Terug naar zoekresultaten

Tuberculose en HIV

Volgen
Initiatief: CPT Aantal modules: 30
Bijlagen
Download richtlijn

Startpagina - Tuberculose en HIV

Beoordeeld: 13-03-2020

Waar gaat deze richtlijn over?

Deze richtlijn richt zich op wat volgens de huidige maatstaven de beste zorg is voor screening en behandeling van gecombineerde tuberculose en hiv. In de richtlijn komen de volgende onderwerpen aan de orde:

  • Diagnostiek en behandeling latente tuberculose infectie (LTBI) bij hiv-geïnfecteerde personen
    • Welke met hiv-geïnfecteerde personen moeten worden getest op LTBI, en welke test kan worden gebruikt?
    • Keuzemogelijkheden voor preventieve behandeling van een tuberculose infectie.
    • Indicatie voor eventuele primaire profylaxe
  • Diagnostiek van actieve tuberculose bij personen met HIV
    • Aandachtspunten voor de atypische presentatie van tuberculose
    • Belang van het uitsluiten van non-tuberculeuze mycobacteriën (NTM).
  • Testen van tuberculosepatiënten op hiv
    • Beleid en uitleg voor het testen van tuberculosepatiënten op hiv
  • Behandeling van een gecombineerde infectie met hiv en tuberculose
    • Keuze van de tbc-medicatie, eventuele aanpassingen in de dosis en de duur van behandeling
    • Tijdstip van start en de keuze van ART
    • Beleid tav mogelijke geneesmiddelen interacties
    • behandeling en preventie van het immuun reconstitutie inflammatoir syndroom (IRIS)
  • Infectiepreventiemaatregelen bij (verdenking op) besmettelijke tuberculose in het ziekenhuis
    • Beleid voor de diagnostiek voor het vaststellen van besmettelijkheid en het opheffen van isolatiemaatregelen
  • Organisatie van het tuberculose-contactonderzoek bij hiv-geïnfecteerde patiënten
    • Aandacht voor de taakverdeling tussen GGD en HIV behandelaren m.b.t. de indicatiestelling en uitvoering van het contactonderzoek
  • Verpleegkundige begeleiding van tuberculosepatiënten met een hiv-infectie
    • Aandacht voor het bevorderen van de therapietrouw
    • Samenwerking tussen behandelcentra voor hiv en tuberculose
  • Hiv-testen bij BCG-vaccinatie
    • Beleid m.b.t. het screenen op hiv bij kinderen die in aanmerking komen voor tuberculosevaccinatie

 

Wijzigingen in bestaande aanbevelingen

  • Gezien de zeldzaamheid van tbc-hiv-co-infectie wordt aangeraden alle gevallen te overleggen met een expert op het gebied van hiv en tbc uit één van de landelijke expertisecentra voor volwassenen en/of kinderen.
  • Advies voor het testen op latente tbc-infectie (LTBI) met zowel de tuberculinehuidtest (THT) als een Interferon Gamma Release Assay (IGRA) wordt nu alleen gebaseerd op het CD4 aantal en niet langer op een hoge voorafkans op LTBI.
  • Bij de behandeling van tuberculose patiënten met een hiv-infectie wordt een intermitterende behandeling van drie keer per week tijdens de continueringsfase niet langer geadviseerd.
  • Tijdstip start ART: voor patiënten met een CD4-cel aantal > 50/mm3 is het advies nu om te starten binnen 8 weken na aanvang tbc-behandeling; advies bij CD4-cel aantal < 50/ mm3 blijft 2 weken.
  • Eerste keus ART bij gebruik van rifampicine is niet langer een regime met efavirenz maar dolutegravir (of raltegravir als alternatieve integrase remmer) in combinatie met 2 nucleoside/nucleotide analogen.
  • Vaststellen besmettelijkheid is aangepast conform de WIP-richtlijn Ziekenhuizen, Tuberculose; naast directe microscopie kan dit nu ook worden vastgesteld door moleculair onderzoek (Nucleïnezuur Amplificatie Test M. tuberculosis-complex) van drie sputummonsters, waarvan minimaal één ochtendmonster.

