Landelijke organisatie klompvoetzorg
Uitgangsvraag
4. Hoe dient de klompvoetzorg landelijk te worden georganiseerd (centralisatie en specialisatie)?
Aanbeveling
Voer primaire klompvoetbehandeling uitsluitend uit in daartoe geschikt geachte centra met een klompvoetbehandelteam.
Een klompvoetbehandelteam bestaat uit minimaal 2 gespecialiseerde orthopedische chirurgen, twee gipsverbandmeesters en zo nodig een instrumentmaker. Alle leden zijn geschoold in de Ponseti behandeling. Doordat jaarlijks meerdere kinderen worden behandeld is het mogelijk een infrastructuur te behouden waarin deze behandeling gestroomlijnd verloopt.
Centra voor klompvoetbehandeling worden door de NOV getoetst aan de hand van de criteria zoals geformuleerd in de richtlijn. De NOV maakt het resultaat van de toetsing bekend aan de Nederlandse Vereniging voor Klompvoetjes. Tevens wordt dit gepubliceerd op de NOV websites. 1 Januari 2015 zijn de resultaten van de toetsing bekend.
Voer primaire klompvoetbehandeling uitsluitend uit in daartoe aangewezen centra.
Voer uitgebreidere operatieve ingrepen van het voetskelet uitsluitend uit in daartoe aangewezen centra.
Overwegingen
De klompvoetzorg moet kwalitatief optimaal, goed toegankelijk en geografisch goed gespreid zijn. Langere reistijden moeten meerwaarde hebben voor de patiënt.
De Ponseti behandeling met zijn frequente gipsredressie vereist van de behandelaars kennis en ervaring. Daarom meent de werkgroep dat behandeling plaats moet vinden in een centrum voor klompvoetbehandeling waar een team van behandelaars werkzaam is. Een onderscheid tussen universitaire en niet-universitaire centra is niet zinvol. Het is beter om te spreken van een centrum voor klompvoetbehandeling (met gedefinieerde faciliteiten en expertise). In een dergelijk centrum zou een klompvoetbehandelteam in moeten worden gericht waar minimaal twee daartoe bekwame kinderorthopedisch chirurgen werkzaam moeten zijn om de continuïteit van het hoofdbehandelaarschap te waarborgen. Tijdens de gipsperiode dienen minimaal twee aantoonbaar opgeleide leden van het behandelteam samen de behandeling uit te voeren. Alle leden zijn geschoold in de Ponseti behandeling. Doordat in een klompvoetbehandelcentrum jaarlijks meerdere kinderen worden behandeld is het mogelijk een infrastructuur te behouden waarin de behandeling van klompvoeten gestroomlijnd verloopt.
Centra voor de behandeling van klompvoet worden door de NOV getoetst aan de hand van de criteria zoals geformuleerd in de richtlijn. De NOV maakt het resultaat van de toetsing bekend aan de Nederlandse Vereniging voor Klompvoetjes.
Bij een verwachting van 1 tot 5% uitgebreidere releases (PMR) levert dat maximaal 10 tot 15 van deze operaties per jaar in Nederland op. Het lijkt zinvol deze in handen van centra te geven waar voldoende expertise aanwezig is in chirurgische klompvoetbehandeling.
Deze centralisatie heeft als bijkomend voordeel dat ook registratie eenvoudiger gerealiseerd kan worden.
Onderbouwing
Samenvatting literatuur
Bij deze deelvraag is geen systematisch literatuuronderzoek verricht.
Referenties
Verantwoording
Autorisatiedatum en geldigheid
Laatst beoordeeld : 07-02-2014
Laatst geautoriseerd : 07-02-2014
Geplande herbeoordeling : 01-01-2019
Uiterlijk in 2018 bepaalt het bestuur van de Nederlandse Orthopedische Vereniging of deze richtlijn nog actueel is. Zo nodig wordt een nieuwe werkgroep geïnstalleerd om de richtlijn te herzien. De geldigheid van de richtlijn komt eerder te vervallen indien nieuwe ontwikkelingen aanleiding zijn een herzieningstraject te starten.
De Nederlandse Orthopedische Vereniging is als houder van deze richtlijn de eerstverantwoordelijke voor de actualiteit van deze richtlijn. De andere aan deze richtlijn deelnemende wetenschappelijk verenigingen of gebruikers van de richtlijn delen de verantwoordelijkheid en informeren de eerstverantwoordelijke over relevante ontwikkelingen binnen hun vakgebied.
