Terug naar zoekresultaten

Maagcarcinoom

Volgen
Initiatief: NVMDL Aantal modules: 60
Bijlagen
Download richtlijn

Maagcarcinoom - Laparoscopische versus open maagresectie

Beoordeeld: 01-07-2021

Uitgangsvraag

Wat zijn de gewenste en ongewenste effecten van laparoscopische techniek - in vergelijking met open chirurgische techniek - bij partiële respectievelijk totale maagresectie bij patiënten met in opzet curatief te behandelen maagcarcinoom?

Aanbeveling

Bij patiënten met een in opzet curatief te behandelen maagcarcinoom kan zowel een open als een laparoscopische techniek worden gebruikt, ongeacht of het een partiële of totale gastrectomie betreft. 

               
 

Overwegingen

Studies betreffende de uitkomsten na open of laparoscopische (partiële) gastrectomie zijn vooral afkomstig uit Azië. Het is onzeker of deze uitkomsten geëxtrapoleerd kunnen worden naar de Westerse situatie. Het uit de studies voortvloeiende bewijs is meestal van lage en bij één conclusie van matige kwaliteit. Er is slechts één studie  naar de effecten bij een totale gastrectomie. In het algemeen lijkt een laparoscopisch uitgevoerde gastrectomie geen negatieve of positieve effecten te hebben voor de patiënt ten opzichte van een open uitgevoerde gastrectomie, noch ten aanzien van de postoperatieve complicaties noch ten aanzien van het aantal verwijderde lymfeklieren. Er kunnen geen uitspraken worden gedaan met betrekking tot overleving. In Nederland zijn recent twee RCT's van start gegaan waarin dit het onderwerp van studie is.

Onderbouwing

Partiële gastrectomie

Conclusies Aziatische studies

Voor patiënten met maagcarcinoom die een partiële gastrectomie ondergaan is er bewijs van lage kwaliteit dat  er geen verschil is in overleving tussen laparoscopische en open chirurgie (29).

Voor patiënten met maagcarcinoom die een partiële gastrectomie ondergaan is er bewijs van matige kwaliteit dat  er minder postoperatieve complicaties zijn bij laparoscopische dan bij open chirurgie  (29)  (35)  (37)  (38)  (41)  (40).

Voor patiënten met maagcarcinoom die een partiële gastrectomie ondergaan is er bewijs van lage kwaliteit dat  er een verschil is voor het aantal gereseceerde lymfeklieren tussen laparoscopische en open chirurgie (29)  (35)  (38)  (41)  (39).

Conclusies Westerse studies

Voor patiënten met maagcarcinoom die een partiële gastrectomie ondergaan in is er bewijs van lage kwaliteit dat  er geen verschil is in overleving tussen laparoscopische en open chirurgie (33).

Voor patiënten met maagcarcinoom die een partiële gastrectomie ondergaan is er bewijs van lage kwaliteit dat  er geen verschil is in postoperatieve complicaties tussen laparoscopische en open chirurgie (33).

Voor patiënten met maagcarcinoom die een partiële gastrectomie ondergaan in is er bewijs van lage kwaliteit dat  er geen verschil is in aantal gereseceerde lymfeklieren tussen laparoscopische en open chirurgie (33).

Totale gastrectomie

Conclusies Aziatische studies

Voor patiënten met maagcarcinoom die een totale gastrectomie ondergaan is er bewijs van lage kwaliteit dat  er geen verschil in aantal gereseceerde lymfeklieren bij laparoscopische of open chirurgie (30).

Beschrijving van de studies
Er zijn 29 relevante systematische reviews geïdentificeerd, maar geen enkele includeerde de recent gepubliceerde KLASS studie en stratificeerde naar land waarin de studies zijn uitgevoerd (1)  (2)  (3)  (4)  (5)  (6)  (7)  (8)  (9)  (10)  (11)  (12)  (13)  (14)  (15)  (16)  (17)  (18)  (19)  (20)  (21)  (22)  (23)  (24)  (25)  (26)  (27)  (28). In totaal zijn er 11 gerandomiseerde studies gevonden die of in Azië of in Europa zijn uitgevoerd (29)  (30)  (31)  (32)  (33)  (34)  (35)  (36)  (37)  (38)  (39)  (40). De studies uit Azië en Europa zijn apart gepoold. In totaal zijn er 2340 patiënten geïncludeerd, waarvan 2281 uit Azië en 59 uit Europa. 109 patiënten ondergingen een totale gastrectomie en 2231 een partiële gastrectomie.