 

Nieuwe aanbevelingen/toevoegingen

  • Voor personen met hiv die reizen naar landen waar tuberculose endemisch is, geldt conform het reisadvies de LTBI-test te herhalen na een verblijf ≥ één maand.
  • Bij tbc -patiënten < 12 jaar die in Nederland geboren zijn en die gevonden zijn tijdens een contactonderzoek hoeft geen hiv-test meer te worden aangeboden.
  • Duur van de tbc-behandeling blijft standaard 6 maanden maar kan worden verlengd naar 9 maanden bij uitgebreide cavernes aan het begin van de behandeling of bij een positieve sputumkweek na twee maanden behandeling en ook wanneer de patiënt om een of andere reden niet met ART behandeld wordt.
  • Er wordt geadviseerd ten minste eenmalig bloedspiegels na inname van tuberculostatica te meten, en zo nodig de dosering aan te passen.
  • Bij tuberculeuze meningitis dient te worden overlegd over geïntensiveerde antibiotische behandeling.
  • Er wordt geadviseerd éénmalig een dalspiegel dolutegravir/raltegravir/efavirenz te bepalen, ten minste 1 week na start van rifampicine.
  • Plasma HIV-RNA dient bij aanvang en ten minste éénmalig tijdens de tbc-behandeling te worden gecontroleerd.
  • Bij patiënten met een hoog risico op IRIS (CD4 <100/mm3, uitgebreide of extrapulmonale tuberculose en hoge HIV-RNA load) kan preventieve behandeling met 30-50 mg prednison worden overwogen.
  • Wat betreft de verpleegkundige begeleiding wordt het aanstellen van een tuberculose verpleegkundige van de GGD als casemanager als best practice beschouwd.

 

Voor wie is deze richtlijn bedoeld?

Deze richtlijn is bestemd voor alle zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten die zijn besmet met tuberculose en hiv.

 

Voor patiënten

Tuberculose is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie. De meest voorkomende vorm is longtuberculose. De bacterie kan ook ernstige ziekte veroorzaken op andere plaatsen in het lichaam. Bij niet of niet goed behandelen kan de ziekte dodelijk zijn.

Hiv is een virus dat het menselijke afweersysteem afbreekt. Een hiv-infectie is goed te behandelen. Hoe eerder je weet dat je het hebt opgelopen, hoe beter. Zonder behandeling met hiv-remmers krijgt iemand met hiv uiteindelijk aids. 

 

Mensen met een hiv-infectie hebben meer kans om ziek te worden van tuberculose na een besmetting dan niet met hiv-geïnfecteerde mensen.

In deze richtlijn wordt besproken welke met hiv-geïnfecteerde mensen moeten worden getest op tuberculose om een besmetting (infectie) op te sporen, zodat ze preventief behandeld kunnen worden om te voorkomen dat ze ziek worden. Daarnaast wordt het beleid voor onderzoek naar tuberculose en de behandeling van tuberculose bij met hiv-geïnfecteerde mensen besproken met uitleg over de duur van de behandeling, mogelijke interacties tussen de geneesmiddelen en eventuele aanpassingen in de dosering. Er is ook aandacht voor de begeleiding en ondersteuning van de verpleegkundige voor tuberculosepatiënten die met hiv-geïnfecteerd zijn en de samenwerking tussen de afdeling tuberculosebestrijding van de GGD en hiv-behandelcentrum.