Algemene gegevens
In samenwerking met
Nederlandse Vereniging Klompvoetjes
Met ondersteuning van
Kennisinstituut van Medisch Specialisten
Financiering
De richtlijnontwikkeling werd gefinancierd uit de Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS)
Doel en doelgroep
Doel van de richtlijn
Het doel van de richtlijn is om te komen tot optimalisatie van de zorg rondom pasgeborenen met klompvoeten. Hierbij is het wenselijk om in Nederland te streven naar homogeniteit van deze zorg en een zoveel mogelijk eenduidig behandelingsadvies naar de ouders. Op basis van de richtlijn kan de patiëntenvoorlichting geüniformeerd worden, hetgeen houvast biedt voor de ouders en de patiëntenvereniging. Ook kan met de richtlijn in de hand wellicht overtuigender getracht worden de ouders tot therapietrouw te bewegen; uniformiteit in de wijze van behandeling zal ook door de richtlijn worden ondersteund.
Afbakening van de richtlijn
De richtlijn heeft betrekking op kinderen waarbij de diagnose congenitale idiopathische pes equinovarus adductus is gesteld voor de leeftijd van zes maanden, en die nog niet eerder zijn behandeld. De richtlijn is bedoeld om een handvat te bieden aan de behandelend orthopedisch chirurgen en aan de ouders van patiënten met klompvoeten. De richtlijn wil een uitspraak doen over de diagnostiek, behandeling, follow-up en organisatie van zorg, waarbij zoveel mogelijk basis gezocht zal worden in de beschikbare literatuur voor zover deze aan gedefinieerde kwaliteitscriteria voldoet en waar nodig aangevuld met expert opinies.
De richtlijn beoogt een antwoord te geven op de volgende uitgangsvragen:
- Wat is de optimale diagnostische methode om een klompvoet vast te stellen en te classificeren?
- Wat is de optimale behandeling van de klompvoet?
- Wat is het belang van patiëntgerelateerde prognostische factoren voor het behandelsucces bij behandeling volgens Ponseti?
- Wat is de plaats voor systematische screening naar dysplastische heupontwikkeling bij kinderen met een idiopathische klompvoet?
- Welke aspecten zijn randvoorwaardelijk voor het verlenen van zorg aan patiënten met klompvoet?
Beoogde gebruikers van de richtlijn
Deze richtlijn is geschreven voor alle leden van de beroepsgroepen die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten met klompvoeten. Hierbij wordt in eerste instantie geadresseerd aan (kinder-) orthopedisch chirurgen, maar ook aan kinderartsen, gynaecologen/verloskundigen en huisartsen. Tevens kan de richtlijn gebruikt worden door de patiëntenvereniging om uniforme voorlichting mogelijk te maken
Samenstelling werkgroep
Voor het ontwikkelen van de richtlijn is in 2011 een werkgroep ingesteld, bestaande uit kinderorthopaedisch chirurgen die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten met klompvoet (zie hiervoor de samenstelling van de werkgroep). De werkgroepleden zijn door hun beroepsvereniging gemandateerd voor deelname. Daarnaast maakten twee vertegenwoordigers van de patiëntenvereniging (Nederlandse Vereniging Klompvoetjes; NVK) deel uit van de werkgroep. De werkgroep werkte gedurende twee jaar aan de totstandkoming van de richtlijn. De werkgroep is verantwoordelijk voor de integrale tekst van deze richtlijn.