Partiële gastrectomie

Effect op algehele overleving
In de studie van Cai et al, (29) was de 5-jaars overleving niet statistisch significant verschillend tussen laparoscopische en open chirurgie (67,1% versus 53,8%; p=0,911). De gemiddelde overlevingstijd was 29,4 (95% BI 26,4-32,3) maanden in de laparoscopie groep en in de open chirurgie groep was dit 29,0 (95%BI 26,0-32,0) maanden. In de studie uitgevoerd in Italië was de 5-jaars overleving niet statistisch significant verschillend tussen laparoscopische en open chirurgie (73,3% versus 72,4%) (geen p waarde gerapporteerd) (33).

Effect op postoperatieve complicaties (algemeen)
In de meta-analyse van 6 studies uit Azië (29)  (35)  (37)  (38)  (41)  (40) werd een OR van 0.45 (95%BI 0.34-0.59) gevonden in het voordeel van laparoscopie. In de studie uitgevoerd in Italië was het aantal postoperatieve complicaties niet statistisch significant verschillend RR tussen laparoscopische en open chirurgie (8 versus 7) (33).

Effect op radicaliteit
Er zijn geen studies gevonden die het effect op radicaliteit van laparoscopische versus open chirurgie onderzocht hebben.

Effect op aantal gereseceerde lymfeklieren
In een gepoolde analyses van 6 studies uit Azië (29)  (30)  (32)  (35)  (36)  (38)  (39)  (41)  werd een gemiddeld verschil van -1.33 gevonden (95% BI -2.09 tot -0.58) in het voordeel van laparoscopie. De spreidingsbreedte (range) betreft de lymfeklieren die verwijderd zijn in de laparoscopie groep is minimum: 20.2 en maximum: 40.5 en in de open chirurgie groep minimum: 24.9 en maximum: 45.1. In de studie uitgevoerd in Italië was het aantal gereseceerde lymfeklieren niet statistisch significant verschillend tussen laparoscopische en open chirurgie (30 versus 29) (geen p waarde gerapporteerd) (33).

Effect op R0 resecties
Er zijn geen studies gevonden die het effect op R0 resectie van laparoscopische versie open chirurgie onderzocht hebben.

Totale gastrectomie

Effect op algehele overleving
Er zijn geen studies gevonden die het effect op totale overleving  van laparoscopische versus open chirurgie onderzocht hebben.

Effect op postoperatieve complicaties (algemeen)
Er zijn geen studies gevonden die het effect op postoperatieve complicaties van laparoscopische versus open chirurgie onderzocht hebben.

Effect op radicaliteit
Er zijn geen studies gevonden die het effect op radicaliteit van laparoscopische versus open chirugie onderzocht hebben.

Effect op aantal gereseceerde lymfeklieren
In de studies van Cui et al (30) uitgevoerd in Azië, werd geen verschil gevonden in het aantal gereseceerde lymfeklieren tussen laparoscopische (mean:30.0, SD:14.0) en open chirurgie (mean:33.4, SD:17.4).

Effect op R0 resecties
Er zijn geen studies gevonden die het effect op R0 resectie van laparoscopische versie open chirurgie onderzocht hebben.

