: Adults with dementia

I: Cholinesterase inhibitors (rivastigmine, galantamine, donepezil)

C: Placebo, no cholinesterase inhibitors

O: Cognitive function, functional performance in activities of daily living, neuropsychiatric symptoms, caregiver burden, quality of life, adverse events

Relevant outcome measures

The guideline development group considered cognitive function, functional performance in activities of daily living, and neuropsychiatric symptoms as critical outcome measures for decision making and caregiver burden, quality of life and adverse events as important outcome measures for decision making.

A priori, the working group did not define the outcome measures listed above but used the definitions used in the studies.

The working group defined the following minimal clinically (patient) important differences:

Cognitive function, as assessed by:

Alzheimer’s Disease Assessment Scale – cognitive subscale (ADAS-cog): ≥2 points (Landsdall, 2023)
Mini-Mental State Examination (MMSE): ≥2 points (Landsdall, 2023)

In all other cases, the working group defined a 25% difference for dichotomous outcomes (0.8 ≥ RR ≥ 1.25) and 0.5 SD for continuous outcomes as a minimal clinically (patient) important difference. For standardized mean differences (SMD), results were clinically relevant if they were smaller than -0.5 or higher than 0.5.

Search and select (Methods)

In 2014, this module was based on the NICE guideline (NICE, 2011) and supplemented with four trials (Burns, 2009; Cummings, 2012; Howard, 2012; Roman, 2010) and two systematic reviews (Kim, 2011; Farrimond, 2012) that were found through an additional literature search. The literature summary and conclusions including references are shown in Appendix 1. In 2023, the search was updated. The databases Medline (via OVID) and Embase (via Embase.com) were searched with relevant search terms from 2011 (last search) until 20 June 2023. The detailed search strategy is depicted under the tab Methods. The systematic literature search resulted in 502 hits. Studies were selected based on the following criteria:

Systematic reviews (search date from 2017, searched in at least two databases, and detailed search strategy, risk of bias assessment and results of individual studies available);
Studies including at least twenty participants (ten per arm);
Full-text English language publication;
Studies according to the PICO.

Twenty-seven studies were initially selected based on title and abstract screening. After reading the full text, twenty-three studies were excluded (see the table with reasons for exclusion under the tab Methods) and four systematic reviews (Jin, 2019; Watts, 2023; Knight, 2018; Dou, 2018) were included. Considering the broad search strategy in these systematic reviews, only RCTs that were conform our PICO and selection criteria were extracted and analyzed. Thus, sixteen RCTs (Dubois, 2012; Mori, 2012; Ikeda, 2015; Maher-Edwards, 2011; Haig, 2014; Jia, 2017; Marek, 2014; Maher-Edwards, 2015; Frölich, 2011; Gault, 2015; Gault, 2016; Iranmanesh, 2012; Koch, 2014; Likitjaroen, 2011; Hager, 2014; Nakamura, 2011) were included from the four systematic reviews.

Results

Four systematic reviews, including sixteen relevant RCTs, were included in the analysis of the literature. Important study characteristics and results are summarized in the evidence tables. The assessment of the risk of bias is summarized in the risk of bias tables.

Additionally, the conclusions that dated from 2014 (see Appendix 1) [as well as the results from the updated search in 2023] were compared to the latest version of the NICE guideline (2018) and were considered (still) valid. Dubois (2012), Mori (2012) and Ikeda (2015) were included in the NICE guideline (2018) as well.

Referenties

Dou KX, Tan MS, Tan CC, Cao XP, Hou XH, Guo QH, Tan L, Mok V, Yu JT. Comparative safety and effectiveness of cholinesterase inhibitors and memantine for Alzheimer's disease: a network meta-analysis of 41 randomized controlled trials. Alzheimers Res Ther. 2018 Dec 27;10(1):126. doi: 10.1186/s13195-018-0457-9. PMID: 30591071; PMCID: PMC6309083.
Dubois B, Tolosa E, Katzenschlager R, Emre M, Lees AJ, Schumann G, Pourcher E, Gray J, Thomas G, Swartz J, Hsu T, Moline ML. Donepezil in Parkinson's disease dementia: a randomized, double-blind efficacy and safety study. Mov Disord. 2012 Sep 1;27(10):1230-8. doi: 10.1002/mds.25098. Epub 2012 Aug 22. PMID: 22915447.
Frölich L, Ashwood T, Nilsson J, Eckerwall G; Sirocco Investigators. Effects of AZD3480 on cognition in patients with mild-to-moderate Alzheimer's disease: a phase IIb dose-finding study. J Alzheimers Dis. 2011;24(2):363-74. doi: 10.3233/JAD-2011-101554. PMID: 21258153.
Gault LM, Ritchie CW, Robieson WZ, Pritchett Y, Othman AA, Lenz RA. A phase 2 randomized, controlled trial of the ?7 agonist ABT-126 in mild-to-moderate Alzheimer's dementia. Alzheimers Dement (N Y). 2015 Jun 23;1(1):81-90. doi: 10.1016/j.trci.2015.06.001. PMID: 29854928; PMCID: PMC5974973.
Gault LM, Lenz RA, Ritchie CW, Meier A, Othman AA, Tang Q, Berry S, Pritchett Y, Robieson WZ. ABT-126 monotherapy in mild-to-moderate Alzheimer's dementia: randomized double-blind, placebo and active controlled adaptive trial and open-label extension. Alzheimers Res Ther. 2016 Oct 18;8(1):44. doi: 10.1186/s13195-016-0210-1. PMID: 27756421; PMCID: PMC5067903.
Hager K, Baseman AS, Nye JS, Brashear HR, Han J, Sano M, Davis B, Richards HM. Effects of galantamine in a 2-year, randomized, placebo-controlled study in Alzheimer's disease. Neuropsychiatr Dis Treat. 2014 Feb 21;10:391-401. doi: 10.2147/NDT.S57909. Erratum in: Neuropsychiatr Dis Treat. 2014;10:1997. PMID: 24591834; PMCID: PMC3937252.
Haig GM, Pritchett Y, Meier A, Othman AA, Hall C, Gault LM, Lenz RA. A randomized study of H3 antagonist ABT-288 in mild-to-moderate Alzheimer's dementia. J Alzheimers Dis. 2014;42(3):959-71. doi: 10.3233/JAD-140291. PMID: 25024314.
Huo Z, Lin J, Bat BKK, Chan TK, Yip BHK, Tsoi KKF. Cost-effectiveness of pharmacological therapies for people with Alzheimer's disease and other dementias: a systematic review and meta-analysis. Cost Eff Resour Alloc. 2022 Apr 20;20(1):19. doi: 10.1186/s12962-022-00354-3. PMID: 35443684; PMCID: PMC9022294.
Ikeda M, Mori E, Matsuo K, Nakagawa M, Kosaka K. Donepezil for dementia with Lewy bodies: a randomized, placebo-controlled, confirmatory phase III trial. Alzheimers Res Ther. 2015 Feb 3;7(1):4. doi: 10.1186/s13195-014-0083-0. PMID: 25713599; PMCID: PMC4338565.
Iranmanesh F, Vakilian A, Gadari F, Sayyadi A, Mehrabian M, Moradi M et al . Piracetam, Rivastigmine and Their Joint Consumption Effects on MMSE Score Status in Patients with Alzheimer's Disease. 3 2012; 11 (2) :60-0 URL: http://ijpt.iums.ac.ir/article-1-244-en.html
Jia J, Wei C, Jia L, Tang Y, Liang J, Zhou A, Li F, Shi L, Doody RS. Efficacy and Safety of Donepezil in Chinese Patients with Severe Alzheimer's Disease: A Randomized Controlled Trial. J Alzheimers Dis. 2017;56(4):1495-1504. doi: 10.3233/JAD-161117. PMID: 28157100.
Jin B, Liu H. Comparative efficacy and safety of therapy for the behavioral and psychological symptoms of dementia: a systemic review and Bayesian network meta-analysis. J Neurol. 2019 Oct;266(10):2363-2375. doi: 10.1007/s00415-019-09200-8. Epub 2019 Jan 21. PMID: 30666436.
Knight R, Khondoker M, Magill N, Stewart R, Landau S. A Systematic Review and Meta-Analysis of the Effectiveness of Acetylcholinesterase Inhibitors and Memantine in Treating the Cognitive Symptoms of Dementia. Dement Geriatr Cogn Disord. 2018;45(3-4):131-151. doi: 10.1159/000486546. Epub 2018 May 7. PMID: 29734182.
Koch G, Di Lorenzo F, Bonnì S, Giacobbe V, Bozzali M, Caltagirone C, Martorana A. Dopaminergic modulation of cortical plasticity in Alzheimer's disease patients. Neuropsychopharmacology. 2014 Oct;39(11):2654-61. doi: 10.1038/npp.2014.119. Epub 2014 May 26. PMID: 24859851; PMCID: PMC4207345.
Lansdall, C.J., McDougall, F., Butler, L.M. et al. Establishing Clinically Meaningful Change on Outcome Assessments Frequently Used in Trials of Mild Cognitive Impairment Due to Alzheimer's Disease. J Prev Alzheimers Dis 10, 9-18 (2023). https://doi.org/10.14283/jpad.2022.102
Likitjaroen Y, Meindl T, Friese U, Wagner M, Buerger K, Hampel H, Teipel SJ. Longitudinal changes of fractional anisotropy in Alzheimer's disease patients treated with galantamine: a 12-month randomized, placebo-controlled, double-blinded study. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2012 Jun;262(4):341-50. doi: 10.1007/s00406-011-0234-2. Epub 2011 Aug 5. PMID: 21818628.
Maher-Edwards G, Dixon R, Hunter J, Gold M, Hopton G, Jacobs G, Hunter J, Williams P. SB-742457 and donepezil in Alzheimer disease: a randomized, placebo-controlled study. Int J Geriatr Psychiatry. 2011 May;26(5):536-44. doi: 10.1002/gps.2562. Epub 2010 Sep 24. PMID: 20872778.
Maher-Edwards G, Watson C, Ascher J, Barnett C, Boswell D, Davies J, Fernandez M, Kurz A, Zanetti O, Safirstein B, Schronen JP, Zvartau-Hind M, Gold M. Two randomized controlled trials of SB742457 in mild-to-moderate Alzheimer's disease. Alzheimers Dement (N Y). 2015 May 7;1(1):23-36. doi: 10.1016/j.trci.2015.04.001. PMID: 29854923; PMCID: PMC5974972.
Marek GJ, Katz DA, Meier A, Greco N 4th, Zhang W, Liu W, Lenz RA. Efficacy and safety evaluation of HSD-1 inhibitor ABT-384 in Alzheimer's disease. Alzheimers Dement. 2014 Oct;10(5 Suppl):S364-73. doi: 10.1016/j.jalz.2013.09.010. Epub 2014 Jan 10. PMID: 24418055.
Mori E, Ikeda M, Kosaka K; Donepezil-DLB Study Investigators. Donepezil for dementia with Lewy bodies: a randomized, placebo-controlled trial. Ann Neurol. 2012 Jul;72(1):41-52. doi: 10.1002/ana.23557. PMID: 22829268; PMCID: PMC3504981.
Nakamura Y, Imai Y, Shigeta M, Graf A, Shirahase T, Kim H, Fujii A, Mori J, Homma A. A 24-week, randomized, double-blind, placebo-controlled study to evaluate the efficacy, safety and tolerability of the rivastigmine patch in Japanese patients with Alzheimer's disease. Dement Geriatr Cogn Dis Extra. 2011 Jan;1(1):163-79. doi: 10.1159/000328929. Epub 2011 Jun 24. PMID: 22163242; PMCID: PMC3199883.
NICE guideline [NG97]. Dementia: assessment, management and support for people living with dementia and their carers. Published 20 June 2018. URL: https://www.nice.org.uk/guidance/ng97
Parsons C, Lim WY, Loy C, McGuinness B, Passmore P, Ward SA, Hughes C. Withdrawal or continuation of cholinesterase inhibitors or memantine or both, in people with dementia. Cochrane Database Syst Rev. 2021 Feb 3;2(2):CD009081. doi: 10.1002/14651858.CD009081.pub2. PMID: 35608903; PMCID: PMC8094886.
Medicijnkosten.nl. https://www.medicijnkosten.nl (geraadpleegd op 20 november 2023).
Watts KE, Storr NJ, Barr PG, Rajkumar AP. Systematic review of pharmacological interventions for people with Lewy body dementia. Aging Ment Health. 2023 Feb;27(2):203-216. doi: 10.1080/13607863.2022.2032601. Epub 2022 Feb 2. PMID: 35109724.

