Uitrusting van de SEH
Uitgangsvraag
Knelpunt
Ouderen met een kwetsbare gezondheid hebben aanvullende behoeften in vergelijking met andere patiënten als het gaat om de omgeving en uitrusting van de SEH. De huidige werkwijze op de SEH is onvoldoende ingericht op ouderen met een kwetsbare gezondheid en complexe problematiek, bijvoorbeeld als het gaat om de ongedifferentieerde zorgvraag of de acute zorgvraag bij onderliggende chronische problemen al dan niet gecombineerd met een psychiatrische aandoening of specifiek gedrag bij een neurodegeneratieve aandoening (zie ook het visiedocument Acute zorg, patiëntengroepen type 3 en 4, van de Federatie Medisch Specialisten).
Aanbeveling
Neem de volgende maatregelen op de SEH:
- Niet-medicamenteuze delierpreventiemaatregelen, waaronder bijvoorbeeld hulpmiddelen die bijdragen aan betere oriëntatie;
- Maatregelen die bijdragen aan mobiliteit, valpreventie en antidecubitus.
Overwegingen
In de literatuur zijn verschillende voorbeelden voor het inrichten van een SEH voor ouderen met een kwetsbare gezondheid (Schumacher, 2022; GeriEM poster Environment; Melady, 2017; ACEP, 2013; APOP-handboek, 2018). In het algemeen geldt dat ouderen met een kwetsbare gezondheid meer hulp nodig hebben bij zaken als oriëntatie en bewegen. Het is dus aan te raden om in de SEH-omgeving maatregelen de nemen die helpen bij oriëntatie, zoals een duidelijk zichtbare klok, kamer kunnen verduisteren of verlichten conform het dag- en nachtritme, projecties op de muur of het plafond (aansluitend bij de beleving van de patiënt, brillen en gehoorapparaten, aanpassen van de kamer naar eigen leefomgeving met licht en geluid. Dit kan helpen bij het voorkomen van een delier bij patiënten met een verhoogd delierrisico.
Ook geeft de literatuur aanbevelingen voor maatregelen die helpen bij mobiliteit en valpreventie. Denk hierbij aan contrast in de vloer, handrails langs de muur, een prettige stoel voor patiënt en mantelzorgers, materialen om te mobiliseren (rollator, looprek, rolstoel of loopstok). Hiermee zijn valincidenten te voorkomen. Speciale ouderenkamers zijn in de praktijk weinig effectief, gezien deze kamers bij grote drukte op de SEH ook nodig zijn voor andere patiënten. De oudere met kwetsbare gezondheid wordt hierdoor alsnog vaak op een reguliere kamer gezien. Daarnaast kost het ouderen met een kwetsbare gezondheid meer moeite om zich aan te passen aan de omgeving. De omgeving moet dus meer aangepast worden aan hen. Het lijkt daarom effectiever om alle kamers potentieel geschikt te maken door het flexibel en selectief in zetten van maatregelen.
|
Voorbeelden die toepasbaar zijn op elke SEH Maak een ‘ouderenkar’ met daarin brillen, gehoorapparaten en andere hulpmiddelen die het makkelijker maken om de tijd door te brengen. Deze is naar verschillende kamers te rijden. Of maak gebruik van een ‘gewoon’ bed in plaats van een brancard. |
Onderbouwing
Referenties
- Advanced Trauma Life Support (ATLS) 10th Edition Student Course Manual - Chapter 11 (2018)
- Ahmed NN, Farnie M, Dyer CB. The effect of geriatric and palliative medicine education on the knowledge and attitudes of internal medicine residents. J Am Geriatr Soc. 2011 Jan;59(1):143-7. doi: 10.1111/j.1532-5415.2010.03235.x. PMID: 21226684.
- American College of Emergency Physicians, The American Geriatrics Society, Emergency Nurses Association, and the Society for Academic Emergency Medicine. GERIATRIC EMERGENCY DEPARTMENT GUIDELINES, 2013
- APOP-screeningsprogramma. Handboek voor het optimaliseren van zorg voor de Acuut Presenterende Oudere Patiënt op de Spoedeisende Hulp. Versie 2018.
