Zelfmanagement en jongerenparticipatie bij transitiezorg
Uitgangsvraag
Hoe kunnen jongeren het beste betrokken worden bij transitiezorg en hoe kan hun zelfmanagement worden vergroot?
Aanbeveling
Aanbeveling 12 (de transitiecoördinator en zorgverleners)
Betrek jongeren altijd bij het plannen van hun transitie.
Wijs hen op mogelijkheden tot ondersteuning hierbij. Voorbeelden hiervan zijn:
- bestaande tools voor jongeren zoals aanvullende ondersteuning voor psychosociale zorg (zie ook: Kwaliteitsstandaard psychosociale zorg) of gesprekshulpen die de communicatie tussen jongere en zorgverlener faciliteren of informatie verschaffen (zie Toolbox); lotgenotencontact (ook online);
- aanbieden van coaching/ mentoring;
- e-health ondersteuning (bijvoorbeeld online communities, sociale media, buddy programma’s en patiëntenorganisaties met specifieke aandacht voor jongeren).
Extra aandacht is geboden voor jongeren met een verstandelijke beperking, kwetsbare groepen (zie algemene inleiding) of jongeren in een psychische, somatische of persoonlijke crisissituatie. Zij hebben mogelijk extra aandacht of aangepaste ondersteuning nodig tijdens de transitie en dienen ondanks eerder benoemde barrières toch zoveel mogelijk betrokken te worden in het plannen van hun transitie.
Aanbeveling 13 (voor de transitiecoördinator en zorgverleners)
Zorg dat de jongere ondersteund wordt bij het leren zelf de regie te voeren over de aandoening voor zover dat mogelijk en haalbaar is, al dan niet met ondersteuning van de ouders/verzorgers en naasten.
Bij het stimuleren van eigen regie is het belangrijk dat zorgverleners jongeren stapsgewijs leren zelf voor de aandoening te zorgen, hun zelfvertrouwen te vergroten en samen vast te stellen of de jongere klaar is om de overstap naar volwassenenzorg te maken.
Zie toolbox voor voorbeeldinterventies.
Overwegingen
De aanbevelingen (1.2.11- 1.2.18) van de NICE-richtlijn over het onderwerp het betrekken en ondersteunen van jongeren rondom de transitie in zorg zijn overgenomen, waarbij een aantal aanbevelingen zijn aangevuld met voorbeelden om deze beter te laten aansluiten bij de Nederlandse situatie (zie bijlage 1). Ter onderbouwing werden evidence statements/ES 1, 4, 5, 12, 14, 18, 19 en 28 gebruikt (zie bijlage 2). Daarnaast is er gebruik gemaakt van recente literatuur die is gepubliceerd sinds het verschijnen van de NICE-richtlijn en van studies over (interventies over) zelfmanagement in de transitiefase met betrekking tot de Nederlandse situatie (Ammerlaan, 2017; Sattoe, 2015).
Om jongeren met chronische aandoeningen optimaal te ondersteunen in hun groei naar eigen regie en zelfstandigheid is een persoonsgerichte benadering belangrijk. Daarbij moet er niet alleen aandacht zijn voor het zelfmanagement en zelfstandigheid in het medische domein, maar ook voor psychosociale domeinen en andere uitdagingen waarmee jongeren tijdens deze levensfase te maken krijgen. Naast kennisoverdracht over de aandoening en de behandeling/zorg is het belangrijk de vaardigheden van de jongeren voor het zelfstandig monitoren van de aandoening, het proces van Samen Beslissen, en voor de zelfstandige omgang met zorgverleners tijdens het consult stapsgewijs te trainen. Evenals de ondersteuning van ontwikkelen van zelfmanagementvaardigheden voor het omgaan met emoties en optimale maatschappelijke participatie. Jongeren moeten dus in brede zin worden voorbereid op zelfmanagement waarbij gestreefd wordt naar zoveel mogelijk regie over hun eigen leven. Zorg en ondersteuning passen bij de ontwikkelingsfase en het ontwikkelingsniveau (developmentally appropriate care) (Farre, 2015).
Bij het versterken van eigen regie en zelfmanagement kan gebruik gemaakt worden van bestaande tools zoals Ready Steady Go, de Groei-wijzer, en informatieve websites. Ook contact met lotgenoten of mentoren kan behulpzaam zijn (Ammerlaan, 2017) (zie Toolbox).
De evidence statements 1 en 19 voor de aanbeveling over transitieplanning (aanbeveling 12) benadrukken het belang van het actief betrekken van jongeren bij dit proces. Tevens laten zij zien dat het geven van ruimte voor eigen regie over transitieplanning de tevredenheid over het transitieproces van de jongere kan verbeteren. De actieve deelname van de jongere aan de transitieplanning kan belemmerd worden door leerproblemen of verstandelijke beperkingen, maar ook dan zal de zorgverlener moeten trachten jongeren waar mogelijk te betrekken. De communicatie met ouders/verzorgers over het geleidelijk overdragen van regie en verantwoordelijkheden aan hun kind verdient extra aandacht.
Evidence statement 5 voor de aanbeveling met betrekking tot tools (aanbeveling 12) ondersteunt de effectiviteit van communicatietechnologie om de transitie naar volwassenenzorg te ondersteunen. Vooral de combinatie van digitale en papieren herinneringen kunnen zelfmanagement met betrekking tot de gezondheid / aandoening gedurende de transitie naar volwassenenzorg bevorderen.
De evidence statements 14 en 18 voor de aanbeveling over transitieplanning (aanbeveling 12) laten zien dat jongeren die de zorg verlaten veel behoefte hebben aan praktische ondersteuning wat betreft hun woonomgeving, opleiding, werk, relaties en vrijetijdsbesteding in de periode dat ze zelfstandig worden. Deze ondersteuning moet breder zijn dan alleen de wisseling van hulp/zorgverlener maar dient ook ontwikkelingsstadia en de aanwezigheid van sociale steun in acht te nemen.
De evidence statements 12 en 28 voor aanvullende hulpverlening tijdens de transitie (aanbeveling 12) benadrukken het belang van sectoroverstijgende betrokkenen (zoals professionals in het sociale domein) in het transitieproces van jongeren met een verstandelijke beperking of leerproblemen waarbij aandacht voor onderwijs en daginvulling noodzakelijk is. Daarnaast is er in toenemende mate steun voor de positieve invloed van deze integrale zorg op jongeren met gezondheidsproblemen (Vollbehr, 2020, Buitelaar 2017).