Evidence tabellen

Study reference

Study characteristics

Patient characteristics

Intervention (I)

Comparison / control (C)

Follow-up

Outcome measures and effect size

Comments

Watts, 2023

SR of RCTs

Literature search up to 1 July 2020

A: Dubois, 2012

B: Mori, 2012

C: Ikeda, 2015

Study design: RCT [parallel / cross-over]

Setting and Country: Nottingham, UK

Source of funding and conflicts of interest:

The SR was completed as a part of MSc mental health research. No specific grants from any funding source, commercial or not-for-profit sectors were received. No potential conflict of interest was reported.

Inclusion criteria SR:

- Participants had clinical diagnoses of DLB or PDD.

- Study investigated the efficacy of at least one pharmacological intervention.

- At least one of the primary or secondary study outcomes was changes in cognition, motor symptoms, activities of daily living, neuropsychiatric symptoms, QoL, hospitalisation, institutionalisation, mortality, carers’ burden or adverse effects.

Exclusion criteria SR:

- Study investigating only people with PD without dementia.

- Study did not report LBD data separately.

- Opinion papers or reviews.

- Not published in English.

135 studies included

Important patient characteristics at baseline:

N, mean (SD) age

A: I₁: 195 patients, 72.0 (6.83) years

I₂: 182 patients, 70.8 (7.46) years

C: 173 patients, 72.9 (6.48) years

B: I₁: 32 patients, 77.9 (6.8) years

I₂: 36 patients, 78.6 (6.1) years

C: 35 patients, 78.6 (4.7) years

C: I₁: 45 patients, 78.8 (5.1) years

I₂: 49 patients, 77.7 (6.8) years

C: 44 patients, 77.2 (6.1) years

Sex (%male):

A: I₁: 65%

I₂: 75%

C: 65%

B: I₁: 50.0%

I₂: 11.1%

C: 28.1%

C: I₁: 44.4%

I₂: 42.9%

C: 38.6%

Groups comparable at baseline? Yes.

Describe intervention:

A: I₁: Donepezil 5 mg plus placebo once daily

I₂: Donepezil 10 mg once daily

B: I₁: Donepezil 5 mg plus placebo once daily

I₂: Donepezil 10 mg once daily

C: I₁: Donepezil 5 mg plus placebo once daily

I₂: Donepezil 10 mg once daily

Describe control:

A: Two placebo tablets once daily

B: Two placebo tablets once daily

C: Two placebo tablets once daily

Endpoint of follow-up:

A: 24 weeks

B: 12 weeks

C: 12 weeks

For how many participants were no complete outcome data available?

A: I₁: 48 patients (24.1%)

I₂: 43 patients (23.6%)

C: 31 patients (17.9%)

B: I₁: 2 patients (6.1%)

I₂: 6 patients (16.2%)

C: 5 patients (14.3%)

C: I₁: 16 patients (34.0%)

I₂: 6 patients (12.2%)

C: 9 patients (19.6%)

Cognitive function

Assessed using ADAS-cog or MMSE

A: I₁: -2.43

I₂: -2.43

C: -0.98

B: I₁: 3.4 (3.2)

I₂: 2 (3.3)

C: -0.4 (2.7)

C: I₁: 1.4 (3.4)

I₂: 2.2 (2.9)

C: 0.6 (3)

Performance of activities in daily living

Assessed using DAD and SE scales

A: I₁: 0.28 (DAD), -1.34 (SE)

I₂: 0.25 (DAD), -1.00 (SE)

C: -1.99 (DAD), -0.66 (SE)

Neuropsychiatric symptoms

Assessed using NPI

A: I₁: -1.87

I₂: -1.49

C:-0.34

B: I₁: -5.5 (6.7)

I₂: -8 (12.8)

C: 0.3 (17.5)

C: I₁: -3.3 (9.4)

I₂: -5.5 (9.8)

C: -6.4 (7.0)

Caregiver burden

Assessed using ZBI

B: I₁: -0.7 (15.7)

I₂: -5.0 (13.6)

C: 4.2 (10.4)

C: I₁: -5.0 (12.1)

I₂: -0.8 (11.9)

C: -0.1 (8.4)

Adverse events

A: I₁: 150/195

I₂: 133/182

C: 123/173

B: I₁: 27/33

I₂: 32/37

C: 24/34

C: I₁: 30/47

I₂: 34/49

C: 34/49

Risk of bias

Tool used by authors: Quality Assessment Tool for Quantitative Studies

A: Some concerns

B: Low

C: Some concerns

Jin, 2019

SR and Bayesian network meta-analysis of RCTs

Literature search up to 1 August 2018

A: Maher-Edwards, 2011

B: Haig, 2014

C: Jia, 2017

Study design: RCT [parallel / cross-over]

Setting and Country: Shenyang, China

Source of funding and conflicts of interest:

Funded by the national natural science foundation of Liaoning province (20170541036). The authors declare no competing interest.

Inclusion criteria:

- Patients with a diagnosis of dementia.

- Study investigated the efficacy and safety of pharmacological or non-pharmacological treatments of BPSD.

- Placebo, usual care, and any other corresponding (non-)pharmacological intervention were eligible.

- Efficacy had to be assessed by using NPI or CMAI.

Exclusion criteria:

- Observational studies, single arm noncomparative studies, review articles, nonhuman studies, and studies with incorrect comparator.

Important patient characteristics at baseline:

N, mean (SD) age

A: I: 67 patients, 71.1 (8.4) years

C: 61 patients, 71.6 (6.7) years

B: I: 60 patients, 70.5 (8.3) years

C: 63 patients, 70.3 (7.8) years

C: I: 157 patients, 71.6 (8.6) years

C: 156 patients, 70.0 (9.6) years

Sex (%male)

A: I: 37%

C: 30%

B: I: 40.0%

C: 38.1%

C: I: 32.5%

C: 37.8%

Describe intervention:

A: Donepezil 10 mg plus placebo once daily

B: Donepezil 10 mg plus placebo once daily

C: Donepezil 10 mg plus placebo once daily

Describe control:

A: Placebo orally once daily

B: Placebo orally once daily

C: Placebo orally once daily

Endpoint of follow-up:

A: 24 weeks

B: 12 weeks

C: 24 weeks

For how many participants were no complete outcome data available?

