Startpagina - Schildkliercarcinoom
Aanleiding voor het herzien van de richtlijn
De richtlijn Schildkliercarcinoom dateerde uit 2015. Herziening was wenselijk gezien de nieuwe ontwikkelingen binnen de diagnostiek, behandeling en follow-up van patiënten met schildkliercarcinoom. In de huidige richtlijn worden nieuwe ontwikkelingen geïntroduceerd waaronder diagnostische toepassingen, zoals de moleculaire diagnostiek en de nieuwe TI- RADS-classificatie voor de echografische beoordelingen van schildkliernoduli voor meer persoonsgerichte zorg, de verandering van TNM en risico classificatie en nomenclatuur van schildkliertumoren met een minder agressief gedrag. Daarnaast worden nieuwe ontwikkelingen op het gebied van follow-up- en behandelinzichten met name met betrekking tot risico afhankelijke benadering en op het gebied van doelgerichte therapie besproken. Andere aspecten die meer onder de aandacht worden gebracht zijn veranderingen m.b.t. de organisatie van de zorg in Nederland met meer nadruk op zorgnetwerken. Een overzicht van de veranderingen is weergegeven in Tabel 1.
Waar gaat deze richtlijn over?
Deze richtlijn richt zich op wat volgens de huidige maatstaven de beste zorg is voor volwassen patiënten met (verdenking op) een goed gedifferentieerd schildkliercarcinoom die worden behandeld in de tweede (en derde) lijn. In de richtlijn komen de volgende onderwerpen aan de orde:
- Algemene inleiding (inclusief epidemiologie)
- Diagnostiek;
- Risicostratificatie;
- Pathologie;
- Behandeling;
- Follow-up;
- Behandeling recidief en afstandsmetastasen;
- TNM-classificatie;
- Randvoorwaarden (organisatie van zorg);
- Herstelzorg bij kanker.
Voor wie is deze richtlijn bedoeld?
De richtlijn wordt geschreven voor alle zorgverleners betrokken bij patiënten met (verdenking op) schildkliercarcinoom in de tweede lijn, zoals internist- endocrinologen, kno-artsen, internist-oncologen, nucleair geneeskundigen, chirurgen, pathologen, radiologen en radiotherapeuten, oncologieverpleegkundigen, verpleegkundig specialisten, diëtisten, laboratorium geneeskundigen en IKNL- medewerkers.
Voor patiënten
De richtlijn is van toepassing op alle volwassen patiënten (≥ 18 jaar) met een (mogelijk) gedifferentieerd (niet- medullair) schildkliercarcinoom.
Hoe is de richtlijn tot stand gekomen?
Het initiatief voor deze richtlijn is afkomstig van de Nederlandse Internisten Vereniging (NIV).
De richtlijn is opgesteld door een multidisciplinaire commissie met vertegenwoordigers vanuit de internisten, chirurgen, nucleair geneeskundigen, pathologen, radiologen, radiotherapeuten, laboratorium geneeskundigen, diëtisten en patiëntvertegenwoordigers.
Meer informatie over schildkliercarcinoom is ook te vinden op Thuisarts:
aanvullende informatie volgt
Meer informatie over schildkliercarcinoom is ook te vinden op de website van patiëntenorganisaties:
Tabel 1. Overzicht aanpassingen huidige richtlijn ten opzichte van vorige richtlijn.
|
Module |
Update middels |
Aanpassingen ten opzichte van vorige richtlijn |
|
Algemene inleiding |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. |
|
Diagnostiek – anamnese en lichamelijk onderzoek |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
De uitgangsvraag van deze module is aangepast. De term “palpabele nodus” is aangepast naar “klinisch manifeste nodus”. Deze aanpassing is bedoeld om meer duidelijkheid te geven over de situaties waarin aanvullende diagnostiek wordt aanbevolen en sluit beter aan op de praktijkervaring. Men moet vooral kennisnemen van de nieuwe definitie. Daarnaast zijn de overwegingen aangepast op basis van praktijkervaring. De aanbevelingen zijn inhoudelijk veranderd, in lijn met de andere aanpassingen. |
|
Diagnostiek – laboratoriumonderzoek |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
De uitgangsvraag van deze module is aangepast. Daarnaast zijn de overwegingen aangepast op basis van praktijkervaring. De aanbevelingen zijn inhoudelijk niet veranderd. Een toevoeging is terughoudendheid bij het verrichten van een cytologische punctie bij patiënten met een onderdrukt TSH bij een toxische nodus. |
|
Diagnostiek – beeldvormende technieken |
Systematische literatuuronderzoek, praktijkervaring en bekende literatuur |
De uitgangsvraag is aangepast. Daarnaast heeft er een systematisch literatuuronderzoek plaatsgevonden om de plaats van ACR TI-RADS in kaart te brengen.