Evidence statement 4 voor de aanbeveling over de eigen regie van jongeren (aanbeveling 13) beschrijft het belang van zelfmanagementtrainingen, het aanleren van ziektespecifieke kennis en zelfredzaamheid van jongeren voor een goede transitie. Daarnaast beschreven Varty (2019) en Santosh (2020) nog een aantal factoren die samenhingen met transitierijpheid (transition readiness). Zhang-Jiang (2018) verzamelden informatie over het gebruik van de Rotterdam Transition Profile (RTP) - een meetinstrument waarmee zorgverleners de transitie naar volwassenheid op een aantal domeinen kunnen monitoren. Ook aandacht voor e-Health en de digitale Persoonlijke Gezondheids Omgeving (PGO) zijn belangrijk om de jongere eigen regie te leren nemen. Hier staan alle gezondheidsgegevens bij elkaar, alhoewel dit nog niet door alle zorginstellingen wordt ondersteund.
Ook lotgenotencontact kan positieve bijdragen aan het welbevinden van jongeren. Dit wordt ondersteund door Low et al. (2019) die aantoonden dat adolescenten en jongvolwassenen ontvankelijk waren voor digitale communicatie en een interventie nuttiger vonden als ze gezamenlijk betrokken waren geweest bij de ontwikkeling van de betreffende interventie, in plaats van ieder individueel. Daarnaast verkozen sommige adolescenten en jongvolwassenen online supportgroepen boven fysieke contacten, al geldt dit niet voor alle jongeren. Indien ze er behoefte aan hebben, dienen jongeren gewezen te worden op de mogelijkheden tot (online) lotgenotencontact. Dit is vaak te vinden bij patiëntenorganisaties en andere organisaties die zich met het welzijn van jongeren (met een chronische aandoening) bezighouden (zie Toolbox). Ook kunnen jongeren dit online vinden in bijvoorbeeld besloten communities, op blogs en op sociale media. Deze online manier van communiceren dient op een manier te gebeuren waarbij de veiligheid en het welbevinden van de jongere gegarandeerd worden. Lotgenotencontact kan tevens helpen voor transitiespecifieke vragen en het vinden van een mentor.
Rationale aanbeveling 12 - Transitieplanning
Aanbeveling 1.2.11 uit de NICE-richtlijn over het betrekken van jongeren in hun transitieplanning is overgenomen en deels aangepast. Evidence statements 1 en 19 zijn gebruikt ter onderbouwing. De NICE-richtlijn spreekt tevens over de inzet van jongeren voor belangenbehartigingsdoeleinden. De werkgroep staat hier in principe positief tegenover, maar acht dat niet voor alle jongeren geschikt. De werkgroep suggereert daarnaast een grotere rol voor ondersteuning door middel van e-health.
Rationale aanbeveling 13 - Eigen regie
Aanbeveling 1.2.17 uit de NICE-richtlijn (zie bijlage 1) over eigen regie door de jongere is overgenomen en aangevuld door de werkgroep. De NICE-richtlijn sprak over het volledig voeren van de regie over de aandoening door de jongere. De werkgroep twijfelt aan de haalbaarheid hiervan voor alle jongeren, vandaar dat ervoor is gekozen deze aanbeveling zo te formuleren dat er gekeken wordt naar de individuele mogelijkheden van de jongere. De aanbeveling wordt ondersteund door evidence statement 4.
Onderbouwing
Achtergrond
Het betrekken van jongeren, hen waar mogelijk zelf de regie geven en het versterken van hun zelfmanagement en zelfstandigheid zijn essentiële onderdelen van deze kwaliteitsstandaard. Deze aspecten komen nog niet zo sterk naar voren in de NICE-richtlijn, maar zijn volgens de werkgroep van groot belang. Hierbij wordt opgemerkt dat de mate van autonomie en mogelijkheden tot participatie niet voor iedere jongere hetzelfde is. Deze zijn onder meer afhankelijk van de omstandigheden en de aanwezigheid van eventuele leermoeilijkheden of verstandelijke beperkingen. Bovendien gaat het hierbij in de regel om samen-management, waarbij de jongere steeds meer taken en verantwoordelijkheden van ouders/verzorgers overneemt. Dat betekent dat de individuele transitie van een jongere maatwerk is; aangepast op de individuele situatie en ontwikkelingsmogelijkheden van de jongere door hen actief betrekken bij de zorg en waar mogelijk leren zelf regie te voeren over hun zorg, behandeling en leven. Hun wensen, behoeften en voorkeuren moeten worden achterhaald, en serieus genomen bijvoorbeeld tijdens het proces van Samen Beslissen. Zelfmanagement heeft als doel een optimale kwaliteit van leven te bereiken (Sattoe, 2021).
Conclusies
- GRADE |
There is limited empiric evidence to draw conclusions about the efficacy of primary care interventions aimed at facilitating the transition from child to adult health care for adolescents with chronic conditions.
Sources: (Bhawra, 2016, NICE Guideline, 2016) |
Samenvatting literatuur
Description of studies
Bhawra (2016) conducted a systematic review of the literature on august 5 2015, and included three studies aimed at facilitating the transition from child to adult health care for adolescents with chronic conditions in a primary care setting: Hankins (2012) evaluated a program consisting of a tour of adult health care facilities for patients and families, and assistance in scheduling the first visit with an adult health care provider; McManus (2015) evaluated a project where an administrative project coordinator provided support, helped identify barriers to accessing adult healthcare services, and put the patient in contact with adult healthcare providers; Van Wallegham (2006) reported results from a project where primary care centers participated in a two year educational program consisting of five sessions lasting 1.5 days, aimed at improving the development of a transition policy, a transitioning youth registry, transition preparedness, transition planning, transfer of care, and transition documentation. None of the included studies had control groups, thus it is unclear if any changes reported are related to the interventions or to other factors.
Results
Experience of care
In a study by Hankins (2012), assessing an American program aimed at helping adolescents aged 17 to 19 years with sickle cell disease transition from child to adult healthcare, all participating patients, parents and healthcare providers found the program to be either ‘helpful’ or ‘very helpful’. The other two studies included in the systematic review did not measure experience of care.
Adherence to care guidelines
McManus (2015) reported improvements in the development of a transition policy, a transitioning youth registry, transition preparedness, transition planning, transfer of care, and transition documentation following a two year collaborative intervention aimed at implementing ‘Six Core elements of Healthcare Transition’ (transition policy, transitioning youth registry, transition preparedness, transition planning, transfer of care, and transition documentation). The other two studies included in the systematic review did not measure adherence to care guidelines.