 

Meer informatie over hiv is te vinden op Thuisarts:

http://www.thuisarts.nl/hiv/ik-heb-hiv

 

Meer informatie over tuberculose is te vinden op de website van het RIVM: 

http://www.rivm.nl/Onderwerpen/T/Tuberculose

 

Meer informatie over het verband tussen tuberculose en HIV is te vinden in de deze folder:

Patiëntenfolder ‘Het verband tussen tuberculose en HIV’

Onderbouwing

  1. 1 - British HIV Association guidelines for the management of tuberculosis in adults living with HIV 2018 (2019 interim update).
  2. 2 - Ellis PK, Martin WJ, Dodd PJ. CD4 count and tuberculosis risk in HIV-positive adults not on ART: a systematic review and meta-analysis. PeerJ [Internet]. 2017 Dec 14 [cited 2019 Aug 11];5. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5733368/
  3. 3 - Lodi S, del Amo J, d’Arminio Monforte A, Abgrall S, Sabin C, Morrison C, et al. Risk of tuberculosis following HIV seroconversion in high-income countries. Thorax. 2013 Mar;68(3):207–13.
  4. 4 - Akolo C, Adetifa I, Shepperd S, Volmink J. Treatment of latent tuberculosis infection in HIV infected persons. Cochrane Database Syst Rev. 2010;(1):CD000171.
  5. 5 - Norrby M, Wannheden C, Ekström AM, Berggren I, Lindquist L. Incidence of tuberculosis and the need of prophylactic treatment in persons living with HIV in Stockholm during the era of anti-retroviral therapy 1996-2013. Infect Dis (Lond). 2018 Dec;50(11–12):807–16.
  6. 6 - Elzi L, Schlegel M, Weber R, Hirschel B, Cavassini M, Schmid P, et al. Reducing tuberculosis incidence by tuberculin skin testing, preventive treatment, and antiretroviral therapy in an area of low tuberculosis transmission. Clin Infect Dis. 2007 Jan 1;44(1):94–102.
  7. 7 - Martínez-Pino I, Sambeat MA, Lacalle-Remigio JR, Domingo P, VACH Cohort Study Group. Incidence of tuberculosis in HIV-infected patients in Spain: the impact of treatment for LTBI. Int J Tuberc Lung Dis. 2013 Dec;17(12):1545–51.
  8. 8 - Group TTA 12136 S. A Trial of Early Antiretrovirals and Isoniazid Preventive Therapy in Africa [Internet]. http://dx.doi.org/10.1056/NEJMoa1507198. 2015 [cited 2019 Aug 11]. Available from: https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa1507198?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org&rfr_dat=cr_pub%3Dwww.ncbi.nlm.nih.gov
  9. 9 - Cattamanchi A, Smith R, Steingart KR, Metcalfe JZ, Date A, Coleman C, Marston BJ, Huang L, Hopewell PC, Pai M. Interferon-gamma release assays for the diagnosis of latent tuberculosis infection in HIV-infected individuals: a systematic review and meta-analysis. J Acquir Immune Defic Syndr. 2011 Mar 1;56(3):230-8. doi: 10.1097/QAI.0b013e31820b07ab. Review. PubMed PMID: 21239993; PubMed Central PMCID: PMC3383328.
  10. 10 - Panel on Opportunistic Infections in Adults and Adolescents with HIV. Guidelines for the prevention and treatment of opportunistic infections in adults and adolescents with HIV: recommendations from the Centers for Disease Control and Prevention, the National Institutes of Health, and the HIV Medicine Association of the Infectious Diseases Society of America. Available at http://aidsinfo.nih.gov/contentfiles/lvguidelines/adult_oi.pdf.
  11. 11 - Kerkhoff AD, Gupta A, Samandari T, Lawn SD. The proportions of people living with HIV in low and middle-income countries who test tuberculin skin test positive using either a 5 mm or a 10 mm cut-off: a systematic review. BMC Infect Dis. 2013 Dec;13(1):307.