De echografie van de nodus krijgt een belangrijke plek binnen de huidige richtlijn. Hoewel dit al grotendeels toegepast wordt in de praktijk, zijn een aantal maatregelen noodzakelijk voor een optimale implementatie van de aanbevelingen:
|
|
Risicostratificatie |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Op basis van bekende literatuur is de risicostratificatie aangepast, zie aanbeveling. De aangepaste aanbeveling dient verwerkt te worden in lokale en regionale protocollen. - Er worden nieuwe criteria gedefinieerd voor initiële risicostratificatie gericht op het inschatten van het risico op recidief. - Er worden nieuwe criteria gedefinieerd voor de uitgestelde risicostratificatie (‘herstadiëring’). Deze sluiten aan bij de primaire behandeling zoals uitgewerkt in de module Behandeling. |
|
Pathologie – cytologie |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
De meest recente Bethesda classificatie wordt gehanteerd (Ali, 2023). Daarnaast zijn de aanbevelingen specifieker en actiever geformuleerd. De inhoud wijkt enigszins af van de voormalige richtlijn (m.n. bij Bethesda III, IV, V) door meer opties te noemen voor de diagnostische aanpak of follow-up en sluit aan bij de de-escalatie van de chirurgische behandeling bij de laagrisico tumoren. Deze dient aangepast te worden in de lokale en regionale protocollen. |
|
Pathologie – histologie |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
De aanbeveling wijkt inhoudelijk niet af van het bestaande beleid. De vorm van de uniforme verslaglegging dient aangepast te worden in lokale en regionale protocollen. |
|
Pathologie – vriescoupe-onderzoek |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. Geen inhoudelijk aanpassingen. |
|
Pathologie – moleculaire diagnostiek |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbeveling is aangepast vanwege de nieuwe ontwikkelingen in het veld en praktijkervaring. Het aanbevolen beleid afhankelijk van de Bethesda classificatie is nu specifieker weergegeven en is nieuw. Deze sluit ook aan bij de module Pathologie - cytologie. Deze dient aangepast te worden in de lokale en regionale protocollen. |
|
Pathologie - protocollaire verslaglegging PALGA |
n.v.t. |
Geen inhoudelijke aanpassingen. Er wordt verwezen naar de meest recente documenten. |
|
Behandeling – chirurgische interventies - chirurgische behandeling (laag risico en ≤ 1 cm) |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbeveling is aangepast vanwege de nieuwe ontwikkelingen in het veld, praktijkervaring en de nieuwe risicostratificatie (/definities). Dit dient toegevoegd te worden in de lokale en regionale protocollen.
|
|
Behandeling – chirurgische interventies - chirurgische behandeling (laag risico en > 1 cm en ≤ 4 cm) |
Systematische literatuuronderzoek, praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbeveling is aangepast vanwege de nieuwe ontwikkelingen in het veld, praktijkervaring en de nieuwe risicostratificatie (/definities). Dit dient toegevoegd te worden in de lokale en regionale protocollen. Zo is voor de laag risico schildkliercarcinomen >1 en ≤ 4cm (zie ook risicostratificatie) de optie gegeven voor het de-escaleren van het operatieve beleid (zie ook Organisatie van zorg). De voorwaarden waaraan moet worden voldaan om een adequate gedeelde besluitvorming over een de-escalerend beleid te kunnen verrichten zijn gedefinieerd. Daarnaast worden handvatten gegeven voor de besluitvorming. |
|
Behandeling – Chirurgische interventies - chirurgische behandeling (intermediair en hoog risico) |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbeveling is aangepast vanwege de nieuwe ontwikkelingen in het veld, praktijkervaring en de nieuwe risicostratificatie (/definities). Dit dient toegevoegd te worden in de lokale en regionale protocollen.
De leeftijd van mannen met tumoren met extravasculaire groei waarbij een unilaterale electieve level IV dissectie te overwegen valt is aangepast van ‘ouder dan 45 jaar’ naar ‘ouder dan 55 jaar’ in lijn met de nieuwe AJCC stadiering (8-e editie). |
|
Behandeling – chirurgische interventies - peri-/postoperatieve zorg stembanden/bijschildklieren |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. Geen inhoudelijke aanpassingen. |
|
Behandeling – jodiumbehandeling |
Systematische literatuuronderzoek, praktijkervaring en bekende literatuur |
Het aanbevolen beleid is nieuw. Dit beleid wordt sporadisch al toegepast in enkele centra met veel expertise op het gebied van schildkliercarcinoom, maar deze ervaring dient breed gedragen te worden. Om in aanmerking te kunnen komen voor de-escalatie van de primaire behandeling zijn in de richtlijn een aantal voorwaarden gepresenteerd waaraan voldaan moet worden. Daar dient bij de implementatie ook aandacht aan gegeven te worden. Het chirurgisch beleid dient geharmoniseerd te worden met het beleid ten aanzien van diagnostiek, behandeling met radioactief jodium en de follow-up.