Health service utilization
Hankins (2012) reported that 74% of the participating patients completed their first appointment with an adult hematologist, as compared with 33% of the patients who declined to participate in the program. However, since patients were not randomized, it is impossible to say if this difference was caused by the intervention or by other factors. McManus (2015) reported improvements in transfer of care scores, using a method devised by the American Academy of Paediatrics. Van Wallegham (2006) reported an increase in project referrals and community connections, in a community-based administrative support and systems navigation service.
Level of evidence of the literature
See 'Search and select (Methods)'
Zoeken en selecteren
A systematic review of the literature was performed to answer the following question:
Clinical question
What are the most effective ways for primary care services to be involved in planning and implementing transition, and following-up young people after transfer (whether or not they meet criteria for adult services)?
Why this is important
Some young people leaving children’s services will not have access to the support or services previously available to them (for example, physiotherapy) even when their needs for these services remain unchanged. Other young people will not be considered eligible for adult services. Young people in care who are placed outside their local authority are likely to both change providers and GPs during transition. We did not identify any studies researching the role of primary care during transition for any of these groups.
PICO
Criterion |
Explanation |
Population |
All young people using children’s health or social care services at the time when they are due to make a transition into adults’ health or social care services, including young people: - with mental health problems - who have disabilities, including physical and learning disabilities - with long-term, life-limiting and/or complex needs - in local authority care. |
Interventions
|
Approaches to ensuring primary care is involved in planning, implementing and following-up purposeful and planned transitions from children’s to adults’ services in health and social care. This refers to the preparation for the transfer carried out in children’s and/or adult services, the transfer of the case between teams, the handover in clinics and the settling in to adult services. This also refers to transition training to improve practitioners’ practice. |
Comparator(s)
|
- Any initiative aimed at ensuring primary care is involved in planning, implementing and following-up transition from children’s to adults’ services, or service as usual for this type of transition. - Comparison between different initiatives, or transition-related outcomes (e.g. clinical outcomes in adult care). |
Outcomes
|
- Transition readiness (measured by scales developed for this purpose). - Self-efficacy (young people’s ability to undertake the activities they want to, as independently as possible). - Quality of life (health and social care indicators). - Condition-specific outcomes (physical and mental health). - Experiences of care. - Continuity of care (loss of contact with services, lack of appropriate referral, satisfaction, interagency communication, clinical outcomes). - Outcomes considered mainly for young people but, where available, also their family/carers. - The costs of models of transition and of subsequent outcomes. |
Search and select (Methods)
Updating NICE Guideline for Dutch guideline on Transition care
Prioritization of PICOs
In 2014, the working group for the National Institute for Health and Care Excellence (NICE) Transition care Guideline conducted an extensive literature search to find answers to a number of clinical questions. Based on their review of the literature, they formulated nine scientific questions (PICOs) that, at the time, had insufficient scientific support. The Dutch working group ordered the nine PICOs (based on the information gained in the stakeholder meeting of the 24th of June, 2019) from highest to lowest priority and selected the five with the highest priority for an update:
- transition support for young adults (PICO 2.1 NICE Guideline; literature analysis 1 in this document);
- role of families in supporting young adults (PICO 2.2 NICE Guideline; literature analysis 2 in this document);
- role of primary care in supporting young adults (PICO 2.3 NICE Guideline; literature analysis 3 in this document)
- support to carers and practitioners to help young people’s independence (PICO 2.5 NICE Guideline; literature analysis 4 in this document)
- supporting young people to manage their conditions (PICO 2.6 NICE Guideline; literature analysis 5 in this document)
The PICOs related to the following topics were not prioritized by the working group: consequences and costs of poor transition; transition for special groups: young offenders institutions; transition in special groups: looked-after young people; training for practitioners.
Search
We updated the search from the NICE Guideline on Transition care to answer the clinical questions. The full search of the NICE Guideline can be found in their Appendix A. We made the following adaptations to the NICE search in order to answer the clinical questions:
- We searched in five databases (instead of 20 databases), namely: Cinahl, Embase, Medline, PsychInfo and Cochrane;
- in the Cochrane library, we used the search term ‘transition to adult care’ instead of ‘continuity of patient care (explode)’, since ‘after care’ was added by the Cochrane library to ‘continuity of patient care (explode)’ after the NICE Guideline working group finished their search. ‘After care’ gave a lot of noise in the search results;
- we omitted the trials from the trial register of the Cochrane Library, since no results were available yet;
- we used a systematic review filter, since the NICE search was very extensive. The working group wanted an overview of newly added literature since the NICE Guideline was published and therefore, a systematic review filter was chosen.
We updated the NICE Guideline search from June 2014 until the 3rd of October, 2019. The detailed search strategy can be found under 'zoekverantwoording'. Some articles in our search have a publication date before 2013 (see exclusion table), since these articles were added to the scientific databases after June 2014 (= final month in search NICE Guideline). Therefore these articles did not appear in the search results of the NICE Guideline at that moment.
Select
a. Pre-selection based on title / abstract
The pre-selection was based on the pre-selection PICO described, which was the same as the NICE-richtlijn.
b. Final inclusion based on full texts
Studies were selected based on the following criteria:
- The study should answer the PI(C)O (see full PICO above);
- the study was conducted in Europe, Canada, USA, Australia or New-Zealand (in order to have comparable circumstances for transition care);
- the article was available in full text (if we could not find it via our own resources or if the National Library of the Netherlands did not have access either, the article was excluded);
- the review (scoping, systematic) was methodologically sound:
- >1 databases were searched;
- the search strategy was described (transparent search strategy);
- clear selection criteria were used (transparent selection criteria);
- exclusion reasons of studies were described.
- the review conducted their search after the search date of the NICE Guideline (after June, 2014);
- we included reviews on specific diseases only if generic aspects could be filtered to answer our clinical questions;
- we included qualitative reviews and mixed methods reviews, in order to capture the complex process of transition care. Qualitative studies on transition care provide rich data to answer our clinical questions. Consequently, we also included reviews that describe non-comparative studies.
The systematic literature search resulted in 450 hits. Studies were initially selected based on title and abstract screening; the working group included 198 studies to read in full text. After reading the full text, 181 studies were excluded (see the table with reasons for exclusion), and 17 studies were included (see Figure 1).
Figure 1 Overview of study selection
Writing considerations (‘Overwegingen’)
In the considerations (Dutch: ‘Overwegingen’) we summarized per PICO the applicable evidence statements derived from the NICE Guideline, 2016. In ‘Bijlage 2’, an overview is shown of all evidence statements from the NICE Guideline.
Results
One study was included in the analysis of the literature. Important study characteristics and results are summarized in the evidence tables. The assessment of the risk of bias is summarized in the risk of bias tables.
Literature analysis 1 - effective transition appraoches
What approaches to providing transition support for those who move from child to adult services are effective and/or cost-effective?
