X-thorax bij aanvullend onderzoek
Uitgangsvraag
Welke plaats heeft X-thorax als aanvullend onderzoek bij patiënten met de diagnose astma om de juiste behandeling in te zetten?
Aanbeveling
Overweeg een X-thorax bij een patiënt met astma, die zich presenteert met (een toename van) luchtwegklachten om andere (pulmonale) oorzaken dan astma uit te sluiten.
Overwegingen
Voor- en nadelen van de interventie en de kwaliteit van het bewijs
Er is literatuuronderzoek verricht naar de diagnostische accuratesse van een standaard X-thorax voor het uitsluiten van co-morbiditeit versus geen X-thorax bij volwassenen met ongecontroleerd astma in de tweede lijn. Als cruciale uitkomstmaten voor de besluitvorming zijn sensitiviteit, specificiteit, positieve en negatieve voorspellende waarden en area under the curve meegenomen. Door een gebrek aan onderzoeksgegevens is er geen uitspraak mogelijk over de plaats van een standaard X-thorax als aanvullend onderzoek bij patiënten met ongecontroleerd astma. Er is sprake van een kennislacune.
Bij het stellen van deze uitgangsvraag gaan we ervan uit dat de diagnose astma al is gesteld. Op het moment dat er sprake is van ongecontroleerd astma wordt er gekeken naar de treatable traits. Een X-thorax is een relatief laag risico diagnosticum waarbij een aantal oorzaken van het ongecontroleerde astma kan worden uitgesloten, bijvoorbeeld pneumonie. Daarnaast wordt de X-thorax ingezet om andere oorzaken van de klachten (dyspnoe, hoesten, piepende ademhaling) dan astma uit te sluiten. De belangrijkste diagnoses zijn: decompensatio cordis, pneumonie, pneumothorax, ruimte innemend proces en aanwijzingen voor bronchiëctasieën (Sung, 2007). De stralingsbelasting van een X-thorax wordt als laag beschouwd, 0.04 mSv, ter vergelijk een CT-thorax bedraagt 8.9 mSv (RIVM). Een low dose CT kan een alternatief zijn en geeft minder stralingsbelasting (1mSv) dan een conventionele CT, echter wel nog altijd meer dan een X-thorax. Er zijn geen belangrijke complicaties of bijwerkingen van het maken van een X-thorax. De tijdsbelasting voor zowel de patiënt, als de radioloog om deze te beoordelen zijn laag. Een belangrijke subgroep is de zwangere astma patiënte, bij deze subgroep wordt vanwege de stralingsbelasting bij voorkeur geen X-thorax verricht, tenzij er sterke argumenten zijn voor verder beeldvormend onderzoek.
Waarden en voorkeuren van patiënten (en evt. hun verzorgers)
Het belangrijkste doel van het maken van een X-thorax bij ongecontroleerd astma is het uitsluiten van pulmonale pathologie anders dan astma die de huidige klachten verklaart. Daarnaast kan de uitslag van een niet afwijkende X-thorax een geruststellende werking hebben op de patiënt. Dit zal besproken moeten worden met de patiënt.
De tijdsbelasting voor de patiënt is laag. Een subgroep waar bij voorkeur moet worden afgezien van een X-thorax is een astma patiënte die zwanger is.
Kosten (middelenbeslag)
De kosten van een X-thorax verschillen per ziekenhuis, maar liggen ongeveer tussen de 40-55 euro. Indien er een afwijking gevonden wordt kan er gestart worden met behandeling (bijv. bij een pneumonie) of kan aanvullende diagnostiek verricht worden (bijv. bij een ruimte innemend proces). De werkgroep is daarom van mening dat de kosten van het maken van een X-thorax geen belemmering mag zijn voor het aanvragen van dit diagnosticum.
Aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie
In ieder ziekenhuis in Nederland kan een X-thorax worden verricht op de afdeling radiologie. Dit maakt het een goed toegankelijk diagnosticum voor de patiënt.
Rationale van de aanbeveling: weging van argumenten voor en tegen de diagnostische procedure
Iedere longarts in Nederland is opgeleid met het maken en deels beoordelen van een X-thorax. Het is een laagdrempelig onderzoek wat snel en veilig kan worden verricht.
Er is geen wetenschappelijk bewijs wat de plaats zou moeten zijn van de X-thorax van de astmapatiënt in de tweede lijn. De aanbeveling berust daarom op ‘expert opinion’ van de werkgroep. De werkgroep is van mening dat bij patiënten met astma in de tweede lijn, die zich presenteren met luchtwegklachten, overwogen kan worden een X-thorax te verrichten om andere oorzaken van de klachten dan astma uit te sluiten. Er zijn vele andere oorzaken van klachten zoals dyspnoe, piepende ademhaling en hoesten anders dan astma. Deze horen in de differentiaaldiagnose bij een patiënt op de poli. Indien de anamnese en lichamelijk onderzoek, en eventueel aanvullend onderzoek, er aanleiding toe geven kan een X-thorax worden verricht. De kosten zijn laag en mogen daardoor geen belemmering zijn.
Onderbouwing
Achtergrond
Op dit moment krijgt waarschijnlijk een groot deel van de patiënten die verwezen worden naar de 2e lijn met de diagnose astma en (een toename van) luchtwegklachten een X-thorax (Zorginstituut Nederland, Verbetersignalement Astma). De X-thorax wordt veelal rondom het eerste consult bij de longarts verricht om belangrijke andere diagnoses aan te tonen dan wel uit te sluiten bij patiënten met bewezen astma. Onduidelijk is het vooralsnog wat dit oplevert aan gezondheidswinst.
Conclusies / Summary of Findings
|
- GRADE |
No conclusions could be drawn about the added value of a chest radiography for detection of comorbidities in secondary care setting, compared to no chest radiography, in adults with uncontrolled asthma, because of the absence of data.
Source: not applicable |
Samenvatting literatuur
Results
There were no studies included in the analysis of the literature.
Level of evidence of the literature
The level of evidence regarding the outcome measure ‘diagnostic accuracy for comorbidities (sensitivity, specificity, PPV, NPV, AUC)’ could not be assessed because of absence of relevant studies.
Zoeken en selecteren
A systematic review of the literature was performed to answer the following question:
What is the diagnostic accuracy of a chest radiography for detection of comorbidity compared to no chest radiography in adult patients with uncontrolled asthma?
| P: | Adults with uncontrolled asthma |
| I: | Chest radiography |
| C: | No chest radiography |
| R: | - |
| O: |
Diagnostic accuracy for comorbidities (sensitivity, specificity, positive predictive value (PPV), negative predictive value (NPV), area under the curve (AUC)) |
| T/S: | Patients with asthma in secondary care, chest radiography as an additional test for detection of comorbidities |
Relevant outcome measures
The guideline development group considered diagnostic accuracy for comorbidities (sensitivity, specificity, PPV, NPV, AUC) as a critical outcome measure for decision making.
No important outcome measures were defined.
A priori, the working group did not define the outcome measures listed above but relied on the definitions from included studies.
Minimal clinically important difference for the outcome measures was not defined.
Search and select (Methods)
The databases Medline (via OVID) and Embase (via Embase.com) were searched with relevant search terms from the 1st of January 1995 up to the 26th of May 2023. The detailed search strategy is depicted under the tab Methods. The systematic literature search resulted in 620 unique hits. Studies were included based on the following: systematic reviews of diagnostic accuracy studies and comparative observational diagnostic accuracy studies that fulfilled the abovementioned PIC(R)O criteria. Initially, 52 studies were selected based on title and abstract screening. After exclusion of narrative reviews, guidelines, case series and other non-comparative research articles there were no studies that fulfilled the PIC(R)O criteria (see the table with reasons for exclusion under the tab Methods).
