Aanleiding

De bevolking van Nederland wordt ouder. Het aantal ouderen neemt toe tot 3,8 miljoen mensen ouder dan 70 jaar in 2040 (2,8 miljoen in 2024), terwijl de beroepsbevolking die in de zorg werkt in dezelfde tijd afneemt. Ouderen met een leeftijd van 70 jaar of hoger hebben gemiddeld meer chronische aandoeningen dan mensen jonger dan 70. De tendens is dat ouderen steeds langer zelfstandig blijven wonen, deels uit eigen beweging en deels omdat de zorgcapaciteit beperkt is. Daarnaast staat door de stijgende kosten de betaalbaarheid van de zorg onder druk. Omdat het budget voor formele zorg en ondersteuning niet evenredig stijgt met de zorgvraag, legt dit extra druk op de acute zorg. In het Integraal Zorgakkoord (IZA) uit 2022 zijn doelstellingen geformuleerd om de zorg voor (kwetsbare) ouderen te verbeteren en de druk op het zorgsysteem te verlagen. Doel is dat ouderen met een kwetsbare gezondheid passende zorg ontvangen op de SEH.

Wat beoogt deze leidraad?

De toename van het aantal ouderen en de specifieke kenmerken en behoeften van ouderen maken dat de zorg voor acuut zieke ouderen een aanpassing vergt in zowel inhoud als organisatie van de zorg. Deze leidraad Organisatie van spoedzorg voor ouderen richt zich specifiek op de organisatie van de acute zorg voor ouderen met een kwetsbare gezondheid. Voor de inhoud van de zorg wordt verwezen naar de daarvoor geldende richtlijnen.

Deze leidraad wil de meest passende zorg bieden aan oudere patiënten met een kwetsbare gezondheid in een acute setting, door aanbevelingen te doen over de organisatie van zorg in het acute netwerk, het herkennen van kwetsbaarheid en multidisciplinaire behandeling op de SEH. De meest passende zorg is van meerwaarde voor patiënten, past binnen de behandelwensen- en doelen en herstelvermogen van de patiënt, en maakt optimaal gebruik van middelen (financieel, menskracht en op het gebied van duurzaamheid). Mogelijkheden voor het implementeren van de leidraad zijn sterk afhankelijk van lokale factoren.

Hoe is deze leidraad tot stand gekomen?

Een multidisciplinaire werkgroep heeft deze leidraad zorgvuldig samengesteld om handvatten te geven voor de klinische praktijk. Zoveel mogelijk maakt de leidraad gebruik van wetenschappelijk bewijs en verwijst naar evidence-based zorg. Een kanttekening is dat het niveau van bewijs doorgaans laag is. Er is daarom niet systematisch gezocht naar wetenschappelijke literatuur, maar gebruikgemaakt van reeds bekende internationale en nationale literatuur. De werkgroep is van mening – op basis van internationale consensus en expertopinie – dat het mogelijk is aanbevelingen te doen die bijdragen aan passende spoedzorg voor ouderen. Zorg voor ouderen met een kwetsbare gezondheid is in deze leidraad ingericht volgens de principes van het Comprehensive Geriatric Assessment (CGA) en volgt de betreffende inrichting. Van het CGA is bekend dat het bijdraagt aan betere uitkomsten voor de oudere patiënt met kwetsbaarheid, zoals reductie van mortaliteit en beter functioneren een jaar na acute ziekte (zie onder andere het Cochrane review van Ellis, 2011).

Voor wie is deze leidraad bedoeld?

Deze leidraad is geschreven voor zorgprofessionals en beleidsmakers die in het ziekenhuis werken en de spoedzorg voor ouderen willen verbeteren. Hierbij is het ziekenhuis als startpunt genomen, ook al is acute zorg voor de oudere patiënt (doorgaans 70 jaar en ouder en multimorbide) bij uitstek netwerkgeneeskunde. Het acute probleem is vaak een verergering van een al bestaande chronische ziekte. De patiënt legt over het algemeen een reis af langs meerdere zorgverleners in verschillende zorgsectoren: eerste lijn, ambulance, ziekenhuis en verpleeghuis. Voor gunstige uitkomsten zoals overleving en behoud van zelfredzaamheid en kwaliteit van leven is naast passende diagnostiek en behandeling ook continuïteit van zorg essentieel. Daarom is een expliciete ambitie de leidraad verder uit te werken in breder verband, met alle partners in het netwerk, zoals huisartsen, wijkverpleegkundige, specialisten ouderengeneeskunde, ambulancemedewerkers en de GGZ.