• Bijna alle mensen met DS hebben tandheelkundige afwijkingen. Een belangrijk aspect is de aangezichtsafwijking, waarbij onder andere de gebitsontwikkeling, knarsen en klemmen de situatie compliceren.

• Wanneer interventie nodig is bestaat hiervoor een beperkt tijdspad, namelijk gedurende de groei en tijdens de groeispurt.

• Orofaciale therapie met de apparatuur van Castillo-Moralis kan werken om de occlusie en mondsluiting in het wisselgebit te verbeteren; de belasting voor het kind en de ouders/verzorgers is groot.

• Tongpers is een moeilijk te behandelen afwijking en zal opnieuw ontstaan na een orthodontische behandeling, tenzij de tongpers opgegeven wordt.

Afwijkingen in de craniofaciale groei

Vanaf de geboorte is bij veel baby’s met DS een onderontwikkeling van het naso-maxillaire complex waarneembaar, wat zich uit in een vlak aangezicht. Verder valt binnen de mond het hypoplastische palatum op, met de relatief te grote hypotone tong. Gedurende de craniofaciale ontwikkeling, met daarin de zich ontwikkelende dentitie, wordt de reeds bestaande groeiretardatie van het naso-maxillaire complex nog duidelijker. Het groeipatroon is regelmatig maar hypoplastisch, en de maxilla verplaatst zich niet naar ventraal. Op 14-jarige leeftijd komt de lengte van het palatum bij een kind met DS overeen met die van een 5-jarig kind zonder DS.³⁰³ Ook de onderkaak is hypoplastisch, maar ten opzichte van de bovenkaak minder aangedaan. Hierdoor kan er bij 38,5-61% van de kinderen met DS een pseudo-progenie (uitsteken van de kin) ontstaan.^304-306 Door de geringe transversale groei van het palatum ontstaan er kruisbeten, variërend van 31-100% (zowel in het front als ook posterior). Open beten komen voor bij 21-56%. Deze kunnen onder andere ontstaan door afwijkende mondgewoonten, zoals een tongpers bij 38%.³⁰⁴

Naast suturale groei en remodeling van het botoppervlak komt de verticale en sagittale ontwikkeling van het aangezicht mede tot stand door de zich ontwikkelende dentities (melk- en blijvend gebit) in de kaken.³⁰⁷ Door de geringe skeletale verticale ontwikkeling van het middengezicht is het van groot belang om er voor te zorgen dat de gebitselementen zo gunstig mogelijk erupteren om maximaal te profiteren van de alveolaire botvorming die gedurende het eruptieproces plaats vindt (2-4 mm botopbouw). De ontwikkeling van de gebitselementen is verantwoordelijk voor de vorming van de processus alveolaris, maar ook voor de verticale hoogtetoename van de processus alveolaris.³⁰⁸ Verticale groei van de processus alveolaris heeft tot gevolg dat de afstand tussen de kaken toeneemt: de tanden uit de bovenkaak en onderkaak verdelen deze ruimte gelijkmatig. De eruptie van een tand gaat door tot hij tegengehouden wordt door tegengestelde krachten, bijvoorbeeld door de occlusie. Het evenwicht dat ontstaat, geldt voor de lange duurmomenten, dus vooral voor de rust fases (dus niet tijdens slikken en kauwen). Het feit dat personen met DS vaak gedurende de rustmomenten de hypotone tong tussen de kiezen hebben, kan er voor zorgen dat de processus alveolaris laag blijft. Hierdoor roteert de onderkaak te veel naar voren en er ontstaat een progenie.

Orthodontische interventie is vaak noodzakelijk. In het melkgebit kunnen al afwijkingen ontstaan, vooral in de bovenkaak.³⁰⁹ Wanneer dit een dwangbeet betreft, is interventie van belang. Inslijpen van de melkelementen kan voorkomen dat de dwangbeet overgaat naar het blijvende gebit.³¹⁰ Daarnaast bestaat er een optimale leeftijdsgrens (tussen de 8-9 jaar) voor verbreding van het smalle palatum (oorzaak van veel kruisbeten).³¹¹ De sutuur van het palatum is dan nog niet geossificeerd en eenvoudiger te verbreden met behulp van orthodontische apparatuur. Daarna is chirurgische expansie nog een mogelijkheid. In het algemeen is een orthodontische behandeling het meest effectief gedurende de groei(spurt).

Afwijkingen aan de mondmusculatuur

De hypotonie in de mondmusculatuur zorgt voor een open mondhouding bij 68% van de populatie.^304,312 Mondademhaling is dan eenvoudig en kan leiden tot respiratoire infecties.⁶³ Door de hypotone tong, die relatief te groot is voor de mondholte en laag op de mondbodem ligt, kan de onderlip in eversie geduwd worden en mondsluiting bemoeilijken.³¹³

Door een aanwezige tongpers kunnen er behoorlijke krachten op de gebitselementen worden uitgeoefend. Bij slikken kan de tong tussen de elementen worden geplaatst en zo kan er een open beet ontstaan.^314-316. Open beten kunnen in een groot aantal gevallen behandeld worden met myofunctionele apparatuur (het plaatsen van de apparaten stimuleert de spieren).³¹⁷ Door de aanwezige hypotonie is het niet altijd mogelijk om deze orthodontische correcties door te voeren, wanneer zij alleen gebaseerd zijn op spierkracht. Jonge kinderen met een open mond conditie kunnen behandeld worden met de Castillo-Morales orofaciale therapie (apparatuur ontwikkeld door Castillo de Morales), die de mondsluiting bevordert en de communicatiecapaciteit bij kinderen met DS doet toenemen. Deze therapie is niet eenvoudig: er moeten vele nieuwe plaatjes gemaakt worden als gevolg van het wisselen van de gebitselementen en de groei van de kaak.^312,318

Lopez-Perez e.a. konden geen verband constateren tussen een open beet en spraakafwijkingen bij kinderen met DS.³¹⁹ Een gestoorde spraak blijkt geen indicatie voor vroege orthodontische behandeling. Bij een zeer ernstige vergrote tong kan een chirurgische verkleining van de tong overwogen worden; de hypotonie blijft echter bestaan.