  1. 1 - Bracale U, Rovani M, Bracale M et al. Totally laparoscopic gastrectomy for gastric cancer: meta-analysis of short-term outcomes. Minim Invasive Ther Allied Technol. 2012;21(3):150-60 [link]
  2. 2 - Chen K, Pan Y, Cai JQ et al. Totally laparoscopic gastrectomy for gastric cancer: a systematic review and meta-analysis of outcomes compared with open surgery. World journal of gastroenterology : WJG. 2014;20(42):15867-78 [link]
  3. 3 - Chen K, Xu XW, Mou YP et al. Systematic review and meta-analysis of laparoscopic and open gastrectomy for advanced gastric cancer. World J Surg Oncol. 2013;11:182 [link]
  4. 4 - Chen XZ, Hu JK, Yang K et al. Short-term evaluation of laparoscopy-assisted distal gastrectomy for predictive early gastric cancer: a meta-analysis of randomized controlled trials. Surg Laparosc Endosc Percutan Tech. 2009;19(4):277-84 [link]
  5. 5 - Chen XZ, Wen L, Rui YY et al. Long-term survival outcomes of laparoscopic versus open gastrectomy for gastric cancer: a systematic review and meta-analysis. Medicine (Baltimore). 2015;94(4):e454 [link]
  6. 6 - Cheng Q, Pang TC, Hollands MJ et al. Systematic review and meta-analysis of laparoscopic versus open distal gastrectomy. J Gastrointest Surg. 2014;18(6):1087-99 [link]
  7. 7 - Choi YY, Bae JM, An JY et al. Laparoscopic gastrectomy for advanced gastric cancer: are the long-term results comparable with conventional open gastrectomy? A systematic review and meta-analysis. Journal of surgical oncology. 2013;108(8):550-6 [link]
  8. 8 - Deng Y, Zhang Y, Guo TK. Laparoscopy-assisted versus open distal gastrectomy for early gastric cancer: A meta-analysis based on seven randomized controlled trials. Surg Oncol. 2015;24(2):71-7 [link]
  9. 9 - Hosono S, Arimoto Y, Ohtani H et al. Meta-analysis of short-term outcomes after laparoscopy-assisted distal gastrectomy. World journal of gastroenterology : WJG. 2006;12(47):7676-83 [link]
  10. 10 - Huang YL, Lin HG, Yang JW et al. Laparoscopy-assisted versus open gastrectomy with D2 lymph node dissection for advanced gastric cancer: a meta-analysis. Int J Clin Exp Med. 2014;7(6):1490-9 [link]
  11. 11 - Inokuchi M, Sugita H, Otsuki S et al. Laparoscopic distal gastrectomy reduced surgical site infection as compared with open distal gastrectomy for gastric cancer in a meta-analysis of both randomized controlled and case-controlled studies. Int J Surg. 2015;15:61-7 [link]
  12. 12 - Jiang J. Systematic review of feasibility and safety of laparoscopic gastrectomy for gastric cancer. Chinese-German Journal of Clinical Oncology. 2012;11(4):199-205 [link]
  13. 13 - Jiang L, Yang KH, Guan QL et al. Laparoscopy-assisted gastrectomy versus open gastrectomy for resectable gastric cancer: an update meta-analysis based on randomized controlled trials. Surgical endoscopy. 2013;27(7):2466-80 [link]
  14. 14 - Kodera Y, Fujiwara M, Ohashi N et al. Laparoscopic surgery for gastric cancer: a collective review with meta-analysis of randomized trials. Journal of the American College of Surgeons. 2010;211(5):677-86 [link]
  15. 15 - Liang Y, Li G, Chen P et al. Laparoscopic versus open gastrectomy for early distal gastric cancer: a meta-analysis. ANZ journal of surgery. 2011;81(10):673-80 [link]
  16. 16 - Martinez-Ramos D, Miralles-Tena JM, Cuesta MA et al. Laparoscopy versus open surgery for advanced and resectable gastric cancer: a meta-analysis. Revista espanola de enfermedades digestivas : organo oficial de la Sociedad Espanola de Patologia Digestiva. 2011;103(3):133-41 [link]
  17. 17 - Memon MA, Khan S, Yunus RM et al. Meta-analysis of laparoscopic and open distal gastrectomy for gastric carcinoma. Surgical endoscopy. 2008;22(8):1781-9 [link]
  18. 18 - Ohtani H, Tamamori Y, Noguchi K et al. A meta-analysis of randomized controlled trials that compared laparoscopy-assisted and open distal gastrectomy for early gastric cancer. J Gastrointest Surg. 2010;14(6):958-64 [link]
  19. 19 - Ohtani H, Tamamori Y, Noguchi K et al. Meta-analysis of laparoscopy-assisted and open distal gastrectomy for gastric cancer. J Surg Res. 2011;171(2):479-85 [link]
  20. 20 - Peng JS, Song H, Yang ZL et al. Meta-analysis of laparoscopy-assisted distal gastrectomy and conventional open distal gastrectomy for early gastric cancer. Chin. 2010;29(4):349-54 [link]
  21. 21 - Quan Y, Huang A, Ye M et al. Comparison of laparoscopic versus open gastrectomy for advanced gastric cancer: an updated meta-analysis. Gastric cancer : official journal of the International Gastric Cancer Association and the Japanese Gastric Cancer Association. 2015 [link]