Referenties
- RIVM. Gemiddelde effectieve dosis voor verschillende typen radiodiagnostisch onderzoek: https://www.rivm.nl/medische-stralingstoepassingen/trends-en-stand-van-zaken/diagnostiek/r-ntgen-exclusief-ct/gemiddelde-effectieve-dosis-voor-verschillende-typen-r-ntgenverrichtingen#:~:text=De%20gemiddelde%20effectieve%20dosis%20voor,radiodiagnostisch%20onderzoek%20niet%20structureel%20bepaald [geraadpleegd op 13-02-2024].
- Sung A, Naidich D, Belinskaya I, Raoof S. The role of chest radiography and computed tomography in the diagnosis and management of asthma. Curr Opin Pulm Med. 2007 Jan;13(1):31-6. doi: 10.1097/MCP.0b013e328011bfbc. PMID: 17133122.
- Zorginstituut Nederland. Zinnige Zorg - Verbetersignalement Astma: https://www.zorginstituutnederland.nl/publicaties/rapport/2021/12/14/zinnige-zorg-verbetersignalement-astma [geraadpleegd op 13-02-2024].
Evidence tabellen
Evidencetabellen
N.v.t.
Table of excluded studies
|
Reference |
Reason for exclusion |
|
Sung A, Naidich D, Belinskaya I, Raoof S. The role of chest radiography and computed tomography in the diagnosis and management of asthma. Curr Opin Pulm Med. 2007 Jan;13(1):31-6. doi: 10.1097/MCP.0b013e328011bfbc. PMID: 17133122. |
Wrong study design (narrative review) |
|
Yorgancioğlu A, Sakar A, Tarhan S, Celik P, Göktan C. Astimli Olgularda Yüksek Rezolüsyonlu Bilgisayarli Tomografi Bulgulari [High resolution computed tomography findings in patients with asthma]. Tuberk Toraks. 2003;51(1):5-10. Turkish. PMID: 15100897. |
Does not fit the PICO (wrong C) |
|
Machado Carrillo F, Orea Solano M, Gómez Vera J, Flores G. Pruebas de función respiratoria en asma inducida por aspirina [Respiratory function tests in aspirin-induced asthma]. Rev Alerg Mex. 2000 Nov-Dec;47(6):197-203. Spanish. PMID: 11558397. |
Does not fit the PICO |
|
Türktaş H, Bavbek S, Misirligil Z, Gemicioğlu B, Mungan D. A retrospective analysis of practice patterns in the management of acute asthma attack across Turkey. Respir Med. 2010 Dec;104(12):1786-92. doi: 10.1016/j.rmed.2010.07.005. Epub 2010 Aug 2. PMID: 20675110. |
Does not fit the PICO / retrospective descriptive study |
|
Haffor, Al-Said A., and Magdi Ismaeel. A simple, reliable quantitative score for grading chest X-ray in adult asthma. Egyptian Journal of Chest Diseases and Tuberculosis 63.4 (2014): 789-797. |
Does not fit the PICO |
|
Expert Panel on Thoracic Imaging; Kuzniewski CT, Kizhner O, Donnelly EF, Henry TS, Amin AN, Kandathil A, Kelly AM, Laroia AT, Lee E, Martin MD, Morris MF, Raptis CA, Sirajuddin A, Wu CC, Kanne JP. ACR Appropriateness Criteria® Chronic Cough. J Am Coll Radiol. 2021 Nov;18(11S):S305-S319. doi: 10.1016/j.jacr.2021.08.007. PMID: 34794590. |
Wrong study design (narrative review; wrong population- chronic cough) |
|
Krüger K, Heintze C, Gehrke-Beck S, Holzinger F. Akuter Husten bei erwachsenen Patient*innen [Acute Cough in Adult Patients]. ZFA (Stuttgart). 2022;98(5):169-177. German. doi: 10.53180/zfa.2022.0169-0177. Epub 2022 May 1. PMID: 37274352; PMCID: PMC10224654. |
Guideline/ wrong type of article (wrong population - cough) |
|
Luna, Carlos M., Enrique C. Jolly, and Ricardo J. Gene. Acute, Severe, Life-Threatening Asthma. Clinical Pulmonary Medicine 3.3 (1996): 119-128. |
Wrong study design (narrative review) |
|
Boulet L, Bélanger M, Carrier G. Airway responsiveness and bronchial-wall thickness in asthma with or without fixed airflow obstruction. Am J Respir Crit Care Med. 1995 Sep;152(3):865-71. doi: 10.1164/ajrccm.152.3.7663797. PMID: 7663797. |
Does not fit the PICO / wrong I and C |
|
Patyk M, Obojski A, Sokołowska-Dąbek D, Parkitna-Patyk M, Zaleska-Dorobisz U. Airway wall thickness and airflow limitations in asthma assessed in quantitative computed tomography. Ther Adv Respir Dis. 2020 Jan-Dec;14:1753466619898598. doi: 10.1177/1753466619898598. PMID: 31964312; PMCID: PMC6977202. |
Does not fit the PICO / wrong C en I |
|
Rosenberg CE, Khoury P. Approach to Eosinophilia Presenting With Pulmonary Symptoms. Chest. 2021 Feb;159(2):507-516. doi: 10.1016/j.chest.2020.09.247. Epub 2020 Sep 28. PMID: 33002503; PMCID: PMC8039005. |
Wrong study design (narrative review) |
|
DiMango EA, Lubetsky H, Austin JH. Assessment of bronchial wall thickening on posteroanterior chest radiographs in acute asthma. J Asthma. 2002 May;39(3):255-61. doi: 10.1081/jas-120002475. PMID: 12043857. |
Wrong C, retrospective analysis of chest radiographs |
|
Alhassan S, Hattab Y, Bajwa O, Bihler E, Singh AC. Asthma. Crit Care Nurs Q. 2016 Apr-Jun;39(2):110-23. doi: 10.1097/CNQ.0000000000000104. PMID: 26919672. |
Wrong study design (narrative review) |
|
Douglas, Graham, et al. British guideline on the management of asthma: a national clinical guideline. Thorax 63.SUPPL. 4 (2008). |
Guideline/ wrong type of article |
|
Elicker BM. Chronic Obstructive Pulmonary Disease and Small Airways Diseases. Semin Respir Crit Care Med. 2022 Dec;43(6):825-838. doi: 10.1055/s-0042-1755567. Epub 2022 Oct 17. PMID: 36252610. |
Wrong study design (narrative review) |
|
Baker KM, Brand DA, Hen J Jr. Classifying asthma: disagreement among specialists. Chest. 2003 Dec;124(6):2156-63. doi: 10.1378/chest.124.6.2156. PMID: 14665495. |
Does not fit the PICO |
|
Carolan BJ, Sutherland ER. Clinical phenotypes of chronic obstructive pulmonary disease and asthma: recent advances. J Allergy Clin Immunol. 2013 Mar;131(3):627-34; quiz 635. doi: 10.1016/j.jaci.2013.01.010. Epub 2013 Jan 26. PMID: 23360757. |
Wrong study design (narrative review) |
|
Roche N, Morel H, Martel P, Godard P. Clinical practice guidelines: medical follow-up of patients with asthma--adults and adolescents. Respir Med. 2005 Jul;99(7):793-815. doi: 10.1016/j.rmed.2005.03.011. PMID: 15893464. |
Guideline/ wrong publication type |
|
Sileem, A. E., Ali, A., Elnahas, H., & Gouda, A. M. (2021). Comparing the Asthma Control and Anti-inflammatory Effects of Different Fixed Combinations of Inhaled Corticosteroids Plus Long-acting Beta 2 Agonist; A Randomized Clinical Trial. Open Access Macedonian Journal of Medical Sciences, 9(B), 771-778. |
Does not fit the PICO; wrong I |
|
Magni C, Chellini E, Zanasi A. Cough variant asthma and atopic cough. Multidiscip Respir Med. 2010 Apr 30;5(2):99-103. doi: 10.1186/2049-6958-5-2-99. PMID: 22958894; PMCID: PMC3463094. |
Wrong study design (narrative review) |
|