  12. 12 - Martinson NA, Barnes GL, Moulton LH, Msandiwa R, Hausler H, Ram M, et al. New regimens to prevent tuberculosis in adults with HIV infection. N Engl J Med. 2011;365:11–20.
  13. 13 - Latent tuberculosis infection. Updated and consolidated guidelines for programmatic management. Geneva: World Health Organization; 2018. Report No.: WHO/CDS/TB/2018.4.
  14. 14 - Stagg HR, Zenner D, Harris RJ, Muñoz L, Lipman MC, Abubakar I. Treatment of Latent Tuberculosis Infection: A Network Meta-analysis. Ann Intern Med. 2014 Aug 12;
  15. 15 - CPT-richtlijn Behandeling latente tuberculose-infectie. Den Haag: KNCV Tuberculosefonds; 2015.
  16. 16 - CPT-richtlijn Tuberculose-HIV [Internet]. Den Haag: KNCV Tuberculosefonds; 2016. Available from: https://www.kncvtbc.org/kb/3-14-richtlijn-tuberculose-hiv/
  17. 17 - NVMM-richtlijn Mycobacteriële laboratoriumdiagnostiek. Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie; 2015.
  18. 18 - Bahr NC, Nuwagira E, Evans EE, Cresswell FV, Bystrom PV, Byamukama A, et al. Diagnostic accuracy of Xpert MTB/RIF Ultra for tuberculous meningitis in HIV-infected adults: a prospective cohort study. The Lancet Infectious Diseases. 2018 Jan;18(1):68–75.
  19. 19 - Compendium of WHO guidelines and associated standards: ensuring optimum delivery of the cascade of care for patients with tuberculosis. Geneva: World Health Organization; 2017. Report No.: WHO/HTM/TB/2017.13.
  20. 20 - Drain PK, Heichman KA, Wilson D. A new point-of-care test to diagnose tuberculosis. Lancet Infect Dis. 2019 May 30;
  21. 21 - Broger T, Sossen B, du Toit E, Kerkhoff AD, Schutz C, Ivanova Reipold E, et al. Novel lipoarabinomannan point-of-care tuberculosis test for people with HIV: a diagnostic accuracy study. Lancet Infect Dis. 2019 May 30;
  22. 22 - WHO policy on collaborative TB/HIV activities: guidelines for national programmes and other stakeholders. Geneva: World Health Organization; 2012. Report No.: WHO/HTM/TB/2012.1.
  23. 23 - NVALT-richtlijn Medicamenteuze behandeling van tuberculose. Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose; 2014.
  24. 24 - CPT-richtlijn Tuberculose-HIV. Commissie voor Praktische Tuberculosebestrijding, KNCV Tuberculosefonds; 2008.
  25. 25 - Tuberculose Kerncijfers Nederland 2018. Bilthoven: RIVM; 2019.
  26. 26 - Arnoldussen M, Schimmel H, Op de Coul E, van den Hof S, de Vries G. Tuberculosis patients with unknown HIV status in the Netherlands: analysing underreporting and lack of testing. Eur Respir J. 2017 Nov;50(5).
  27. 27 - Op de Coul EL, Hahné S, van Weert YW, Oomen P, Smit C, van der Ploeg KP, et al. Antenatal screening for HIV, hepatitis B and syphilis in the Netherlands is effective. BMC Infectious Diseases. 2011;11:185.
  28. 28 - van Sighem AI, Boender TS, Wit FHNM, Smit C, Matser A, Reiss P. Monitoring Report 2018. Human Immunodeficiency Virus (HIV) Infection in the Netherlands [Internet]. Amsterdam: Stichting HIV Monitoring; 2018. Available from: www.hiv-monitoring.nl
  29. 29 - Guidelines for the treatment of drug-susceptible tuberculosis and patient care: 2017 update. Geneve: World Health Organization; 2017. Report No.: WHO/HTM/TB/2017.05.
