Terug naar zoekresultaten

Ziekte van Parkinson

Volgen
Initiatief: NVN / VRA Aantal modules: 58
Bijlagen
Download richtlijn

Startpagina - Ziekte van Parkinson

Beoordeeld: 14-10-2020
ZonMw logo
Project nr: 837002509
Einddatum 10-2022
Project nr: 10310012210002
Einddatum 01-2028
Keuzekaart logo
Parkinson - medicatie bij beginnende ziekte
 Parkinson - extra medicijnen
 Parkinson - extra behandelingen

Waar gaat deze richtlijn over?

De ziekte van Parkinson is een veelvoorkomende aandoening. Na de ziekte van Alzheimer is het de meest frequente neurodegeneratieve aandoening. Schattingen over de exacte incidentie en prevalentie in Nederland lopen enorm uiteen. In 2017 waren 33.500 patiënten met parkinson en 16.500 patiënten met parkinsonisme onder behandeling van een neuroloog (ParkinsonNet in cijfers, 2018). Verwacht wordt dat de prevalentie de komende jaren fors zal toenemen door de vergrijzing, trends in overleving en industrialisatie (Dorsey, 2018).

 

De ziekte van Parkinson is een complexe en voor veel patiënten een bijzonder invaliderende aandoening. De ziekte van Parkinson wordt zeker niet alleen gekenmerkt door motorische symptomen, zoals stijfheid, traagheid, tremor en klachten over het lopen en de balans, maar meestal nog meer door de niet-motorische symptomen, zoals cognitieve achteruitgang, stemmings- en angstklachten, slaapstoornissen, en autonome dysfunctie. Het beloop is chronisch progressief, wat betekent dat al bestaande symptomen in ernst toenemen, en dat zich in de loop van de tijd nieuwe ziektemanifestaties kunnen voordoen. Een zorgvuldige diagnostiek en een goede behandeling zijn essentieel voor deze chronisch progressieve aandoening, niet alleen voor de patiënt zelf, maar ook voor diens naasten. Deze diagnostiek en behandeling worden momenteel geleverd door een breed scala aan zorgverleners, in zowel de eerste lijn, de tweede lijn (waaronder zorgverleners in algemene en academische ziekenhuizen), als de derde lijn (waaronder zorgverleners in Parkinson-expertisecentra, revalidatiecentra, verpleeg- en verzorgingshuizen). Richtlijnen kunnen daarbij sturing geven aan het diagnostisch en therapeutisch proces.

 

In 2010 is de multidisciplinaire richtlijn ziekte van Parkinson gepubliceerd. Deze richtlijn was toe aan een modulaire herziening. Een aantal modules was verouderd en daarnaast bestond er de wens om nieuwe richtlijnmodules te ontwikkelen. Tevens zijn in de afgelopen jaren meerdere disciplines, zoals physician assistants en verpleegkundig specialisten, deel uit gaan maken van het multidisciplinaire team. Daarom is het merendeel van richtlijnmodules herzien. De voorliggende modulaire richtlijn heeft een andere opbouw gekregen, waarin voornamelijk wordt gericht op de behandeling van motorische en niet-motorische klachten. Daarnaast is er aandacht voor psychosociale factoren, palliatieve zorg en de netwerkzorg rondom de ziekte van Parkinson. Ook komt de diagnostiek aan de orde. Beeldvorming bij parkinson (NVNG, 2019) is in een apart richtlijntraject beschreven, maar werd geincorporeerd in de richtlijn.

 

De huidige richtlijn bevat de volgende onderwerpen:

  • Diagnostiek en klinimetrie
    • Klinische diagnose ziekte van Parkinson
    • Genetische diagnostiek bij de ziekte van Parkinson
    • Beeldvorming: I-FP-CIT SPECT en F-DOPA PET) (richtlijn Beeldvorming)
    • Beeldvorming: MRI (richtlijn Beeldvorming)
    • Beeldvorming: F-FDG PET en I-IBZM SPECT (richtlijn Beeldvorming)
    • Transcraniale echografie (overgenomen uit richtlijn 2010)
  • Medicamenteuze en geavanceerde behandeling motorische klachten
    • De Novo patiënt
    • Beginnende responsfluctuaties
    • Geavanceerde therapieën
  • Niet-medicamenteuze behandeling motorische klachten
    • Houdingsproblematiek
    • Valrisico
  • Medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandeling van niet-motorische klachten
    • Impulscontrolestoornissen
    • Dopamine disregulatiesyndroom
    • Apathie
    • Angststoornissen
    • Depressie
    • Wanen en hallucinaties
    • Cognitieve stoornissen en dementie
    • Vermoeidheidsklachten
    • Slaapstoornissen
    • Pijnklachten
    • Autonome stoornissen (overgenomen uit richtlijn 2010)
      • Gastro-intestinale dysfunctie (overgenomen uit richtlijn 2010)
      • Blaasproblemen (overgenomen uit richtlijn 2010)
      • Seksuele gezondheidheid (overgenomen uit richtlijn 2010)
      • Orthostatische hypotensie (overgenomen uit richtlijn 2010)
      • Overmatig transpieren (overgenomen uit richtlijn 2010)
      • Speekselverlies (overgenomen uit richtlijn 2010)
  • Psychosociale en maatschappelijke aspecten
    • Coping met de ziekte van Parkinson
    • Werk en arbeidsongeschiktheid
    • Rijgeschiktheid
    • Mantelzorg
  • Overige behandelingen
    • Medicinale cannabis
    • Mucuna pruriens
    • Vitamine D en B12
  • Multidisciplinaire revalidatieprogramma’s bij de ziekte van Parkinson
  • Palliatieve fase
    • Palliatieve zorg
    • Advance care planning
    • Medische symptoombehandeling in de stervensfase
  • Organisatie van zorg
    • Ehealth bij de ziekte van Parkinson
    • Netwerkzorg bij de ziekte van Parkinson
    • Verwijscriteria