Samenstelling van de werkgroep
- Drs. A.T. Besselaar, orthopedisch chirurg, Nederlandse Orthopaedische Vereniging, voorzitter
- Drs. M.M.E.H. Witbreuk, orthopedisch chirurg, Nederlandse Orthopaedische Vereniging
- Dr. A.V.C.M. Zeegers, orthopedisch chirurg, Nederlandse Orthopaedische Vereniging
- Dr. R.J.B. Sakkers, orthopedisch chirurg, Nederlandse Orthopaedische Vereniging
- Drs. H.A. Schuppers, orthopedisch chirurg, Nederlandse Orthopaedische Vereniging
- Dr. J. Visser, orthopedisch chirurg, Nederlandse Orthopaedische Vereniging
- R.A. Boekestijn, voorzitter en penningmeester Nederlandse Vereniging Klompvoetjes
- Drs. S.D. Margés, bestuurslid Nederlandse Vereniging Klompvoetjes
Met ondersteuning van:
- Dr. K.N.J. Burger, medisch bioloog en epidemioloog, adviseur van het Kennisinstituut van Medisch Specialisten
- Drs. M. Wessels, literatuurspecialist van het Kennisinstituut van Medisch Specialisten
Met dank aan:
- S.K. Josso, secretaresse van het Kennisinstituut van Medisch Specialisten
Belangenverklaringen
De werkgroepleden hebben schriftelijk verklaard of ze in de laatste vijf jaar een (financieel ondersteunde) betrekking onderhielden met commerciële bedrijven, organisaties of instellingen die in verband staan met het onderwerp van de richtlijn. Tevens is navraag gedaan naar persoonlijke financiële belangen, belangen door persoonlijke relaties, belangen door middel van reputatiemanagement, belangen vanwege extern gefinancierd onderzoek en belangen door kennisvalorisatie. De belangenverklaringen zijn op te vragen bij het secretariaat van het Kennisinstituut van Medisch Specialisten, een overzicht vindt u hieronder.
Werkgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Persoonlijke financiele belangen |
Persoonlijke relaties |
Reputatie-management |
Extern gefinan-cierd onderzoek |
Kennis-valorisatie |
Overige belangen |
Gete-kend |
Besselaar |
Orthopedisch chirurg, Catharina Ziekenhuis Eindhoven |
Voorzitter AO trauma cursus Nederland (onkostenvergoeding) Bestuurslid Werkgroep kinderothodepie (onbetaald) Lid AO Internationaal Lid werkgroep voet en enkel Nederland (DOFAA) |
|
|
|
|
|
Op verzoek van de Ponseti International Association heeft men mij vermeld op hun website als gecertificeerde behandelaar van klompvoeten volgens de Ponseti methode. Dit betreft geen lidmaatschap, er is geen enkele financiele of andere verplichting aan gekoppeld. |
Ja |
Schuppers |
Orthopedisch chirurg, Orthopedisch Centrum Oost Nederland, Hengelo |
Geen |
Geen |
Geen |
Geen |
Geen |
Geen |
Geen |
Ja |
Visser |
Hoogleraar kinderorthopedie UMC Groningen |
ontwikkelen en promoten van dr. Visser schoenen waarvoor een jaarlijkse toelage |
Geen |
Geen |
Geen |
Geen |
Geen |
Geen |
Ja |
Margés |
bestuurslid Nederlandse Vereniging klompvoetjes |
|
Geen |
Zoon met klompvoet 5 jaar, dus niet meer in primaire behandeling |
Bestuur Nederlandse Vereniging Klompvoetjes |
Geen |
Geen |
Geen |
Ja |
Boekestijn |
bestuurslid Nederlandse Vereniging klompvoetjes |
Voorzitter Nederlandse Vereniging klompvoetjes (onbetaald) |
Geen |
Geen |
Geen |
Geen |
Geen |
Geen |
Ja |
Witbreuk |
Orthopedisch chirurg, VUmc, Amsterdam |
nvt |
nvt |
nvt |
nvt |
nvt |
nvt |
Geen |
Ja |
Zeegers |
Orthopaedisch chirurg, Medisch Spectrum Twente |
|
Geen |
Geen |
Geen |
nvt |
nvt |
nvt |
Ja |
Sakkers |
(kinder) orthopaedisch chirurg, UMC Utrecht |
|
Geen |
Geen |
Geen |
nvt |
nvt |
nvt |
Ja |
Inbreng patiëntenperspectief
Er werd aandacht besteed aan het patiëntenperspectief door een afvaardiging van de patiëntenvereniging in de werkgroep en een door de patiëntenvereniging uitgevoerde enquête onder haar leden. Een verslag van de enquête is besproken in de werkgroep en de belangrijkste knelpunten zijn verwerkt in de richtlijn. Het verslag is terug te vinden in bijlage 'Klompvoetdebat'. Ook is er in de oriënterende fase gezocht naar literatuur vanuit patiëntenperspectief, hierbij is gebruik gemaakt van een gestandardiseerd zoekfilter (zie hieronder).
Zoekfilter patiëntenperspectief
46. exp Consumer Participation/
47. ((patient or consumer*) adj3 (participat* or decisi* or decid*)).ti,ab.