Literature analysis 2 – helping families to support young adults
What is the most effective way of helping families to support young people who have been discharged from children’s services (whether or not they meet criteria for adult services)?
This clinical question includes the following underlaying questions:
- What are the experiences of families and carers in respect of young people’s transitions? What works well?
Literature analysis 3 - role of general practitioners
What are the most effective ways for primary care services to be involved in planning and implementing transition, and following-up young people after transfer (whether or not they meet criteria for adult services)?
Literature analysis 4 - support to carers and practitioners)
What is the most effective way to help carers and practitioners support young people’s independence?
Literature analysis 5 - self-management interventions for young adults
What is the relationship between transition and subsequent self-management?
Referenties
- Ammerlaan, J., van Os-Medendorp, H., de Boer-Nijhof, N., Scholtus, L., Kruize, A. A., van Pelt, P.,... & Bijlsma, H. (2017). Short term effectiveness and experiences of a peer guided web-based self-management intervention for young adults with juvenile idiopathic arthritis. Pediatric Rheumatology, 15(1), 1-13.
- Bhawra, J., Toulany, A., Cohen, E., Hepburn, C. M., & Guttmann, A. (2016). Primary care interventions to improve transition of youth with chronic health conditions from paediatric to adult healthcare: a systematic review. BMJ open, 6(5).
- J K Buitelaar. Optimising treatment strategies for ADHD in adolescence to minimise 'lost in transition' to adulthood. Epidemiol Psychiatr Sci 2017 Oct;26(5):448-452. doi: 10.1017/S2045796017000154.Epub 2017 Apr 17.
- Farre, A., Wood, V., Rapley, T., Parr, J. R., Reape, D., & McDonagh, J. E. (2015). Developmentally appropriate healthcare for young people: a scoping study. Archives of disease in childhood, 100(2), 144-151.
- Low, J. K., & Manias, E. (2019). Use of Technology-Based Tools to Support Adolescents and Young Adults With Chronic Disease: Systematic Review and Meta-Analysis. JMIR mHealth and uHealth, 7(7), e12042.
- NICE Guideline (2016). Transition from Childrens’ to Adults’ Services for Young People using Health or Social Care Services.
- Santosh, P., Singh, J., Adams, L., Mastroianni, M., Heaney, N., Lievesley, K.,... & Singh, S. (2020). Validation of the Transition Readiness and Appropriateness Measure (TRAM) for the Managing the Link and Strengthening Transition from Child to Adult Mental Healthcare in Europe (MILESTONE) study. BMJ open, 10(6), e033324.
- Sattoe, J. N. T. (2015). Growing up with a chronic condition: challenges for self-management and self-management support. PhD Thesis. Erasmus Universiteit Rotterdam, https://repub.eur.nl/pub/78307
- Sattoe, J., van Staa, A., Hilberink, S. (Editors). (2021). Self-Management of Young People with Chronic Conditions. A Strength-Based Approach for Empowerment and Support. Springer (ISBN 978-3-030-64292-1).
- Varty, M., & Popejoy, L. L. (2020). A systematic review of transition readiness in youth with chronic disease. Western journal of nursing research, 42(7), 554-566.
- Zhang-Jiang, S., & Gorter, J. W. (2018). The use of the Rotterdam Transition Profile: 10 years in review. Journal of Transition Medicine, 1(1).
Evidence tabellen
Table of excluded studies
Author and year |
Reden voor exclusie |
Eke, 2019 |
De focus ligt op transitie richtlijnen en protocollen voor ADHD zorg in Engeland (te specifiek) |
Ladhani, 2019 |
Ander domein (educatie i.p.v. zorg) |
McNamara, 2019 |
Zorgverlaters |
Häggman-Laitila, 2019 |
Pleegzorg verlaters |
Clibbens, 2019 |
Overgang tussen geestelijke gezondheidszorg voor volwassenen |
Atkinson, 2019 |
Zorgverlaters |
Ersig, 2019 |
Ander domein (overgang naar de Universiteit) |
Jones, 2019 |
Andere setting (landen met een laag/midden inkomen) |
DiFusco, 2019 |
Geen relevante interventie: risicogedrag van adolescenten met chronische hartaandoeningen |
Hart, 2019 |
Focus op kennis lacunes |
Wiemann, 2019 |
Geen review |
Malone, 2019 |
Geen relevante uitkomstmaten (deelname in shared decision making) |
Ly, 2019 |
Evaluatie van transitie programma’s was geëxcludeerd waardoor geen relevante informatie overblijft |
Eilenberg, 2019 |
voldoet niet aan P; subgroep |
Appleton, 2019 |
voldoet niet aan I |
Yassaee, 2019 |
Voldoet niet aan PICO (timing is geen onderdeel van de PICO) |
Jetha, 2019 |
Ander domein |
Nabbout, 2019 |
Geen review |
Aspelund, 2019 |
geen SR, geen search beschreven |
Le Roux, 2019 |
geen SR |
Suleman, 2019 |
Transitie van kinderen op de IC |
Lin, 2019 |
Focust op ziektemanagement, geen transitiezorg |
Lindsay, 2019 |
Ander domein (educatie i.p.v. zorg) |
Mulvale, 2019 |
Beschrijft de filosofische benaderingen, niet gerelateerd aan PICO |
Pack-Mabien, 2018 |
Full text niet beschikbaar |
MacLusky, 2018. |
Geen transparante zoekstrategie en selectie van artikelen |
Haggman-Laitila, 2018 |
Pleegzorg verlaters in transitie naar zelfstandig leven, geen focus op transitie zorg |
Herts, 2018 |
Geen review |
Tuomainen, 2018 |
Alleen correct van de auteursnaam |
Katrikh, 2018 |
Full text niet beschikbaar |
Morris, 2018 |
Transitie op gebied van onderwijs en educatie |
Ditchman, 2018 |
Werk gerelateerde uitkomstmaten |
Awsumb, 2018 |
Focus op werk en werkgelegenheid |
Chan, 2018 |
Full text niet beschikbaar |
Bennett, 2018 |
Geen transparante zoekstrategie en selectie van artikelen |
van Breda, 2018 |
Onderzoek is uitgevoerd in Zuid-Afrika |
Lopez, 2018 |
kleine review t.b.v. identificeren onderwerpen voor telefoonapplicatie |
Sultan, 2018 |
brengt factoren in kaart van medicatietrouw bij parenterale behandeling |
