Is er een toegevoegde waarde van een zogenaamd dikke-naald biopt ten opzichte van een cytopathologische punctie?
Uitgangsvraag
Is er een toegevoegde waarde van een zogenaamd dikke-naald biopt ten opzichte van een cytopathologische punctie?
Aanbeveling
Dikke-naald biopt
Overweeg een dikke-naald biopt bij een (herhaaldelijk) niet-diagnostische of niet-conclusieve cytologie vanwege de mogelijk additionele histopathologische informatie.
Overleg bij twijfel laagdrempelig met de patholoog over zinnigheid in specifieke gevallen.
Overwegingen
Een meta-analyse uit 2018 rapporteert een sensitiviteit van 94% en specificiteit van 98% voor het onderscheiden van goedaardige van kwaadaardige speekselkliertumoren middels een dikke-naald biopt. Daarnaast zien de auteurs dat het aantal niet-diagnostische resultaten slechts 3,3% is, wat ruim 15% lager is dan het aantal ontoereikende diagnoses met cytopathologische puncties (Kim, 2018). Er zijn geen aanwijzingen voor een risico op entmetastasen (tract seeding) na de uitvoering van de een dikke-naald biopt. Deze sytematische review includeerde een totaal van 10 studies, waarbij er echter maar 1300 biopten genomen waren in totaal.
Een andere systematic review en meta-analyse uit 2020, welke de sensitiviteit, specificiteit en het aantal niet-diagnostische resultaten van dikke-naald biopten en cytopathologische puncties met elkaar vergelijkt vermeldt een sensitiviteit van 92% en specificiteit van 100% voor dikke-naald biopten, ten opzichte van 65% sensitiviteit en 97% specificiteit voor cytopathologische puncties (p<0.001) (Cho, 2020). Ook werd er een significant lager aantal niet-diagnostische resultaten gerapporteerd. Er werd geen tract seeding of facialisparese gemeld. In deze studie werden in totaal 1924 procedures geïncludeerd. Opmerkelijk in deze studie is dat de sensitiviteit voor FNAC in deze studie zo laag is (65%), waar in eerdere studies deze een stuk hoger lijkt te liggen, namelijk gemiddeld 81.2% over alle centra in Nederland, waarbij deze in Hoofd-Hals centra nog hoger ligt (88.1%) (Reerds, 2021).
dikke-naald biopten wordt uitgebreid toegepast bij de diagnostiek naar borstkanker. Tumor tract seeding wordt bij borstkanker niet vaker gezien wanneer een dikke-naald biopt wordt gebruikt in vergelijking met een cytopathologisch punctie (Loughran, 2011).
Hoewel het aantal geïncludeerde dikke-naald biopsieen relatief klein is in vergelijking met de uitgebreide onderzoeken die er naar cytopathologische puncties zijn gedaan, en de laatste systematische review een bijzonder lage sensitiviteit voor cytopathologische puncties liet zien, is er mogelijk een toegevoegde waarde van dikke-naald biopten. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen in welke gevallen dit zo is.
Onderbouwing
Achtergrond
De meest gebruikte diagnostische tool is de (echogeleide) cytopathologische punctie. Zoals eerder besproken heeft deze methode een redelijke sensitiviteit (+/- 78%) voor het onderscheiden van goedaardige en kwaadaardige speekselkliertumoren (Liu, 2015). Toch blijkt het vaak onmogelijk om het exacte subtype vast te stellen met behulp van een cytologische punctie vanwege de beperkte mogelijkheid om de weefselarchitectuur te bestuderen. Daarnaast heeft een cytologische punctie in ongeveer 19% van de gevallen een niet-diagnostisch resultaat (MSRSGC I) (Reerds, 2021). Hierbij is er kwantitatief of kwalitatief onvoldoende celmateriaal voor een voldoende goede beoordeling. Daarnaast is er in 3.2% van de gevallen sprake van AUS (MSRSGC III), hierbij kan er onvoldoende onderscheid gemaakt worden tussen een neoplasie of non-neoplastische laesie, hetgeen resulteert in een betrekkelijk hoge rate of malignancy voor deze groep.
Een dikke-naald biopt (ookwel core-needle biopsy, CNB) zou dan eventueel uitkomst kunnen bieden.