  22. 22 - Vinuela EF, Gonen M, Brennan MF et al. Laparoscopic versus open distal gastrectomy for gastric cancer: a meta-analysis of randomized controlled trials and high-quality nonrandomized studies. Annals of surgery. 2012;255(3):446-56 [link]
  23. 23 - Wang Y, Wang S, Huang ZQ et al. Meta-analysis of laparoscopy assisted distal gastrectomy and conventional open distal gastrectomy for EGC. Surg. 2014;12(1):53-8 [link]
  24. 24 - Wei HB, Wei B, Qi CL et al. Laparoscopic versus open gastrectomy with D2 lymph node dissection for gastric cancer: a meta-analysis. Surg Laparosc Endosc Percutan Tech. 2011;21(6):383-90 [link]
  25. 25 - Yakoub D, Athanasiou T, Tekkis P et al. Laparoscopic assisted distal gastrectomy for early gastric cancer: is it an alternative to the open approach? Surg Oncol. 2009;18(4):322-33 [link]
  26. 26 - Zeng YK, Yang ZL, Peng JS et al. Laparoscopy-assisted versus open distal gastrectomy for early gastric cancer: evidence from randomized and nonrandomized clinical trials. Annals of surgery. 2012;256(1):39-52 [link]
  27. 27 - Zhang C-D, Chen S-C, Feng Z-F et al. Laparoscopic versus open gastrectomy for early gastric cancer in Asia: a meta-analysis. Surg Laparosc Endosc Percutan Tech. 2013;23(4):365-77 [link]
  28. 28 - Zou ZH, Zhao LY, Mou TY et al. Laparoscopic vs open D2 gastrectomy for locally advanced gastric cancer: A meta-analysis. World journal of gastroenterology. 2014;20(44):16750-64 [link]
  29. 29 - Cai J, Wei D, Gao CF et al. A prospective randomized study comparing open versus laparoscopy-assisted D2 radical gastrectomy in advanced gastric cancer2011; 28(5-6):[331-7 pp.]. [link]
  30. 30 - Cui M, Li Z, Xing J et al. A prospective randomized clinical trial comparing D2 dissection in laparoscopic and open gastrectomy for gastric cancer. Medical oncology (Northwood, London, England). 2015;32(10):241 [link]
  31. 31 - Fujii K, Sonoda K, Izumi K et al. T lymphocyte subsets and Th1/Th2 balance after laparoscopy-assisted distal gastrectomy. Surgical endoscopy. 2003;17(9):1440-4 [link]
  32. 32 - Hayashi H, Ochiai T, Shimada H et al. Prospective randomized study of open versus laparoscopy-assisted distal gastrectomy with extraperigastric lymph node dissection for early gastric cancer. Surgical endoscopy. 2005;19(9):1172-6 [link]
  33. 33 - Huscher CG, Mingoli A, Sgarzini G et al. Laparoscopic versus open subtotal gastrectomy for distal gastric cancer: five-year results of a randomized prospective trial. Annals of surgery. 2005;241(2):232-7 [link]
  34. 34 - Kim HH, Hyung WJ, Cho GS et al. Morbidity and mortality of laparoscopic gastrectomy versus open gastrectomy for gastric cancer: an interim report--a phase III multicenter, prospective, randomized Trial (KLASS Trial). Annals of surgery. 2010;251(3):417-20 [link]
  35. 35 - Kim W, Kim HH, Han SU et al. Decreased Morbidity of Laparoscopic Distal Gastrectomy Compared With Open Distal Gastrectomy for Stage I Gastric Cancer: Short-term Outcomes From a Multicenter Randomized Controlled Trial (KLASS-01). Annals of surgery. 2015 [link]
  36. 36 - Kim Y-W, Baik YH, Yun YH et al. Improved quality of life outcomes after laparoscopy-assisted distal gastrectomy for early gastric cancer: results of a prospective randomized clinical trial. Annals of surgery. 2008;248(5):721-7 [link]
  37. 37 - Kim Y-W, Yoon HM, Yun YH et al. Long-term outcomes of laparoscopy-assisted distal gastrectomy for early gastric cancer: result of a randomized controlled trial (COACT 0301). 2013;27(11):4267-76 [link]
  38. 38 - Kitano S, Shiraishi N, Fujii K et al. A randomized controlled trial comparing open vs laparoscopy-assisted distal gastrectomy for the treatment of early gastric cancer: an interim report. Surgery. 2002;131(1 Suppl):S306-11 [link]
  39. 39 - Lee JH, Han HS, Lee JH. A prospective randomized study comparing open vs laparoscopy-assisted distal gastrectomy in early gastric cancer: early results2005; 19(2):[168-73 pp.]. [link]
  40. 40 - Takiguchi S, Fujiwara Y, Yamasaki M et al. Laparoscopy-assisted distal gastrectomy versus open distal gastrectomy. A prospective randomized single-blind study. World J Surg. 2013;37(10):2379-86 [link]
  41. 41 - Sakuramoto S, Yamashita K, Kikuchi S et al. Laparoscopy versus open distal gastrectomy by expert surgeons for early gastric cancer in Japanese patients: short-term clinical outcomes of a randomized clinical trial. Surgical endoscopy. 2013;27(5):1695-705 [link]

