Acute verwardheid kan veroorzaakt worden door een somatische aandoening, door een psychiatrische aandoening (delier) of door een intoxicatie (alcohol, drugs). Binnen de huidige organisatie van de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) is de crisisdienst veelal de centrale spil in acute situaties, maar in ongeveer 25% van de gevallen vindt de eerste consultatie in de acute psychiatrie plaats op de SEH. De verwarde patiënt is een verzamelbegrip en hiermee wordt in het algemeen de dementerende oudere bedoeld, de verslaafde persoon die op straat opgepikt wordt, de zwervende persoon, de persoon met psychiatrische klachten en de persoon met vreemd/onrustig/agressief gedrag.

Op één locatie (SEH) vindt dan zowel somatische als psychiatrische spoedeisende zorg plaats. Deze zorg is gericht op spoedeisende diagnostiek, stabilisatie van de patiënt en bemiddeling naar passende vervolgbehandeling. Psychiatrische patiënten kunnen net als somatische patiënten voor hun spoedeisende (psychische) gezondheidsprobleem worden verwezen naar de SEH.

De eerste medische opvang vindt meestal plaats via de huisartsenpost (HAP) en vaak ook via spoedeisende hulp (SEH) om somatiek uit te sluiten of te behandelen. De SEH vraagt vervolgens de psychiater in consult die in het ene geval intern in het ziekenhuis werkt en in het andere geval werkt voor de lokale crisisdienst.

Zijn er specifieke eisen zijn voor de behandeling van de psychiatrische patiënt op de SEH, waaronder bijvoorbeeld de organisatie van de zorg? Deze module heeft geen betrekking op de verwarde geriatrische patiënt, daarover zijn in deze modulebasiseisen aanbevelingen opgenomen. Voor de afspraken met verslavingszorg voor personen die onder invloed zijn wordt verwezen naar de Generieke module Acute psychiatrie.

Als het nodig is moet binnen 30 minuten een A(N)IOS psychiatrie of psychiater beschikbaar kunnen zijn. Verder moet er een ruimte op de SEH zijn, die geschikt is voor de opvang van acuut verwarde patiënten. Er moeten ook afspraken zijn over de beschikbaarheid van psychiatrische opnamecapaciteit. Verder zal gezorgd moeten worden voor de veiligheid van de patiënt en behandelaren.

Werkgroep Kwaliteitsindeling Spoedeisende Hulp (SEH), Rapportage Spoedeisende hulp: Vanuit een stevige basis Breedveld (2009)

Dit rapport beschrijft een profiel waaraan een SEH-afdeling van een ziekenhuis zou moeten voldoen om de kwaliteit van de geleverde zorg op de SEH te kunnen waarborgen. De beschrijving van het basisprofiel gaat nadrukkelijk uit van de competenties waarover een arts en verpleegkundige moeten kunnen beschikken. De werkgroep Breedveld heeft daarnaast een aantal patiëntencategorieën onderscheiden die voor een adequate opvang en behandeling specifieke competenties en materieel vereisen, waaronder het profiel acute gedragsstoornissen. In dit profiel vallen patiënten met: acute verwardheid ten gevolge van middelenmisbruik, suïcidaliteit en psychotische toestand. Het rapport beschrijft ook over welke faciliteiten men minimaal moet beschikken om te kunnen voldoen aan adequate zorg voor deze patiënt, namelijk:

• binnen 30 minuten beschikbaarheid consultatief psychiater;
• directe beschikbaarheid consultatief psychiatrisch verpleegkundige;
• een ruimte op de SEH die geschikt is voor de opvang van patiënten in de acute verwardheid toestand en voor het kunnen uitvoeren van (lichamelijk) onderzoek;
• beschikbaarheid van psychiatrische opnamecapaciteit.