  30. 30 - WHO treatment guidelines for isoniazid-resistant tuberculosis: Supplement to the WHO treatment guidelines for drug-resistant tuberculosis. Geneva: World Health Organization; 2018. Report No.: WHO/CDS/TB/2018.7.
  31. 31 - WHO consolidated guidelines on drug-resistant tuberculosis treatment. World Health Organization; 2019.
  32. 32 - De Boer A, de Vries G. Nationaal Plan Tuberculosebestrijding 2011-2015. Inhoudelijke kaders. Bilthoven: RIVM; 2010.
  33. 33 - CPT-leidraad Preventie, diagnositek, behandeling en zorg rifampicine-resistente en multiresistente tuberculose: 2017 update. Den Haag: Commissie voor Praktische Tuberculosebestrijding, KNCV Tuberculosefonds; 2017.
  34. 34 - Meintjes G, Brust JCM, Nuttall J, Maartens G. Management of active tuberculosis in adults with HIV. The Lancet HIV. 2019 Jul;6(7):e463–74.
  35. 35 - Fiona V. Cresswell, Lindsey Te Brake, Rachel Atherton, Rovina Ruslami, Kelly E. Dooley, Rob Aarnoutse & Reinout Van Crevel (2019) Intensified antibiotic treatment of tuberculosis meningitis, Expert Review of Clinical Pharmacology, 12:3, 267-288, DOI: 10.1080/17512433.2019.1552831.
  36. 36 - Khan FA, Minion J, Pai M, Royce S, Burman W, Harries AD, et al. Treatment of active tuberculosis in HIV-coinfected patients: a systematic review and meta-analysis. Clin Infect Dis. 2010 May 1;50(9):1288–99.
  37. 37 - Nahid P, Dorman SE, Alipanah N, Barry PM, Brozek JL, Cattamanchi A, et al. Official American Thoracic Society/Centers for Disease Control and Prevention/Infectious Diseases Society of America Clinical Practice Guidelines: Treatment of Drug-Susceptible Tuberculosis. Clin Infect Dis. 2016 Aug 10;
  38. 38 - Sotgiu G, Nahid P, Loddenkemper R, Abubakar I, Miravitlles M, Migliori GB. The ERS-endorsed official ATS/CDC/IDSA clinical practice guidelines on treatment of drug-susceptible tuberculosis. European Respiratory Journal. 2016 Sep 1;ERJ-01356-2016.
  39. 39 - National Tuberculosis Control Plan 2016-2020. Towards elimination [Internet]. Bilthoven: RIVM; 2016. Available from: http://www.rivm.nl/en/Documents_and_publications/Scientific/Reports/2016/maart/National_Tuberculosis_Control_Plan_2016_2020_Towards_elimination
  40. 40 - Sekaggya-Wiltshire C, von Braun A, Lamorde M, Ledergerber B, Buzibye A, Henning L, Musaazi J, Gutteck U, Denti P, de Kock M, Jetter A, Byakika-Kibwika P, Eberhard N, Matovu J, Joloba M, Muller D, Manabe YC, Kamya MR, Corti N, Kambugu A, Castelnuovo B, Fehr JS. Delayed Sputum Culture Conversion in Tuberculosis-Human Immunodeficiency Virus-Coinfected Patients With Low Isoniazid and Rifampicin Concentrations. Clin Infect Dis. 2018 Aug 16;67(5):708-716. doi: 10.1093/cid/ciy179. PubMed PMID: 29514175; PubMed Central PMCID: PMC6094003.
  41. 41 - Alkabab Y, Keller S, Dodge D, Houpt E, Staley D, Heysell S. Early interventions for diabetes related tuberculosis associate with hastened sputum microbiological clearance in Virginia, USA. BMC Infect Dis. 2017 Feb 6;17(1):125. doi: 10.1186/s12879-017-2226-y. PubMed PMID: 28166721.
  42. 42 - Alsultan A, Peloquin CA. Therapeutic drug monitoring in the treatment of tuberculosis: an update. Drugs. 2014 Jun;74(8):839-54.