- Bellou A, Conroy SP, Graham CA. The European curriculum for geriatric emergency medicine. Eur J Emerg Med. 2016 Aug;23(4):239. doi: 10.1097/MEJ.0000000000000414. PMID: 27706002.
- Biese KJ, Roberts E, LaMantia M, Zamora Z, Shofer FS, Snyder G, Patel A, Hollar D, Kizer JS, Busby-Whitehead J. Effect of a geriatric curriculum on emergency medicine resident attitudes, knowledge, and decision-making. Acad Emerg Med. 2011 Oct;18 Suppl 2:S92-6. doi: 10.1111/j.1553-2712.2011.01170.x. PMID: 21999564.
- Blomaard LC, Speksnijder C, Lucke JA, de Gelder J, Anten S, Schuit SCE, Steyerberg EW, Gussekloo J, de Groot B, Mooijaart SP. Geriatric Screening, Triage Urgency, and 30-Day Mortality in Older Emergency Department Patients. J Am Geriatr Soc. 2020 Aug;68(8):1755-1762. doi: 10.1111/jgs.16427. Epub 2020 Apr 4. PMID: 32246476; PMCID: PMC7497167.
- Candel BGJ, Nissen SK, Nickel CH, Raven W, Thijssen W, Gaakeer MI, Lassen AT, Brabrand M, Steyerberg EW, de Jonge E, de Groot B. Development and external validation of the international early warning score for improved age- and sex-adjusted in-hospital mortality prediction in the emergency department. Crit Care Med. 2023 Jul 1;51(7):881-891. doi: 10.1097/CCM.0000000000005842. Epub 2023 Mar 23. PMID: 36951452; PMCID: PMC10262984.
- Carpenter Shelton E, Fowler S et al. Risk factors and screening instruments to predict adverse outcomes for undifferentiated older emergency department patients: a systematic review and meta-analysis. Acad Emerg Med, 2015
- Castro C, Antunes R, Simoes A, Bernardes C, Fernandes JB. Nursing students' knowledge and attitudes toward older adults. Front Public Health. 2023 Oct 9;11:1150261. doi: 10.3389/fpubh.2023.1150261. PMID: 37900038; PMCID: PMC10600372.
- Coats T. Blunt major trauma: now two different diseases? Br J Hosp Med (Lond). 2020 Apr 2;81(4):1-3. doi: 10.12968/hmed.2019.0418. PMID: 32339013.
- van Dam CS, Peters MJL, Hoogendijk EO, Nanayakkara PWB, Muller M, Trappenburg MC. Older patients with nonspecific complaints at the Emergency Department are at risk of adverse health outcomes. Eur J Intern Med. 2023 Jun;112:86-92. doi: 10.1016/j.ejim.2023.03.018. Epub 2023 Mar 29. PMID: 37002150.
- Van Dam et al. Older patients with nonspecific complaints at the Emergency Department are at risk of adverse health outcomes, European Journal of Internal Medicine, 2023.
- van Dam CS, Trappenburg MC, Ter Wee MM, Hoogendijk EO, de Vet HC, Smulders YM, Nanayakkara PW, Muller M, Peters MJ. The accuracy of four frequently used frailty instruments for the prediction of adverse health outcomes among older adults at two dutch emergency departments: findings of the AmsterGEM Study. Ann Emerg Med. 2021 Oct;78(4):538-548. doi: 10.1016/j.annemergmed.2021.04.027. Epub 2021 Jul 23. PMID: 34304915.
- European Task Force for Geriatric Emergency Medicine (GeriEM). Poster Age / frailty adjusted risk stratification. https://posters.geriemeurope.eu/posters/p02/ Visited at 10-04-2024
- European Task Force for Geriatric Emergency Medicine (GeriEM). Poster Silver trauma – major trauma in older adults https://posters.geriemeurope.eu/posters/p07/. Visited at 10-04-2024
- European Task Force for Geriatric Emergency Medicine (GeriEM). Poster Environment. https://posters.geriemeurope.eu/posters/p03/. Visited at 10-4-2024.