De aanbeveling dient toegevoegd te worden in de lokale en regionale protocollen. |
|
Behandeling – jodiumbeperkt dieet |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
De aanbeveling is aangepast en is explicieter beschreven, inclusief een streefwaarde voor de beperking van jodiuminname. Dit i.v.m. praktijk variatie, wat deels te maken heeft met de lage bewijslast van de aanbeveling waardoor het draagvlak voor de toepassing laag kan zijn in centra die dit beleid nog niet of op een andere manier uitvoeren. |
|
Link aangepast |
Niet beoordeeld en geüpdatet door de expertisegroep. Er is een nieuwe link toegevoegd die verwijst naar de herziene Leidraad behandeling schildkliercarcinoom op kinderleeftijd. |
|
|
Behandeling – aanvullende behandelmodaliteiten |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbevelingen zijn vernieuwd. In het bijzonder zijn de TSH-streefwaarden aangepast, met oog op het voorkomen van lange termijn complicaties van het langdurige TSH-suppressieve behandeling. Deze streefwaarden zijn ook geharmoniseerd met de risicostratificatie. Hoewel deze deels overeenkomen met de huidige praktijk, dienen deze landelijk geharmoniseerd te worden door meegenomen te worden in de lokale en regionale protocollen. |
|
Behandeling – uitwendige radiotherapie na ablatie |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
De uitgangsvraag is veranderd en de aanbevelingen is deels inhoudelijk aangepast. Zo is de leeftijdgrens bij de overweging tot aanvullende uitwendige radiotherapie veranderd van 45 jaar naar 60 jaar. |
|
Follow-up –thyreoglobuline bepaling |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbevelingen wijken inhoudelijk niet af van het bestaande beleid. Het follow-up beleid dient afgestemd te worden met het beleid ten aanzien van diagnostiek, chirurgische behandeling en evt. behandeling met radioactief jodium. |
|
Follow-up – beeldvormende technieken en handvat follow-up |
Systematische literatuuronderzoek, praktijkervaring en bekende literatuur |
Het aanbevolen beleid is nieuw. Dit beleid wordt echter al toegepast in veel centra met expertise op het gebied van schildkliercarcinoom, maar kent ook praktijkvariatie. De ervaring dient breed gedragen te worden. Het follow-up beleid dient geharmoniseerd te worden met het beleid ten aanzien van diagnostiek, chirurgische behandeling en behandeling met radioactief jodium. |
|
Behandeling recidief en metastasen op afstand – locoregionale recidief behandeling |
Praktijkervaring en bekende literatuur. |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbevelingen wijken inhoudelijk niet af van het bestaande beleid. |
|
Behandeling recidief en metastasen op afstand – behandeling bij afstandsmetastasen |
Praktijkervaring en bekende literatuur. |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbevelingen wijken inhoudelijk niet af van het bestaande beleid. |
|
Behandeling recidief en metastasen op afstand – aanvullende behandelmodaliteiten |
Systematische literatuuronderzoek, praktijkervaring en bekende literatuur |
De uitgangsvraag is gespecificeerd en de aanbevelingen zijn (deels) aangepast. Het aanbevolen beleid is niet geheel nieuw. Dit wordt al toegepast in veel centra met expertise op het gebied van schildkliercarcinoom. Gezien de ontwikkelingen in het veld is het van belang dat de geldigheid tijdig wordt geëvalueerd. |
|
TNM-classificatie |
Link aangepast. |
Er wordt nu verwezen naar de meest recente versie van de TNM-classificatie. |
|
Organisatie van zorg – voor de diagnose |
Praktijkervaring |
Er zijn geen inhoudelijke aanpassingen in deze module. Wel is de module opgesplitst in drie delen (voor de diagnose, na de diagnose, en overige aspecten) waardoor de module meer gedetailleerde aanbevelingen dan voorheen bevat. Het streven is om hiermee praktijkvariatie te verminderen. |
|
Organisatie van zorg – tijdens de diagnose |
Praktijkervaring |
Er zijn geen inhoudelijke aanpassingen in deze module. Wel is de module opgesplitst in drie delen (voor de diagnose, na de diagnose, en overige aspecten) waardoor de module meer gedetailleerde aanbevelingen dan voorheen bevat. Het streven is om hiermee praktijkvariatie te verminderen. |
|
Organisatie van zorg – overige aspecten |
Praktijkervaring |
Er zijn geen inhoudelijke aanpassingen in deze module. Wel is de module opgesplitst in drie delen (voor de diagnose, na de diagnose, en overige aspecten) waardoor de module meer gedetailleerde aanbevelingen dan voorheen bevat. Het streven is om hiermee praktijkvariatie te verminderen. |
|
Herstelzorg bij kanker – nazorg en controle |
Praktijkervaring en bekende literatuur. |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbevelingen wijken inhoudelijk niet af van het bestaande beleid. |
|
Herstelzorg bij kanker - voorlichting |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbevelingen wijken inhoudelijk niet af van het bestaande beleid. |
|
Herstelzorg bij kanker – vroege en/of late gevolgen |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbevelingen wijken inhoudelijk niet af van het bestaande beleid. |
|
Herstelzorg bij kanker – gevolgen na de behandeling en aanpak 1e jaar |
Praktijkervaring en bekende literatuur |
Toegespitst op de huidige situatie en meest recente ontwikkelingen. De aanbevelingen wijken inhoudelijk niet af van het bestaande beleid. |
Verantwoording
Autorisatiedatum en geldigheid
Laatst beoordeeld : 30-09-2024
Laatst geautoriseerd : 30-09-2024
Geplande herbeoordeling : 30-09-2026
Methode ontwikkeling
Evidence based