Jandus P, Duc M, Fay BC. Diagnosis and Management of Severe Asthma in Switzerland: Analysis of Survey Results Conducted with Specialists and General Practitioners. Respiration. 2021;100(6):476-487. doi: 10.1159/000514628. Epub 2021 Mar 30. PMID: 33784703. |
Does not fit the PICO |
|
Park SW, Park JS, Lee YM, Lee JH, Jang AS, Kim DJ, Hwangbo Y, Uh ST, Kim YH, Park CS. Differences in radiological/HRCT findings in eosinophilic bronchitis and asthma: implication for bronchial responsiveness. Thorax. 2006 Jan;61(1):41-7. doi: 10.1136/thx.2005.044420. Epub 2005 Oct 21. PMID: 16244090; PMCID: PMC2080709. |
Does not fit the PICO |
|
Kanis J, Lovell J, Bowman M, Titus MO. Focused assessment of patients with asthma in the emergency department. Clin Pediatr (Phila). 2011 Jun;50(6):529-34. doi: 10.1177/0009922810395130. Epub 2011 Jan 23. PMID: 21262757. |
Does not fit the PICO |
|
Gentile NT, Ufberg J, Barnum M, McHugh M, Karras D. Guidelines reduce x-ray and blood gas utilization in acute asthma. Am J Emerg Med. 2003 Oct;21(6):451-3. doi: 10.1016/s0735-6757(03)00165-7. PMID: 14574649. |
Retrospective chart review |
|
Zandbaf, T., Kalantari, M. E., Azadmanesh, Y., Sherafati, H., & Bagherzadeh, A. A. (2022). Heparin-induced rectus sheath hematoma in a COVID-19 patient with pulmonary emboli: A case report and literature review. Iranian Red Crescent Medical Journal, 24(4). |
Wrong study design (case report and narrative review) |
|
Okayama Y, Kawayama T, Kinoshita T, Tokunaga Y, Sasaki J, Sakazaki Y, Imaoka H, Hoshino T. Impact of airflow obstruction on long-term mortality in patients with asthma in Japan. Allergol Int. 2019 Oct;68(4):462-469. doi: 10.1016/j.alit.2019.04.009. Epub 2019 May 31. PMID: 31160195. |
Does not fit the PICO |
|
Moon SM, Choi H, Kang HK, Lee SW, Sim YS, Park HY, Kwon YS, Kim SH, Oh YM, Lee H. Impacts of Asthma in Patients With Bronchiectasis: Findings From the KMBARC Registry. Allergy Asthma Immunol Res. 2023 Jan;15(1):83-93. doi: 10.4168/aair.2023.15.1.83. PMID: 36693360; PMCID: PMC9880300. |
Does not fit the PICO |
|
Recio-Vega R, Padua y Gabriel A, Sánchez-Cabral O, Ocampo-Gómez GL, Rincón-Castañeda C. Lung function, asthma paradox, atopy, and risk factors in Mexican spirometry-diagnosed asthmatic patients. Allergy Asthma Proc. 2007 May-Jun;28(3):353-61. doi: 10.2500/aap.2007.28.2939. PMID: 17619567. |
Does not fit the PICO |
|
Wittczak T, Dudek W, Walusiak-Skorupa J, Świerczyńska-Machura D, Cader W, Kowalczyk M, Pałczyński C. Metal-induced asthma and chest X-ray changes in welders. Int J Occup Med Environ Health. 2012 Jun;25(3):242-50. doi: 10.2478/S13382-012-0031-9. Epub 2012 Jun 22. PMID: 22729494. |
Does not fit the PICO |
|
Bisserier M, Sun XQ, Fazal S, Turnbull IC, Bonnet S, Hadri L. Novel Insights into the Therapeutic Potential of Lung-Targeted Gene Transfer in the Most Common Respiratory Diseases. Cells. 2022 Mar 12;11(6):984. doi: 10.3390/cells11060984. PMID: 35326434; PMCID: PMC8947048. |
Wrong study design (narrative review) |
|
Montomoli, L., Liberatori, R., Nuti, R., Romeo, R., & Sartorelli, P. (2006). Asthma due persulphate salts used by hairdressers. In 28th International congress on Occupational Health “Renewing a century of commitment to a healthy, safe and productive working life” Milan 11-16 June 2006 (pp. 345-346). |
Does not fit the PICO |
|
Barua P, O'Mahony MS. Overcoming gaps in the management of asthma in older patients: new insights. Drugs Aging. 2005;22(12):1029-59. doi: 10.2165/00002512-200522120-00004. PMID: 16363886. |
Narrative review |
|
Ahmed AS, Ibrahim DA, Hassan TH, Abd-El-Azem WG. Prevalence and predictors of occupational asthma among workers in detergent and cleaning products industry and its impact on quality of life in El Asher Men Ramadan, Egypt. Environ Sci Pollut Res Int. 2022 May;29(23):33901-33908. doi: 10.1007/s11356-022-18558-8. Epub 2022 Jan 15. PMID: 35034305; PMCID: PMC8761047. |
Does not fit the PICO |
|
Kalaiyarasan, Jain AK, Puri M, Tayal D, Singhal R, Sarin R. Prevalence of allergic bronchopulmonary aspergillosis in asthmatic patients: A prospective institutional study. Indian J Tuberc. 2018 Oct;65(4):285-289. doi: 10.1016/j.ijtb.2018.04.007. Epub 2018 Apr 13. PMID: 30522614. |
Does not fit the PICO |
|
Sharma, P., Dave, L., Shrivastava, N., Gupta, P., & Sharma, P. (2022). Radiological And Pulmonary Function Testing Variance In Demarcating Asthma And COPD In Tertiary Care Hospital Of Central India. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 9(3), 4655-4661. |
Does not fit the PICO |
|
Haffor, A. S. A., Dahan, T., & Ismaeel, M. (2015). Reliable quantitative score for grading chest X-ray using the dynamic of blood cell count in adult asthma. Egyptian Journal of Chest Diseases and Tuberculosis, 64(2), 325-334. |
Does not fit the PICO |
|
Joo H, Moon JY, An TJ, Choi H, Park SY, Yoo H, Kim CY, Jeong I, Kim JH, Koo HK, Rhee CK, Lee SW, Kim SK, Min KH, Kim YH, Jang SH, Kim DK, Shin JW, Yoon HK, Kim DG, Kim HJ, Kim JW. Revised Korean Cough Guidelines, 2020: Recommendations and Summary Statements. Tuberc Respir Dis (Seoul). 2021 Oct;84(4):263-273. doi: 10.4046/trd.2021.0038. Epub 2021 May 13. PMID: 33979988; PMCID: PMC8497763. |
Guideline/ wrong publication type |
|
Buyantseva LV, Brooks J, Rossi M, Lehman E, Craig TJ. Risk factors associated with 30-day asthma readmissions. J Asthma. 2016 Sep;53(7):684-90. doi: 10.3109/02770903.2016.1140773. Epub 2016 May 17. PMID: 27031680. |
Does not fit the PICO |
|
Reddy RC. Severe asthma: approach and management. Postgrad Med J. 2008 Mar;84(989):115-20; quiz 119. doi: 10.1136/pgmj.2007.063479. PMID: 18372481. |
Wrong study design (narrative review) |
|
Bao W, Zhang X, Yin J, Han L, Huang Z, Bao L, Lv C, Hao H, Xue Y, Zhou X, Zhang M. Small-Airway Function Variables in Spirometry, Fractional Exhaled Nitric Oxide, and Circulating Eosinophils Predicted Airway Hyperresponsiveness in Patients with Mild Asthma. J Asthma Allergy. 2021 Apr 21;14:415-426. doi: 10.2147/JAA.S295345. PMID: 33907426; PMCID: PMC8071078. |
Does not fit the PICO |
|
Mannur, S. and Archana, B. R. and Shubhakara, K. and Nagaraj, E. R. Study of risk factors, chest X-ray findings, aetiological agents and their sensitivity pattern among patients with lower respiratory tract infection. International Journal of Pharma and Bio Sciences. 2015; 6(3). |
Does not fit the PICO |
