• Kinderen met DS tussen 4 en 18 jaar hebben vaker externaliserende gedragsproblemen zoals impulsiviteit, koppigheid, overmatig aandacht vragen, concentratieproblemen, snel afgeleid zijn (aandacht tekort), spraak-/taalproblemen en oppositioneel gedrag.

• Kinderen met DS hebben in vergelijking met kinderen in de algemene populatie vaker een bijkomende psychiatrische diagnose: de prevalentie van autisme in kinderen met DS wordt geschat op 5-10%, de prevalentie van ADHD op 6-8%, en de prevalentie van Gilles de la Tourette syndroom bij kinderen met DS wordt geschat op 1,2%.

• Voor de medicamenteuze behandeling van autisme in kinderen met DS beschreef Capone goede resultaten met Risperdone.

In vergelijking met normaal ontwikkelende leeftijdsgenoten hebben kinderen van 4-18 jaar met DS vaker externaliserende gedragsproblemen zoals impulsiviteit, koppigheid, overmatig aandacht vragen, concentratieproblemen, snel afgeleid zijn (aandacht tekort), spraak- en taalproblemen en oppositioneel gedrag.^84,85 In de adolescentie en op volwassenleeftijd nemen de externaliserende gedragsproblemen vaak af. Wel worden dan vaker internaliserende gedragsproblemen beschreven (zoals niet willen spreken, veel alleen willen zijn, depressieve klachten). Daarnaast blijkt uit de huidige literatuur dat 18-23% van de kinderen met DS significante psychiatrische problematiek heeft. Kinderen met DS hebben dus in vergelijking met normaal ontwikkelende kinderen in de algemene populatie dus vaker een bijkomende psychiatrische diagnose, in tegenstelling tot de vroegere gedachte dat deze psychiatrische problemen een onderdeel van het syndroom vormden en er ook nauwelijks onderzoek of literatuur voor handen was.

In vergelijking met kinderen met een vergelijkbaar intellectueel niveau, op basis van een andere etiologie dan DS, hebben zij minder vaak psychiatrische problemen (in deze groep kinderen heeft ongeveer 30-40% psychiatrische problemen). Per ziektebeeld zal hieronder de huidige literatuur worden uitgewerkt.^84-86

Autisme spectrum stoornissen (ASS)

De prevalentie van autisme in kinderen met DS wordt in de meeste artikelen over DS en psychiatrische aandoeningen geschat op 5-10%.^85,87-91 Dit is met name gebaseerd op een epidemiologische studie van Kent et al. in 1999. Er werden 58 kinderen met DS onderzocht op het voorkomen van autisme, 33 kinderen voltooiden alle onderzoeken, hiervan bleken er 4 autisme te hebben volgens de toen geldende criteria (ICD-10), dit was 7%.⁹¹

Capone et al onderzocht retrospectief 471 patiënten met DS die een DS-kliniek bezochten van 1991-2001, leeftijd 2-21 jaar.^84,87,88 Hiervan bleken 61 patiënten een autisme spectrum stoornis (ASS) te hebben, 12.9%. ASS patiënten voldeden aan de DSM-IV criteria voor autisme, pervasieve ontwikkelingsstoornis (PDD-NOS) of conductive disintegrative disorder (CDD). De ABC-gedragtest werd gebruikt. 80% van de kinderen met DS én ASS was mannelijk, 87% van de hen was ernstig verstandelijk beperkt en had een IQ van 0-39 in tegenstelling tot de andere kinderen met DS die geen ASS hadden; deze kinderen hadden een hoger IQ.

Daarnaast waren er 26 kinderen met DS (5.5%) die voldeden aan de DSM-criteria voor stereotiepe bewegingsstoornis (SMD), maar niet aan de criteria voor autisme, PDD-NOS of CDD. Het intellectuele niveau van de SMD-groep varieerde over alle IQ-groepen, 58% was matig tot ernstig verstandelijk beperkt (IQ 25-54), ook hier was 80% van het mannelijke geslacht.^84,87,88

Evans et al onderzochten 50 kinderen met DS en 50 kinderen zonder DS met dezelfde mentale leeftijd op het voorkomen van repetitief, ritueel en compulsief gedrag. Repetitief gedrag werd vaker gezien in de DS-groep, met betrekking tot compulsief gedrag werden geen significante verschillen gevonden.⁹² Lowenthal et al. onderzochten in Brazilië 180 patiënten met DS middels de “autism screening questionnaire” (ASQ een vragenlijst aan ouders) en vonden een prevalentie van PDD-NOS van 10.1 % (evenveel jongens als meisjes) en van autisme 5.6%, hiervan was 80% jongen.⁹³

Over de medicamenteuze behandeling van autisme in kinderen met DS is weinig bekend, Capone beschreef goede resultaten met Risperdone.⁸⁸

Aandacht tekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD)

Naar schatting heeft 3-5% van alle kinderen in Nederland ADHD. Er zijn verschillende studies over het voorkomen van ADHD bij kinderen met verstandelijke beperkingen, maar de onderliggende etiologie van de beperkingen is divers. Kinderen met verschillende syndromen worden in deze studies door elkaar gebruikt, waardoor specifieke conclusies over kinderen met DS én ADHD niet kan worden gegeven.^84,85,94,95

Geschat wordt dat 6-8% van de kinderen met DS ADHD heeft. Beschreven wordt dat kinderen met DS daarnaast vaker gedragsproblemen als met name aandachtstekort en soms ook hyperactiviteit hebben, zonder dat zij volledig voldoen aan de diagnose ADHD. Deze getallen variëren in de verschillende studies, percentages tot 33% zijn beschreven. In de adolescentie en op volwassen leeftijd komen deze gedragsproblemen veel minder voor.^84,85,94,95

Bij ADHD komen slaapstoornissen als co-morbiditeit voor. Hierbij moet ook gedacht worden aan Obstructief slaap apneu syndroom (OSAS) als oorzaak (zie module 'Otitis media met effusie bij Downsyndroom').

Gilles de la Tourette syndroom

In 1995 onderzochten Myers en Pueschel 425 mensen met DS, waarvan 261 kinderen. Hiervan hadden 5 Gilles de la Tourette syndroom (TS), of wel 1,2%. De prevalentie van TS in de algemene bevolking wordt door de auteurs geschat op 0,03-1,6%. Er werd dus geen overtuigend significant verschil aangetoond. De kinderen met DS én TS hadden in tegenstelling tot de andere TS-patiënten een latere aanvang van de TS symptomen, geen positieve familieanamnese, en allen hadden eerdere psychofarmaca gebruikt.⁸⁶ In 2000 werden door Kerbeshian en Burd 258 TS patiënten onderzocht, 5 bleken DS te hebben. Echter 3 van deze 5 patiënten hadden ook nog andere psychiatrische stoornissen en over het eventueel gebruik van psychofarmaca werd niets vermeld.⁹⁶ Concluderend blijkt er tot op heden weinig bekend over DS en TS. Er is geen literatuur die een meer frequent voorkomen van TS bij kinderen met DS aantoont.

Tandenknarsen

In de praktijk wordt het tandenknarsen bij kinderen met DS vaak gezien (zie module 'Bruxisme bij kinderen met Downsyndroom').

Overige psychiatrische aandoeningen

Over psychotische aandoeningen bij kinderen met DS is te weinig literatuur bekend. Volwassenen met DS hebben vaker depressieve episodes en ook dementie wordt bij hen vaker beschreven. Aangezien deze richtlijn als doelgroep kinderen heeft, wordt hier niet verder op ingegaan.⁹⁷