Referenties
- Cho J, Kim J, Lee JS, Chee CG, Kim Y, Choi SI. Comparison of core needle biopsy and fine-needle aspiration in diagnosis of malignant salivary gland neoplasm: Systematic review and meta-analysis. Head Neck. 2020 Oct;42(10):3041-3050. doi: 10.1002/hed.26377. Epub 2020 Jul 16. PMID: 32671867.
- Kim HJ, Kim JS. Ultrasound-guided core needle biopsy in salivary glands: A meta-analysis. Laryngoscope. 2018 Jan;128(1):118-125. doi: 10.1002/lary.26764. Epub 2017 Jul 12. PMID: 28699165.
- Reerds STH, Van Engen-Van Grunsven ACH, van den Hoogen FJA, Takes RP, Marres HAM, Honings J. Accuracy of parotid gland FNA cytology and reliability of the Milan System for Reporting Salivary Gland Cytopathology in clinical practice. Cancer Cytopathol. 2021 Sep;129(9):719-728. doi: 10.1002/cncy.22435. Epub 2021 Apr 28. PMID: 33908189; PMCID: PMC8453933.
- Liu CC, Jethwa AR, Khariwala SS, Johnson J, Shin JJ. Sensitivity, Specificity, and Posttest Probability of Parotid Fine-Needle Aspiration: A Systematic Review and Meta-analysis. Otolaryngol Head Neck Surg. 2016 Jan;154(1):9-23. doi: 10.1177/0194599815607841. Epub 2015 Oct 1. PMID: 26428476; PMCID: PMC4896151.
- Loughran CF, Keeling CR. Seeding of tumour cells following breast biopsy: a literature review. Br J Radiol. 2011 Oct;84(1006):869-74. doi: 10.1259/bjr/77245199. PMID: 21933978; PMCID: PMC3473763.
Verantwoording
Autorisatiedatum en geldigheid
Laatst beoordeeld : 15-10-2024
Laatst geautoriseerd : 15-10-2024
Geplande herbeoordeling : 15-10-2028
De geldigheid van de leidraad komt te vervallen indien nieuwe ontwikkelingen aanleiding zijn een herzieningstraject te starten.
Algemene gegevens
De ontwikkeling van deze leidraad werd ondersteund door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (www.demedischspecialist.nl/kennisinstituut) en werd gefinancierd uit de Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS). De financier heeft geen enkele invloed gehad op de inhoud van de richtlijnmodule.
Samenstelling werkgroep
Voor het ontwikkelen van de leidraad is in 2022 een multidisciplinaire werkgroep ingesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van alle relevante specialismen (zie hiervoor de Samenstelling van de werkgroep) die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten met een benigne speekselkliertumor.
Werkgroep
- Dr. S. (Stijn) van Weert, voorzitter, hoofd-hals oncologisch chirurg, werkzaam in het MUMC, NVKNO
- Dr. J.M.J.A.A. (Jos) Straetmans, KNO-arts, werkzaam in het Zuyderland Ziekenhuis, NVKNO
- Dr. D.A. (Derrek) Heuveling, KNO-arts, werkzaam in het Meander MC, NVKNO
- S.T.H. (Sam) Reerds, KNO-AIOS, werkzaam in het Radboudumc, NVKNO
- Dr. M.L. (Marc) Ooft, Patholoog, Pathologie DNA, werkzaam in Rijnstate, NVVP
- Dr. M.H. (Matthijs) Valstar, MKA-chirurg, post-doc onderzoeker, werkzaam in respectievelijk Flevoziekenhuis Almere en Antoni van Leeuwenhoek, Amsterdam, NVMKA
- Dr. M.M.L. (Maartje) de Win, Radioloog, werkzaam in Amsterdam UMC, NVvR
Klankbordgroep
- Dr. M.F. (Martijn) Lutke Holzik, Chirurg-oncoloog, werkzaam in ZGT, NVvH
Met ondersteuning van
- Dr. D. (Dagmar) Nieboer, senior adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
- Dr. A. (Anh Nhi) Nguyen, adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
Belangenverklaringen
De Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling is gevolgd. Alle werkgroepleden hebben schriftelijk verklaard of zij in de laatste drie jaar directe financiële belangen (betrekking bij een commercieel bedrijf, persoonlijke financiële belangen, onderzoeksfinanciering) of indirecte belangen (persoonlijke relaties, reputatiemanagement) hebben gehad. Gedurende de ontwikkeling of herziening van een module worden wijzigingen in belangen aan de voorzitter doorgegeven. De belangenverklaring wordt opnieuw bevestigd tijdens de commentaarfase.