|
Behbehani N, Fitzgerald JM. The assessment and management of patients with acute asthma. Int J Tuberc Lung Dis. 2006 Apr;10(4):356-64. PMID: 16602397. |
Wrong study design (narrative review) |
|
Gillis RME, van Litsenburg W, van Balkom RH, Muris JW, Smeenk FW. The contribution of an asthma diagnostic consultation service in obtaining an accurate asthma diagnosis for primary care patients: results of a real-life study. NPJ Prim Care Respir Med. 2017 May 19;27(1):35. doi: 10.1038/s41533-017-0027-9. PMID: 28526889; PMCID: PMC5438345. |
Does not fit PICO / primary care setting |
|
Douglas, J. E., & Bosso, J. V. (2023). What's New in the Diagnosis and Treatment of Aspirin-Exacerbated Respiratory Disease: A Brief Review. American Journal of Rhinology & Allergy, 37(2), 198-206. |
Wrong study design (narrative review) |
|
Kanesalingam R, Lu YS, Ong JJ, Wong SS, Vijayasingham P, Thayaparan T, Loh LC. A study of admission criteria and early management of adult patients with acute asthma. Med J Malaysia. 2003 Oct;58(4):587-93. PMID: 15190635. |
Does not fit the PICO (wrong I) |
|
Ramsay, C. (2003). Acute exacerbation of asthma in adults. CPD JOURNAL ACUTE MEDICINE, 2, 41-47. |
Narrative review |
|
Bayes, H. K., & Thomson, N. C. (2012). Acute severe asthma in adults. Medicine, 40(5), 252-256. |
Narrative review |
|
Bell AJ, Foy BH, Richardson M, Singapuri A, Mirkes E, van den Berge M, Kay D, Brightling C, Gorban AN, Galbán CJ, Siddiqui S. Functional CT imaging for identification of the spatial determinants of small-airways disease in adults with asthma. J Allergy Clin Immunol. 2019 Jul;144(1):83-93. doi: 10.1016/j.jaci.2019.01.014. Epub 2019 Jan 22. PMID: 30682455. |
Does not fit the PICO (wrong I) |
|
Beng Leong L, Vasu A, Cham Wai Ming G. Identifying adult asthmatic patients with an abnormal chest radiograph in the emergency department. Eur J Emerg Med. 2012 Apr;19(2):95-102. doi: 10.1097/MEJ.0b013e328348d87a. PMID: 21730867. |
Does not fit the PICO |
|
Le Conte P, Terzi N, Mortamet G, Abroug F, Carteaux G, Charasse C, Chauvin A, Combes X, Dauger S, Demoule A, Desmettre T, Ehrmann S, Gaillard-Le Roux B, Hamel V, Jung B, Kepka S, L'Her E, Martinez M, Milési C, Morawiec É, Oberlin M, Plaisance P, Pouyau R, Raherison C, Ray P, Schmidt M, Thille AW, Truchot J, Valdenaire G, Vaux J, Viglino D, Voiriot G, Vrignaud B, Jean S, Mariotte E, Claret PG. Management of severe asthma exacerbation: guidelines from the Société Française de Médecine d'Urgence, the Société de Réanimation de Langue Française and the French Group for Pediatric Intensive Care and Emergencies. Ann Intensive Care. 2019 Oct 10;9(1):115. doi: 10.1186/s13613-019-0584-x. PMID: 31602529; PMCID: PMC6787133. |
Guideline/ wrong type article |
|
Linares T, Campos A, Torres M, Reyes J. Medical audit on asthma in an emergency department. Allergol Immunopathol (Madr). 2006 Nov-Dec;34(6):248-51. doi: 10.1157/13095872. PMID: 17173841. |
Does not fit the PICO / no comparison |
|
Adams JY, Sutter ME, Albertson TE. The patient with asthma in the emergency department. Clin Rev Allergy Immunol. 2012 Aug;43(1-2):14-29. doi: 10.1007/s12016-011-8273-z. PMID: 21597902. |
Narrative review |
Verantwoording
Beoordelingsdatum en geldigheid
Laatst beoordeeld : 12-09-2025
Algemene gegevens
De ontwikkeling/herziening van deze richtlijnmodule werd ondersteund door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (www.demedischspecialist.nl/kennisinstituut) en werd gefinancierd uit de Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS). De financier heeft geen enkele invloed gehad op de inhoud van de richtlijnmodule.
Samenstelling werkgroep
Voor het ontwikkelen van de richtlijnmodule is in 2022 een multidisciplinaire werkgroep ingesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van alle relevante specialismen (zie hiervoor de samenstelling van de werkgroep) die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten met niet-acute astma in de tweedelijn.
Werkgroep
- Dr. B. (Bas) Langeveld, longarts, werkzaam in het Deventer ziekenhuis te Deventer, NVALT (voorzitter)
- Dr. A. (Astrid) Aardenburg – van Huisstede, longarts, werkzaam in Noordwest Ziekenhuisgroep
- Dr. M (Marijke) Amelink, longarts, werkzaam in het Spaarne Gasthuis te Haarlem, NVALT
- Drs. L.M. (Leonie) Imming, longarts, werkzaam in Medisch Spectrum Twente te Enschede, NVALT
- Dr. B. (Bart) Hilvering, longarts, werkzaam in het Amsterdam UMC te Amsterdam, NVALT
- Dr. J.N.G. (Hanneke) Oude Elberink, allergoloog, werkzaam in het Universitair Medisch Centrum Groningen te Groningen, NIV/NVvAKI
- Dr. M.E. (Marjolein) Cornet, KNO-arts, werkzaam in het Alrijne ziekenhuis te Leiden, NVKNO
- Prof. dr. J.W.M. (Jean) Muris, huisarts en hoogleraar Huisartsgeneeskunde, NHG
- Drs. M.H.A. (Mariëtte) Scholma-Bronsema, verpleegkundige specialist Astma/COPD/OSA, werkzaam in het Wilhelmina Ziekenhuis te Assen, V&VN
- Drs. Y. (Yvonne) Kappe, senior beleidsadviseur, Longfonds & VND
- Drs. E.M. (Esther) van der Roest, ervaringsdeskundige, VND
- S.T. (Saskia) van Dorst M, ervaringsdeskundige, Longfonds
Klankbordgroep
- Wendy Bokxem, Verpleegkundig specialist longgeneeskunde i.o, werkzaam in Ziekenhuisgroep Twente te Hengelo, V&VN
Met ondersteuning van
- M. (Mark) van Eck, junior adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
- Dr. J. (Janneke) Hoogervorst-Schilp, senior adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
- Dr. A.N. (Nynke) Kampstra, adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
Belangenverklaringen
De Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling is gevolgd. Alle werkgroepleden hebben schriftelijk verklaard of zij in de laatste drie jaar directe financiële belangen (betrekking bij een commercieel bedrijf, persoonlijke financiële belangen, onderzoeksfinanciering) of indirecte belangen (persoonlijke relaties, reputatiemanagement) hebben gehad. Gedurende de ontwikkeling of herziening van een module worden wijzigingen in belangen aan de voorzitter doorgegeven. De belangenverklaring wordt opnieuw bevestigd tijdens de commentaarfase.
Een overzicht van de belangen van werkgroepleden en het oordeel over het omgaan met eventuele belangen vindt u in onderstaande tabel. De ondertekende belangenverklaringen zijn op te vragen bij het secretariaat van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten.