Autorisatiedatum en geldigheid

Laatst beoordeeld  : 01-07-2021

Laatst geautoriseerd  : 01-03-2017

Geplande herbeoordeling  :

Versie 2.1 (2016)/versie 2.2 (2017)

Met het oog op toekomstig onderhoud van de richtlijn (zie bijlage 11) heeft de NVMDL zich bereid verklaart voor deze richtlijn als coördinerend regiehouder op te willen treden.

Versie 1.0 (2009)
De houder van de richtlijn moet kunnen aantonen dat de richtlijn zorgvuldig en met de vereiste deskundigheid tot stand is gekomen. Onder houder wordt verstaan de verenigingen van beroepsbeoefenaren die de richtlijn autoriseren. De VIKC is financieel verantwoordelijk en draagt zorg voor het beheer en de ontsluiting van de richtlijn

 

Actualisatie

Versie 2.1 (2016)/versie 2.2 (2017)
De bij deze revisie gewijzigde c.q. toegevoegde modules zijn in juni 2016 geautoriseerd. Naast deze modules is een eerste, voorlopige versie van een Onderhoudsplan opgesteld. Het is de bedoeling dat een (nog in te stellen) richtlijnwerkgroep c.q. kerngroep met verlengd mandaat voortaan jaarlijks beoordeelt voor welke bestaande modules er nieuwe relevante evidence is gepubliceerd én of er nieuwe relevante knelpunten zijn. Op basis daarvan adviseert deze werkgroep c.q. kerngroep de betrokken verenigingen welke modules c.q. onderwerpen bij nieuw tussentijds onderhoud van de richtlijn de hoogste prioriteit hebben.

Versie 1.0 (2009)
 De geldigheidsduur van deze richtlijn is vastgesteld op 5 jaar. De geldigheidstermijn voor de richtlijn wordt vanuit IKNL bewaakt. Om verscheidene redenen kan herziening eerder dan beoogd nodig zijn. De Landelijke Werkgroep Gastro-intestinale Tumoren toetst daarom jaarlijks de actualiteit van de richtlijn. Het bestuur van deze landelijke werkgroep draagt de verantwoordelijkheid om de behoefte voor herziening van de huidige richtlijn bij de beroepsgroepen te peilen. Zo nodig zal de richtlijn tussentijds op onderdelen worden bijgesteld. Uiterlijk in 2013 zal een nieuwe multidisciplinaire werkgroep worden geïnstalleerd voor een herziene versie van de richtlijn.

 

 

Versie 2.1 (2016)/versie 2.2 (2017)

Met het oog op toekomstig onderhoud van de richtlijn (zie bijlage 11) heeft de NVMDL zich bereid verklaart voor deze richtlijn als coördinerend regiehouder op te willen treden.

Versie 1.0 (2009)
De houder van de richtlijn moet kunnen aantonen dat de richtlijn zorgvuldig en met de vereiste deskundigheid tot stand is gekomen. Onder houder wordt verstaan de verenigingen van beroepsbeoefenaren die de richtlijn autoriseren. De VIKC is financieel verantwoordelijk en draagt zorg voor het beheer en de ontsluiting van de richtlijn.