- Fehlmann CA, Nickel CH, Cino E, Al-Najjar Z, Langlois N, Eagles D. Frailty assessment in emergency medicine using the Clinical Frailty Scale: a scoping review. Intern Emerg Med. 2022 Nov;17(8):2407-2418. doi: 10.1007/s11739-022-03042-5. Epub 2022 Jul 21. PMID: 35864373; PMCID: PMC9302874
- Hesselink G, Sir Ö, Öztürk E, Heiwegen N, Olde Rikkert M, Schoon Y. Effects of a geriatric education program for emergency physicians: a mixed-methods study. Health Educ Res 2020; 35: 216–27
- Karaca A, Daloğlu M, Kılıç D, Sivil R, Keşaplı M, Alimoğlu MK. Training interprofessional teams in geriatric emergency medicine: A modified team-based learning approach. Heliyon. 2024 Feb 7;10(4):e25099. doi: 10.1016/j.heliyon.2024.e25099. PMID: 38380009; PMCID: PMC10877185.
- Kemp K, Mertanen R, Lääperi M, Niemi-Murola L, Lehtonen L, Castren M. Nonspecific complaints in the emergency department - a systematic review. Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2020 Jan 28;28(1):6. doi: 10.1186/s13049-020-0699-y. PMID: 31992333; PMCID: PMC6986144.
- Lee JH, Park YS, Kim MJ, Shin HJ, Roh YH, Kim JH, Chung HS, Park I, Chung SP. Clinical Frailty Scale as a predictor of short-term mortality: A systematic review and meta-analysis of studies on diagnostic test accuracy. Acad Emerg Med. 2022 Nov;29(11):1347-1356. doi: 10.1111/acem.14493. Epub 2022 Apr 25. PMID: 35349205.
- Melady D. Geriatric ED. A senior-friendly ED checklist, 2017. https://geriatric-ed.com/complete-checklist/. Visited at 10-4-2024
- Moloney E, O'Donovan MR, Sezgin D, Flanagan E, McGrath K, Timmons S, O'Caoimh R. diagnostic accuracy of frailty screening instruments validated for use among older adults attending emergency departments: a systematic review and meta-analysis. Int J Environ Res Public Health. 2023 Jul 3;20(13):6280. doi: 10.3390/ijerph20136280. PMID: 37444127; PMCID: PMC10341387.
- Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG). Richtlijn Delier bij volwassenen en ouderen. 2023
- Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG). Richtlijn Preventie van valincidenten bij ouderen – module valrisicobeoordeling ouderen in het ziekenhuis. 2021
- Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG). Richtlijn Vermoeden van ouderenmishandeling in het medisch-specialistisch zorgdomein. 2018
- Ong EY, Bower KJ, Ng L. Geriatric educational interventions for physicians training in non-geriatric specialties: a scoping review. J Grad Med Educ. 2021 Oct;13(5):654-665. doi: 10.4300/JGME-D-20-01484.1. Epub 2021 Oct 15. PMID: 34721794; PMCID: PMC8527951.
- Oud, F. M. M., de Rooij, S. E. J. A., Arends, A. J., Emmelot-Vonk, M. H., Melis, R. J. F., Mooijaart, S. P., Willems, H. C., & van Munster, B. C. (2019). Meetinstrumenten bij kwetsbare ouderen: een pleidooi voor meer standaardisatie. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 163, Artikel D3267.
- Roussel M, Teissandier D, Yordanov Y, Balen F, Noizet M, Tazarourte K, Bloom B, Catoire P, Berard L, Cachanado M, Simon T, Laribi S, Freund Y; FHU IMPEC-IRU SFMU Collaborators; FHU IMPEC−IRU SFMU Collaborators. Overnight Stay in the Emergency Department and Mortality in Older Patients. JAMA Intern Med 2023;183(12):1378-1385.
- Samaras N, Chevalley T, Samaras D, Gold G. Older patients in the emergency department: a review. Ann Emerg Med. 2010 Sep;56(3):261-9. doi: 10.1016/j.annemergmed.2010.04.015. PMID: 20619500.
- Schumacher J.G. & Melady D. Creating a Geriatric Emergency Department - A Practical Guide. Cambridge University Press. 2022 https://doi.org/10.1017/9781009039253
- Smyth H, Breslin D, Mullany L, Ramiah V, Riches R, Laguna R, Morgan P, Byrne C. Silver Trauma Review Clinic: a novel model of care to manage non-operative injuries in older patients. Emerg Med J. 2023 Oct;40(10):721-725. doi: 10.1136/emermed-2022-212982. Epub 2023 Aug 27. PMID: 37640437.
