Wat is het beleid ten aanzien van (onbedoeld) facialisletsel?
Uitgangsvraag
Wat is het beleid ten aanzien van (onbedoeld) facialisletsel?
Aanbeveling
Beleid ten aanzien van (onbedoeld) facialisletsel
Gebruik nervus facialis monitoring om het risico op een facialis parese/paralyse te verminderen.
Wacht bij een facialis parese/neuropraxie 6 maanden op spontaan herstel.
Overweeg bij uitblijven van herstel van een facialis parese/ paralyse een chirurgische correctie uit te voeren.
Bescherm het oog bij onvolledige sluiting bij een facialis parese/paralyse met lubricantia en gebruik een horlogeglasverband.
Overwegingen
Bij het gebruik van een NIM monitor tijdens parotidectomie is er minder post-operatieve zwakte van de facialis (22.5% versus 49.9% p = 0.001). De incidentie van permanente schade aan de n. facialis is niet significant verschillend (3.9% versus 7.1%, p = 0.18) (Sood, 2015).
Spontaan herstel van de nervus facialis in het geval van een facialisparese na parotischirurgie mag binnen 6 maanden verwacht worden (Tung, 2014; Witt, 1999; Bron, 1997; Gaillard, 2005). Het toevoegen van prednisolon bij een post-operatieve facialisparese toont geen additioneel effect op het herstel (Roh, 2008).
Na iatrogeen letsel aan de nervus facialis is een end-to-end anastomose de beste optie. Wanneer een spanningsvrije naad niet tot de mogelijkheden behoort, is een interpositiegraft de beste optie (Gardetto, 2002; Jandali, 2019). Beide technieken maken een spontane mimische beweging mogelijk. Bij het gebruik van een interpositiegraft is er een grotere kans op synkinesen en minder fijne bewegingen wanneer vergeleken met een directe anastomose (Spector, 1991).
Onderbouwing
Achtergrond
Zenuw oedeem, ischemie gedurende chirurgie, maar ook mechanische of thermische manipulatie van de nervus facialis kunnen tijdelijke of permanente schade aan de zenuw veroorzaken (Koide, 1994).
Referenties
- Bron LP, O'Brien CJ. Facial nerve function after parotidectomy. Arch Otolaryngol Head Neck Surg. 1997 Oct;123(10):1091-6. doi: 10.1001/archotol.1997.01900100065009. PMID: 9339986.
- Gaillard C, Périé S, Susini B, St Guily JL. Facial nerve dysfunction after parotidectomy: the role of local factors. Laryngoscope. 2005 Feb;115(2):287-91. doi: 10.1097/01.mlg.0000154735.61775.cd. PMID: 15689752.
- Gardetto A, Kovacs P, Piegger J, Rainer C, Meirer R, Piza-Katzer H. Direct coaptation of extensive facial nerve defects after removal of the superficial part of the parotid gland: an anatomic study. Head Neck. 2002 Dec;24(12):1047-53. doi: 10.1002/hed.10164. PMID: 12454942.
- Jandali D, Revenaugh PC. Facial reanimation: an update on nerve transfers in facial paralysis. Curr Opin Otolaryngol Head Neck Surg. 2019 Aug;27(4):231-236. doi: 10.1097/MOO.0000000000000543. PMID: 31169528.
- Koide C, Imai A, Nagaba A, Takahashi T. Pathological findings of the facial nerve in a case of facial nerve palsy associated with benign parotid tumor. Arch Otolaryngol Head Neck Surg. 1994 Apr;120(4):410-2. doi: 10.1001/archotol.1994.01880280038006. PMID: 8166970.
- Roh JL, Park CI. A prospective, randomized trial for use of prednisolone in patients with facial nerve paralysis after parotidectomy. Am J Surg. 2008 Nov;196(5):746-50. doi: 10.1016/j.amjsurg.2008.04.010. Epub 2008 Aug 30. PMID: 18757050.