Werkgroep
|
Werkgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
|
Dr. B. (Bas) Langeveld, (voorzitter) |
Longarts, Deventer ziekenhuis |
Incidenteel deelname adviesraad industrie (AstraZeneca, Novartis, GSK) over biologicals (betreft ernstig astma, dit valt buiten scope van de richtlijn) |
Deelname Studies: AstraZeneca: ANDHI, tot 2019 GSK: NIMBLE, start 2e kwartaal 2022 (PI) Studies betreffen middelen voor de behandeling van ernstig astma, dit valt buiten de inhoud van deze richtlijn. Opbrengst komt ten goede van de onderzoeksafdeling longziekten van het Deventer ziekenhuis |
Geen restricties (ernstig astma valt buiten deze richtlijn). Deelname adviesraad wordt neergelegd gedurende richltijnontwikkeling. |
|
Dr. A. (Astrid) Aardenburg – van Huisstede |
Longarts, Noordwest Ziekenhuisgroep |
Bijscholing huisartsen CASPIR (betaald) Principal Investigator diverse onderzoeken opgezet door farmacie (betaald) |
Voor alle genoemde studies lokale projectleider: * UMCG - High-flow therapie bij COPD * Astra Zeneca - Oberon studie (COPD) * Franciscus Gasthuis - Tricolon studie (COPD) * Rapsodie database ernstig astma - Geen projectleider |
Geen restricties |
|
Dr. M (Marijke) Amelink |
Longarts, Spaarne ziekenhuis |
Research waarbij unrestricted grant van teva (onbetaald voor mij) mbt ernstig astma. - spreker caspir cursus (betaald via caspir) - verschillende keren een adviesraad gedaan voor pharmacie (eenmalige vergoeding voor astra Z, GSK, Sanofi) - mede voorzitter noord NL symposium met Els Weersink (sponsor chiesi, onbetaald). Staat los van astma. Ik heb geen aandelen, opties of financiële belangen bij een bedrijf. Geen lopend betaald adviseurschap. |
1 unrestricted grand mbt ernstig astma |
Geen restricties |
|
Drs. L.M. (Leonie) Imming |
Longarts, MST |
Geen |
GSK: NIMBLE, start 2e kwartaal 2022. Studie betreft middelen voor de behandeling van ernstig astma, dit valt buiten de inhoud van deze richtlijn. |
Geen restricties |
|
Dr. B. (Bart) Hilvering |
Longarts, Amsterdam UMC |
Incidenteel advisory boards en voordrachten over ernstig astma door GSK, AstraZeneca, Sanofi, dit valt buiten de scope van de richtlijn |
Lokale PI voor de AIRLEAF en CLAIRLEAF studie, geïnitieerd door Boehringer Ingelheim, medicatie voor bronchiectasieen, dit valt buiten de scope van de richtlijn |
Geen restricties |
|
Dr. J.N.G. (Hanneke) Oude Elberink |
Internist-allergoloog, UMCG |
Geen |
Geen |
Geen restricties |
|
Dr. M.E. (Marjolein) Cornet |
KNO-arts, Alrijne ziekenhuis |
Geen |
Geen |
Geen restricties |
|
Prof. dr. J.W.M. (Jean) Muris |
Geen |
Geen |
Geen |
Geen restricties |
|
M.H.A. (Mariëtte) Scholma-Bronsema |
Verpleegkundig specialist longziekten Wilhelmina Ziekenhuis Assen |
Vrijwilliger longfonds voorzitter kwaliteitsteam Assen van de Huisartsen Zorg Drenthe. Lid van transmurale zorg aanpak astma-COPD (landelijke commissie). |
Geen |
Geen restricties |
|
Drs. Y. (Yvonne) Kappe |
Projectleider Longfonds en astmaVereniging Nederland en Davos
|
Geen |
Geen |
Geen restricties |
|
Drs. E.M. (Esther) van der Roest |
ErvaringsdeskundigeastmaVereniging Nederland en Davos |
Geen |
Geen |
Geen restricties |
|
S.T.M. (Saskia) van Dorst |
Ervaringsdeskundige Longfonds |
Geen |
Geen |
Geen restricties |
Klankbordgroep
|
Klankbordgroep lid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
|
Drs. W. (Wendy) Bokxem |
Verpleegkundig specialist longgeneeskunde, ZGT Hengelo |
Geen |
Geen |
Geen restricties |
Inbreng patiëntenperspectief
Er werd aandacht besteed aan het patiëntenperspectief door afvaardiging van astmaVereniging Nederland en Davos en Longfonds in de werkgroep. De verkregen input is meegenomen bij het opstellen van de uitgangsvragen, de keuze voor de uitkomstmaten en bij het opstellen van de overwegingen (zie kopje waarden en voorkeuren van patiënten). De conceptrichtlijn is tevens voor commentaar voorgelegd aan de Patientenfederatie Nederland en de aangeleverde commentaren zijn bekeken en verwerkt.
Wkkgz & Kwalitatieve raming van mogelijke substantiële financiële gevolgen
Kwalitatieve raming van mogelijke financiële gevolgen in het kader van de Wkkgz. Bij de richtlijn is conform de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) een kwalitatieve raming uitgevoerd of de aanbevelingen mogelijk leiden tot substantiële financiële gevolgen. Bij het uitvoeren van deze beoordeling zijn richtlijnmodules op verschillende domeinen getoetst (zie het stroomschema op de Richtlijnendatabase).
Uit de kwalitatieve raming blijkt dat er waarschijnlijk geen substantiële financiële gevolgen zijn, zie onderstaande tabel.
| Module |
Uitkomst raming |
Toelichting |
|
X-thorax bij aanvullend onderzoek
|
Geen financiële gevolgen |
Hoewel uit de toetsing volgt dat de aanbeveling(en) breed toepasbaar zijn (>40.000 patiënten), volgt uit de toetsing dat het overgrote deel (±90%) van de zorgaanbieders en zorgverleners al aan de norm voldoet. Er worden daarom geen financiële gevolgen verwacht. |
Werkwijze
AGREE
Deze richtlijnmodule is opgesteld conform de eisen vermeld in het rapport Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 van de adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwaliteit. Dit rapport is gebaseerd op het AGREE II instrument (Appraisal of Guidelines for Research & Evaluation II; Brouwers, 2010).
Knelpuntenanalyse en uitgangsvragen
Tijdens de voorbereidende fase inventariseerde de werkgroep de knelpunten in de zorg voor patiënten met niet-acute astma. Tevens zijn er (aanvullende) knelpunten aangedragen door de Nederlandse Associatie Physician Assistants, Longfonds en Astma Vereniging Nederland en Davos, NVALT-sectie astma & allergie, COPD & Astma Huisartsen Advies Groep en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen via een schriftelijke knelpuntenanalyse. Een verslag hiervan is opgenomen onder aanverwante producten. Op basis van de uitkomsten van de knelpuntenanalyse zijn door de werkgroep concept-uitgangsvragen opgesteld en definitief vastgesteld.
Uitkomstmaten
Na het opstellen van de zoekvraag behorende bij de uitgangsvraag inventariseerde de werkgroep welke uitkomstmaten voor de patiënt relevant zijn, waarbij zowel naar gewenste als ongewenste effecten werd gekeken. Hierbij werd een maximum van acht uitkomstmaten gehanteerd. De werkgroep waardeerde deze uitkomstmaten volgens hun relatieve belang bij de besluitvorming rondom aanbevelingen, als cruciaal (kritiek voor de besluitvorming), belangrijk (maar niet cruciaal) en onbelangrijk. Tevens definieerde de werkgroep tenminste voor de cruciale uitkomstmaten welke verschillen zij klinisch (patiënt) relevant vonden.
Methode literatuursamenvatting
Een uitgebreide beschrijving van de strategie voor zoeken en selecteren van literatuur is te vinden onder ‘Zoeken en selecteren’ onder Onderbouwing. Indien mogelijk werd de data uit verschillende studies gepoold in een random-effects model. Review Manager 5.4 werd gebruikt voor de statistische analyses. De beoordeling van de kracht van het wetenschappelijke bewijs wordt hieronder toegelicht.
Beoordelen van de kracht van het wetenschappelijke bewijs
De kracht van het wetenschappelijke bewijs werd bepaald volgens de GRADE-methode. GRADE staat voor ‘Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation’ (zie http://www.gradeworkinggroup.org/). De basisprincipes van de GRADE-methodiek zijn: het benoemen en prioriteren van de klinisch (patiënt) relevante uitkomstmaten, een systematische review per uitkomstmaat, en een beoordeling van de bewijskracht per uitkomstmaat op basis van de acht GRADE-domeinen (domeinen voor downgraden: risk of bias, inconsistentie, indirectheid, imprecisie, en publicatiebias; domeinen voor upgraden: dosis-effect relatie, groot effect, en residuele plausibele confounding).