- Sir Ö, Hesselink G, Schoon Y, Olde Rikkert MGM. Dutch emergency physicians insufficiently educated in geriatric emergency medicine: results of a nationwide survey. Age Ageing. 2021 Nov 10;50(6):1997-2003. doi: 10.1093/ageing/afab175. PMID: 34673884; PMCID: PMC8581378.
Verantwoording
Beoordelingsdatum en geldigheid
Laatst beoordeeld : 20-06-2025
Algemene gegevens
De ontwikkeling van deze leidraad is ondersteund door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten en is gefinancierd uit de Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS). De financier heeft geen invloed gehad op de inhoud van de leidraad.
Samenstelling werkgroep
Voor het ontwikkelen van de leidraad is in 2022 een multidisciplinaire werkgroep ingesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van relevante specialismen die betrokken zijn bij de spoedzorg voor oudere patiënten.
Werkgroep
- Dr. M.N.T. (Marjolein) Kremers (NIV), internist acute geneeskunde, voorzitter werkgroep
- Drs. R.H.A. (Robert) van den Broek (NIV), internist ouderengeneeskunde
- Prof. Dr. S.P. (Simon) Mooijaart (NIV), internist ouderengeneeskunde
- Drs. A.J. (Arend) Arends (NVKG), klinisch geriater (tot februari 2023)
- Dr. A. (Annemarieke) de Jonghe (NVKG), klinisch geriater (vanaf februari 2023)
- Prof. Dr. Y. (Yvonne) Schoon (NVKG), klinisch geriater
- Dr. L.E.M. (Lenneke) van Lelyveld-Haas (NVIC), internist-intensivist
- Dr. J. A. (Jacinta) Lucke (NVSHA), SEH-arts
- Mw. J. (Juul) van der Steeg (V&VN), verpleegkundig specialist Intensive- en Medium Care (tot april 2023)
- Dr. M. (Margo) van Mol (V&VN), intensive care verpleegkundige en psycholoog (vanaf april 2023)
- Dr. C.C.S. (Cheyenne) Tseng (NVvC), AIOS cardiologie (tot januari 2024)
- Dr. D. (Dominique) Verhaert (NVvC), AIOS cardiologie (vanaf januari 2024)
- Mw. E.M. (Esmée) Sauter, MSc, adviseur PFNL (tot januari 2023)
Klankbordgroep
- Dr. E.R. (Elvira) Flikweert (NVvH), chirurg
- Dr. B.A.J. (Barbara) Bastiaansen (NVMDL), MDL-arts
- Mw. D.S. (Daphne) Everaerd (NVvP), psychiater
- Mw. E. (Esther) Baptist (NVvP), psychiater
- Mw. C.J.M. (Karianne) Melkert (V&VN), verpleegkundig specialist SEH/Geriatrie
- Mw. A.J.M. Sonnema, Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie (NVA)
- Dhr. M.J.B. (Michel) Los, Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie (NVA)
Met ondersteuning van
- Dr. E. (Ekaterina) van Dorp - Baranova, adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
- Dr. B.H. (Bernardine) Stegeman, senior adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
- Dr. N.L. (Nikita) van der Zwaluw, senior adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
Met dank aan
- M. (Masja) van het Hoofd, beleidsmedewerker, Parkinson Vereniging
Belangenverklaringen
De Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling is gevolgd. Alle werkgroepleden hebben schriftelijk verklaard of zij in de laatste drie jaar directe financiële belangen (betrekking bij een commercieel bedrijf, persoonlijke financiële belangen, onderzoek financiering) of indirecte belangen (persoonlijke relaties, reputatiemanagement) hebben gehad. Gedurende de ontwikkeling of herziening van een module zijn wijzigingen in belangen aan de voorzitter doorgegeven. De belangenverklaring is opnieuw bevestigd tijdens de commentaarfase. Een overzicht van de belangen van werkgroepleden en het oordeel over het omgaan met eventuele staan in onderstaande tabel. De ondertekende belangenverklaringen zijn op te vragen bij het secretariaat van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten.