A: I: 10 patients (15%)

C: 15 patients (25%)

B: I: 19 patients (31.7%)

C: 25 patients (39.7%)

C: I: 29 patients (18.5%)

C: 30 patients (19.2%)

Cognitive function

Assessed using ADAS-cog and MMSE

A: I: -1.5 (5.9)

C: -0.3 (6.0)

B: I: -3.4 (5.2)

C: -1.3 (5.2)

C: I: 1.7 (3.1)

C: 1 (3.3)

Performance of activities in daily living

Assessed using ADCS-ADL

B: I: -2.2 (6.6)

C: -0.4 (6.6)

Neuropsychiatric symptoms

Assessed using NPI

B: I: -0.7 (6.2)

C: -1 (6.2)

Quality of life

Assessed using QoL-AD

Subject score

I: 0.6 (4.4)

C: 0.2 (4.6)

Caregiver score

I: -0.3 (3.7)

C: 0.3 (3.7)

Adverse events

A: I: 26/67

C: 18/62

B: I: 30/60

C: 25/63

C: I: 42/157

C: 26/156

Risk of bias

Tool used by authors: Cochrane Risk of Bias Tool

A: Some concerns

B: Some concerns

C: Some concerns

Dou, 2018

Network meta-analysis

Literature search up to 21 July 2017

A: Hager, 2014

B: Nakamura, 2011

Study design: RCT [parallel / cross-over]

Setting and Country:

Qingdao, China

Source of funding and conflicts of interest:

No specific grant from any funding agency in the public, commercial or not-for-profit sectors was received. The authors declare to have no competing interests.

Inclusion criteria:

- Completed double-blind RCTs with follow-up of 12-104 weeks with English language publication.

- Comparison of donepezil, galantamine, rivastigmine, or memantine alone or in combination with placebo or other treatments.

- Drug dosages were specific and within the therapeutic range.

- Eligible participants had a clinical diagnosis for dementia.

- Criteria for disease severity classification were reasonable.

- At least one of the five outcomes of cognition, function, behavior, global assessment, or adverse events was covered.

Exclusion criteria:

- Quasi-randomized trials, trials with too short-term or too long-term follow-up.

- Trials that included patients with mixed dementia or neuropsychiatric symptoms.

- Trials that recruited fewer than 10 participants per group.

Important patient characteristics at baseline:

N, mean (SD) age

A: I: 1024, 73.0 (8.9) years

C: 1021, 73.0 (8.7) years

B: I (5cm²): 282, 74.3 (7.5) years

I (10cm²): 287, 75.1 (6.9) years

C: 286, 74.5 (7.4) years

Sex (%male)

A: I: 34.5%

C: 35.9%

B: I (5cm²): 31.2%

I (10cm²): 32.1%

C: 31.8%

Describe intervention:

A: Galantamine oral extended release capsule of 24 mg with matching placebo

B: I (5 cm²): 5 cm² rivastigmine patch, 9 mg loading dose; 4.6 mg/24h delivery rate

I (10 cm²): 10 cm² rivastigmine patch, 18 mg loading dose; 9.5 mg/24h delivery rate

Describe control:

A: Placebo

B: Placebo

Endpoint of follow-up:

A: 104 weeks

B: 24 weeks

For how many participants were no complete outcome data available?

A: I: 689 (68%)

C: 701 patients (69%)

B: I (5 cm²): 64 patients (22.5%)

I (10 cm²): 59 patients (20.6%)

C: 46 patients (16%)

Cognitive function

Assessed using ADAS-cog and MMSE

A: I: -1.41

C: -2.14

B: I (5 cm²): 0.1 (5.0)

I (10 cm²): 0.5 (5.0)

C: 1.3 (5.1)

Performance of activities in daily living

Assessed using DAD scale

A: I: 8.16 (17.25)

C: 10.81 (18.27)

B: I (5 cm²): 3 (10.26)

I (10 cm²): 1.9 (10.66)

C: 4.2 (12.44)

Adverse events

A: I: 553/1024

C: 496/1021

B: I (5 cm²): 243/282

I (10 cm²): 248/287

C: 222/286

Risk of bias

Tool used by authors: Cochrane Risk of Bias Tool

A: Some concerns

B: Some concerns

Knight, 2018

SR and meta-analysis

Literature search up to March 2017

A: Marek, 2014

B: Maher-Edwards, 2015

C: Iranmanesh, 2012

D: Frölich, 2011

E: Gault, 2015

F: Gault, 2016

G: Koch, 2014

H: Likitjaroen, 2011

Study design: RCT [parallel / cross-over]

Setting and Country:

London, UK

Source of funding and conflicts of interest:

Independent research funded by the National Institute for Health Research (NIHR) Biomedical Research Centre at South London and Maudsley NHS Foundation Trust and King’s College London. The authors declare to have no conflicts of interests.

Inclusion criteria:

- Randomized trial designed to evaluate the effectiveness of AChEI monotherapy, memantine monotherapy, or memantine treatment in a group of patients some, but not all, who received a concurrent AChEI.

- Treatments compared to a control group receiving placebo or no treatment.

- Participants in the trial diagnosed with AD, VaD, PDD, DLB or FTD.

- Either the MMSE or the ADAS-cog or both used as an outcome.

- Sufficient data provided.

Exclusion criteria:

Not further specified.

Important patient characteristics at baseline:

N, mean (SD) age

A: I: 66, 71.8 (8.4) years

C: 66, 71.7 (9.0) years

B: I: 147, 71.1 (7.5) years

C: 135, 73.3 (6.8) years

C: 16, 75.3 (2.3) years

D: I: 158, 73.9 (6.5) years

C: 163, 73.5 (6.4) years

E: I: 68, 73.9 (7.9) years

C: 68, 73.6 (8.2) years

F: I: 75, 75.1 (7.8) years

C: 104, 73.2 (7.4) years

G: I: 10, 70.5 (4.8)

C: 10, 66.9 (6.1)

H: I: 14, 73.5 (7.2)

C: 11, 76.4 (7.9)

Sex (%male)

A: I: 47%

C: 39.4%

B: I: 35%

C: 36%

C: 50%

D: I: 34.2%

C: 44.8%

E: I: 54.4%

C: 38.2%

F: I: 46.7%

C: 37.5%

G: I: 50%

C: 40%

H: I: 43%

C: 36%

Describe intervention

A: Donepezil 10 mg

B: Donepezil 5-10 mg

C: Rivastigmine 3 mg

D: Donepezil 10 mg

E: Donepezil 10 mg

F: Donepezil 10 mg

G: Rivastigmine 4.6 mg

H: Galantamine 16 mg

Describe control

A: Placebo

B: Placebo

C: Placebo

D: Placebo

E: Placebo

F: Placebo

G: Placebo

H: Placebo

Endpoint of follow-up:

A: 12 weeks

B: 24 weeks

C: 12 weeks

D: 12 weeks

E: 12 weeks

F: 24 weeks

G: 12 weeks

H: 12 months

For how many participants were no complete outcome data available?

A: I: 29 patients (43.9%)

C: 22 patients (33.3%)

B: I: 21 patients (13.8%)

C: 27 patients (18.6%)

C: I: NR

C: NR

D: I: 22 patients (13.8%)

C: 19 patients (11.6%)

E: I: 6 patients (8.8%)

C: 6 patients (8.6%)

F: I: 15 patients (19.7%)

C: 15 patients (14.4%)

G: I: NR

C: NR

H: I: 7 patients (50%)

C: 3 patients (27.3%)

Cognitive function

Assessed using ADAS-cog and MMSE

B: I: -0.5 (5.3)

C: -0.3 (6.2)

C: I: 18/3750 (3/36403)

C: 14/1250 (3/87943)

D: I: -1.1 (5.3)

C: -0.3 (5.3)

E: I: -2.11 (5.2)

C: -0.68 (5.2)

F: I: -2.6 (5.8)

C: -0.31 (5.7)

G: I: 23.0 (8.2)

C: 22.8 (3.4)

H: I: 20.4 (1.9)

C: 22.0 (3.5)

Performance of activities in daily living

Assessed using ADCS-ADL and DAD scale

B: I: 1.2 (9.7)

C: 1 (8.0)

D: I: 0.8 (14.8)

C: 2.6 (14.7)

E: I: -2.95 (7.0)

C: -1.58 (7.0)

F: I: -1.71 (7.6)

C: 2.3 (7.5)

Neuropsychiatric symptoms

Assessed using NPI

A: I: -2.13

C: 0.35

E: I: -1.92 (8.4)

C: -3 (8.5)

F: I: -2.72 (8.2)

C: -0.26 (8.1)

Quality of life

Assessed using QoL-AD

Subject score

I: 0.24 (4.1)

C: 1.19 (4.2)

Caregiver score

I: 0.02 (3.8)

C: 0.44 (3.8)