GRADE onderscheidt vier gradaties voor de kwaliteit van het wetenschappelijk bewijs: hoog, redelijk, laag en zeer laag. Deze gradaties verwijzen naar de mate van zekerheid die er bestaat over de literatuurconclusie, in het bijzonder de mate van zekerheid dat de literatuurconclusie de aanbeveling adequaat ondersteunt (Schünemann, 2013; Hultcrantz, 2017).
|
GRADE |
Definitie |
|
Hoog |
|
|
Redelijk |
|
|
Laag |
|
|
Zeer laag |
|
Bij het beoordelen (graderen) van de kracht van het wetenschappelijk bewijs in richtlijnen volgens de GRADE-methodiek spelen grenzen voor klinische besluitvorming een belangrijke rol (Hultcrantz, 2017). Dit zijn de grenzen die bij overschrijding aanleiding zouden geven tot een aanpassing van de aanbeveling. Om de grenzen voor klinische besluitvorming te bepalen moeten alle relevante uitkomstmaten en overwegingen worden meegewogen. De grenzen voor klinische besluitvorming zijn daarmee niet één op één vergelijkbaar met het minimaal klinisch relevant verschil (Minimal Clinically Important Difference, MCID). Met name in situaties waarin een interventie geen belangrijke nadelen heeft en de kosten relatief laag zijn, kan de grens voor klinische besluitvorming met betrekking tot de effectiviteit van de interventie bij een lagere waarde (dichter bij het nuleffect) liggen dan de MCID (Hultcrantz, 2017).
Overwegingen (van bewijs naar aanbeveling)
Om te komen tot een aanbeveling zijn naast (de kwaliteit van) het wetenschappelijke bewijs ook andere aspecten belangrijk en worden meegewogen, zoals aanvullende argumenten uit bijvoorbeeld de biomechanica of fysiologie, waarden en voorkeuren van patiënten, kosten (middelenbeslag), aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie. Deze aspecten zijn systematisch vermeld en beoordeeld (gewogen) onder het kopje ‘Overwegingen’ en kunnen (mede) gebaseerd zijn op expert opinion. Hierbij is gebruik gemaakt van een gestructureerd format gebaseerd op het evidence-to-decision framework van de internationale GRADE Working Group (Alonso-Coello, 2016a; Alonso-Coello 2016b). Dit evidence-to-decision framework is een integraal onderdeel van de GRADE methodiek.
Formuleren van aanbevelingen
De aanbevelingen geven antwoord op de uitgangsvraag en zijn gebaseerd op het beschikbare wetenschappelijke bewijs en de belangrijkste overwegingen, en een weging van de gunstige en ongunstige effecten van de relevante interventies. De kracht van het wetenschappelijk bewijs en het gewicht dat door de werkgroep wordt toegekend aan de overwegingen, bepalen samen de sterkte van de aanbeveling. Conform de GRADE-methodiek sluit een lage bewijskracht van conclusies in de systematische literatuuranalyse een sterke aanbeveling niet a priori uit, en zijn bij een hoge bewijskracht ook zwakke aanbevelingen mogelijk (Agoritsas, 2017; Neumann, 2016). De sterkte van de aanbeveling wordt altijd bepaald door weging van alle relevante argumenten tezamen. De werkgroep heeft bij elke aanbeveling opgenomen hoe zij tot de richting en sterkte van de aanbeveling zijn gekomen.
In de GRADE-methodiek wordt onderscheid gemaakt tussen sterke en zwakke (of conditionele) aanbevelingen. De sterkte van een aanbeveling verwijst naar de mate van zekerheid dat de voordelen van de interventie opwegen tegen de nadelen (of vice versa), gezien over het hele spectrum van patiënten waarvoor de aanbeveling is bedoeld. De sterkte van een aanbeveling heeft duidelijke implicaties voor patiënten, behandelaars en beleidsmakers (zie onderstaande tabel). Een aanbeveling is geen dictaat, zelfs een sterke aanbeveling gebaseerd op bewijs van hoge kwaliteit (GRADE gradering HOOG) zal niet altijd van toepassing zijn, onder alle mogelijke omstandigheden en voor elke individuele patiënt.
|
Implicaties van sterke en zwakke aanbevelingen voor verschillende richtlijngebruikers |
||
|
|
Sterke aanbeveling |
Zwakke (conditionele) aanbeveling |
|
Voor patiënten |
De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen en slechts een klein aantal niet. |
Een aanzienlijk deel van de patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen, maar veel patiënten ook niet. |
|
Voor behandelaars |
De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak moeten ontvangen. |
Er zijn meerdere geschikte interventies of aanpakken. De patiënt moet worden ondersteund bij de keuze voor de interventie of aanpak die het beste aansluit bij zijn of haar waarden en voorkeuren. |
|
Voor beleidsmakers |
De aanbevolen interventie of aanpak kan worden gezien als standaardbeleid. |
Beleidsbepaling vereist uitvoerige discussie met betrokkenheid van veel stakeholders. Er is een grotere kans op lokale beleidsverschillen. |
Organisatie van zorg
In de knelpuntenanalyse en bij de ontwikkeling van de richtlijnmodule is expliciet aandacht geweest voor de organisatie van zorg: alle aspecten die randvoorwaardelijk zijn voor het verlenen van zorg (zoals coördinatie, communicatie, (financiële) middelen, mankracht en infrastructuur). Randvoorwaarden die relevant zijn voor het beantwoorden van deze specifieke uitgangsvraag zijn genoemd bij de overwegingen. Meer algemene, overkoepelende, of bijkomende aspecten van de organisatie van zorg worden behandeld in de module Organisatie van zorg.
Commentaar- en autorisatiefase
De conceptrichtlijnmodule werd aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt) organisaties voorgelegd ter commentaar. De commentaren werden verzameld en besproken met de werkgroep. Naar aanleiding van de commentaren werd de conceptrichtlijnmodule aangepast en definitief vastgesteld door de werkgroep. De definitieve richtlijnmodule werd aan de deelnemende (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt) organisaties voorgelegd voor autorisatie en door hen geautoriseerd dan wel geaccordeerd.
Literatuur
Agoritsas T, Merglen A, Heen AF, Kristiansen A, Neumann I, Brito JP, Brignardello-Petersen R, Alexander PE, Rind DM, Vandvik PO, Guyatt GH. UpToDate adherence to GRADE criteria for strong recommendations: an analytical survey. BMJ Open. 2017 Nov 16;7(11):e018593. doi: 10.1136/bmjopen-2017-018593. PubMed PMID: 29150475; PubMed Central PMCID: PMC5701989.
Alonso-Coello P, Schünemann HJ, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Rada G, Rosenbaum S, Morelli A, Guyatt GH, Oxman AD; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 1: Introduction. BMJ. 2016 Jun 28;353:i2016. doi: 10.1136/bmj.i2016. PubMed PMID: 27353417.
Alonso-Coello P, Oxman AD, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Vandvik PO, Meerpohl J, Guyatt GH, Schünemann HJ; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 2: Clinical practice guidelines. BMJ. 2016 Jun 30;353:i2089. doi: 10.1136/bmj.i2089. PubMed PMID: 27365494.
Brouwers MC, Kho ME, Browman GP, Burgers JS, Cluzeau F, Feder G, Fervers B, Graham ID, Grimshaw J, Hanna SE, Littlejohns P, Makarski J, Zitzelsberger L; AGREE Next Steps Consortium. AGREE II: advancing guideline development, reporting and evaluation in health care. CMAJ. 2010 Dec 14;182(18):E839-42. doi: 10.1503/cmaj.090449. Epub 2010 Jul 5. Review. PubMed PMID: 20603348; PubMed Central PMCID: PMC3001530.