48. "Patient Acceptance of Health Care"/
49. exp Attitude to Health/
50. *exp consumer satisfaction/ or patient preference/
51. "patient-focused".ti,ab.
52. "patient-centred".ti,ab.
53. (patient adj3 (attitude? or preference)).ti,ab.
54. "patient satisfaction".ti.
55. cooperative behavior/
56. exp self efficacy/ or self-efficacy.ti,ab.
57. exp Adaptation, Psychological/
58. coping.ti,ab.
59. ("self perception" or "self concept").ti,ab.
60. exp health education/ or patient education as topic/
61. exp attitude to health/ or health knowledge, attitudes, practice/
62. ("informed choice" or "shared decision making").ti,ab.
63. empowerment.tw.
64. ("focus group*" adj3 (patient* or parent* or famil* or spouse*)).ti,ab.
65. *"Quality of Life"/ or "Quality of Life"/px [Psychology]
66. (QoL or "Quality of life").ti.
67. Personal Autonomy/ or self concept/
68. consumer advocacy/ or freedom/
69. Needs Assessment/
70. Patient Advocacy/
71. Self-Help Groups/
72. Life Change Events/
73. Attitude to Death/
74. Patient-Centered Care/
75. exp Professional-Patient Relations/
76. Self Care/ \
77. self-management.ti.
78. ((patient* or consumer* or parent* or famil* or spouse*) adj (attitude* or involvement or desir* or perspective* or activation or view* or preference*)).ti,ab.
79. "expert patient*".ti,ab.
80. or/45-79
81. exp Decision Making/
82. exp Communication/
83. Stress, Psychological/
84. Emotions/
85. vignette*.ti,ab.
86. or/81-85
87. exp Patients/px [Psychology]
88. (patient* or consumer*).ti.
89. 87 or 88
90. 86 and 88
91. "focus group*".ti,ab.
92. focus groups/ or narration/
93. qualitative.ti.
94. 91 or 92 or 93
95. 80 or 90 or 94
Methode ontwikkeling
Evidence based
Implementatie
In de verschillende fasen van de richtlijnontwikkeling is rekening gehouden met de implementatie van de richtlijn en de praktische uitvoerbaarheid van de aanbevelingen. Daarbij is uitdrukkelijk gelet op factoren die de invoering van de richtlijn in de praktijk kunnen bevorderen of belemmeren.
De richtlijn wordt digitaal verspreid onder alle relevante beroepsgroepen. Ook is de richtlijn te downloaden vanaf de website van de Richtlijnendatabase.
Werkwijze
AGREE
Deze richtlijn is opgesteld conform de eisen volgens het rapport Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 van de adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwaliteit (www.kwaliteitskoepel.nl). Dit rapport is gebaseerd op het AGREE II instrument (Appraisal of Guidelines for Research & Evaluation II) dat een internationaal breed geaccepteerd instrument is en op ‘richtlijnen voor richtlijn’ voor de beoordeling van de kwaliteit van richtlijnen (www.cvz.nl).
Knelpuntenanalyse
Tijdens de voorbereidende fase inventariseerden de voorzitter van de werkgroep en de adviseur de knelpunten. Tevens zijn er knelpunten aangedragen door kinderorthopeden, de werkgroep Kinderorthopedie van de Nederlandse Orthopeadische Vereniging (NOV), gipsverbandmeesters, orthopedisch instrumentmakers, kinderfysiotherapeuten, orthopedisch schoentechnici, de Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie (NPCF) en patiëntvertegenwoordigers van de NVK via een invitational conference georganiseerd door de NVK. Een verslag is terug te vinden in bijlage 'Klompvoetdebat'.
Uitgangsvragen en uitkomstmaten
Op basis van de uitkomsten van de knelpuntenanalyse zijn door de voorzitter en de adviseur concept-uitgangsvragen opgesteld. Deze zijn met de werkgroep besproken waarna de werkgroep de definitieve uitgangsvragen heeft vastgesteld. Vervolgens inventariseerde de werkgroep per uitgangsvraag welke uitkomstmaten voor de patiënt relevant zijn, waarbij zowel naar gewenste als ongewenste effecten werd gekeken. De werkgroep waardeerde deze uitkomstmaten als cruciaal, belangrijk of onbelangrijk. Tevens definieerde de werkgroep, voor zover mogelijk, wat zij voor een bepaalde uitkomstmaat een klinisch relevant verschil vond, dat wil zeggen wanneer de verbetering in uitkomst een verbetering voor de patiënt is.