Een overzicht van de belangen van werkgroepleden en het oordeel over het omgaan met eventuele belangen vindt u in onderstaande tabel. De ondertekende belangenverklaringen zijn op te vragen bij het secretariaat van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten.
|
Werkgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
|
van Weert (voorzitter) |
voorzitter vanuit de Nederlandse vereniging voor KNO- heelkunde (NvKNO)
|
Fulltime hoofd-hals oncologisch chirurg MUMC+
|
Geen |
Niet van toepassing |
|
Heuveling |
KNO-arts Meander Medisch Centrum |
Penningmeester MSB Midden Nederland U.A. (betaald) |
Geen |
Niet van toepassing |
|
Straetmans |
KNO-arts, vrijgevestigd |
Medisch Manager RVE Oncologie, Zuyderland Medisch Centrum |
Geen |
Niet van toepassing |
|
de Win |
Radioloog, Amsterdam UMC |
Opleider radiologie Amsterdam UMC, lid concilium en PVC radiologie. Faculty Erasmus course H&N MRI |
Geen |
Niet van toepassing |
|
Ooft |
Patholoog
|
Extern gefinancierd onderzoek (PI; Neuoendocrine Research Grant) |
Geen |
Niet van toepassing |
|
Valstar |
MKA-chirurg, Flevoziekenhuis, Almere
|
Post-doc onderzoeker NKI-AVL
|
Geen |
Niet van toepassing |
|
Reerds |
Radboudumc, AIOS Keel-, neus-, en oorheelkunde
|
PhD student Radboudumc speekselklierpathologie
|
Geen |
Niet van toepassing |
|
Klankbordgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
|
Lukte Holzik |
Chirurg-oncoloog, ZGT |
Opleider heelkunde en voorzitter NVCO (Nederlandse vereniging Chirurgische Oncologie). |
Geen |
Niet van toepassing |
Inbreng patiëntenperspectief
Er werd aandacht besteed aan het patiëntenperspectief door het uitnodigen van de Sjögren Patiëntenvereniging, Patiëntenvereniging Hoofd-Hals, Patiëntenvereniging Speekelklierkanker en de overkoepelende Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) om deel te nemen in de werkgroep en aan de schriftelijke knelpuntenanalyse. Alle partijen hebben aangegeven hiervoor op dit moment niet de capaciteit te hebben. Door de werkgroep is er aandacht besteed aan het patiëntperspectief en is het document ‘inhoudelijke inbreng bij patiëntenparticipatie bij de ontwikkeling van kwaliteitsdocumenten’ daarin leidend geweest.
Werkwijze
Knelpuntenanalyse, uitgangsvragen, enquête
Tijdens de voorbereidende fase inventariseerde de werkgroep de knelpunten in de benigne speekselklierzorg middels een enquête. Voor dit onderdeel zijn twee verschillende enquêtes uitgezet naar zorgverleners in de eerste en tweede (en derde) lijn. In deze enquête werd er navraag gedaan over verwijspatronen, praktijkgrootte en variatie, diagnostiek, behandeling, wachttijden, omgaan met recidieven en bijwerkingen. Van alle respondenten ervaart iets minder dan de helft praktijkvariatie in de diagnostiek en behandeling van benigne speekselkliertumoren.
Commentaar- en autorisatiefase
Het concept van de leidraad wordt aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt) organisaties voorgelegd ter commentaar. De commentaren worden verzameld en besproken met de werkgroep. Naar aanleiding van de commentaren wordt de leidraad aangepast en definitief vastgesteld door de werkgroep. De definitieve leidraad wordt aan de deelnemende (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt) organisaties voorgelegd voor autorisatie en door hen geautoriseerd dan wel geaccordeerd.