Hultcrantz M, Rind D, Akl EA, Treweek S, Mustafa RA, Iorio A, Alper BS, Meerpohl JJ, Murad MH, Ansari MT, Katikireddi SV, Östlund P, Tranæus S, Christensen R, Gartlehner G, Brozek J, Izcovich A, Schünemann H, Guyatt G. The GRADE Working Group clarifies the construct of certainty of evidence. J Clin Epidemiol. 2017 Jul;87:4-13. doi: 10.1016/j.jclinepi.2017.05.006. Epub 2017 May 18. PubMed PMID: 28529184; PubMed Central PMCID: PMC6542664.
Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 (2012). Adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwalitieit. http://richtlijnendatabase.nl/over_deze_site/over_richtlijnontwikkeling.html.
Neumann I, Santesso N, Akl EA, Rind DM, Vandvik PO, Alonso-Coello P, Agoritsas T, Mustafa RA, Alexander PE, Schünemann H, Guyatt GH. A guide for health professionals to interpret and use recommendations in guidelines developed with the GRADE approach. J Clin Epidemiol. 2016 Apr;72:45-55. doi: 10.1016/j.jclinepi.2015.11.017. Epub 2016 Jan 6. Review. PubMed PMID: 26772609.
Schünemann H, Brożek J, Guyatt G, et al. GRADE handbook for grading quality of evidence and strength of recommendations. Updated October 2013. The GRADE Working Group, 2013. Available from http://gdt.guidelinedevelopment.org/central_prod/_design/client/handbook/handbook.html.
Zoekverantwoording
In de databases Embase en Ovid/Medline is op 26-5-2023 met relevante zoektermen gezocht vanaf 1995 naar systematische reviews en observationele studies over de plaats van X-thorax als aanvullend onderzoek bij patiënten met de diagnose astma. De literatuurzoekactie leverde 620 unieke treffers op.
Zoekstrategie
Embase
|
No. |
Query |
Results |
|
#12 |
#7 AND (#9 OR #10) NOT #11 OBS |
461 |
|
#11 |
#7 AND #8 SR |
129 |
|
#10 |
'case control study'/de OR 'comparative study'/exp OR 'control group'/de OR 'controlled study'/de OR 'controlled clinical trial'/de OR 'crossover procedure'/de OR 'double blind procedure'/de OR 'phase 2 clinical trial'/de OR 'phase 3 clinical trial'/de OR 'phase 4 clinical trial'/de OR 'pretest posttest design'/de OR 'pretest posttest control group design'/de OR 'quasi experimental study'/de OR 'single blind procedure'/de OR 'triple blind procedure'/de OR (((control OR controlled) NEAR/6 trial):ti,ab,kw) OR (((control OR controlled) NEAR/6 (study OR studies)):ti,ab,kw) OR (((control OR controlled) NEAR/1 active):ti,ab,kw) OR 'open label*':ti,ab,kw OR (((double OR two OR three OR multi OR trial) NEAR/1 (arm OR arms)):ti,ab,kw) OR ((allocat* NEAR/10 (arm OR arms)):ti,ab,kw) OR placebo*:ti,ab,kw OR 'sham-control*':ti,ab,kw OR (((single OR double OR triple OR assessor) NEAR/1 (blind* OR masked)):ti,ab,kw) OR nonrandom*:ti,ab,kw OR 'non-random*':ti,ab,kw OR 'quasi-experiment*':ti,ab,kw OR crossover:ti,ab,kw OR 'cross over':ti,ab,kw OR 'parallel group*':ti,ab,kw OR 'factorial trial':ti,ab,kw OR ((phase NEAR/5 (study OR trial)):ti,ab,kw) OR ((case* NEAR/6 (matched OR control*)):ti,ab,kw) OR ((match* NEAR/6 (pair OR pairs OR cohort* OR control* OR group* OR healthy OR age OR sex OR gender OR patient* OR subject* OR participant*)):ti,ab,kw) OR ((propensity NEAR/6 (scor* OR match*)):ti,ab,kw) OR versus:ti OR vs:ti OR compar*:ti OR ((compar* NEAR/1 study):ti,ab,kw) OR (('major clinical study'/de OR 'clinical study'/de OR 'cohort analysis'/de OR 'observational study'/de OR 'cross-sectional study'/de OR 'multicenter study'/de OR 'correlational study'/de OR 'follow up'/de OR cohort*:ti,ab,kw OR 'follow up':ti,ab,kw OR followup:ti,ab,kw OR longitudinal*:ti,ab,kw OR prospective*:ti,ab,kw OR retrospective*:ti,ab,kw OR observational*:ti,ab,kw OR 'cross sectional*':ti,ab,kw OR cross?ectional*:ti,ab,kw OR multicent*:ti,ab,kw OR 'multi-cent*':ti,ab,kw OR consecutive*:ti,ab,kw) AND (group:ti,ab,kw OR groups:ti,ab,kw OR subgroup*:ti,ab,kw OR versus:ti,ab,kw OR vs:ti,ab,kw OR compar*:ti,ab,kw OR 'odds ratio*':ab OR 'relative odds':ab OR 'risk ratio*':ab OR 'relative risk*':ab OR 'rate ratio':ab OR aor:ab OR arr:ab OR rrr:ab OR ((('or' OR 'rr') NEAR/6 ci):ab))) |
14107585 |
|
#9 |
'major clinical study'/de OR 'clinical study'/de OR 'case control study'/de OR 'family study'/de OR 'longitudinal study'/de OR 'retrospective study'/de OR 'prospective study'/de OR 'comparative study'/de OR 'cohort analysis'/de OR ((cohort NEAR/1 (study OR studies)):ab,ti) OR (('case control' NEAR/1 (study OR studies)):ab,ti) OR (('follow up' NEAR/1 (study OR studies)):ab,ti) OR (observational NEAR/1 (study OR studies)) OR ((epidemiologic NEAR/1 (study OR studies)):ab,ti) OR (('cross sectional' NEAR/1 (study OR studies)):ab,ti) |
7653549 |
|
#8 |
'meta analysis'/exp OR 'meta analysis (topic)'/exp OR metaanaly*:ti,ab OR 'meta analy*':ti,ab OR metanaly*:ti,ab OR 'systematic review'/de OR 'cochrane database of systematic reviews'/jt OR prisma:ti,ab OR prospero:ti,ab OR (((systemati* OR scoping OR umbrella OR 'structured literature') NEAR/3 (review* OR overview*)):ti,ab) OR ((systemic* NEAR/1 review*):ti,ab) OR (((systemati* OR literature OR database* OR 'data base*') NEAR/10 search*):ti,ab) OR (((structured OR comprehensive* OR systemic*) NEAR/3 search*):ti,ab) OR (((literature NEAR/3 review*):ti,ab) AND (search*:ti,ab OR database*:ti,ab OR 'data base*':ti,ab)) OR (('data extraction':ti,ab OR 'data source*':ti,ab) AND 'study selection':ti,ab) OR ('search strategy':ti,ab AND 'selection criteria':ti,ab) OR ('data source*':ti,ab AND 'data synthesis':ti,ab) OR medline:ab OR pubmed:ab OR embase:ab OR cochrane:ab OR (((critical OR rapid) NEAR/2 (review* OR overview* OR synthes*)):ti) OR ((((critical* OR rapid*) NEAR/3 (review* OR overview* OR synthes*)):ab) AND (search*:ab OR database*:ab OR 'data base*':ab)) OR metasynthes*:ti,ab OR 'meta synthes*':ti,ab OR 'practice guideline'/exp |
1562643 |
|
#7 |
#6 AND [1995-2023]/py NOT ('conference abstract'/it OR 'editorial'/it OR 'letter'/it OR 'note'/it) NOT (('animal'/exp OR 'animal experiment'/exp OR 'animal model'/exp OR 'nonhuman'/exp) NOT 'human'/exp) |
1357 |
|
#6 |