Adverse events

A: I: 39/66

C: 37/66

B: I: 65/151

C: 45/145

D: I: 60/160

C: 60/164

E: I: 29/68

C: 26/68

F: I: 47/75

C: 56/104

Risk of bias

Tool used by authors: Cochrane Risk of Bias Tool

A: High

B: High

C: Some concerns

D: Some concerns

E: Low

F: Some concerns

G: Some concerns

H: Some concerns

Table of excluded studies

Full-text selection

Reference	Reason for exclusion
Takramah WK, Asem L. The efficacy of pharmacological interventions to improve cognitive and behavior symptoms in people with dementia: A systematic review and meta-analysis. Health Sci Rep. 2022 Nov 6;5(6):e913. doi: 10.1002/hsr2.913. PMID: 36381407; PMCID: PMC9637987.	Search period is unknown
Veroniki AA, Ashoor HM, Rios P, Seitidis G, Stewart L, Clarke M, Tudur-Smith C, Mavridis D, Hemmelgarn BR, Holroyd-Leduc J, Straus SE, Tricco AC. Comparative safety and efficacy of cognitive enhancers for Alzheimer's dementia: a systematic review with individual patient data network meta-analysis. BMJ Open. 2022 Apr 26;12(4):e053012. doi: 10.1136/bmjopen-2021-053012. PMID: 35473731; PMCID: PMC9045061.	Search period is prior to 2017
Battle CE, Abdul-Rahim AH, Shenkin SD, Hewitt J, Quinn TJ. Cholinesterase inhibitors for vascular dementia and other vascular cognitive impairments: a network meta-analysis. Cochrane Database Syst Rev. 2021 Feb 22;2(2):CD013306. doi: 10.1002/14651858.CD013306.pub2. PMID: 33704781; PMCID: PMC8407366.	All relevant studies (according to PICO: Mok, 2007) are published before 2011
Seibert M, Mühlbauer V, Holbrook J, Voigt-Radloff S, Brefka S, Dallmeier D, Denkinger M, Schönfeldt-Lecuona C, Klöppel S, von Arnim CAF. Efficacy and safety of pharmacotherapy for Alzheimer's disease and for behavioural and psychological symptoms of dementia in older patients with moderate and severe functional impairments: a systematic review of controlled trials. Alzheimers Res Ther. 2021 Jul 16;13(1):131. doi: 10.1186/s13195-021-00867-8. PMID: 34271969; PMCID: PMC8285815.	All relevant studies (according to PICO: Burns, 2009; Tariot, 2001) are published before 2011
Chu CS, Yang FC, Tseng PT, Stubbs B, Dag A, Carvalho AF, Thompson T, Tu YK, Yeh TC, Li DJ, Tsai CK, Chen TY, Ikeda M, Liang CS, Su KP. Treatment Efficacy and Acceptabilityof Pharmacotherapies for Dementia with Lewy Bodies: A Systematic Review and Network Meta-Analysis. Arch Gerontol Geriatr. 2021 Sep-Oct;96:104474. doi: 10.1016/j.archger.2021.104474. Epub 2021 Jul 2. PMID: 34256210.	Includes the same studies as Watts (2023) which has a more recent search period
Trieu C, Gossink F, Stek ML, Scheltens P, Pijnenburg YAL, Dols A. Effectiveness of Pharmacological Interventions for Symptoms of Behavioral Variant Frontotemporal Dementia: A Systematic Review. Cogn Behav Neurol. 2020 Mar;33(1):1-15. doi: 10.1097/WNN.0000000000000217. PMID: 32132398.	Includes one relevant study (according to PICO) but is published before 2011
Fink HA, Hemmy LS, Linskens EJ, Silverman PC, MacDonald R, McCarten JR, Talley KMC, Desai PJ, Forte ML, Miller MA, Brasure M, Nelson VA, Taylor BC, Ng W, Ouellette JM, Greer NL, Sheets KM, Wilt TJ, Butler M. Diagnosis and Treatment of Clinical Alzheimer’s-Type Dementia: A Systematic Review [Internet]. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality (US); 2020 Apr. Report No.: 20-EHC003. PMID: 32369312.	Wrong population (probable AD)
Li DD, Zhang YH, Zhang W, Zhao P. Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials on the Efficacy and Safety of Donepezil, Galantamine, Rivastigmine, and Memantine for the Treatment of Alzheimer's Disease. Front Neurosci. 2019 May 15;13:472. doi: 10.3389/fnins.2019.00472. PMID: 31156366; PMCID: PMC6529534.	No risk of bias assessment performed, and relevant studies (Frölich, 2011; Haig, 2014; Gault, 2015/6; Jia, 2017; Maher-Edwards, 2011) are included in Knight (2018) as well
Meng YH, Wang PP, Song YX, Wang JH. Cholinesterase inhibitors and memantine for Parkinson's disease dementia and Lewy body dementia: A meta-analysis. Exp Ther Med. 2019 Mar;17(3):1611-1624. doi: 10.3892/etm.2018.7129. Epub 2018 Dec 24. PMID: 30783428; PMCID: PMC6364145.	All relevant studies (according to PICO: Ravina, 2005; McKeith, 2000; Leroi, 2004; Emre, 2004) are published before 2011
Chen YD, Zhang J, Wang Y, Yuan JL, Hu WL. Efficacy of Cholinesterase Inhibitors in Vascular Dementia: An Updated Meta-Analysis. Eur Neurol. 2016;75(3-4):132-41. doi: 10.1159/000444253. Epub 2016 Feb 27. PMID: 26918649.	Search period is prior to 2017
Zhang, Xiaoli & Shao, Junhui & Wei, Yawei & Zhang, Hui. (2016). Efficacy of galantamine in treatment of Alzheimer’s disease: An update meta-analysis. International Journal of Clinical and Experimental Medicine. 9. 7423-7430.	Search period is prior to 2017
Kobayashi H, Ohnishi T, Nakagawa R, Yoshizawa K. The comparative efficacy and safety of cholinesterase inhibitors in patients with mild-to-moderate Alzheimer's disease: a Bayesian network meta-analysis. Int J Geriatr Psychiatry. 2016 Aug;31(8):892-904. doi: 10.1002/gps.4405. Epub 2015 Dec 17. PMID: 26680338; PMCID: PMC6084309.	Search period is prior to 2017
Stinton C, McKeith I, Taylor JP, Lafortune L, Mioshi E, Mak E, Cambridge V, Mason J, Thomas A, O'Brien JT. Pharmacological Management of Lewy Body Dementia: A Systematic Review and Meta-Analysis. Am J Psychiatry. 2015 Aug 1;172(8):731-42. doi: 10.1176/appi.ajp.2015.14121582. Epub 2015 Jun 18. PMID: 26085043.	Includes the same studies as Watts (2023) which has a more recent search period
Jiang D, Yang X, Li M, Wang Y, Wang Y. Efficacy and safety of galantamine treatment for patients with Alzheimer's disease: a meta-analysis of randomized controlled trials. J Neural Transm (Vienna). 2015 Aug;122(8):1157-66. doi: 10.1007/s00702-014-1358-0. Epub 2014 Dec 30. PMID: 25547862.	Search period is prior to 2017
Tan CC, Yu JT, Wang HF, Tan MS, Meng XF, Wang C, Jiang T, Zhu XC, Tan L. Efficacy and safety of donepezil, galantamine, rivastigmine, and memantine for the treatment of Alzheimer's disease: a systematic review and meta-analysis. J Alzheimers Dis. 2014;41(2):615-31. doi: 10.3233/JAD-132690. PMID: 24662102.	Search period is prior to 2017
Wang HF, Yu JT, Tang SW, Jiang T, Tan CC, Meng XF, Wang C, Tan MS, Tan L. Efficacy and safety of cholinesterase inhibitors and memantine in cognitive impairment in Parkinson's disease, Parkinson's disease dementia, and dementia with Lewy bodies: systematic review with meta-analysis and trial sequential analysis. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2015 Feb;86(2):135-43. doi: 10.1136/jnnp-2014-307659. Epub 2014 May 14. PMID: 24828899.	Search period is prior to 2017
Wang J, Yu JT, Wang HF, Meng XF, Wang C, Tan CC, Tan L. Pharmacological treatment of neuropsychiatric symptoms in Alzheimer's disease: a systematic review and meta-analysis. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2015 Jan;86(1):101-9. doi: 10.1136/jnnp-2014-308112. Epub 2014 May 29. PMID: 24876182.	Search period is prior to 2017
Di Santo SG, Prinelli F, Adorni F, Caltagirone C, Musicco M. A meta-analysis of the efficacy of donepezil, rivastigmine, galantamine, and memantine in relation to severity of Alzheimer's disease. J Alzheimers Dis. 2013;35(2):349-61. doi: 10.3233/JAD-122140. PMID: 23411693.	Search period is prior to 2017
Rolinski M, Fox C, Maidment I, McShane R. Cholinesterase inhibitors for dementia with Lewy bodies, Parkinson's disease dementia and cognitive impairment in Parkinson's disease. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Mar 14;2012(3):CD006504. doi: 10.1002/14651858.CD006504.pub2. PMID: 22419314; PMCID: PMC8985413.	Search period is prior to 2017
Herrmann N, Chau SA, Kircanski I, Lanctôt KL. Current and emerging drug treatment options for Alzheimer's disease: a systematic review. Drugs. 2011 Oct 22;71(15):2031-65. doi: 10.2165/11595870-000000000-00000. PMID: 21985169.	Search period is prior to 2017
Su J, Liu Y, Liu Y, Ren L. Long-term effectiveness of rivastigmine patch or capsule for mild-to-severe Alzheimer's disease: a meta-analysis. Expert Rev Neurother. 2015;15(9):1093-103. doi: 10.1586/14737175.2015.1068120. Epub 2015 Aug 6. PMID: 26289489.	Search period is prior to 2017
Zhao J, Gou YJ, Peng, XL, Yan W, Xie SP, Fan CX. Donepezil in the treatment of senile vascular dementia: a systematic review. Chinese Journal of Evidence-Based Medicine. 2011;11(11):1280-89.	Search period is prior to 2017
Ma Z, Chen Y, Feng WY. A system review of efficacy of donepezil in treatment of vascular dementia. Chinese Journal of New Drugs. 2013;22(5):569-76.	Search period is prior to 2017