Initiatief en autorisatie

Initiatief:
  • Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Geautoriseerd door:
  • Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

Doel en doelgroep

Doelstelling
Een richtlijn is een document met aanbevelingen ter ondersteuning van zorgprofessionals en zorggebruikers, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van zorg, berustend op wetenschappelijk onderzoek aangevuld met expertise en ervaringen van zorgprofessionals en zorggebruikers. Deze richtlijn beoogt een leidraad te geven voor het handelen in de dagelijkse praktijk en geeft daartoe aanbevelingen over diagnose, behandeling, begeleiding en follow-up van patiënten met een maagcarcinoom.

Doelgroep
Deze richtlijn is bestemd voor alle professionals die betrokken zijn bij de diagnostiek, behandeling en begeleiding van patiënten met een maagcarcinoom, zoals maag-darm-lever artsen, radiologen en nucleair-geneeskundigen, chirurgen, pathologen, radiotherapeuten, medisch oncologen, diëtisten, (gespecialiseerd) verpleegkundigen en huisartsen. Tevens kan de richtlijn houvast bieden aan patiënten en hun naasten. Deze richtlijn wordt gebruikt voor het maken van patiënteninformatiemateriaal op http://www.kanker.nl/.

Samenstelling werkgroep

Versie 2.1 (2016)/versie 2.2 (2017)

Voor deze revisies van de richtlijn is najaar 2014 een nieuwe multidisciplinaire werkgroep ingesteld. Daarbij zijn enkele nieuwe mandaterende verenigingen toegevoegd. Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) zorgde voor de ondersteuning en begeleiding van de werkgroep.

 

Versie 1.0 (2009)
Voor het ontwikkelen van de richtlijn is najaar 2007 een multidisciplinaire werkgroep ingesteld. Medisch specialisten werkzaam bij de diagnostiek en behandeling van het maagcarcinoom zijn afgevaardigd namens de wetenschappelijke- en beroepsverenigingen. Bij de samenstelling van de werkgroep is rekening gehouden met de geografische spreiding, inbreng van betrokkenen uit zowel academische als algemene ziekenhuizen en vertegenwoordiging van de verschillende disciplines. De werkgroepleden hebben onafhankelijk gehandeld en hebben van hun verenigingen het mandaat voor hun inbreng gekregen. Een diëtist was verantwoordelijk voor het onderwerp ‘indicaties voor voedings- en/of vitamine ondersteuning'. Medewerkers van onderzoeksbureau Pallas gaven methodologische ondersteuning aan de werkgroep. Twee medewerkers van de VIKC waren verantwoordelijk voor de secretariële ondersteuning en procesbegeleiding.

Versie 2.1 (2016)/versie 2.2 (2017)

Kerngroepleden
Prof. dr. P.D. Siersema, voorzitter, maag-darm-leverarts (NVMDL)
Mw. dr. A. Cats, voorzitter, maag-darm-leverarts (NVMDL)
Mw. prof. dr. H.W.M. van Laarhoven, internist-oncoloog (NIV/NVMO)
Mw. dr. K.J. Neelis, radiotherapeut-oncoloog (NVRO)
Dr. E.J. Spillenaar-Bilgen, chirurg (NVvH)

Overige werkgroepleden
Mw. C.M.M. Acosta-van de Griendt, verpleegkundig specialist (V&VN)
Mw. dr. M.G.E.M. Ausems, klinisch geneticus (VKGN)
Dr. M.J. Deenen, klinisch farmacoloog/ziekenhuisapotheker (NVZA)
Mw. A. Droop, diëtist (NVD)
Mw. dr. S.S. Gisbertz, chirurg (NVvH)
Mw. dr. N.C.T. van Grieken, patholoog (NVVP)
Dr. H.H. Hartgrink, chirurg (NVvH)
Mw. prof. dr. G.A.P. Hospers, internist-oncoloog (NIV)
Dr. E.P.M. Jansen, radiotherapeut-oncoloog (NVRO)
Mw. drs. J.H.F. Leemhuis, patiëntenvertegenwoordiger (LmK)
Dr. J. Nederend, radioloog (NVvR)
Drs. F.P.J. Peters, internist-oncoloog (NIV)
Mw. dr. J.W. van Sandick, chirurg-oncoloog (NVvH)
Dr. S.H. Sastrowijoto, patholoog (NVVP)
Mw. dr. E.M. Timmermans, patiëntenvertegenwoordiger (SPKS)
Dr. E. Vegt, nucleair geneeskundige (NVNG)
Mw. D. Westenberg, verpleegkundig specialist (V&VN)