#5 NOT (('adolescent'/exp OR 'child'/exp OR adolescent*:ti,ab,kw OR child*:ti,ab,kw OR schoolchild*:ti,ab,kw OR infant*:ti,ab,kw OR girl*:ti,ab,kw OR boy*:ti,ab,kw OR teen:ti,ab,kw OR teens:ti,ab,kw OR teenager*:ti,ab,kw OR youth*:ti,ab,kw OR pediatr*:ti,ab,kw OR paediatr*:ti,ab,kw OR puber*:ti,ab,kw) NOT ('adult'/exp OR 'aged'/exp OR 'middle aged'/exp OR adult*:ti,ab,kw OR man:ti,ab,kw OR men:ti,ab,kw OR woman:ti,ab,kw OR women:ti,ab,kw)) |
2849 |
|
#5 |
#3 AND #4 |
3728 |
|
#4 |
'sensitivity and specificity'/de OR sensitiv*:ab,ti OR specific*:ab,ti OR predict*:ab,ti OR 'roc curve':ab,ti OR 'receiver operator':ab,ti OR 'receiver operators':ab,ti OR likelihood:ab,ti OR 'diagnostic error'/exp OR 'diagnostic accuracy'/exp OR 'diagnostic test accuracy study'/exp OR 'inter observer':ab,ti OR 'intra observer':ab,ti OR interobserver:ab,ti OR intraobserver:ab,ti OR validity:ab,ti OR kappa:ab,ti OR reliability:ab,ti OR reproducibility:ab,ti OR ((test NEAR/2 're-test'):ab,ti) OR ((test NEAR/2 'retest'):ab,ti) OR 'reproducibility'/exp OR accuracy:ab,ti OR 'differential diagnosis'/exp OR 'validation study'/de OR 'measurement precision'/exp OR 'diagnostic value'/exp OR 'reliability'/exp OR 'predictive value'/exp OR ppv:ti,ab,kw OR npv:ti,ab,kw |
9793948 |
|
#3 |
#1 AND #2 |
12939 |
|
#2 |
'asthma'/exp OR asthma*:ti,ab,kw OR wheez*:ti,ab,kw |
362120 |
|
#1 |
'thorax radiography'/exp OR (((chest OR thorax) NEAR/3 (x OR xray* OR radio* OR roentgen*)):ti,ab,kw) |
263622 |
Ovid/Medline
|
# |
Searches |
Results |
|
14 |
13 not 12 OBS |
92 |
|
13 |
8 and (11 or 12) |
99 |
|
12 |
8 and 9 SR |
7 |
|
11 |
Case-control Studies/ or clinical trial, phase ii/ or clinical trial, phase iii/ or clinical trial, phase iv/ or comparative study/ or control groups/ or controlled before-after studies/ or controlled clinical trial/ or double-blind method/ or historically controlled study/ or matched-pair analysis/ or single-blind method/ or (((control or controlled) adj6 (study or studies or trial)) or (compar* adj (study or studies)) or ((control or controlled) adj1 active) or "open label*" or ((double or two or three or multi or trial) adj (arm or arms)) or (allocat* adj10 (arm or arms)) or placebo* or "sham-control*" or ((single or double or triple or assessor) adj1 (blind* or masked)) or nonrandom* or "non-random*" or "quasi-experiment*" or "parallel group*" or "factorial trial" or "pretest posttest" or (phase adj5 (study or trial)) or (case* adj6 (matched or control*)) or (match* adj6 (pair or pairs or cohort* or control* or group* or healthy or age or sex or gender or patient* or subject* or participant*)) or (propensity adj6 (scor* or match*))).ti,ab,kf. or (confounding adj6 adjust*).ti,ab. or (versus or vs or compar*).ti. or ((exp cohort studies/ or epidemiologic studies/ or multicenter study/ or observational study/ or seroepidemiologic studies/ or (cohort* or 'follow up' or followup or longitudinal* or prospective* or retrospective* or observational* or multicent* or 'multi-cent*' or consecutive*).ti,ab,kf.) and ((group or groups or subgroup* or versus or vs or compar*).ti,ab,kf. or ('odds ratio*' or 'relative odds' or 'risk ratio*' or 'relative risk*' or aor or arr or rrr).ab. or (("OR" or "RR") adj6 CI).ab.)) |
5429981 |
|
10 |
Epidemiologic studies/ or case control studies/ or exp cohort studies/ or Controlled Before-After Studies/ or Case control.tw. or cohort.tw. or Cohort analy$.tw. or (Follow up adj (study or studies)).tw. or (observational adj (study or studies)).tw. or Longitudinal.tw. or Retrospective*.tw. or prospective*.tw. or consecutive*.tw. or Cross sectional.tw. or Cross-sectional studies/ or historically controlled study/ or interrupted time series analysis/ [Onder exp cohort studies vallen ook longitudinale, prospectieve en retrospectieve studies] |
4444957 |
|
9 |
meta-analysis/ or meta-analysis as topic/ or (metaanaly* or meta-analy* or metanaly*).ti,ab,kf. or systematic review/ or cochrane.jw. or (prisma or prospero).ti,ab,kf. or ((systemati* or scoping or umbrella or "structured literature") adj3 (review* or overview*)).ti,ab,kf. or (systemic* adj1 review*).ti,ab,kf. or ((systemati* or literature or database* or data-base*) adj10 search*).ti,ab,kf. or ((structured or comprehensive* or systemic*) adj3 search*).ti,ab,kf. or ((literature adj3 review*) and (search* or database* or data-base*)).ti,ab,kf. or (("data extraction" or "data source*") and "study selection").ti,ab,kf. or ("search strategy" and "selection criteria").ti,ab,kf. or ("data source*" and "data synthesis").ti,ab,kf. or (medline or pubmed or embase or cochrane).ab. or ((critical or rapid) adj2 (review* or overview* or synthes*)).ti. or (((critical* or rapid*) adj3 (review* or overview* or synthes*)) and (search* or database* or data-base*)).ab. or (metasynthes* or meta-synthes*).ti,ab,kf. |
669837 |
|
8 |
6 and 7 |
461 |
|
7 |
exp "Sensitivity and Specificity"/ or (Sensitiv* or Specific*).ti,ab. or (predict* or ROC-curve or receiver-operator*).ti,ab. or (likelihood or LR*).ti,ab. or exp Diagnostic Errors/ or (inter-observer or intra-observer or interobserver or intraobserver or validity or kappa or reliability).ti,ab. or reproducibility.ti,ab. or (test adj2 (re-test or retest)).ti,ab. or "Reproducibility of Results"/ or accuracy.ti,ab. or Diagnosis, Differential/ or Validation Study/ |
7834687 |
|
6 |
5 not ((exp animals/ or exp models, animal/) not humans/) not (letter/ or comment/ or editorial/) |
1171 |
|
5 |
limit 4 to yr="1995 -Current" |
1208 |
|
4 |
3 not ((Adolescent/ or Child/ or Infant/ or adolescen*.ti,ab,kf. or child*.ti,ab,kf. or schoolchild*.ti,ab,kf. or infant*.ti,ab,kf. or girl*.ti,ab,kf. or boy*.ti,ab,kf. or teen.ti,ab,kf. or teens.ti,ab,kf. or teenager*.ti,ab,kf. or youth*.ti,ab,kf. or pediatr*.ti,ab,kf. or paediatr*.ti,ab,kf. or puber*.ti,ab,kf.) not (Adult/ or adult*.ti,ab,kf. or man.ti,ab,kf. or men.ti,ab,kf. or woman.ti,ab,kf. or women.ti,ab,kf.)) |
1684 |
|
3 |
1 and 2 |
2446 |
|
2 |
exp Radiography, Thoracic/ or ((chest or thorax) adj3 (x or xray* or radio* or roentgen*)).ti,ab,kf. |
88665 |
|
1 |
exp Asthma/ or asthma*.ti,ab,kf. or wheez*.ti,ab,kf. |
206350 |