Study selection from systematic reviews

Reference	Reason for exclusion
Watts, 2023
Beversdorf, 2004	Published prior to 2011
Leroi, 2004	Published prior to 2011
Ravina, 2005	Published prior to 2011
McKeith, 2000	Published prior to 2011
Emre, 2004	Published prior to 2011
Poewe, 2006	Published prior to 2011
Litvinenko, 2008	Published prior to 2011
Jin, 2019
Ballard, 2005	Published prior to 2011
Holmes, 2007	Wrong comparison (rivastigmine vs risperidone) and published prior to 2011
Freund-Levi, 2014	Wrong comparison (galantamine vs risperidone)
Rogers & Friedhoff, 1996	Published prior to 2011
Rogers, 1998	Published prior to 2011
Burns, 1999	Published prior to 2011
Tariot, 2010	Published prior to 2011
Winblad, 2001	Published prior to 2011
Feldman, 2001	Published prior to 2011
Wilkinson, 2015	Wrong comparison (donepezil vs rivastigmine)
Holmes, 2004	Published prior to 2011
Bullock, 2005	Published prior to 2011
Johannsen, 2006	Published prior to 2011
Winblad, 2006	Published prior to 2011
Black, 2007	Published prior to 2011
Howard, 2007	Published prior to 2011
Cumbo & Ligori, 2014	Wrong comparison (memantine vs donepezil, rivastigmine and galantamine)
Wilkinson, 2003	Published prior to 2011
Black, 2003	Published prior to 2011
Seltzer, 2004	Published prior to 2011
Jones, 2004	Wrong comparison (galantamine vs donepezil)
Feldman, 2005	Published prior to 2011
Roman, 2005	Published prior to 2011
Petersen, 2005	Published prior to 2011
Sampson, 2007	Published prior to 2011
Homma, 2008	Published prior to 2011
Dichgans, 2008	Wrong population (cerebral autosomal)
Roman, 2010	Published prior to 2011
Erkinjuntti, 2002	Published prior to 2011
Rockwood, 2001	Published prior to 2011
Cummings, 2004	Published prior to 2011
Brodaty, 2005	Published prior to 2011
Auchus, 2007	Published prior to 2011
Litvinenko, 2007	Published prior to 2011
Wilcock, 2000	Published prior to 2011
Raskind, 2000	Published prior to 2011
Wilkinson & Murray, 2001	Published prior to 2011
Orgogozo, 2004	Published prior to 2011
Dengiz & Kershaw, 2004	Published prior to 2011
Bullock, 2004	Published prior to 2011
Rockwood, 2006	Published prior to 2011
Erkinjuntti, 2008	Published prior to 2011
Burns, 2009	Published prior to 2011
Winblad, 2008	Published prior to 2011
McKeith, 2000	Published prior to 2011
Emre, 2005	Published prior to 2011
Dujardin, 2006	Published prior to 2011
Winblad, 2007	Published prior to 2011
Ballard, 2008	Published prior to 2011
Narasimhalu, 2010	Published prior to 2011
Emre, 2014	Wrong comparison (rivastigmine vs rivastigmine)
Zhang, 2016	Wrong comparison (rivastigmine vs rivastigmine)
Rösler, 1999	Published prior to 2011
Karaman, 2005	Published prior to 2011
Feldman, 2007	Published prior to 2011
Feldman, 2007	Published prior to 2011
Campbell, 2017	Wrong comparison (donepezil vs galantamine vs rivastigmine)
Zhang, 2015	Wrong comparison (donepezil vs memantine)
Dou, 2018
Rogers, 1998	Published prior to 2011
Rogers, 1998	Published prior to 2011
Burns, 1999	Published prior to 2011
Homma, 2000	Published prior to 2011
Homma, 2008	Published prior to 2011
Feldman, 2001	Published prior to 2011
Johannsen, 2006	Published prior to 2011
Seltzer, 2004	Published prior to 2011
Winblad, 2006	Published prior to 2011
Black, 2007	Published prior to 2011
Farlow, 2010	Published prior to 2011
Homma, 2016	Wrong comparison (donepezil vs donepezil)
Howard, 2007	Published prior to 2011
Tariot, 2000	Published prior to 2011
Brodaty, 2005	Published prior to 2011
Burns, 2009	Published prior to 2011
Raskind, 2000	Published prior to 2011
Wilcock, 2000	Published prior to 2011
Rockwood, 2006	Published prior to 2011
Wilkinson, 2001	Published prior to 2011
Rösler, 1999	Published prior to 2011
Feldman, 2007	Published prior to 2011
Winblad, 2007	Published prior to 2011
Farlow, 2013	Wrong comparison (rivastigmine vs rivastigmine)
Cummings, 2012	Wrong comparison (rivastigmine vs rivastigmine)
Zhang, 2016	Wrong comparison (rivastigmine vs rivastigmine)
Karaman, 2005	Published prior to 2011
Knight, 2018
Wiblad, 2006	Published prior to 2011
Winblad, 2001	Published prior to 2011
Mohs, 2001	Published prior to 2011
Bentham, 2004	Published prior to 2011
Tariot, 2001	Published prior to 2011
Black, 2003	Published prior to 2011
Roman, 2010	Published prior to 2011
Wilkinson, 2003	Published prior to 2011
Dichgans, 2008	Published prior to 2011
Aarsland, 2002	Published prior to 2011
Ravina, 2005	Published prior to 2011
Leroi, 2004	Published prior to 2011
Wilkinson & Murray, 2001	Published prior to 2011
Kadir, 2008	Published prior to 2011
Rockwood, 2001	Published prior to 2011
Rockwood, 2006	Published prior to 2011
Tariot, 2000	Published prior to 2011
Brodaty, 2005	Published prior to 2011
Raskind, 2000	Published prior to 2011
Wilcock, 2000	Published prior to 2011
Erkinjuntti, 2002	Published prior to 2011
Auchus, 2007	Published prior to 2011
Litvinenko, 2008	Published prior to 2011
Mowla, 2007	Published prior to 2011
Agid, 1998	Published prior to 2011
Forette, 1999	Published prior to 2011
Winblad, 2007	Published prior to 2011
Rösler, 1999	Published prior to 2011
Corey-Bloom, 1998	Published prior to 2011
Feldman & Lane, 2007	Published prior to 2011
Karaman, 2005	Published prior to 2011
Ballard, 2008	Published prior to 2011
Mok, 2007	Published prior to 2011
Emre, 2004	Published prior to 2011

Verantwoording

Autorisatiedatum en geldigheid

Laatst beoordeeld : 15-10-2024

Laatst geautoriseerd : 15-10-2024

Geplande herbeoordeling : 15-10-2029

Initiatief en autorisatie

Initiatief:

Cluster Cognitieve stoornissen en dementie

Geautoriseerd door:

Nederlandse Internisten Vereniging
Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie
Nederlandse Vereniging voor Neurologie
Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers
Nederlands Instituut van Psychologen

Algemene gegevens

De ontwikkeling van deze richtlijnmodule werd ondersteund door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (www.demedischspecialist.nl/kennisinstituut) en werd gefinancierd uit de Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS). De financier heeft geen enkele invloed gehad op de inhoud van de richtlijnmodule.

Samenstelling werkgroep

Voor het ontwikkelen van de richtlijnmodules is in 2021 een multidisciplinaire cluster ingesteld. Dit cluster bestaat uit vertegenwoordigers van alle relevante organisaties die betrekking hebben op de zorg voor patiënten met dementie en delier.

Het cluster Cognitieve stoornissen en Dementie bestaat uit drie richtlijnen, zie hier voor de actuele clusterindeling. De stuurgroep bewaakt het proces van modulair onderhoud binnen het cluster. De expertisegroepsleden worden indien nodig gevraagd om hun expertise in te zetten voor een specifieke richtlijnmodule. Het cluster Cognitieve stoornissen en Dementie bestaat uit de volgende personen.

Clusterstuurgroep

Dhr. Prof. Dr. M.G.M. (Marcel) Olde Rikkert (voorzitter), klinisch geriater, Radboudumc, Nijmegen; NVKG
Dhr. Prof. Dr. A.R. (Tony) Absalom, anesthesioloog, Universitair Medisch Centrum Groningen, Groningen; NVA
Dhr. Dr. J.H.J.M. (Jeroen) de Bresser, radioloog, Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden; NVvR
Mevr. J.L.M. (Josephine) Lambregts, patiëntvertegenwoordiger; Alzheimer Nederland
Mevr. Dr. I.K. (Indrag) Lampe, psychiater, OLVG, Amsterdam; NVvP
Mevr. Prof. Dr. B.C. (Barbara) van Munster, internist, Universitair Medisch Centrum Groningen, Groningen; NIV
Dhr. Prof. Dr. E. (Edo) Richard, neuroloog, Radboudumc, Nijmegen; NVN
Mevr. Prof. Dr. Ir. C. (Charlotte) Teunissen, klinisch chemicus, AmsterdamUMC, Amsterdam; NVKC
Dhr. Dr. R.A.W. (Ronald) Verhagen, orthopedisch chirurg, Tergooi MC, Hilversum; NOV