Ondersteuning IKNL

Drs. J.J.F. de Groot, senior adviseur

Mw. N.J. Munneke, secretaresse

Mw. dr. L. Veerbeek, adviseur (tot 1 januari 2016) 

Versie 1.0 (2009)

Werkgroepleden

Dr. R.L.H. Jansen, voorzitter, internist-oncoloog,

Dr. J.J.G.H.M. Bergman, maag-darm-leverarts

Mw. A. Droop, diëtiste                 

Dr. M. Eeftinck Schattenkerk, chirurg

Mw. dr. N.C.T. van Grieken, patholoog            

Dr. H.H. Hartgrink, oncologisch chirurg                  

Mw. dr. G.A.P. Hospers, internist-oncoloog

E.P.M. Jansen, radiotherapeut

Dr. F.M. Nagengast, maag-darm-leverarts

Mw. dr. I.D. Nagtegaal, patholoog            

Mw. dr. E.L. van Persijn van Meerten, radioloog

Prof.dr. P.D. Siersema, maag-darm-leverarts

Dr. B.L.A.M. Weusten, maag-darm-leverarts

Mw. dr. I.M.A. Joung, procesbegeleider

Redactie

Dr. H.H. Hartgrink, oncologisch chirurg

Dr. R.L.H. Jansen, internist-oncoloog

Mw. dr. I.M.A. Joung, procesbegeleider

Mw. S. Janssen-van Dijk, secretaresse

 

 

Versie 2.1 (2016)/versie 2.2 (2017)

Voor deze revisies van de richtlijn is najaar 2014 een nieuwe multidisciplinaire werkgroep ingesteld. Daarbij zijn enkele nieuwe mandaterende verenigingen toegevoegd (zie bijlage 1). Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) zorgde voor de ondersteuning en begeleiding van de werkgroep.

 

Versie 1.0 (2009)
Voor het ontwikkelen van de richtlijn is najaar 2007 een multidisciplinaire werkgroep ingesteld. Medisch specialisten werkzaam bij de diagnostiek en behandeling van het maagcarcinoom zijn afgevaardigd namens de wetenschappelijke- en beroepsverenigingen (zie bijlage 1). Bij de samenstelling van de werkgroep is rekening gehouden met de geografische spreiding, inbreng van betrokkenen uit zowel academische als algemene ziekenhuizen en vertegenwoordiging van de verschillende disciplines. De werkgroepleden hebben onafhankelijk gehandeld en hebben van hun verenigingen het mandaat voor hun inbreng gekregen. Een diëtist was verantwoordelijk voor het onderwerp ‘indicaties voor voedings- en/of vitamine ondersteuning'. Medewerkers van onderzoeksbureau Pallas gaven methodologische ondersteuning aan de werkgroep. Twee medewerkers van de VIKC waren verantwoordelijk voor de secretariële ondersteuning en procesbegeleiding.

Methode ontwikkeling

Evidence based

Implementatie

In de verschillende fasen van de ontwikkeling van het concept van de richtlijn is zoveel mogelijk rekening gehouden met de implementatie van de richtlijn en de daadwerkelijke uitvoerbaarheid van de aanbevelingen. De richtlijn wordt verspreid onder de professionals via de (wetenschappelijke) verenigingen en de regionale Integrale Kankercentra. Ook wordt een samenvatting van de richtlijn ter publicatie aangeboden aan het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Daarnaast wordt de richtlijn beschikbaar gesteld op www.oncoline.nl (de website van IKNL).

In principe worden voor de evaluatie van de aanbevelingen in de richtlijn richtlijnindicatoren opgesteld. Middels een documentatieproject kan met behulp van deze indicatoren worden vastgesteld in hoeverre de richtlijn wordt nageleefd. De informatie uit het documentatieproject kan input leveren bij de revisie van de richtlijn.