Kwaliteitsbeoordeling individuele studies
Individuele studies werden systematisch beoordeeld, op basis van op voorhand opgestelde methodologische kwaliteitscriteria, om zo het risico op vertekende studieresultaten (bias) te kunnen inschatten. Deze beoordelingen kunt u vinden in de methodologische checklijsten. De relevante onderzoeksgegevens van alle geselecteerde artikelen werden overzichtelijk weergegeven in evidencetabellen.
Beoordelen van de kracht van het wetenschappelijke bewijs
A) voor interventievragen:
de kracht van het wetenschappelijke bewijs werd bepaald volgens de GRADE-methode. GRADE staat voor ‘Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation’ (http://www.gradeworkinggroup.org/) (Atkins et al., 2004);
B) voor vragen over de waarde van diagnostische tests, schade of bijwerkingen, etiologie en prognose:
bij dit type vraagstelling kan GRADE (nog) niet gebruikt worden. De bewijskracht van de conclusie is bepaald volgens de EBRO-methode (Van Everdingen et al., 2004).
Bij interventievragen verwijst de conclusie niet naar één of meer artikelen, maar wordt getrokken op basis van alle studies samen (body of evidence). Hierbij maakten de werkgroepleden de balans op van elke interventie. Bij het opmaken van de balans werden de gunstige en ongunstige effecten voor de patiënt afgewogen.
Formuleren van aanbevelingen
De aanbevelingen geven een antwoord op de uitgangsvraag en zijn gebaseerd op het beschikbare wetenschappelijke bewijs en de belangrijkste overwegingen. De kracht van het wetenschappelijk bewijs en het gewicht dat door de werkgroep wordt toegekend aan de overwegingen, bepalen samen de sterkte van de aanbeveling. Conform de GRADE-methodiek sluit een lage bewijskracht van conclusies in de systematische literatuuranalyse een sterke aanbeveling niet uit, en zijn bij een hoge bewijskracht ook zwakke aanbevelingen mogelijk. De sterkte van de aanbeveling wordt altijd bepaald door weging van alle relevante argumenten tezamen.
Randvoorwaarden (Organisatie van zorg)
In de knelpuntenanalyse en bij de ontwikkeling van de richtlijn is expliciet rekening gehouden met de organisatie van zorg: alle aspecten die randvoorwaardelijk zijn voor het verlenen van zorg, zoals coördinatie, communicatie, (financiële) middelen, menskracht en infrastructuur. Randvoorwaarden die relevant zijn voor het beantwoorden van een specifieke uitgangsvraag maken onderdeel uit van de overwegingen bij de bewuste uitgangsvraag. Meer algemene, overkoepelende of bijkomende aspecten van de organisatie van zorg worden behandeld in module 'Randvoorwaarden'.
Indicatorontwikkeling
Gelijktijdig met het ontwikkelen van de conceptrichtlijn werden er interne kwaliteitsindicatoren ontwikkeld om het toepassen van de richtlijn in de praktijk te volgen en te versterken. Meer informatie over de methode van indicatorontwikkeling is op te vragen bij het secretariaat van OPK.
Commentaar- en autorisatiefase
De conceptrichtlijn werd aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen voorgelegd voor commentaar. De commentaren werden verzameld en besproken met de werkgroep. Naar aanleiding van de commentaren werd de conceptrichtlijn aangepast en definitief vastgesteld door de werkgroep. De definitieve richtlijn werd aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen voorgelegd voor autorisatie en door hen geautoriseerd.
- Atkins, D., Best, D., Briss, P.A., Eccles, M., Falck-Ytter, Y., Flottorp, S., ..., GRADE Working Group. (2004). Grading quality of evidence and strength of recommendations. BMJ Jun; 19, 328(7454):1490.
- Everdingen, J.J.E. van, Burgers, J.S., Assendelft, W.J.J., Swinkels, J.A., Barneveld, T.A. van, Klundert, J.L.M. van de (2004). Evidence-based richtlijnontwikkeling. Bohn Stafleu Van Loghum.
Zoekverantwoording
Zoekacties zijn opvraagbaar. Neem hiervoor contact op met de Richtlijnendatabase.