Wilt, 2018 |
Review over transitie in school / onderwijs, geen transitie zorg |
Jones, 2018 |
review over definiëren van volwassenheid in relatie tot DM1 |
Auvin, 2018 |
betreft screening, diagnose en behandeling van ADHD bij kinderen/jongeren met epilepsie |
Bogossian, 2018 |
protocol voor scoping review over ethiek in transitieprogramma's |
Chandroo, 2018 |
Review over transitie in school / onderwijs, geen transitie zorg |
Paul, 2018 |
Ethische aspecten (geen onderdeel van PICOs) |
Hanna, 2018 |
onderzoekt transitie frameworks, voldoet niet aan PICO's |
Ally, 2018 |
Geen systematische review (geen inzichtelijke zoek- en selectiestrategie) |
Anderson, 2018 |
Identificatie van sociaalecologische factoren in onderzoek naar uitkomsten bij jong volwassenen. Past niet binnen de PICO’s |
Vajro, 2018 |
Position paper: bevat overwegingen voor jong volwassenen met hepatobiliaire ziekte |
Cairo, 2018 |
Te ziekte specifiek: de uitkomsten zijn gerelateerd aan transitie voor pediatrische patiënten die bariatrische chirurgie hebben ondergaan |
Cairo, 2018 |
Te ziekte specifiek: anorectale malformaties, De uitkomsten zijn niet apart beoordeeld |
Green Corkins, 2018 |
School gerelateerde transitie |
Chong, 2018 |
Focus op kinderzorg, niet op transitiezorg |
Nguyen, 2018 |
Evaluatie van ICF-framework gerelateerd aan transitie. Past niet binnen de PICO’s |
Sayal, 2018 |
Verkeerde uitkomst (prevalentie, zorg pathways en zorg voor kinderen en jong volwassenen met ADHD) |
Talluto, 2018 |
Geen transparante zoekstrategie en selectie van papers |
Welbourn, 2018 |
Te ziekte specifiek: obesitas en uitkomstmaten gerelateerd aan beoordeling gewicht |
Nah, 2018 |
Verkeerd publicatie type (geen review) |
Heerde, 2018 |
Verkeerde populatie (jeugd die niet thuiswonend is) |
Amin, 2017 |
Richtlijn voor mechanische ventilatie thuis |
Naert, 2017 |
Continuïteit van zorg conceptualisatie, niet gerelateerd aan PICO’s |
Watson, 2017 |
Geen full text beschikbaar |
Southward, 2017 |
Educatie voor autism, past niet binnen de PICO’s |
Clarke, 2017 |
Review over educatie en schoolsystemen, geen transitiezorg |
Leroy, 2017 |
Systematische review over de rol van gezondheidszorg op scholen |
Wells,2017 |
Geen transparante zoekstrategie en selectie van papers |
Marsh, 2017 |
Verkeerde populatie (transitie naar school) |
Yazigi, 2017 |
Verkeerde populatie (therapietrouw pediatrische transplantatiepatiënt) |
Goussard, 2017 |
Geen transparante zoekstrategie en selectie van papers |
Engelbrecht, 2017 |
Review over werk en werkgelegenheid, betreft geen transitiezorg |
Gray, 2017 |
Verkeerde uitkomstmaat: zorg / preventieve voor kinderen met HIV |
Gravholt, 2017 |
Te ziekte specifiek: richtlijn voor kinderen met Turner syndroom |
Giuliani, 2017 |
Consensus van experts voor transitiezorg in patiënten met anorectale malformaties |
March, 2017 |
Review over de transitie van ziekenhuis naar huis voor kinderen met congenitale hart defecten |
Vreeman, 2017 |
Uitdagingen op het gebied van geeestelijke gezondheidszorg voor jonge mensen met HIV, niet gerelateerd aan de PICO’s |
Culen, 2017 |
Geen informatie over transitiezorg |
Brooks, 2017 |
Geen transparante selectie van literatuur |
Le Roux, 2017 |
Beschrijft de methodologie van transitie studies |
Patton, 2017 |
Primaire studie, geen review |
Connor, 2017 |
Ontwikkeling van transitie risico beoordeling |
Foster, 2017 |
Richtlijn gebaseerd op consensus. Het literatuuronderzoek is gepubliceerd in Clemente, 2016 |
Kang-Yi, 2017. |
Pleegzorg transitie, niet gerelateerd aan de PICO’s |
Ledford, 2016 |
Geen review |
Andrade, 2016 |
Het review gedeelte bevat geen transparante search en selectie criteria |
Thompson, 2016 |
Pleegzorg transitie, niet gerelateerd aan de PICO’s |
Clarke, 2016 |
Het review gedeelte bevat geen transparante search en selectie criteria |
Smith, 2016 |
Geen review |
Wagner, 2016 |
Behandeling voor specifieke syndromen |
Acuna Mora, 2016 |
Protocol |
Krishnan, 2016 |
Ziekte management van kinderen en volwassenen met slokdarmatresie |
Chong, 2016 |
De ervaring van kinderen met epilepsie |
Masterton, 2016 |
Behandelbehoeften van volwassenen met kanker: te ziekte specifiek, niet gerelateerd aan transitiezorg |
Hatfield-Timajchy, 2016 |
HIV in adolescenten, geen focus op transitiezorg |
Cleverley, 2016 |
Protocol voor een scoping review |
Rachas, 2016 |
De literatuur search is uitgevoerd in 2014 en overlapt daarmee met die van de NICE richtlijn |
Hislop, 2016 |
Geen review |
Ludvigsson, 2016 |
Consensus rapport |
Zhou, 2016 |
De literatuur search is uitgevoerd tussen 2010-2014 en overlapt daarmee met die van de NICE richtlijn |
Rigueros Springford, 2016. |
Verkeerde uitkomstmaat: review van prevalenties |
Yu, 2016. |
De literatuur search is uitgevoerd in juni 2014, volledige overlap met de NICE richtlijn |
Tso, 2016 |
Verkeerde uitkomstmaat: review van HIV patiënten in laag-, midden- en hoge inkomenslanden en link naar zorg |
Betz, 2016 |
De literatuur search is uitgevoerd in 2013, overlapt met NICE richtlijn |
Goossens, 2016 |
De literatuur search is uitgevoerd in September 2014, overlapt met NICE richtlijn |
Joly, 2016 |
Verkeerde uitkomstmaat: theoretisch perspectief |
von Gontard, 2016 |
Andere interventie en uitkomst, geen transitiezorg |
Lindsay, 2016 |
Andere setting: onderwijs |
Treadwell, 2016 |
Geen systematische review |
Embrett, 2016 |
De literatuur search is uitgevoerd in augustus 2013, overlapt met NICE richtlijn |
Hynes, 2016 |
De literatuur search is uitgevoerd tot juli 2013, overlapt met NICE richtlijn |
Long, 2015 |
Geen full text beschikbaar |
Lugasi, 2015 |
Dissertatie, Franse taal |
Wright, 2015 |
De literatuur search is uitgevoerd tot eind april 2012 |
Westbrook, 2015 |