  43. 43 - Magis-Escurra C, Later-Nijland HM, Alffenaar JW, Broeders J, Burger DM, van Crevel R, Boeree MJ, Donders AR, van Altena R, van der Werf TS, Aarnoutse RE. Population pharmacokinetics and limited sampling strategy for first-line tuberculosis drugs and moxifloxacin. Int J Antimicrob Agents. 2014 Sep;44(3):229-34.
  44. 44 - van Beek SW, Ter Heine R, Keizer RJ, Magis-Escurra C, Aarnoutse RE, Svensson EM. Personalized Tuberculosis Treatment Through Model-Informed Dosing of Rifampicin. Clin Pharmacokinet. 2019 Jun;58(6):815-826.
  45. 45 - Uthman OA, Okwundu C, Gbenga K, Volmink J, Dowdy D, Zumla A, Nachega JB. Optimal Timing of Antiretroviral Therapy Initiation for HIV-Infected Adults With Newly Diagnosed Pulmonary Tuberculosis: A Systematic Review and Meta-analysis. Ann Intern Med. 2015 Jul 7;163(1):32-9. doi: 10.7326/M14-2979. Review. PubMed PMID: 26148280.
  46. 46 - Török ME, Yen NT, Chau TT, Mai NT, Phu NH, Mai PP, Dung NT, Chau NV, Bang ND, Tien NA, Minh NH, Hien NQ, Thai PV, Dong DT, Anh DT, Thoa NT, Hai NN, Lan NN, Lan NT, Quy HT, Dung NH, Hien TT, Chinh NT, Simmons CP, de Jong M, Wolbers M, Farrar JJ. Timing of initiation of antiretroviral therapy in human immunodeficiency virus (HIV)--associated tuberculous meningitis. Clin Infect Dis. 2011 Jun;52(11):1374-83. doi: 10.1093/cid/cir230. PubMed PMID: 21596680; PubMed Central PMCID: PMC4340579.
  47. 47 - Meintjes G, Wilkinson RJ, Morroni C, Pepper DJ, Rebe K, Rangaka MX, et al. Randomized placebo-controlled trial of prednisone for paradoxical tuberculosis-associated immune reconstitution inflammatory syndrome. AIDS. 2010 Sep 24;24(15):2381–90.
  48. 48 - Meintjes G, Stek C, Blumenthal L, Thienemann F, Schutz C, Buyze J, et al. Prednisone for the Prevention of Paradoxical Tuberculosis-Associated IRIS. New England Journal of Medicine. 2018 Nov 15;379(20):1915–25.
  49. 49 - WIP-richtlijn Ziekenhuizen. Tuberculose: preventie van aerogene besmetting. Werkgroep Infectie Preventie; 2016.
  50. 50 - CPT-richtlijn Tuberculose bron- en contactonderzoek. Den Haag: KNCV Tuberculosefonds; conceptversie augustus 2019.
  51. 51 - Jansen-Aaldring N, van de Berg S, van de Hof S. Patient support during treatment for active tuberculosis and for latent tuberculosis infection: Policies and practices in European low-incidence countries. Journal of Advanced Nursing.2018 Dec;74 (12): 2755-2765.
  52. 52 - National Institute for Health and Care Excellence NICE {NG33} Published date: January 2016 updated: September 2019.
  53. 53 - Wang Y, Collins C, Vergis M, Gerein N, Macq J. HIV/AIDS and TB: contextual issues and policy choice in programme relationships. Trop Med Int Health. 2007 Feb;12(2):183-94.
  54. 54 - Revised BCG vaccination guidelines for infants at risk for HIV infection. Wkly Epidemiol Rec. 2007 May 25;82(21):193–6.
  55. 55 - CPT-richtlijn Vaccinatie met bacillus Calmette-Guérin (BCG) tegen tuberculose. Den Haag: Commissie voor Praktische Tuberculosebestrijding, KNCV Tuberculosefonds; 2017.
  56. 56 - Hesseling AC, Rabie H, Marais BJ, Manders M, Lips M, Schaaf HS, et al. Bacille Calmette-Guerin vaccine-induced disease in HIV-infected and HIV-uninfected children. Clin Infect Dis. 2006;42:548–58.
  57. 57 - Hesseling AC, Marais BJ, Gie RP, Schaaf HS, Fine PEM, Godfrey-Faussett P, et al. The risk of disseminated Bacille Calmette-Guerin (BCG) disease in HIV-infected children. Vaccine. 2007 Jan 2;25(1):14–8.
Volgende:
Achtergrond en werkwijze