- Sood AJ, Houlton JJ, Nguyen SA, Gillespie MB. Facial nerve monitoring during parotidectomy: a systematic review and meta-analysis. Otolaryngol Head Neck Surg. 2015 Apr;152(4):631-7. doi: 10.1177/0194599814568779. Epub 2015 Jan 27. PMID: 25628369.
- Spector JG, Lee P, Peterein J, Roufa D. Facial nerve regeneration through autologous nerve grafts: a clinical and experimental study. Laryngoscope. 1991 May;101(5):537-54. doi: 10.1288/00005537-199105000-00017. PMID: 2030635.
- Tung BK, Chu PY, Tai SK, Wang YF, Tsai TL, Lee TL, Hsu YB. Predictors and timing of recovery in patients with immediate facial nerve dysfunction after parotidectomy. Head Neck. 2014 Feb;36(2):247-51. doi: 10.1002/hed.23287. Epub 2013 Jun 14. PMID: 23766022.
- Witt RL. Facial nerve function after partial superficial parotidectomy: An 11-year review (1987-1997). Otolaryngol Head Neck Surg. 1999 Sep;121(3):210-3. doi: 10.1016/S0194-5998(99)70173-7. PMID: 10471859.
Verantwoording
Autorisatiedatum en geldigheid
Laatst beoordeeld : 15-10-2024
Laatst geautoriseerd : 15-10-2024
Geplande herbeoordeling : 15-10-2028
De geldigheid van de leidraad komt te vervallen indien nieuwe ontwikkelingen aanleiding zijn een herzieningstraject te starten.
Algemene gegevens
De ontwikkeling van deze leidraad werd ondersteund door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (www.demedischspecialist.nl/kennisinstituut) en werd gefinancierd uit de Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS). De financier heeft geen enkele invloed gehad op de inhoud van de richtlijnmodule.
Samenstelling werkgroep
Voor het ontwikkelen van de leidraad is in 2022 een multidisciplinaire werkgroep ingesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van alle relevante specialismen (zie hiervoor de Samenstelling van de werkgroep) die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten met een benigne speekselkliertumor.
Werkgroep
- Dr. S. (Stijn) van Weert, voorzitter, hoofd-hals oncologisch chirurg, werkzaam in het MUMC, NVKNO
- Dr. J.M.J.A.A. (Jos) Straetmans, KNO-arts, werkzaam in het Zuyderland Ziekenhuis, NVKNO
- Dr. D.A. (Derrek) Heuveling, KNO-arts, werkzaam in het Meander MC, NVKNO
- S.T.H. (Sam) Reerds, KNO-AIOS, werkzaam in het Radboudumc, NVKNO
- Dr. M.L. (Marc) Ooft, Patholoog, Pathologie DNA, werkzaam in Rijnstate, NVVP
- Dr. M.H. (Matthijs) Valstar, MKA-chirurg, post-doc onderzoeker, werkzaam in respectievelijk Flevoziekenhuis Almere en Antoni van Leeuwenhoek, Amsterdam, NVMKA
- Dr. M.M.L. (Maartje) de Win, Radioloog, werkzaam in Amsterdam UMC, NVvR
Klankbordgroep
- Dr. M.F. (Martijn) Lutke Holzik, Chirurg-oncoloog, werkzaam in ZGT, NVvH
Met ondersteuning van
- Dr. D. (Dagmar) Nieboer, senior adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
- Dr. A. (Anh Nhi) Nguyen, adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
Belangenverklaringen
De Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling is gevolgd. Alle werkgroepleden hebben schriftelijk verklaard of zij in de laatste drie jaar directe financiële belangen (betrekking bij een commercieel bedrijf, persoonlijke financiële belangen, onderzoeksfinanciering) of indirecte belangen (persoonlijke relaties, reputatiemanagement) hebben gehad. Gedurende de ontwikkeling of herziening van een module worden wijzigingen in belangen aan de voorzitter doorgegeven. De belangenverklaring wordt opnieuw bevestigd tijdens de commentaarfase.
