Aan welke randvoorwaarden moeten zorgverleners voldoen om multidisciplinaire, gespecialiseerde wondzorg te mogen verlenen op het gebied van:

• competenties;
• opleiding;
• (na)scholing.

Competenties

Het beschrijven van de competenties van de diverse beroepsbeoefenaren in de wondzorg draagt bij aan het komen tot een goede beschrijving van de organisatie van wondzorg. CanMEDS is een raamwerk dat gebruikt kan worden om competenties of rollen te beschrijven van zorgprofessionals (Royal College of physicians and surgeons of Canada, 2011). In deze kwaliteitsstandaard is een indeling volgens de CanMEDS-rollen gemaakt, waarin is opgenomen welke competenties de regiebehandelaar en leden van het expertteam dienen te hebben. Daarnaast dienen alle professionals betrokken bij wondzorg geregistreerd te zijn in de wet BIG of te werken onder directe supervisie van een in de wet BIG-geregistreerde professional. De komende jaren zal moeten worden bekeken hoe hier invulling aan wordt gegeven, gezien de ontwikkeling van de European Wound Management Association (EWMA)-curricula voor artsen en verpleegkundigen en de ontwikkelingen bij andere BIG-geregistreerde professionals.

De regiebehandelaar

In de module ‘Multidisciplinaire, gespecialiseerde wondzorg’ wordt toegelicht aan welke eisen de regiebehandelaarsfunctie dient te voldoen. In deze module wordt ingegaan op welke competenties hieraan ten grondslag liggen.

De profielschets van de regiebehandelaar is als volgt omschreven:

• is een zorgverlener betrokken in het zorgproces (zie competenties);
• is passend bij het type wondzorg en behandeling en de patiënt;
• heeft inhoudelijke relevante kennis en kunde:
  • een in Nederland geaccrediteerde masteropleiding (HBO of universitair) met bijbehorende (her)registratie en accreditatie;
  • geldige BIG-registratie;
  • relevante werkervaring en scholing in wondzorg;
  • doet aan intervisie en intercollegiale toetsing;
  • heeft algehele basiskennis op het gebied van specialistische wondzorg en waar dit wordt gegeven zodat de patiënt indien nodig juist verwezen kan worden.
• heeft een wezenlijk aandeel wat betreft de inhoudelijke behandeling.

De voorkeur van de patiënt speelt ook een voorname rol in het toewijzen van de regiebehandelaar.

De regiebehandelaar kan taken aan andere disciplines overdragen. De competenties die nodig zijn voor de regiebehandelaar om patiënten met multidisciplinaire, gespecialiseerde wondzorg te behandelen, zijn volgens de CanMEDS-rollen de volgende:

Medisch handelen: bezit adequate kennis en vaardigheid op het gebied van wondzorg. Past het diagnostisch/therapeutisch en preventief arsenaal van wondzorg goed en waar mogelijk evidence-based toe. Levert effectieve en ethisch verantwoorde patiëntenzorg. Vindt snel de vereiste informatie en past deze goed toe.

Communicatie: bouwt effectieve behandelrelaties met patiënten op, luistert goed en verkrijgt doelmatig relevante patiëntinformatie. Stelt de patiënt en diens naasten in staat het evenwicht te vinden tussen enerzijds de gevolgen van de ziekte en de medische behandeling en anderzijds de eisen die hij of zij stelt aan eigen leven en levensstijl. Betrekt de patiënt bij het opstellen van het behandeldoel. Zorgt voor correcte verslaglegging in EPD en voor volledige en beveiligde (volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG)) overdracht naar andere zorgprofessionals of een andere regiebehandelaar (Richtlijn Informatie-uitwisseling tussen huisarts en specialist (HASP), NHG, 2017).

Samenwerken: overlegt doelmatig met expertteam en andere zorgverleners. Verwijst adequaat, levert effectief intercollegiaal consult, draagt bij aan effectieve interdisciplinaire samenwerking en ketenzorg. Stemt met patiënt en collega professionals af wie regiebehandelaar is.

Kennis en wetenschap: beschouwt medische informatie kritisch, bevordert de verbreding van, en ontwikkelt de wetenschappelijke vakkennis op het gebied van wondzorg. Zorgt dat nascholing in kader van vakkennis in orde is. Bevordert de deskundigheid van andere professionals in het expertteam en in de lokale situatie.

Maatschappelijk handelen: geeft op methodische wijze voorlichting, advies en instructie om de risico's ten gevolge van de wond en wondbehandeling bij de patiënt/cliënt zoveel mogelijk te beperken. Organiseert en coördineert gezondheidsvoorlichting en preventieve zorgprogramma's. Handelt volgens de relevante wettelijke bepalingen en treedt adequaat op bij incidenten in de (wond)zorg.

Organisatie: werkt effectief en doelmatig binnen een gezondheidszorgorganisatie. Besteedt de beschikbare middelen voor de wondzorg verantwoord en gebruikt informatietechnologie voor optimale wondzorg en voor bij- en nascholing. Signaleert en participeert in beleid, trends en ontwikkelingen en vertaalt dit naar zorgprogramma’s.