Andere setting en domein: werk gerelateerd. Literatuur search tot 2011 |
Lequia, 2015 |
Ander domein: onderwijs |
Lewis, 2015 |
De literatuur search is uitgevoerd tot 2014 |
Kwan, 2015 |
De literatuur search is uitgevoerd tot juni 2014 |
Lockwood, 2015 |
Ander domein: pleegzorg |
Betz, 2015. |
De literatuur search is uitgevoerd tot December 2013 |
Zajac, 2015 |
Ander domein: jeugdrecht |
Nehring, 2015 |
De literatuur search is uitgevoerd tot 2013 |
Docherty, 2015 |
Geen systematische review |
Chu, 2015 |
Literatuur search tot september 2014, geen literatuur in 2014 geselecteerd |
Bennett, 2015 |
Literatuur search tot mei 2012 |
Young, 2015 |
Geen zoekdatum maar geen literatuur vanaf 2014 geïncludeerd |
Findley, 2015 |
Literatuur search in 2014 |
Joly, 2015 |
Literatuur search tot maart 2014 |
Pierce, 2015 |
Geen systematische review |
Calvo, 2015 |
Delphi studie |
Snow-Lisy, 2015 |
Geen transitiezorg: klinische richtlijn en framework voor management van de ziekte |
Ballas, 2015 |
Geen systematische review |
Rogers, 2015 |
Literatuur search tot mei 2013 |
Heery, 2015 |
Literatuur search tot mei 2013 |
Moynihan, 2015 |
Validatie van een instrument om transitiezorg te meten |
Connor, 2015 |
Systematische review waarin de prevalentie van chronische lange termijn problemen gedefinieerd wordt |
Sheehan, 2015 |
Literatuur search tot juni 2014 |
Brier, 2015 |
Literatuur search tot juni 2013 |
Molter, 2015 |
Literatuur search tot 2013 |
Paul, 2015 |
Literatuur search tot mei 2012 |
Ludvigsen, 2014 |
Protocol van systematische review |
Farrell, 2014 |
Factoren voor uitkomsten bij diabetes in transitiezorg, niet gerelateerd aan de PICO |
Hallowell, 2014 |
Geen full text beschikbaar |
Smith, 2014 |
Geen full text beschikbaar |
Green, 2014 |
Verbetering van het aantal arbeidsplaatsen voor jongvolwassenen met ontwikkelingsstoornissen, niet gerelateerd aan een PICO |
Lee, 2014 |
Ontwikkeling van een theoretisch framework, geen review |
Verhaegh, 2014 |
Literatuur search tot mei 2013 |
Prior, 2014 |
Literatuur search tot mei 2013 |
Hallowell, 2014 |
Literatuur search tot december 2011 |
Schwartz, 2014 |
Literatuur search tot december 2013 |
de Silva, 2014 |
Geen systematische literatuur search of selectie |
Willingham-Storr, 2014 |
Literatuur search tot december 2011 |
Zhang, 2014 |
Review over de psychometrische eigenschappen van beoordelingsinstrumenten voor transitiebereidheid |
Lyons, 2014 |
Transitie effecten op diabetes uitkomsten, niet gerelateerd aan de PICO |
Shrewsbury, 2014 |
De literatuur search is uitgevoerd tot december 2012 |
Thomson, 2014 |
De literatuur search is uitgevoerd tot 2013 |
Swift, 2014 |
De literatuur search is uitgevoerd tot juni 2013 |
Stinson, 2014 |
Review over transitie maatregelen |
Fegran, 2014 |
Geïncludeerd in de NICE richtlijn |
Lewis, 2013 |
publicatiedatum in 2013 |
Betz, 2013 |
publicatiedatum in 2013 |
Doug, 2011 |
publicatiedatum in 2011 |
Price, 2019 |
Geen focus op interventies of benaderingen maar op ervaringen. Er is wel gezocht op het perspectief van ouders maar het bewijs was van lage kwaliteit |
Hill, 2019 |
Geen focus op interventies maar op ervaringen |
Freeman, 2019 |
Betreft informatie behoefte, er worden geen interventies of programma’s beschreven |
Crawford, 2019 |
Geen focus op interventies maar op ervaringen |
Brown, 2019 |
Betreft ervaringen en geen benaderingen |
Scholz, 2019 |
Cleverly, 2018 geïncludeerd vanwege specifiekere focus op interventies/approaches; past beter bij PICO dan Scholz (2019) |
Lerch, 2019 |
Geen focus op interventies maar op ervaringen |
Waldecker, 2018 |
Geen transitiezorg beschreven. Studie focust op actieplannen voor chronisch zieke kinderen |
Jacobs, 2018 |
Focus op educatieve diensten, niet primair op zorg |
Raina, 2018 |
Geen systematische literatuur search uitgevoerd, 45 resultaten gevonden |
Gray,2018 |
Focus op barrières in plaats van op een succesvolle aanpak, geen specifieke focus op ouders |
Woodgate, 2017 |
Geen focus op zorg |
Broad, 2017 |
Beschrijft ervaringen, geen aanpak of interventies voor succesvolle transitie |
Coyne, 2017 |
Beschrijft ervaringen, geen aanpak of interventies voor succesvolle transitie |
Gabriel, 2017 |
Beschrijft uitkomstmaten die bruikbaar zijn voor ‘overwegingen’, richt zich op een ‘structured intervention’ ipv op de rol van zorgverleners en ouders |
Coad, 2017 |
Richt zich op ondersteuning voor jong volwassenen, gekozen voor Low (2019) aangezien deze recenter en uitgebreider is |
Morsa, 2017 |
Focus op de jongere |
Schultz, 2017 |
Uitkomstmaten te ziekte specifiek, focus op onderdelen van interventies: niet op zorgverleners, jongeren of ouders |
Fegran, 2016 |
Betreft ervaringen en geen aanpak of interventies voor succesvolle transitie |
Di Rezze, 2016 |
Geen zoekdatum beschikbaar, gekozen voor een recentere review van Cleverly (2018), geen focus op de rol van zorgverleners, ouders of jongeren |
Reale, 2015 |
Geen zoekdatum beschikbaar, gekozen voor een recentere review van Cleverly (2018), geen focus op de rol van zorgverleners, ouders of jongeren |
Wafa, 2015 |
Geen systematische search uitgevoerd (26 resultaten gevonden) |
Verantwoording
Autorisatiedatum en geldigheid
Laatst beoordeeld : 16-03-2022
Laatst geautoriseerd : 16-03-2022
Voor de herziening van de kwaliteitsstandaard adviseert werkgroep I specifiek voor de groep jongeren die in de psychiatrie hun transitie in zorg meemaken de uitkomsten mee te nemen van de MILESTONE studie; een grote Europese studie naar transitiezorg in de transitie naar de volwassen-GGZ,. Gepubliceerde resultaten hiervan worden vanaf eind 2021 verwacht. De protocollen voor de studies zijn al wel gepubliceerd en de periode van dataverzameling is in de afrondende fase (Santosh, 2020; Tuomainen, 2018; Singh, 2017).