Een overzicht van de belangen van werkgroepleden en het oordeel over het omgaan met eventuele belangen vindt u in onderstaande tabel. De ondertekende belangenverklaringen zijn op te vragen bij het secretariaat van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten.
|
Werkgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
|
van Weert (voorzitter) |
voorzitter vanuit de Nederlandse vereniging voor KNO- heelkunde (NvKNO)
|
Fulltime hoofd-hals oncologisch chirurg MUMC+
|
Geen |
Niet van toepassing |
|
Heuveling |
KNO-arts Meander Medisch Centrum |
Penningmeester MSB Midden Nederland U.A. (betaald) |
Geen |
Niet van toepassing |
|
Straetmans |
KNO-arts, vrijgevestigd |
Medisch Manager RVE Oncologie, Zuyderland Medisch Centrum |
Geen |
Niet van toepassing |
|
de Win |
Radioloog, Amsterdam UMC |
Opleider radiologie Amsterdam UMC, lid concilium en PVC radiologie. Faculty Erasmus course H&N MRI |
Geen |
Niet van toepassing |
|
Ooft |
Patholoog
|
Extern gefinancierd onderzoek (PI; Neuoendocrine Research Grant) |
Geen |
Niet van toepassing |
|
Valstar |
MKA-chirurg, Flevoziekenhuis, Almere
|
Post-doc onderzoeker NKI-AVL
|
Geen |
Niet van toepassing |
|
Reerds |
Radboudumc, AIOS Keel-, neus-, en oorheelkunde
|
PhD student Radboudumc speekselklierpathologie
|
Geen |
Niet van toepassing |
|
Klankbordgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
|
Lukte Holzik |
Chirurg-oncoloog, ZGT |
Opleider heelkunde en voorzitter NVCO (Nederlandse vereniging Chirurgische Oncologie). |
Geen |
Niet van toepassing |
Inbreng patiëntenperspectief
Er werd aandacht besteed aan het patiëntenperspectief door het uitnodigen van de Sjögren Patiëntenvereniging, Patiëntenvereniging Hoofd-Hals, Patiëntenvereniging Speekelklierkanker en de overkoepelende Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) om deel te nemen in de werkgroep en aan de schriftelijke knelpuntenanalyse. Alle partijen hebben aangegeven hiervoor op dit moment niet de capaciteit te hebben. Door de werkgroep is er aandacht besteed aan het patiëntperspectief en is het document ‘inhoudelijke inbreng bij patiëntenparticipatie bij de ontwikkeling van kwaliteitsdocumenten’ daarin leidend geweest.
Werkwijze
Knelpuntenanalyse, uitgangsvragen, enquête
Tijdens de voorbereidende fase inventariseerde de werkgroep de knelpunten in de benigne speekselklierzorg middels een enquête. Voor dit onderdeel zijn twee verschillende enquêtes uitgezet naar zorgverleners in de eerste en tweede (en derde) lijn. In deze enquête werd er navraag gedaan over verwijspatronen, praktijkgrootte en variatie, diagnostiek, behandeling, wachttijden, omgaan met recidieven en bijwerkingen. Van alle respondenten ervaart iets minder dan de helft praktijkvariatie in de diagnostiek en behandeling van benigne speekselkliertumoren.
Commentaar- en autorisatiefase
Het concept van de leidraad wordt aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt) organisaties voorgelegd ter commentaar. De commentaren worden verzameld en besproken met de werkgroep. Naar aanleiding van de commentaren wordt de leidraad aangepast en definitief vastgesteld door de werkgroep. De definitieve leidraad wordt aan de deelnemende (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt) organisaties voorgelegd voor autorisatie en door hen geautoriseerd dan wel geaccordeerd.