Waar gaat deze richtlijn over?

Ouderenmishandeling betreft “Al het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere (iemand van 65 jaar of ouder) staan, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid”.

De vijf hoofdvormen betreffen lichamelijke mishandeling, psychische mishandeling, financieel misbruik, verwaarlozing en tenslotte seksueel misbruik.

De relevantie van dit onderwerp wordt bepaald door het nog steeds heersende taboe omtrent ouderenmishandeling alsook de nog relatieve onbekendheid met dit fenomeen bij zowel slachtoffers als hulpverleners. Het meest recente prevalentieonderzoek van Regioplan (mei 2018) laat (in de interviewstudie) zien dat één op de twintig thuiswonende 65-plussers sinds 65-jarige leeftijd slachtoffer is geweest van enige vorm van ouderenmishandeling. In het afgelopen jaar gaat het om een prevalentie van één op de 50 thuiswonende 65-plussers (2%). Ouderenmishandeling wordt daarnaast geassocieerd met verschillende negatieve gezondheidsuitkomsten waaronder verhoogde mortaliteit en morbiditeit, groter gebruik van de gezondheidszorg en dan vooral de spoedeisende hulp en psychologische stress. Het is dus van groot belang dat hulpverleners binnen de medisch specialistische zorg meer alert zijn op ouderenmishandeling, tijdig misstanden signaleren en adequate maatregelen nemen.

Deze richtlijn geeft aanbevelingen voor de dagelijkse praktijk betreffende het vroegtijdig signaleren van en handelen bij (een vermoeden van) ouderenmishandeling en het verbeteren van de organisatie en zorg voor deze patiënten.

Voor wie is deze richtlijn bedoeld?

De richtlijn is bedoeld voor alle zorgprofessionals werkzaam in het medisch-specialistisch zorgdomein die te maken krijgen met (een vermoeden van) ouderenmishandeling en biedt aanknopingspunten voor lokale protocollen en/of transmurale zorgafspraken. Deze richtlijn richt zich op wat volgens de huidige maatstaven en wet- en regelgeving de beste zorg is voor patiënten bij wie een vermoeden van ouderenmishandeling bestaat.

Voor patiënten

Wat is ouderenmishandeling?

Ouderenmishandeling is grensoverschrijdend gedrag naar de oudere toe door een persoon van wie die oudere afhankelijk is. Voorbeelden zijn het stevig beetpakken als de oudere niet luistert, ongevraagd beslissingen nemen voor de oudere of eigen boodschappen doen van het geld van de oudere. De plegers van ouderenmishandeling kunnen partners, kinderen of kleinkinderen zijn. Maar ook professionele verzorgers.

Deze richtlijn legt uit wat ouderenmishandeling is, hoe vaak het voorkomt en wat de mogelijke risicofactoren zijn die een verhoogde kans op ouderenmishandeling kunnen geven. Daarnaast staat de richtlijn stil bij de signalering en herkenning van ouderenmishandeling en hoe de arts dient te handelen bij een vermoeden van ouderenmishandeling.

Meer informatie:

• KNMG-meldcode:https://www.knmg.nl/advies-richtlijnen/dossiers/kindermishandeling-en-huiselijk-geweld-5.htm
• Veilig Thuis: https://www.vooreenveiligthuis.nl/veilig-thuis

Informatie over ouderenmishandeling rijksoverheid en UnieKBO/ANBO:

• https://www.anbo.nl/;  https://www.kbo-pcob.nl/
• https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ouderenmishandeling
• https://www.aanpak-ouderenmishandeling.nl/

Hoe is de richtlijn tot stand gekomen?

De Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG) heeft het initiatief genomen voor deze richtlijn. Een multidisciplinaire werkgroep heeft de richtlijn opgesteld. In de werkgroep zaten vertegenwoordigers vanuit de klinische geriatrie, psychiatrie, psychologie, spoedeisende hulp-artsen, spoedeisende hulp-verpleegkunde, verpleegkunde, vertrouwensartsen, forensische geneeskunde en Veilig Thuis.

Ten behoeve van het patiëntenperspectief heeft er periodiek overleg plaatsgevonden met de Patiëntenfederatie Nederland, UnieKBO en ANBO. Verder is er informatie ingewonnen bij Het Verwey-Jonker Instituut. Aangaande ouderen met een migrantenachtergrond hebben het NOOM (Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten) en Pharos documentatiemateriaal aangeleverd. Movisie heeft ervaring met het in kaart brengen van het slachtoffer- en plegersperspectief bij huiselijk geweld. Deze organisatie is behulpzaam geweest met het toelichten van de door hen gepubliceerde cijfers en heeft eveneens documentatiemateriaal aangeleverd.

Status van de richtlijn

Voor het beoordelen van de actualiteit van deze richtlijn is de werkgroep niet in stand gehouden. Uiterlijk in 2021 bepaalt het bestuur van de NVKG of de modules van deze richtlijn nog actueel zijn. De geldigheid van de richtlijn komt eerder te vervallen indien nieuwe ontwikkelingen aanleiding zijn een herzieningstraject te starten.