Clusterexpertisegroep

Dhr. Dr. A.P.A. (Auke) Appelman, radioloog, Universitair Medisch Centrum Groningen, Groningen; NVvR
Dhr. Prof. Dr. B.N.M. (Bart) van Berckel, nucleair geneeskundige, AmsterdamUMC, Amsterdam; NVNG
Mevr. Dr. R.L. (Rozemarijn) van Bruchem- Visser, internist ouderengeneeskunde, Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam; NIV
Dhr. B.P.H. (Bas) ter Brugge, specialist ouderengeneeskunde, Vilente, Doorwerth; Verenso
Dhr. J.P.C.M. (Jos) van Campen, klinisch geriater, OLVG, Amsterdam; NVKG
Dhr. Dr. J.A.H.R. (Jurgen) Claassen, klinisch geriater, Radboudumc, Nijmegen; NVKG
Dhr. Dr. P.L.J. (Paul) Dautzenberg, klinisch geriater, Jeroen Bosch Ziekenhuis, ‘s-Hertogenbosch; NVKG
Mevr. Dr. A.M. (Agnies) van Eeghen, Arts voor Verstandelijk Gehandicapten, AmsterdamUMC, Amsterdam; NVAVG
Mevr. Dr. M.E.A. (Marlise) van Eersel, internist, Universitair Medisch Centrum Groningen, Groningen; NIV
Mevr. Dr. S. (Sanne) Franzen, neuropsycholoog, Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam; NIP
Mevr. C.M. (Christa) de Geus, neurogeneticus, AmsterdamUMC, Amsterdam; NVKG
Mevr. M. (Marjolein) Groeneveld, MSc, verpleegkundig Consulent Geriatrie, klinisch epidemioloog, Catharina Ziekenhuis, Eindhoven; V&VN
Dhr. Dr. R.B. (Rients) Huitema, klinisch neuropsycholoog, Universitair Medisch Centrum Groningen, Groningen; NIP
Dhr. Drs. A. (Ali) Lahdidioui, internist, HagaZiekenhuis, Den Haag; NIV
Dhr. Dr. J. (Jules) Lavalaye, nucleair geneeskundige, St.Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein/Utrecht; NVNG
Mevr. Drs. L. (Lieke) Mitrov, ziekenhuisapotheker, Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam; NVZA – tijdelijk vervangen door Shirley Sparla.
Mevr. Dr. M. (Marieke) Perry, huisarts/onderzoeker, Radboudumc, Nijmegen; NHG
Dhr. Dr. G. (Gerwin) Roks, neuroloog, Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis, Tilburg; NVN
Mevr. Dr. T.R. (Rikje) Ruiter, internist, Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam; NIV
Mevr. A.J.B.P. (Astrid) Schoonbrood, ergotherapeut, Ergotherapiepraktijk Zuid-Limburg; Ergotherapie Nederland
Mevr. Dr. N. (Niki) Schoonenboom, neuroloog, Spaarne Gasthuis, Haarlem/Hoofdorp, NVN
Dhr. Dr. H. (Harro) Seelaar, neuroloog, Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam; NVN
Dhr. Dr. K.S. (Koen) Simons, intensivist-internist, Jeroen Bosch Ziekenhuis, ‘s-Hertogenbosch; NVIC
Mevr. Drs. M.M.E. (Marlies) Sleegers-Kerkenaar, klinisch geriater, Sint Jans Gasthuis, Weert; NVKG
Mevr. Drs. S.C.A. (Shirley) Sparla, ziekenhuisapotheker, St. Antonius Ziekenhuis; NVZA – tijdelijke vervanging van Lieke Mitrov.
Mevr. Dr. P.E. (Petra) Spies, klinisch geriater, Gelre ziekenhuizen, Apeldoorn/Zutphen; NVKG
Mevr. Dr. Ir. J. (Jenny) T. van der Steen, universitair hoofddocent, LUMC, Leiden en senior onderzoeker, Radboudumc, Nijmegen; persoonlijke titel
Drs. VCJ (Vera) van Stek-Smits, neuropsycholoog-gezondheidszorgpsycholoog, Basalt Revalidatie HMC Westeinde, Den Haag, NIP
Mevr. Prof. Dr. M. (Meike) Vernooij, radioloog, Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam; NVvR
Dhr. Dr. E.G.B. (Jort) Vijverberg, neuroloog, AmsterdamUMC, Amsterdam, NVN
Mevr. Dr. M.A. (Marjolein) Wijngaarden, internist, Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden, Leiden; NIV

Met ondersteuning van:

Mevr. Dr. C.T.J. (Charlotte) Michels, adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
Mevr. Dr. L.C. (Lotte) Houtepen, adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
Mevr. Drs. L.C. (Laura) van Wijngaarden, junior adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten

Belangenverklaringen

De Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling is gevolgd. Alle clusterstuurgroepleden en actief betrokken expertisegroepsleden (fungerend als schrijver en/of meelezer bij tenminste één van de geprioriteerde richtlijnmodules) hebben schriftelijk verklaard of zij in de laatste drie jaar directe financiële belangen (betrekking bij een commercieel bedrijf, persoonlijke financiële belangen, onderzoeksfinanciering) of indirecte belangen (persoonlijke relaties, reputatiemanagement) hebben gehad. Gedurende de ontwikkeling of herziening van een richtlijnmodule worden wijzigingen in belangen aan de projectleider doorgegeven. De belangenverklaring wordt opnieuw bevestigd tijdens de commentaarfase. Een overzicht van de belangen van de clusterleden en betrokken expertisegroepsleden en het oordeel over het omgaan met eventuele belangen vindt u in onderstaande tabel. De ondertekende belangenverklaringen zijn op te vragen bij het secretariaat van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten.

Clusterstuurgroep: Gemelde (neven)functies en belangen stuurgroep

Clusterlid	Functie	Nevenfuncties	Gemelde belangen	Ondernomen actie
Olde Rikkert*	Hoogleraar Geriatrie, Radboudumc, Nijmegen	Hoofdredacteur Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde	Geen; uitsluitend ZonMw gefinancierd onderzoek dat overheidsbelang centraal stelt. Sinds 2017 geen farma-onderzoek meer.	Geen restrictie
*Absalom*	Hoogleraar Anesthesiologie, UMCG, Groningen	Consultancy werkzaamheden (betaald, alle betalingen aan UMCG) 1. Editor bij British Journal of Anaesthesia (van sept 2011 t/m jan 2022). Sinds sept 2022 “trustee” met portfolio “financial director” van de BJA Charitable Company. Geen invloed op het wetenschappelijk beleid; maar vaak reviewer van farmacologische artikelen (betaald). 2. Actieve consultancy werk en PI-schap bij Philips – geïnitieerd pijn-project. Geen conflict m.b.t. dementie/ MCI/ delier. Consultancy advice/medical advisory board – about a proposed pain monitor for intra-operative use Unrestricted research grant for conduct of a planned study to acquire data needed for development of such a monitor. This study is about to start, and so this relationship cannot be suspended or ended. 3. Vorig consultancy werk voor Orion (> 5 jaar geleden). Consultancy advice (dexmedetomidine). 4. Vorig consultancy werk voor Ever Pharma (m.b.t. dexmedetomidine). 5. Vorige consultancy werk voor Ever Pharma en PAION (m.b.t. potentiële aankoop van een generische medicaties, en/of indicatiestellingen) van medicaties met geen link met dementie/MCI/delier. 6. Consultancy werk voor Becton Dickinson (Eysins, Switzerland) en Terumo (Tokyo, Japan) – technische advies over spuitpompen. Niet gerelateerd aan dementie/ MCI/ delier. 7. Vorig consultancy werk voor Janssen (Beerse, Belgium) over esketamine gebruik voor depressie. Niet gerelateerd aan dementie/MCI/delier; en niet meer actief.	Extern gefinancierd onderzoeken, maar financier heeft geen belangen bij de richtlijn. * Rigel Pharmaceuticals (San Francisco, USA) (PAST) Sponsor-initiated phase 1 research, for which I was the PI (for an IRAK1 and IRAK4 inhibitor intended for use in auto-immune disorders). * The Medicines Company (Parsippany, NJ, USA) (PAST) Sponsor-initiated phase 1 research, consultancy advice/medical advisory board – relating to an etomidate analogue – no longer in development.	Geen restricties, omdat adviseurswerk niet gerelateerd is aan de afbakening van het cluster
*De Bresser*	- Neuroradioloog - Wetenschappelijk onderzoeker 1.0fte, LUMC, Leiden	Geen	Mijn onderzoek wordt mede gesponsord door Alzheimer Nederland. Deze financier heeft geen belang bij bepaalde uitkomsten van de richtlijn.	Geen restrictie
*Lambregts*	Medewerker belangenbehartiging bij Alzheimer Nederland	Geen	Geen	Geen restrictie
*Lampe*	Psychiater, OLVG Ziekenhuis, Amsterdam	Geen	Geen	Geen restrictie
*Richard*	Neuroloog (1.0fte) Radboudumc, Nijmegen	- Neuroloog-onderzoeker AmsterdamUMC, locatie AMC, gastvrijheidsaanstelling. - Permanent lid Scientific Advisory Group (SAG) Neurology, European Medicines Agency (EMA) (onbetaald)	Geen, uitsluitend onderzoek financiering van non-profit instellingen (e.g. ZonMw, Europese Commissie).	Geen restrictie
*Teunissen*	Hoofd Neurochemisch laboratorium, Afdeling Klinische Chemie, AmsterdamUMC, locatie VUmc, Amsterdam	Adviseur voor educatief blad: Mednet Neurologie (betaald). Editor-in-chief van wetenschappelijk tijdschrift Al’heimer's Research & Therapy (kleine vergoeding per behandeld artikel). Ad hoc adviseurschap over de implementatie van liquor tests voor de ziekte van Alzheimer voor Roche. Ofwel, ervaringen wat betreft implementatie delen met derden die de tests van Roche gaan implementeren, of feedback geven op nieuwe productversies van Roche. Alle betalingen zijn aan het AmsterdamUMC.	Onderzoeksubsidies zijn ontvangen van European Commission (Marie Curie International Training Network, JPND), Health Holland, ZonMW, Alzheimer Drug Discovery Foundation, The Selfridges Group Foundation, Alzheimer Netherlands, Alzheimer Association, Innovative Medicines Initiatives 3TR, EPND, JPND, National MS Society, ABOARD, TAP-dementia. Wetenschappelijke samenwerking met ADxNeurosciences, AC-Immune, Aribio, Axon Neurosciences, Beckman-Coulter, BioConnect, Bioorchestra, Brainstorm Therapeutics, EIP Pharma, Eisai, Eli Lilly Fujirebio, Grifols, Instant Nano Biosensors, Merck, Olink, Novo Nordisk, PeopleBio, Quanterix, Roche, Siemens, Toyama, Vivoryon in kader van o.a. Marie Curie subsidie. Het Neurochemisch laboratorium doet contractresearch voor AxonNeurosciences, Brainstorm Therapeutics, Celgene, EIP Pharma, Eisai, Roche, Toyama, Vivoryon.	Geen restrictie
*Van Munster*	* Hoogleraar Interne Geneeskunde, Ouderengeneeskunde/Geriatrie, UMCG, Groningen. *Plaatsvervangend opleider Geriatrie, UMCG, Groningen.	* 2020 – heden Voorzitter Alzheimer Centrum Groningen * 2020 - heden Afgevaardigde NIV DHFA * 2020 - heden Board member ‘European Academy of Medicine of Ageing’ * 2019 - heden Expertgroep ‘Aging Academy' * 2016 - heden Voorzitter (2019 lid) werkgroep kwaliteit en richtlijnen, kerngroep ouderengeneeskunde * 2016 - heden Redacteur 'Tijdschrift gerontologie en geriatrie' * 2017 - heden Lid platform kwaliteit NIV namens kerngroep ouderengeneeskunde * 2015 - heden Lid werkgroep wetenschap Nederlandse Vereniging Klinische Geriatrie * 2015 - heden Member Multimorbidity Working Group, Guideline International Network (alle functies zijn onbetaald)	2022 ZONMw: Young Onset Dementia- INCLUDED: Advance care planning. 2022 ZEGG/ZONMw: "The impact of a comprehensive geriatric assessment including advance care planning in acutely hospitalized frail patients with cognitive disorders: the GOA” study" 2021 Innovatiesubsidie ONO: ‘Regieondersteuning bij multimorbiditeit’ ABOARD (medeaanvrager); Wetenschapsfonds Gelre Ziekenhuizen: ‘Esophagogastric Cancer in the elderly patient’ * 2020 Wetenschapsfonds Gelre Ziekenhuizen: ‘Perioperatieve mobiliteit’; Hersenstichting ‘No guts no glory’ (medeaanvrager); ZonMw Wetenschap voor de praktijk: ‘Eigen huis als polikliniek: de ervaren kwaliteit van beeldbel zorg bij kwetsbare ouderen met multi-morbiditeit en hun families’; Methodiekontwikkeling geïntegreerd Richtlijn gebruik bij Multimorbiditeit. 2019 Wetenschapsfonds Gelre Ziekenhuizen: ‘Gezondheidsvaardigheden van patiënten met multimorbiditeit en meerdere betrokken behandelaars in het ziekenhuis’; Wetenschapsfonds Gelre Ziekenh‘izen: 'PREsurgery Thoughts’. Ik ben PI tenzij anders vermeld.	Geen restrictie
*Verhagen*	Orthopedisch chirurg/opleider in Tergooi MC	Geen	Geen	Geen restrictie