Algemene gegevens
De ontwikkeling/herziening van deze modules van deze kwaliteitsstandaard werd ondersteund door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (www.demedischspecialist.nl/kennisinstituut) en werd gefinancierd door FNO Zorg voor Kansen, ZonMw en de Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS). De financiers hebben geen enkele invloed gehad op de inhoud van de kwaliteitsstandaard.
De richtlijn is ontwikkeld in samenwerking met:
- Nederlandse Internisten Vereniging
- Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie
- Nederlandse Vereniging voor Neurologie
- Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen
- Nederlandse Vereniging voor Heelkunde
- Nederlandse vereniging van Artsen voor Verstandelijk Gehandicapten
- Nederlands Instituut van Psychologen
- Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland
- Nederlands Huisartsen Genootschap
- JongPIT
- Stichting Kind en Ziekenhuis
- Patiëntenfederatie Nederland
- Revalidatie Nederland
- Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra
- Experts op persoonlijke titel
- Nederlandse Vereniging voor Reumatologie
- Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie
- Vereniging Samenwerkingsverband Chronische Ademhalingsondersteuning
- Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie
Nederlandse Vereniging voor Kinderfysiotherapie - Revalidatie Nederland
- AJN Jeugdartsen Nederland
- KinderThuisZorg
- Kids met Crohn en Colitis
- Reuma Nederland
- Zelfstandige Klinieken Nederland
- BijnierNET
- Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisaties
- Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland
- Nederlandse Leverpatiënten Vereniging
- ME/CVS-Stichting Nederland
- Nierpatiënten Vereniging Nederland
Doel en doelgroep
De primaire doelstelling van de kwaliteitsstandaard is om een betere organisatie en inhoud van transitiezorg voor jongeren te realiseren, aansluitend bij het tien punten programma ‘Betere transitie in medische zorg’ (FNO en Op EigenBenen.nu, 2018).
De secundaire doelstelling is om helder geformuleerde randvoorwaarden/kwaliteitscriteria op te stellen die kunnen rekenen op een breed draagvlak bij de partijen die betrokken zijn bij transitiezorg. Aan de hand van de algemene kwaliteitsstandaard kunnen instellingen, vakgroepen, patiëntenorganisaties of organisaties van zorgverleners meer specifieke richtlijnen of aanbevelingen opstellen en een passend transitieprogramma ontwikkelen.
Samenstelling werkgroep
Voor het ontwikkelen van de kwaliteitsstandaard zijn in 2019 twee multidisciplinaire werkgroepen ingesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van relevante disciplines die betrokken zijn bij transitiezorg voor jongeren. Werkgroep Inhoud is verantwoordelijk voor het opstellen van het inhoudelijke deel van deze kwaliteitsstandaard, dit betreft alle modules waarbij de NICE-richtlijn werd geadapteerd en geüpdatet. De werkgroep Organisatie en Toepassing (O&T) is verantwoordelijk voor de randvoorwaarden, organisatie en de inbedding van transitiezorg en ontwikkelt instrumenten voor de praktijk, waaronder een disseminatie- en implementatieplan, de toolbox en de budgetimpactanalyse (BIA). Werkgroep I en O&T hebben tot het eind van het project samengewerkt om de inhoud en implementatie/organisatie op elkaar af te stemmen. De klankbordgroepen hebben feedback kunnen leveren op de concepttekst van de kwaliteitsstandaard.
Om de verbinding tussen beide werkgroepen te behouden is voor het project een stuurgroep ingesteld. De stuurgroep bestond uit de voorzitters van werkgroepen I en O&T, twee jongeren van JongPIT die ook lid waren van een van de werkgroepen en ondersteuning vanuit het Kennisinstituut.
Stuurgroep
De stuurgroep bestaat uit de voorzitters van de werkgroepen en twee vertegenwoordigers van het Jongerenpanel JongPIT en de projectleider van het Kennisinstituut.
- H.J. (Henk) Smid, voorzitter stuurgroep
- Drs. D.G.W.J. (Desiree) Creemers, voorzitter raad van bestuur Deventer Ziekenhuis, kinderarts, NVK
- L. (Lisa) Verberg, student verpleegkunde, expert op persoonlijke titel, lid JongPIT
- F. (Femke) van Zoggel, expert op persoonlijke titel, student Zorgmanagement, projectleider JongPIT
Werkgroep Inhoud
- Drs. D.G.W.J. (Desiree) Creemers, voorzitter raad van bestuur Deventer Ziekenhuis, kinderarts, NVK, voorzitter WG Inhoud
- Dr. R.G. (Richard) IJzerman, internist-endocrinoloog, werkzaam in Amsterdam UMC, NIV
- Prof. dr. T.A.M.J. (Thérése) van Amelsvoort, psychiater en hoogleraar transitiepsychiatrie, werkzaam in Maastricht UMC, Mondriaan GGZ, Koraal, NVVP
- Dr. M. (Marc) Engelen, (kinder)neuroloog, werkzaam in Amsterdam UMC, NVN
- Dr. W.M.A. (Wilma) van der Slot, revalidatiearts, werkzaam in Rijndam Revalidatie, VRA
- I.D. (Iris) Koehler, revalidatiearts, werkzaam in Basalt Revalidatie, VRA
- Dr. A.M. (Agnies) van Eeghen, arts voor verstandelijk gehandicapten, werkzaam in Amsterdam UMC, NVAVG
- F. (Femke) van Zoggel, expert op persoonlijke titel, student Zorgmanagement, projectleider JongPIT
- S. (Sanne) van Beem MSc, expert op persoonlijke titel, student geneeskunde, lid JongPIT
- J. (Janine) Pingen MSc, junior project- en beleidsmedewerker, Stichting Kind en Ziekenhuis (tot 1 december 2020)