 

Voor patiënten

Artsen hebben met elkaar afgesproken wat ze het beste kunnen doen bij patiënten die (misschien) de ziekte van Parkinson hebben.

De afspraken staan in deze richtlijn. Zo weet iedereen die zorg verleent aan deze patiënten hoe ze dat het beste kunnen doen.

 

Op Thuisarts.nl staat informatie in begrijpelijke taal voor mensen die (misschien) de ziekte van Parkinson hebben:

Thuisarts.nl/Ziekte-van-Parkinson

 

Bij deze richtlijn zijn drie keuzekaarten ontwikkeld. Een keuzekaart kan helpen bij het maken van keuzes over screening, diagnose en behandeling in het kader van samen beslissen. Meer informatie over opties bij de Ziekte van Parkinson kunt u vinden op de drie keuzekaarten: 

Onderbouwing

  1. Bandmann O, Weiss KH, Kaler SG. Wilson’s disease and other neurological copper disorders. Lancet Neurol. 2015;14(1):103-13. doi: 10.1016/S1474-4422(14)70190-5.
  2. Berg D, Postuma RB, Adler CH, Bloem BR, Chan P, et al. MDS research criteria for prodromal Parkinson's disease. Mov Disord. 2015 Oct;30(12):1600-11. doi: 10.1002/mds.26431.
  3. EFNS. Berardelli A, Wenning GK, Antonini A, et al. EFNS/MDS-ES/ENS [corrected] recommendations for the diagnosis of Parkinson's disease. Eur J Neurol. 2013 Jan;20(1):16-34.
  4. Hughes AJ, Daniel SE, Kilford L, Lees AJ. Accuracy of clinical diagnosis of idiopathic Parkinson’s disease: a clinico-pathological study of 100 cases. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1992;55(3):181-4.
  5. Hughes AJ, Daniel SE, Ben-Shlomo Y, Lees AJ. The accuracy of diagnosis of parkinsonian syndromes in a specialist movement disorder service. Brain. 2002;125:861-70.
  6. Plouvier AO, Hameleers RJ, van den Heuvel EA, Bor HH, Olde Hartman TC, Bloem BR, van Weel C, Lagro-Janssen AL. Prodromal symptoms and early detection of Parkinson's disease in general practice: a nested case-control study. Fam Pract. 2014 Aug;31(4):373-8. doi: 10.1093/fampra/cmu025. Epub 2014 May 28.
  7. Postuma RB, Iranzo A, Hu M, et al. Risk and predictors of dementia and parkinsonism in idiopathic REM sleep behaviour disorder: a multicentre study. Brain. 2019 Mar 1;142(3):744-759. doi: 10.1093/brain/awz030.
  8. Rajput AH, Rozdilsky B, Rajput A. Accuracy of clinical diagnosis in parkinsonism--a prospective study. Can J Neurol Sci. 1991;18(3):275-8.
  9. Rees RN, Acharya AP, Schrag A, Noyce AJ. An early diagnosis is not the same as a timely diagnosis of Parkinson's disease. F1000Res. 2018 Jul 18;7. pii: F1000 Faculty Rev-1106. doi: 10.12688/f1000research.14528.1. eCollection 2018. Review.
  10. Rizzo G, Copetti M, Arcuti S, et al. Accuracy of clinical diagnosis of Parkinson disease: A systematic review and meta-analysis. Neurology. 2016 Feb 9;86(6):566-76. doi: 10.1212/WNL.0000000000002350.
  11. Schrag A, Horsfall L, Walters K, Noyce A, Petersen I. Prediagnostic presentations of Parkinson's disease in primary care: a case-control study. Lancet Neurol. 2015 Jan;14(1):57-64. doi: 10.1016/S1474-4422(14)70287-X. Epub 2014 Nov 27
  12. Schrag A, Anastasiou Z, Amber G, et al. Predicting diagnosis of Parkinson's disease: A risk algorithm based on primary care presentations. Mov Disord. 2019 Apr;34(4):480-486. doi: 10.1002/mds.27616.
Volgende:
Diagnostiek