Clusterexpertisegroep: Gemelde (neven)functies en belangen expertisegroep

Richtlijn Dementie: Module ‘Cholinesteraseremmers bij dementie’

Clusterlid	Functie	Nevenfuncties	Gemelde belangen	Ondernomen actie
*Sleegers-Kerkenaar*	Klinisch geriater, Sint Jans Gasthuis, Weert	Geen	Geen	Geen restrictie
*Sparla*	Ziekenhuisapotheker, St. Antonius ziekenhuis locaties Nieuwegein, Utrecht en Woerden	Commissie lid van NVZA – programmacommissie ziekenhuisfarmacie dagen	Geen	Geen restrictie

Inbreng patiëntenperspectief

Er werd aandacht besteed aan het patiëntenperspectief door deelname van relevante patiëntenorganisaties aan de need-for-update en/of prioritering. De verkregen input is meegenomen bij het opstellen van de uitgangsvragen, de keuze voor de uitkomstmaten en bij het opstellen van de overwegingen. De conceptrichtlijnmodule is tevens ter commentaar voorgelegd aan alle relevante patiëntenorganisaties in de stuur- en expertisegroep (zie ‘Samenstelling cluster’ onder ‘Verantwoording’) en aan alle patiëntenorganisaties die niet deelnemen aan de stuur- en expertisegroep, maar wel hebben deelgenomen aan de need-for-update (zie ‘Need-for-update’ onder ‘Verantwoording’). De eventueel aangeleverde commentaren zijn bekeken en verwerkt.

Kwalitatieve raming van mogelijke financiële gevolgen in het kader van de Wkkgz

Bij de richtlijnmodule is conform de Wkkgz een kwalitatieve raming uitgevoerd of de aanbevelingen mogelijk leiden tot substantiële financiële gevolgen. Bij het uitvoeren van deze beoordeling is de richtlijnmodule op verschillende domeinen getoetst (zie het stroomschema).

Uit de kwalitatieve raming blijkt dat er waarschijnlijk geen substantiële financiële gevolgen zijn, zie onderstaande tabel.

Module	Uitkomst raming	Toelichting
Module ‘Cholinesteraseremmers bij dementie’	Geen substantiële financiële gevolgen	Hoewel uit de toetsing volgt dat de aanbeveling(en) breed toepasbaar zijn (>40.000 patiënten), volgt uit de toetsing dat het overgrote deel van de zorgverleners al aan de norm voldoet, het geen nieuwe manier van zorgverlening betreft, het geen toename in het aantal voltijdsequivalenten of wijziging in het opleidingsniveau van zorgverleners betreft. Er worden daarom geen financiële gevolgen verwacht.

Werkwijze

AGREE

Deze richtlijnmodule is opgesteld conform de eisen vermeld in het rapport Medisch Specialistische Richtlijnen 3.0 van de adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwaliteit. Dit rapport is gebaseerd op het AGREE II instrument (Appraisal of Guidelines for Research & Evaluation II; Brouwers, 2010).

Need-for-update, prioritering en uitgangsvragen

Tijdens de need-for-update fase en prioriteringsfase (februari, 2023) inventariseerde het cluster de geldigheid van de richtlijnmodules binnen het cluster. Naast de partijen die deelnemen aan de stuur- en expertisegroep zijn hier ook andere stakeholders voor benaderd. Per richtlijnmodule is aangegeven of deze geldig is, herzien moet worden, kan vervallen of moet worden samengevoegd. Ook was er de mogelijkheid om nieuwe onderwerpen aan te dragen die aansluiten bij één (of meerdere) richtlijn(en) behorend tot het cluster. De richtlijnmodules waarbij door één of meerdere partijen werd aangegeven herzien te worden, werden doorgezet naar de prioriteringsronde. Ook suggesties voor nieuwe richtlijnmodules werden doorgezet naar de prioriteringsronde. Afgevaardigden vanuit de partijen in de stuur- en expertisegroep werden gevraagd om te prioriteren (zie ‘Samenstelling cluster’ onder ‘Verantwoording’). Hiervoor werd de RE-weighted Priority-Setting (REPS) – tool gebruikt. De uitkomsten (ranklijst) werd gebruikt als uitgangspunt voor de discussie. Voor de geprioriteerde richtlijnmodules zijn door de het cluster concept-uitgangsvragen herzien of opgesteld en definitief vastgesteld.

Uitkomstmaten

Na het opstellen van de zoekvraag behorende bij de uitgangsvraag inventariseerde het cluster welke uitkomstmaten voor de patiënt relevant zijn, waarbij zowel naar gewenste als ongewenste effecten werd gekeken. Hierbij werd een maximum van acht uitkomstmaten gehanteerd. Het cluster waardeerde deze uitkomstmaten volgens hun relatieve belang bij de besluitvorming rondom aanbevelingen, als cruciaal (kritiek voor de besluitvorming), belangrijk (maar niet cruciaal) en onbelangrijk. Tevens definieerde het cluster tenminste voor de cruciale uitkomstmaten welke verschillen zij klinisch (patiënt) relevant vonden.

Methode literatuursamenvatting

Een uitgebreide beschrijving van de strategie voor zoeken en selecteren van literatuur is te vinden onder ‘Zoeken en selecteren’. Indien mogelijk werd de data uit verschillende studies gepoold in een random-effects model. Review Manager 5.4 werd indien mogelijk gebruikt voor de statistische analyses. De beoordeling van de kracht van het wetenschappelijke bewijs wordt hieronder toegelicht.

Beoordelen van de kracht van het wetenschappelijke bewijs

De kracht van het wetenschappelijke bewijs werd bepaald volgens de GRADE-methode. GRADE staat voor ‘Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation’ (zie http://www.gradeworkinggroup.org/). De basisprincipes van de GRADE-methodiek zijn: het benoemen en prioriteren van de klinisch (patiënt) relevante uitkomstmaten, een systematische review per uitkomstmaat, en een beoordeling van de bewijskracht per uitkomstmaat op basis van de acht GRADE-domeinen (domeinen voor downgraden: risk of bias, inconsistentie, indirectheid, imprecisie, en publicatiebias; domeinen voor upgraden: dosis-effect relatie, groot effect, en residuele plausibele confounding). GRADE onderscheidt vier gradaties voor de kwaliteit van het wetenschappelijk bewijs: hoog, redelijk, laag en zeer laag. Deze gradaties verwijzen naar de mate van zekerheid die er bestaat over de literatuurconclusie, in het bijzonder de mate van zekerheid dat de literatuurconclusie de aanbeveling adequaat ondersteunt (Schünemann, 2013; Hultcrantz, 2017).

Tabel 6. Gradaties voor de kwaliteit van wetenschappelijk bewijs

GRADE	Definitie
Hoog	er is hoge zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt; het is zeer onwaarschijnlijk dat de literatuurconclusie klinisch relevant verandert wanneer er resultaten van nieuw grootschalig onderzoek aan de literatuuranalyse worden toegevoegd.
Redelijk	er is redelijke zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt; het is mogelijk dat de conclusie klinisch relevant verandert wanneer er resultaten van nieuw grootschalig onderzoek aan de literatuuranalyse worden toegevoegd.
Laag	er is lage zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt; er is een reële kans dat de conclusie klinisch relevant verandert wanneer er resultaten van nieuw grootschalig onderzoek aan de literatuuranalyse worden toegevoegd.
Zeer laag	er is zeer lage zekerheid dat het ware effect van behandeling dichtbij het geschatte effect van behandeling ligt; de literatuurconclusie is zeer onzeker.