Professionaliteit: levert hoogstaande wondzorg op integere, oprechte en betrokken wijze, vertoont adequaat persoonlijk en interpersoonlijk professioneel gedrag. Kent de grenzen van de eigen competentie en handelt daar binnen. Oefent het beroep uit naar de gebruikelijke ethische normen. Herkent ethische vraagstukken en morele dilemma's met betrekking tot het beroepsmatig handelen en maakt deze bespreekbaar binnen het expertteam of met de patiënt.

Expertteam

De competenties die nodig zijn voor alle zorgverleners om patiënten met multidisciplinaire, gespecialiseerde wondzorg te behandelen (leden van een expertteam), zijn volgens de CanMEDS-rollen de volgende:

Vakinhoudelijk handelen: integreert vakinhoudelijke kennis, vaardigheden en professionele attitude ten behoeve van optimale patiëntenzorg.

Communicatie: communiceert effectief om patiëntgerichte zorg te verlenen, informeert en begeleidt patiënt en diens familie, mantelzorger. Zorgt voor correcte verslaglegging.

Samenwerken: werkt effectief samen met het (expert)team en andere professionals ten behoeve van optimale patiëntenzorg. Geeft relevante informatie door aan de regiebehandelaar.

Kennis en wetenschap: bevordert eigen deskundigheid en die van andere professionals om de kennis van wondzorg op peil te houden. Zorgt dat nascholing in kader van vakkennis in orde is. Past evidence based practice toe. Herkent en erkent grenzen van eigen deskundigheid.

Maatschappelijk handelen: geeft op methodische wijze voorlichting, advies en instructie. Beperkt risico’s voor patiënt en diens omgeving. Handelt volgens de relevante wettelijke bepalingen en treedt adequaat op bij incidenten in de wondzorg.

Organisatie: levert een bijdrage aan continuïteit en effectiviteit van de organisatie. Besteedt de beschikbare middelen voor de wondzorg verantwoord.

Professionaliteit: werkt volgens professionele standaarden en beroepsethiek.

Wondopleidingen en cursussen

Er zijn vele erkende opleidingen van de basisberoepen als artsen, verpleegkundigen, huidtherapeuten, verpleegkundig specialisten, podotherapeuten, et cetera. Momenteel loopt er een traject voor de CZO-erkenning voor de vervolgopleiding tot wondverpleegkundige en wondconsulent. Artsen met een medische specialisatie op het gebied van de dermatologie, plastische, vaat- en algemene chirurgie behandelen van oudsher al bepaalde patiëntengroepen. Voor de lokale behandeling van de wond verwijzen zij de patiënt meestal naar een (gespecialiseerd) verpleegkundige (van Mierlo, 2012). De EWMA ontwikkelt opleidingseisen voor medici en verpleegkundigen. Volgens deze EWMA-curricula wondzorg (2014) zijn onderstaande competenties nodig voor een medisch specialist in opleiding om kwalitatief goede wondzorg te kunnen bieden:

• 80 uur theoretische instructie door middel van seminars;
• behandeling van ten minste 100 patiënten met complexe chronische wondproblemen;
• praktische training moet onder supervisie van een medisch specialist gebeuren.

De patiëntcases moeten tenminste 100 patiënten bevatten met de volgende typen chronische wonden:

• diabetische voetulcera;
• veneuze ulcera;
• arteriële ulcera;
• combinatie van veneuze en arteriële ziekte;
• drukulcera.

Deze curricula dienen verder te worden uitgewerkt door de wetenschappelijke en beroepsverenigingen. De werkgroep adviseert de wetenschappelijke verenigingen te analyseren of zij zich kunnen vinden in deze competenties en de naar hun mening relevante competenties voor wondzorg op te nemen in het opleidingsplan. Voor verpleegkundig specialisten en andere beroepsgroepen zijn de curricula nog niet vastgesteld.

Een opsomming van bestaande wondopleidingen staat op de website van het Wondplatform Nederland (www.wondplatform.nl/opleiding).

Multidisciplinaire, gespecialiseerde wondzorg staat in verband met een complexiteit aan zorgbehoefte en zorgvraag. Om hieraan te kunnen voldoen, zijn verscheidene disciplines direct en indirect bij wondzorg betrokken.

Zoveel mogelijk moet voorkomen worden dat inhoudelijke taken en verantwoordelijkheden aan verschillende zorgverleners zijn toebedeeld zonder dat één van hen het overzicht over het geheel heeft. Wie regiebehandelaar is, kan per regio verschillend worden ingevuld maar de verantwoordelijkheid moet expliciet zijn vastgelegd. Met de regiebehandelaar wordt in dit kader de zorgverlener bedoeld op wie de inhoudelijke verantwoordelijkheid rust (module ‘Multidisciplinaire, gespecialiseerde wondzorg’). In de regionale situatie moet onderling worden afgesproken wie de regiebehandelaar is en dit dient te allen tijde voor de patiënt duidelijk te zijn. Het uitgangspunt dient te zijn: welke professional kan de meest gepaste zorg aan de individuele patiënt bieden op dat betreffende moment, met verwijzingsbevoegdheid naar een expertteam of ziekenhuis indien nodig.