|
Werkgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
|
Arends (tot feb 2023) |
klinisch geriater |
- klinisch geriater in Ikaziaziekenhuis, SpijkenisseMC en VanWeel-Bethesdaziekenhuis; gedetacheerd - vaste adviseur OMT Covid-19; vacatiegelden - lid werkgroep multidisciplinaire beoordeling bij multimorbiditeit; vacatiegelden - secretaris DHFA; vacatiegelden - voorzitter werkgroep PROM bij heupfractuurzorg; vacatiegelden - lid werkgroep acute zorg FMS; onbezoldigd |
geen |
geen |
|
De Jonghe |
Klinisch geriater |
Geen |
Initiatiefnemer ‘GEM werkwijze'. Deze werkwijze wordt in de leidraad als optie genoemd. |
Geen |
|
Tseng |
AIOS cardiologie |
NVvC werkgroep geriatrische cardiologie |
Geen |
geen |
|
Sauter (tot feb 2023) |
Adviseur Patientenfederatie Nederland |
Geen |
Geen |
geen |
|
Lucke |
SEH-arts KNMG |
Voorzitter sectie 'Geriatrische Spoedpatient' NVSHA - onbetaald Voorzitter sectie 'Geriatric Emergency Medicine' Eusem - onbetaald Onderzoeker op het gebied van geriatrische spoedzorg (ook APOP studie) |
Deelgenomen aan de APOP studie (deze studie raakt het onderwerp van de leidraad). |
|
|
Van de Steeg |
Verpleegkundig specialist Intensive- en medium Care |
Kwaliteitsprojecten met verpleegkundigen opzetten; deelnemen aan werkgroepen, ontwikkelen van afdelingsprotocollen |
Geen |
geen |
|
Van Lelyveld-Haas |
Internist-intensivist |
FCCS instructeur (interactie) (vergoeding) |
Geen |
Geen |
|
Kremers |
Internist Acute Geneeskunde |
Voorzitter werkgroep spoedzorg - NIV , onbetaald Lid commissie spoedzorg - FMS, onbetaald Bestuurslid onderzoeksconsortium acute geneeskunde, onbetaald |
SKMS DRAIM, kwaliteitsregistratie acute geneeskunde (projectleider) (kwaliteitsregistratie acute geneeskunde valt niet onder de onderwerpen van de leidraad) |
Geen |
|
Van den Broek |
Internist ouderengeneeskunde |
Docent / trainer bij de Academie voor Medisch Specialisten, betaald |
Geen |
geen |
|
Mooijaart |
Internist-ouderengeenskunde |
Geen |
PL van de APOP-studie (afgerond in 2018): het onderwerp van de studie raakt het onderwerp van de leidraad |
|
|
Schoon |
Geriater |
Geen |
Geen |
Geen |
|
Van Mol |
Assistant Professor, Intensive Care Volwassenen |
- Bestuurslid V&VN-IC, onbezoldigd - Secretaris Stichting ICUdata, onbezoldigd - Voorzitter Committee N&AHP (Nurses & Allied Healthcare Professionals) bij ESICM, onbezoldigd - Commissielid congres organisatie EfCCNa, onbezoldigd |
- Ontwikkelen toolbox STRIC (t/m 2022) - hoofdonderzoeker van de DIPIC-studie. Geen relatie met deze richtlijn. - hoofdonderzoeker van de ICNaVen-studie, Geen relatie met deze richtlijn. |
Intellectueel belang tav STRIC toolbox. |
|
Verhaert |
AIOS cardiologie |
lid NVvC werkgroep geriatrische cardiologie (niet betaald), postdoctoraal onderzoeker UM (betaald) |
Geen |
Geen |
|
Klankgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
|
Flikweert |
Traumachirurg |
Lid bestuur Nederlandse vereniging voor traumachirurgie, (onkostenvergoeding), Voorzitter Clinical Audit Board DHFA (onkostenvergoeding) |
geen |
geen |
|
Bastiaanse |
MDL-arts |
Geen |
geen |
geen |
|
Everaerd |
Psychiater |
Bestuurslid afdeling ouderenpsychiatrie, NVvP Redactielid Tijdschrift voor Psychiatrie |
Geen |
Geen |
|
Baptist |
Psychiater |
NVvP Lid Bestuur afdeling Consultatieve en Ziekenhuispsychiatrie NVvP Lid Beroepsbelangencommissie |
Geen |
Geen |
|
Melkert |
Verpleegkundig specialist |
|
Geen |
|
|
Sonnema |
anesthesioloog |
Geen |
Geen |
Geen |
|
Los |
Stafmedewerker Defensie Geneeskundige Organisatie |
Instructeur ATLS |
Geen |
Geen |
Inbreng patiëntenperspectief
Er is aandacht besteed aan het patiëntenperspectief door (tijdelijke) deelname van de Patiëntenfederatie Nederland aan de werkgroep. De Parkinson Vereniging heeft meegelezen met de conceptleidraad. De conceptleidraad is voor commentaar voorgelegd aan Patiëntenfederatie Nederland, de Parkinson Vereniging en ouderenbond KBO-KCOB. Eventueel aangeleverde commentaren zijn bekeken en verwerkt.