Bij het beoordelen (graderen) van de kracht van het wetenschappelijk bewijs in een richtlijnmodule volgens de GRADE-methodiek spelen grenzen voor klinische besluitvorming een belangrijke rol (Hultcrantz, 2017). Dit zijn de grenzen die bij overschrijding aanleiding zouden geven tot een aanpassing van de aanbeveling. Om de grenzen voor klinische besluitvorming te bepalen moeten alle relevante uitkomstmaten en overwegingen worden meegewogen. De grenzen voor klinische besluitvorming zijn daarmee niet één op één vergelijkbaar met het minimaal klinisch relevant verschil (Minimal Clinically Important Difference, MCID). Met name in situaties waarin een interventie geen belangrijke nadelen heeft en de kosten relatief laag zijn, kan de grens voor klinische besluitvorming met betrekking tot de effectiviteit van de interventie bij een lagere waarde (dichter bij het nuleffect) liggen dan de MCID (Hultcrantz, 2017).

Overwegingen (van bewijs naar aanbeveling)

Om te komen tot een aanbeveling zijn naast (de kwaliteit van) het wetenschappelijke bewijs ook andere aspecten belangrijk en worden meegewogen, zoals aanvullende argumenten uit bijvoorbeeld de biomechanica of fysiologie, waarden en voorkeuren van patiënten, kosten (middelenbeslag), aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie. Deze aspecten zijn systematisch vermeld en beoordeeld (gewogen) onder het kopje ‘Overwegingen’ en kunnen (mede) gebaseerd zijn op expert opinion. Hierbij is gebruik gemaakt van een gestructureerd format gebaseerd op het evidence-to-decision framework van de internationale GRADE Working Group (Alonso-Coello, 2016a; Alonso-Coello 2016b). Dit evidence-to-decision framework is een integraal onderdeel van de GRADE methodiek.

Formuleren van aanbevelingen

De aanbevelingen geven antwoord op de uitgangsvraag en zijn gebaseerd op het beschikbare wetenschappelijke bewijs en de belangrijkste overwegingen, en een weging van de gunstige en ongunstige effecten van de relevante interventies. De kracht van het wetenschappelijk bewijs en het gewicht dat door het cluster wordt toegekend aan de overwegingen, bepalen samen de sterkte van de aanbeveling. Conform de GRADE-methodiek sluit een lage bewijskracht van conclusies in de systematische literatuuranalyse een sterke aanbeveling niet a priori uit, en zijn bij een hoge bewijskracht ook zwakke aanbevelingen mogelijk (Agoritsas, 2017; Neumann, 2016). De sterkte van de aanbeveling wordt altijd bepaald door weging van alle relevante argumenten tezamen. Het cluster heeft bij elke aanbeveling opgenomen hoe zij tot de richting en sterkte van de aanbeveling zijn gekomen.

In de GRADE-methodiek wordt onderscheid gemaakt tussen sterke en zwakke (of conditionele) aanbevelingen. De sterkte van een aanbeveling verwijst naar de mate van zekerheid dat de voordelen van de interventie opwegen tegen de nadelen (of vice versa), gezien over het hele spectrum van patiënten waarvoor de aanbeveling is bedoeld. De sterkte van een aanbeveling heeft duidelijke implicaties voor patiënten, behandelaars en beleidsmakers (zie onderstaande tabel). Een aanbeveling is geen dictaat, zelfs een sterke aanbeveling gebaseerd op bewijs van hoge kwaliteit (GRADE gradering HOOG) zal niet altijd van toepassing zijn, onder alle mogelijke omstandigheden en voor elke individuele patiënt.

Tabel 7. Sterkte van de aanbevelingen

Implicaties van sterke en zwakke aanbevelingen voor verschillende richtlijngebruikers
	Sterke aanbeveling	Zwakke (conditionele) aanbeveling
Voor patiënten	De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen en slechts een klein aantal niet.	Een aanzienlijk deel van de patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen, maar veel patiënten ook niet.
Voor behandelaars	De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak moeten ontvangen.	Er zijn meerdere geschikte interventies of aanpakken. De patiënt moet worden ondersteund bij de keuze voor de interventie of aanpak die het beste aansluit bij zijn of haar waarden en voorkeuren.
Voor beleidsmakers	De aanbevolen interventie of aanpak kan worden gezien als standaardbeleid.	Beleidsbepaling vereist uitvoerige discussie met betrokkenheid van veel stakeholders. Er is een grotere kans op lokale beleidsverschillen.

Organisatie van zorg

Bij de ontwikkeling van de richtlijnmodule is expliciet aandacht geweest voor de organisatie van zorg: alle aspecten die randvoorwaardelijk zijn voor het verlenen van zorg (zoals coördinatie, communicatie, (financiële) middelen, mankracht en infrastructuur). Randvoorwaarden die relevant zijn voor het beantwoorden van deze specifieke uitgangsvraag zijn genoemd bij de overwegingen. Meer algemene, overkoepelende, of bijkomende aspecten van de organisatie van zorg worden behandeld in de richtlijnmodule Organisatie van zorg.

Commentaar- en autorisatiefase

De conceptrichtlijnmodule werd voorgelegd aan alle partijen die benaderd zijn voor de need-for-update fase. De commentaren werden verzameld en besproken met het cluster. Naar aanleiding van de commentaren werd de conceptrichtlijnmodule aangepast en definitief vastgesteld door het cluster. De definitieve richtlijnmodule werd ter autorisatie of goedkeuring voorgelegd aan de partijen die beschreven staan bij ‘Initiatief en autorisatie’ onder ‘Verantwoording’.

Literatuur

Agoritsas T, Merglen A, Heen AF, Kristiansen A, Neumann I, Brito JP, Brignardello-Petersen R, Alexander PE, Rind DM, Vandvik PO, Guyatt GH. UpToDate adherence to GRADE criteria for strong recommendations: an analytical survey. BMJ Open. 2017 Nov 16;7(11):e018593. doi: 10.1136/bmjopen-2017-018593. PubMed PMID: 29150475; PubMed Central PMCID: PMC5701989.

Alonso-Coello P, Schünemann HJ, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Rada G, Rosenbaum S, Morelli A, Guyatt GH, Oxman AD; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 1: Introduction. BMJ. 2016 Jun 28;353:i2016. doi: 10.1136/bmj.i2016. PubMed PMID: 27353417.

Alonso-Coello P, Oxman AD, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Vandvik PO, Meerpohl J, Guyatt GH, Schünemann HJ; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 2: Clinical practice guidelines. BMJ. 2016 Jun 30;353:i2089. doi: 10.1136/bmj.i2089. PubMed PMID: 27365494.

Brouwers MC, Kho ME, Browman GP, Burgers JS, Cluzeau F, Feder G, Fervers B, Graham ID, Grimshaw J, Hanna SE, Littlejohns P, Makarski J, Zitzelsberger L; AGREE Next Steps Consortium. AGREE II: advancing guideline development, reporting and evaluation in health care. CMAJ. 2010 Dec 14;182(18):E839-42. doi: 10.1503/cmaj.090449. Epub 2010 Jul 5. Review. PubMed PMID: 20603348; PubMed Central PMCID: PMC3001530.

Hultcrantz M, Rind D, Akl EA, Treweek S, Mustafa RA, Iorio A, Alper BS, Meerpohl JJ, Murad MH, Ansari MT, Katikireddi SV, Östlund P, Tranæus S, Christensen R, Gartlehner G, Brozek J, Izcovich A, Schünemann H, Guyatt G. The GRADE Working Group clarifies the construct of certainty of evidence. J Clin Epidemiol. 2017 Jul;87:4-13. doi: 10.1016/j.jclinepi.2017.05.006. Epub 2017 May 18. PubMed PMID: 28529184; PubMed Central PMCID: PMC6542664.

Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 (2012). Adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwalitieit. http://richtlijnendatabase.nl/over_deze_site/over_richtlijnontwikkeling.html

Neumann I, Santesso N, Akl EA, Rind DM, Vandvik PO, Alonso-Coello P, Agoritsas T, Mustafa RA, Alexander PE, Schünemann H, Guyatt GH. A guide for health professionals to interpret and use recommendations in guidelines developed with the GRADE approach. J Clin Epidemiol. 2016 Apr;72:45-55. doi: 10.1016/j.jclinepi.2015.11.017. Epub 2016 Jan 6. Review. PubMed PMID: 26772609.

Schünemann H, Brożek J, Guyatt G, et al. GRADE handbook for grading quality of evidence and strength of recommendations. Updated October 2013. The GRADE Working Group, 2013. Available from http://gdt.guidelinedevelopment.org/central_prod/_design/client/handbook/handbook.html.

Zoekverantwoording

Zoekacties zijn opvraagbaar. Neem hiervoor contact op met de Richtlijnendatabase.

Dementie

Dementie

Uitgangsvraag

Aanbeveling

Overwegingen

Onderbouwing

Achtergrond

Conclusies

Samenvatting literatuur

Zoeken en selecteren

Referenties

Evidence tabellen

Verantwoording

Autorisatiedatum en geldigheid

Initiatief en autorisatie

Algemene gegevens

Samenstelling werkgroep

Belangenverklaringen

Inbreng patiëntenperspectief

Module

Werkwijze

Zoekverantwoording

Bijlagen

De Federatie Medisch Specialisten maakt gebruik van cookies