Algemene inleiding

Aanleiding voor het maken van de richtlijn

Goede voeding is nodig voor adequate groei en ontwikkeling. Professionals in de kindergeneeskunde krijgen in het ziekenhuis te maken met eet- en voedingsproblemen bij kinderen, die kunnen leiden tot ondervoeding. Het is van belang om kinderen met ondervoeding vroegtijdig te herkennen en vast te stellen of er sprake is van een onderliggende somatische of niet somatische ziekte, en tevens of er sprake is van acute of chronische ondervoeding. Tevens is het van belang ondervoeding tijdig te behandelen omdat acute ondervoeding bij kinderen die opgenomen zijn in het ziekenhuis geassocieerd is met een langere opnameduur en een groter complicatierisico en chronische ondervoeding kan leiden tot orgaandisfunctie, groeiachterstand, vertraagde puberteit en verminderde cognitieve ontwikkeling.

 

In 2016 is door expertisegroep voeding van de NVK in samenwerking met de sectie kinderen van de landelijke stuurgroep ondervoeding het protocol “Screening op- en Behandeling van Ondervoeding bij Kinderen Opgenomen in Nederlandse Ziekenhuizen” ontwikkeld. Er is door de NVK uitgesproken dat er dringende behoefte is aan wetenschappelijke onderbouwing van dit protocol, met name over kennis over de oorzaken, signalen en gevolgen van ondervoeding, en wat de consequenties zijn voor behandeling. Vanuit deze behoefte is de aanvraag voor deze richtlijn naar voren gekomen.

 

Richtlijn ondergewicht JGZ/NVK 2019

In 2019 is de richtlijn ondergewicht gepubliceerd door de NVK. Deze richtlijn is geschreven omdat er binnen de JGZ behoefte was aan meer kennis over oorzaken, signalen en gevolgen van ondergewicht en ondervoeding. Aangezien de kinderarts hierbij een belangrijke rol kan spelen is er parallel aan de JGZ richtlijn ‘Ondergewicht’ de richtlijn ‘Ondergewicht’ van de NVK geschreven. De JGZ en de NVK hebben elementen uit elkaars richtlijnen overgenomen en consensus verkregen over verwijscriteria van kinderen met ondergewicht die moeten worden doorverwezen naar de kinderarts. Al eerder verscheen in 2013 in een gemeenschappelijke samenwerking tussen de JGZ en NVK de JGZ-richtlijn ‘Voeding en eetgedrag’ en de NVK richtlijn ‘Signalering van somatische oorzaken van afwijkend voedingsgedrag bij kinderen’. In deze richtlijnen lag de focus niet zozeer op ondergewicht en ondervoeding maar op de signalering van afwijkend voedingsgedrag en adviezen voor herkenning en aanpak.

 

Doel van de richtlijn

Wat is het doel (beoogde effect) van de richtlijn?

Het op systematische wijze beschrijven van de stappen in het proces van screening op en behandeling van ondervoeding bij kinderen die in een ziekenhuis worden opgenomen.

 

Binnen deze richtlijn zal aandacht worden gegeven aan het tijdig signaleren en behandelen van ondervoeding. Doordat ondervoeding dankzij deze richtlijn sneller herkend zal kunnen worden, zal dit bijdragen aan de tijdigheid van de behandeling.

 

Afbakening van de richtlijn

Om welke patiëntengroep gaat het?

De richtlijn kan worden gebruikt voor in principe alle kinderen in de leeftijd van 0-18 jaar die in een ziekenhuis worden opgenomen. De richtlijn is niet van toepassing op prematuren, kinderen met een aandoening welke standaard consequenties heeft voor de voedselinname zoals de stofwisselingsziektes waarvoor dieetbehandeling noodzakelijk is en eetstoornissen volgens de DSM-5 criteria (anorexia nervosa, bulimia nervosa, eetbuistoornis).

 

Begripsbepaling (uit NVK richtlijn “Richtlijn signalering van somatische oorzaken van afwijkend voedingsgedrag bij kinderen”).

 

Voedingsproces: het proces van het tot zich nemen van voedsel tot en met de vertering van het voedsel. Het voedingsproces kan verdeeld worden in drie fasen: in de eerste fase wordt honger waargenomen, wat leidt tot de behoefte aan voedsel en voedselinname. In de tweede fase wordt de voeding in de mond bewerkt en vervolgens doorgeslikt. In de derde fase volgt verzadiging bij maagdarmpassage en volgt vertering van voedsel. Het ervaren van enerzijds honger en anderzijds verzadiging is de belangrijkste regulerende factor.

Voedingsgedrag: gedrag dat getoond wordt tijdens het voedingsproces.

Voedingsprobleem: een probleem dat gerelateerd is aan het voedingsproces.

Voedingsstoornis: een stoornis in het voedingsproces dat zo langdurig bestaat of ernstig is dat het de groei, de gezondheid en/of (psycho-sociale) ontwikkeling van een kind bedreigt.

Eetprobleem: een probleem dat gerelateerd is aan het niet willen, kunnen, durven of mogen eten en/of drinken. Een eetprobleem kan het begin zijn van een eetstoornis.

Eetstoornis: eetprobleem dat zo langdurig bestaat of ernstig is dat het de groei, de gezondheid en/of de psycho-sociale ontwikkeling van een kind bedreigt.

Voedingsteam (https://nederlandsvoedingsteamoverleg.nl/over-het-nvo): Een voedingsteam is een multi- of interdisciplinair team dat verantwoordelijk is voor de intra- en extramurale behandeling met enterale en parenterale voeding in meest brede zin. Medische, voedingskundige, fysiologische, metabole en verpleegtechnische aspecten worden in het team ingebracht.

Eetteam: Een eetteam is een multi- of interdisciplinair team dat samengesteld is uit deskundigen die gespecialiseerd zijn in de behandeling van eetproblemen en eetstoornissen. De samenstelling van dit team is afhankelijk van het probleem/stoornis en van de setting en de organisatie van de zorg die geleverd kan worden binnen de expertise die er is.

 

Beoogde gebruikers van de richtlijn

Alle zorgverleners betrokken bij het voedingsbeleid van kinderen die opgenomen zijn in het ziekenhuis zoals kinderartsen, diëtisten, kinderverpleegkundigen en logopedisten.