WKKGZ en Kwalitatieve raming van mogelijke substantiële financiële gevolgen
Bij de leidraad is conform de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (WKKGZ) een kwalitatieve raming uitgevoerd of de aanbevelingen mogelijk leiden tot substantiële financiële gevolgen. Bij het uitvoeren van deze beoordeling zijn de aanbevelingen van de leidraad op verschillende domeinen getoetst. Uit de kwalitatieve raming blijkt dat er waarschijnlijk geen substantiële financiële gevolgen zijn. Een overzicht van uitkomsten van de kwalitatieve raming met bijbehorende toelichting vindt u in onderstaande tabel.
|
Module |
Uitkomst raming |
Toelichting |
|
Module Organisatorische aspecten op de SEH |
Geen substantiële financiële gevolgen |
Hoewel uit de toetsing volgt dat de aanbevelingen breed toepasbaar zijn (>40.000 patiënten), volgt ook uit de toetsing dat een toename in het aantal in te zetten voltijdsequivalenten aan zorgverleners niet verwacht wordt doordat implementatie van de aanbevelingen voornamelijk een andere benadering vraagt, echter geen wijziging in opleidingsniveau van zorgpersoneel. Er worden daarom geen substantiële financiële gevolgen verwacht.
|
Werkwijze
Voorbereidingsfase: knelpuntenanalyse en raamwerk
Tijdens de voorbereidende fase inventariseerde de werkgroep de knelpunten in de organisatie van spoedzorg voor oudere patiënten. Dit heeft plaatsgevonden door middel van het inventariseren van onderwerpen en knelpunten uit Silver Book II van Britisch Geriatric society. Het perspectief van de eerste lijn is meegenomen door het organiseren van een werksessie met vertegenwoordigers van het NHG en Verenso. De resultaten hiervan zijn opgenomen in de bijlagen. Tevens is in databases van de Patientenfederatie gezocht naar relevante informatie over spoedzorg bij oudere patiënten. Op basis van de uitkomsten van de knelpuntenanalyse is door de werkgroep een conceptraamwerk opgesteld en definitief vastgesteld.
Ontwikkelfase: formuleren van aanbevelingen
De leidraad gaat over de organisatie van zorg in Nederlandse ziekenhuizen en als basis is het Silverbook II genomen. Voor de medische inhoud wordt verwezen naar de desbetreffende richtlijnen.
Er is geen systematisch literatuuronderzoek gedaan voor deze leidraad en er is geen formele beoordeling van literatuur middels GRADE-methodiek geweest, omdat deze niet als bijdragend werden gezien en bijvoorbeeld er geen uniforme onderzoeksopzetten zijn voor dit onderwerp. De aanbevelingen zijn gebaseerd op de beschikbare wetenschappelijke literatuur, landelijke protocollen, (internationale) richtlijnen, expert opinie van de multidisciplinaire werkgroep en de belangrijkste overwegingen uit de praktijk.
Commentaar- en autorisatiefase
De conceptleidraad is aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen, (patiënt)organisaties en de klankbordgroep voorgelegd ter commentaar. De commentaren zijn verzameld en besproken met de werkgroep. Naar aanleiding van de commentaren is de conceptleidraad aangepast en definitief vastgesteld door de werkgroep. De definitieve leidraad is aan de deelnemende (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt)organisaties voorgelegd voor autorisatie en door hen geautoriseerd dan wel geaccordeerd.