De Generieke module Acute psychiatrie, maart 2017

De generieke module beschrijft de inhoud en organisatie van hulpverlening voor personen in een crisissituatie, waarvan het vermoeden bestaat dat zij een acute psychiatrische stoornis hebben. De generieke module is opgesteld om bij te dragen aan tijdig en kwalitatief goede acuut psychiatrische hulpverlening voor iedereen die dit nodig heeft. In deze module worden ook de rollen van de SEH/Ziekenhuispsychiatrie beschreven. Deze wordt als volgt beschreven;

• Er wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende urgentiegraden van acute psychiatrische problematiek. Deze urgentiegraden zijn gebaseerd op de Nederlandse Triage Standaard (NTS) (zie figuur 5 in de Generieke module Acute Psychiatrie ‘Urgentiegraden, kenmerken van personen en tijden’).
• Wanneer de verwijzer somatische problemen constateert of vermoedt dat sprake is van somatische problematiek, stuurt hij de persoon naar de SEH. Wanneer hij de persoon naar de SEH stuurt, is de SEH verantwoordelijk voor het bieden van somatische spoedzorg, eventueel gelijktijdig met of gevolgd door een psychiatrische beoordeling door de ziekenhuispsychiatrie of GGz-crisisdienst. De SEH kan fungeren als een beoordelingslocatie als dit in de regio afgesproken is. De (hulpverlening op de) SEH voldoet dan aan de voorwaarden zoals gedefinieerd in de generieke module. De hulpverleners op de SEH zijn verantwoordelijk voor de medische conditie van de persoon en kunnen indien nodig ondersteuning vragen van interne versterking en wanneer nodig politie.
• De SEH beschikt over een acuut psychiatrische hulpverlener en/of heeft met de crisisdienst in de regio afspraken gemaakt over het uitvoeren van de psychiatrische beoordeling op de SEH.

Generieke module Ziekenhuispsychiatrie, december 2016

De Generieke Module Ziekenhuispsychiatrie beschrijft de noodzakelijke, algemeen geldende onderdelen van multidisciplinaire zorg voor volwassen patiënten met complexe somatisch psychiatrische co-morbiditeit zoals die wordt geleverd in het algemeen ziekenhuis of universitair medisch centrum (UMC). De Generieke module stelt normen aan de maximale wachttijd voor een SEH-consult (85% binnen 30 minuten), regulier consult (85% binnen 24 uur) en spoedopname op de Medisch Psychiatrische Unit (85% binnen 24 uur). Consulten op de SEH worden binnen 30 minuten verricht, gemeten vanaf het moment van oproep tot komst van de a(n)ios psychiatrie of psychiater. Het betreft urgentiegraden 1 en 2 uit de Generieke module Acute psychiatrie.

Wegwijzer Stigmabestrijding in de GGz

Structurele bijscholing kan destigmatisering bevorderen en de competenties in ‘shared decision making’ bij de betrokken hulpverleners vergroten. De competentie van de zorgverleners in de toepassing van ‘shared decision making’ wordt regelmatig geëvalueerd. Bijscholing kan niet alleen de kwaliteit van de omgang met patiënten verbeteren, maar ook bijdragen aan een effectievere zorg. Door scholing worden behandelaars beter toegerust om patiënten respectvol en vrij van oordelen te blijven bejegenen. In een ziekenhuis zou daarom op reguliere basis (bij)scholing van professionals over psychiatrische co-morbiditeit plaats moeten vinden, ten minste op de spoedeisende hulp (SEH). Dit werkt destigmatiserend (en houdt de (ziekenhuis)zorg toegankelijk voor patiënten met psychiatrische co-morbiditeit. Een voorbeeld van lokale uitwerking van het SEH-profiel Acute Gedragsstoornissen is te vinden via de ‘Focusgroep Acute Psychiatrie’ van TraumaNet AMC.

Richtlijn Consultatieve Psychiatrie. 2008, Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie: Utrecht (versie 2017 is in ontwikkeling)

Deze richtlijn heeft als doel om op een aantal uitgangsvragen antwoord te geven, met name gericht op de effectiviteit van psychiatrische consultgeving. In deze richtlijn wordt echter ook de SEH voor een klein onderdeel meegenomen. Hier wordt benoemd dat er eisen moeten worden gesteld aan de ruimte waar op de SEH waar een patiënt behandeld/beoordeeld kan worden. Deze eisen zijn met name gericht op de veiligheid van behandelaar. Hierin wordt benoemd dat de veiligheid kan worden bevorderd door de ruimte waar psychiatrische beoordelingen plaatsvinden zodanig te positioneren dat hier vanuit een centrale ruimte of de receptie toezicht mogelijk is, het plaatsen van een tweede deur als vluchtweg, en het aanleggen van een alarmsysteem. Ook zal gezorgd moeten worden voor de veiligheid van de patiënt, dus geen scherpe voorwerpen, vloeistoffen, glazen ramen et cetera.