• Op grond van uiterlijke kenmerken kan de diagnose DS niet gesteld worden. Meerdere kenmerken moeten aanwezig zijn om de diagnose te vermoeden. Hoe meer kenmerken hoe waarschijnlijker de diagnose wordt.

• Met chromosomenonderzoek wordt de diagnose DS definitief gesteld of verworpen. De herhalingskans wordt bepaald door de chromosomale oorzaak van de trisomie en de leeftijd van de moeder.

Pueschel geeft een overzicht van een groot aantal publicaties uit Europa en de VS over de uiterlijke kenmerken. Hieruit blijkt een grote variatie aan gevonden frequentie van een groot aantal beschreven kenmerken (zie ook aanverwant 'Uiterlijke kenmerken en achtergrondinformatie Downsyndroom'). Duidelijk is dat er niet één kenmerk pathognomonisch is voor DS. Geen enkel beschreven kenmerk komt bij alle mensen met DS voor, terwijl zij ook in meer of mindere mate voorkomen bij gezonde mensen of bij mensen met een ander syndroom. Wel zijn er een aantal kenmerken die frequent bij DS voorkomen en dus een sterke aanwijzing vormen.¹²

Ook recente literatuur (uit andere werelddelen dan Europa en de VS) laat grote verschillen in frequentie van diverse kenmerken zien (zie tabel 8 in aanverwant product 'Uiterlijke kenmerken en achtergrondinformatie Downsyndroom'). Dit is relevant aangezien in Nederland in toenemende mate kinderen van niet Westerse afkomst geboren worden^13-16 Er zijn slechts drie studies die de kenmerken van pasgeborenen apart vastleggen.^13,17,18 Er zijn maar vijf kenmerken die in alle studies waarin die kenmerken genoemd worden bij 50% of meer van de neonaten met DS gevonden zijn . Die zou men als typerende kenmerken kunnen beschouwen. Bij de groep ouder dan 1 maand zijn de typerende kenmerken deels verschillend van die bij neonaten (zie ook aanverwant 'Uiterlijke kenmerken en achtergrondinformatie Downsyndroom').

Er zijn door diverse onderzoekers scoringssystemen ontwikkeld. Fried baseerde zijn score op acht kenmerken.¹⁹ In een groep van 29 pasgeborenen, verwezen wegens verdenking op DS, had hij geen vals positieve en vals negatieve score. Degenen met zes of meer van die kenmerken hadden DS (20 kinderen) en twee of minder geen (1 kind). Van degenen met drie tot vijf kenmerken (8 kinderen) had een deel DS en een deel niet. Jackson et al vormden met behulp van een computerprogramma een lijst met de tien meest onderscheidende kenmerken bij kinderen onder de 2 jaar.²⁰ Zij berekenden voor ieder kenmerk een discriminerende coëfficiënt. Op een schaal met een bepaald omslagpunt kan je bij optelling van de coëfficiënten van de gevonden kenmerken bepalen of het kind DS heeft of niet. Maar hierbij bleken er toch foutpositieve en foutnegatieve uitslagen te zijn, waardoor de betrouwbaarheid te wensen over liet.

Overigens zijn er ook andere signalen die kunnen bijdragen aan het vermoeden van DS, zoals aanwijzingen voor een cor vitium, duodenum atresie of een transiënte leukemie.

Chromosomenonderzoek

Via bloedonderzoek wordt op een klinisch genetisch centrum chromosomenonderzoek verricht. Bij een pasgeborene kan binnen enkele dagen de uitslag bekend zijn. Zo wordt de diagnose DS definitief vastgesteld.

Het gaat in de meeste gevallen om de standaard trisomie 21, meestal ontstaan door een nondisjunctie tijdens de meiose (I >II) van de eicel (80-95%) of de zaadcel (5-20%), in een klein aantal gevallen tijdens de mitose. De herhalingskans is ongeveer 1%, waar het risico passend bij de leeftijd van de moeder nog bij opgeteld moet worden. Verhoogde herhaling komt ook voor door gonadaal mozaïcisme bij één van de ouders en mogelijk door parentale predispositie voor nondisjunctie (dit geeft ook kans op andere trisomieën). Naast de reguliere trisomie 21 bestaat de Robertsoniaanse translocatie, waarbij een extra chromosoom 21 vast zit aan een ander chromosoom (13, 14, 15, 21 of 22), in een kwart van de gevallen doordat één van de ouders (meestal de moeder) drager is van een gebalanceerde translocatie. De herhalingskans van een translocatie kan variëren tussen de 1 en 100%. In een aantal gevallen is er sprake van de mozaïek-vorm.²¹ Er zijn ook enkele zeer zeldzame chromosomale vormen van DS zoals translocatie-mozaïeken en een combinatie van trisomie 21 met andere extra chromosomen.²² In al deze gevallen is genetisch onderzoek bij de ouders gewenst.

In Nederland was de oorzakelijke verdeling in 2003: regulier trisomie 94,7%, translocatie 3,7% en 1,6% mozaiekvorm; dit zijn zeer gangbare percentages in vergelijking met de literatuur.²³ Mozaïek-trisomie 21 komt waarschijnlijk meer voor dan men dacht. Bij kinderen, bij wie met een standaard test reguliere trisomie 21 is vastgesteld, blijkt met een meer geavanceerde test (FISH) bij een aantal van hen toch mozaïek-trisomie 21 voor te komen.²⁴

In twee artikelen wordt nagegaan op grond van welke diagnostische gegevens een karyotypering is aangevraagd en bij welk percentage van de aanvragen DS bevestigd is.^25,26 In groepen van respectievelijk 268, 174 en 962 aanvragen vond men dat de karyotypering in veel gevallen niet op grond van systematisch onderzoek op uiterlijke kenmerken was ingezet, en had respectievelijk 79, 74, 78% werkelijk DS.

Alle kinderen bij wie de diagnose DS wordt gesteld, worden sinds 2003 gemeld bij het Nederlands SignaleringsCentrum Kindergeneeskunde (NSCK); voor verdere informatie zie www.nvk.nl/Onderzoek/NSCK.aspx.