Werkwijze

Versie 2.2 (2017)
De evidence based aanpassingen m.b.t. onderdelen behandeling vroegcarcinoom, lymfadenectomie, omentectomie en laparoscopische versus open maagresectie zijn gebaseerd op systematische searches naar en beoordeling van relevante literatuur; daarbij is gebruik gemaakt van de GRADE methodiek. De aanpassingen m.b.t. de onderdelen Her2Neu (pathologie) en postoperatief beleid (voeding) zijn gebaseerd op elders ontwikkelde (inter)nationale richtlijnen.

Versie 2.1 (2016)
De evidence based aanpassingen van de richtlijn zijn gebaseerd op systematische searches naar en beoordeling van relevante literatuur. Zie betreffende modules voor meer informatie over de gebruikte zoekstrategieën. Wat betreft de beoordeling is voor de gereviseerde ‘diagnostische (sub)modules' (over respectievelijk diagnostische laparoscopie en FDG-PET) gebruik gemaakt van de EBRO methodiek. Voor de overige - ‘therapeutische' - (sub)modules (over respectievelijk adjuvante chemoradiatie, systeemtherapie, HIPEC en vitamine B12 toediening) is gebruik gemaakt van de GRADE methodiek.

Versie 1.0 (2009)

De aanbevelingen uit deze richtlijn zijn voor zover mogelijk gebaseerd op bewijs uit gepubliceerd wetenschappelijk onderzoek. Relevante artikelen werden gezocht door het verrichten van systematische zoekacties. Er is een goede, recente richtlijn beschikbaar van SIGN (Scottish Intercollegiate Guidelines Network) over ‘Management of oesophageal and gastric cancer' 199. Voor deze richtlijn is op systematische wijze naar literatuur gezocht en is een beoordeling op basis van niveaus van bewijs aan de literatuur gegeven. Deze richtlijn was het uitgangspunt voor de huidige richtlijn, dat wil zeggen dat de huidige richtlijn gebaseerd is op de studies gebruikt in de SIGN richtlijn, aangevuld met meer recente studies. Om deze reden is de zoekactie beperkt tot de periode vanaf 2002. Recente studies (tot en met januari 2008) zijn hieraan toegevoegd. Daarnaast werden enkele recent verschenen artikelen meegenomen.

Er werd gezocht in de databases Medline en de Cochrane Library. Voor iedere vraag werd een aparte zoekstrategie gebruikt (zie zoekstrategie). Gezocht werd naar publicaties in de talen Nederlands, Engels, Duits en Frans. ‘Case-reports' werden geëxcludeerd. Referentielijsten van andere richtlijnen aangaande maagcarcinomen (Earle 200362; NCCN 2008261; Peeters 2008170) werden gescreend op het voorkomen van nieuwe referenties. Ook werden artikelen geselecteerd uit referentielijsten van reeds gevonden artikelen.

Aanbevelingen werden gebaseerd op ‘best evidence' en daarom werd tevens geselecteerd op bewijskracht. Hiervoor werd gebruik gemaakt van de volgende hiërarchische indeling van studiedesigns gebaseerd op bewijskracht; 1. Meta-analyses en systematische reviews; 2. Gerandomiseerde gecontroleerde studies (RCT´s); 3. Gecontroleerde studies (CT's). Waar deze niet voorhanden waren, werd verder gezocht naar vergelijkend cohortonderzoek, vergelijkende patiënt controleonderzoeken of niet-vergelijkend onderzoek. De geselecteerde artikelen zijn vervolgens beoordeeld op kwaliteit van het onderzoek en gegradeerd naar mate van bewijs, waarbij de indeling in tabel 1 is gebruikt (gebaseerd op Handleiding Richtlijnontwikkeling CBO258).

Indien er voor een bepaalde vraag voldoende kwalitatief goede studies van een hoger niveau beschikbaar waren werd geen gebruik gemaakt van studies van een lager niveau. Bijvoorbeeld als er een goede systematische review beschikbaar was die de vraag beantwoordde is niet verder gezocht naar RCT´s. Als er geen systematische review maar wel voldoende goed uitgevoerde RCT´s waren is niet gezocht naar CT's.

De mate van bewijskracht en niveau van bewijs zijn in de conclusies van de verschillende hoofdstukken weergegeven. De belangrijkste literatuur waarop de conclusies zijn gebaseerd is daarbij vermeld

Volgende:
Palliatieve chirurgie