- R. (Rowy) Uitzinger, junior projectmanager, Stichting Kind en Ziekenhuis (vanaf 1 december 2020)
- Dr. C. (Christien) Sleeboom, gepensioneerd kinderchirurg, voorheen werkzaam in Amsterdam UMC, NVvH
- A.M. (Anita) Dijkhuizen-Overes MSc, verpleegkundige nn opleiding tot specialist (VIOS) AGZ, werkzaam in Erasmus MC Rotterdam, V&VN afd. Diabeteszorg
- K.M. (Kim) Holtmaat MSc, verpleegkundig specialist, werkzaam in het UMC Utrecht, V&VN
- Dr. A.L. (AnneLoes) van Staa, expert op persoonlijke titel, werkzaam bij Hogeschool Rotterdam, Lector Transities in Zorg
- Drs. L. (Laura) de Vries, huisarts niet praktiserend, Utrecht, NHG
- Drs. C.M.C.M. (Carla) Hendriks, GZ-psycholoog, werkzaam bij Heliomare, NIP
Werkgroep Organisatie & Toepassing (O&T)
- H.J. (Henk) Smid, voorzitter WG O&T
- Dr. P. (Paul) de Laat, kinderarts, werkzaam in Franciscus Gasthuis & Vlietland, NVK
- C. (Celine) Hermans, expert op persoonlijke titel, student apothekersassistent, lid JongPIT
- L.J. (Lisa) Verberg, student verpleegkunde, expert op persoonlijke titel, lid JongPIT
- B.J.J.W. (Bas) Schouwenberg, internist, werkzaam in het Radboudumc, NIV
- H. (Hester) Rippen, directeur Stichting Kind en Ziekenhuis
- Drs. J.J.W.H. (Jeroen) Crasborn, senior-adviseur/ arts (niet praktiserend), voorheen werkzaam bij Zilveren Kruis
- Drs. M.H. (Martijn) Klem, directeur Revalidatie Nederland
- L. (Marleen) Hamelink, diabetesverpleegkundige, werkzaam in Albert Schweitzer Ziekenhuis, V&VN
- R.C.M. (Roos) Pooye, diabetesverpleegkundige, werkzaam in Albert Schweitzer Ziekenhuis, V&VN
- Dr. A.L. (AnneLoes) van Staa, expert op persoonlijke titel, werkzaam bij Hogeschool Rotterdam, Lector Transities in Zorg
- Dr. S. L. (Simone) Gorter, reumatoloog, Nederlandse Federatie van UMC’s, NFU
- Dr. S.S.M. (Sylvia) Kamphuis, kinderarts-reumatoloog/immmunoloog, werkzaam in Erasmus MC, NFU
Klankbordgroep
- Drs. L.P. (Laura) Verweij - van den Oudenrijn, verpleegkundig specialist, werkzaam in het UMC Utrecht, VSCA
- Dr. M. (Manon) Bloemen, kinderfysiotherapeut, wetenschappelijk onderzoeker bij Hogeschool Utrecht, KNGF en NVFK
- Drs. M.H. (Martijn) Klem, directeur Revalidatie Nederland
- B. (Bianka) Zandee, openbaar apotheker, KNMP
- Dr. P.A. (Philomine) van Pelt, kinderreumatoloog en reumatoloog, werkzaam in Erasmus MC, NVR
- Dr. I.J. (Ingrid) van Dillen, jeugdarts MBO, AJN
- Prof. dr. C.J. (Janneke) van der Woude, MDL-arts, werkzaam in Erasmus MC, NVMDL
- S.L.A. (Stephan) Meijer, bestuurslid, NVHP
- Drs. Y.T.A. (Yvette) Troe, physician Assistant, VRA
- J.E. (Ernst) Jurgens, MD, OHP MSc, klinische arbeidsgeneeskundige, NVAB
- Prof. dr. E.M. (Elise) van de Putte, kinderarts sociale pediatrie, NVK
- Dr. J.P. (Jan Peter) Rake, kinderarts, KinderThuisZorg
- Prof. dr. J.C. (Hankje) Escher, kinderarts MDL, KiCC
- H. (Hanneke) Andringa, expert op persoonlijke titel
- J.A. (Jarno) Groenveld Bed, ervaringsdeskundige Reuma Nederland
- K.A. (Karin) Stricker Msc., procesmanager DeKinderkliniek, ZKN
- M.J.J.H. (Marion) van Ool, verpleegkundig specialist, V&VN
- J.S. (Judith) Heijne Makkreel, expert op persoonlijke titel (ouder van jongere met chronische aandoening)
- R.L. (René) van Lint, expert op persoonlijke titel (ouder van jongere met chronische aandoening)
- J.G. (Johan) Beun, coördinator, BijnierNET
Klankbordgroep vanuit Stichting Kind en Ziekenhuis:
- Drs. A. (Anne) Speijer, coördinator kwaliteit van zorg, VSOP
- Drs. G. (Gerardine) Willemsen-de Mey, voorzitter Nationale Vereniging ReumaZorg Nederland
- J. (José) Willemse, directeur Nederlandse Leverpatiënten Vereniging
- O. (Otto) Albrecht directeur ME/CVS-Stichting Nederland
- E. (Evy) van Kempen, teamcoördinator, Nierpatiënten Vereniging Nederland
Met ondersteuning van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten
- E. Rake MSc, adviseur
- Dr. E. Paap, adviseur
- Dr. D.H.H. Dreesens (projectleider), senior adviseur
Belangenverklaringen
De Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling is gevolgd. Alle werkgroepleden hebben schriftelijk verklaard of zij in de laatste drie jaar directe financiële belangen (betrekking bij een commercieel bedrijf, persoonlijke financiële belangen, onderzoeksfinanciering) of indirecte belangen (persoonlijke relaties, reputatiemanagement) hebben gehad. Gedurende de ontwikkeling of herziening van een module worden wijzigingen in belangen aan de voorzitter doorgegeven. De belangenverklaring werd opnieuw bevestigd tijdens de commentaarfase. Een overzicht van de belangen van werkgroepleden en het oordeel over het omgaan met eventuele belangen vindt u in onderstaande tabel. De ondertekende belangenverklaringen zijn op te vragen bij het secretariaat van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten.
Werkgroep Inhoud
Werkgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
Creemers* |
* Voorzitter raad van bestuur Deventer Ziekenhuis * Kinderarts |
Raad van Commissarissen Huisartsen Eemland, lid: betaald conform richtlijnen |
Geen |
Geen |
Pingen |
Junior project- en beleidsmedewerker |
Verzorgende niveau 3 - betaald |
Geen |
Geen |
Engelen |
(kinder)neuroloog, Amsterdam UMC |
Geen |
Geen |
Geen |
Staa, van |
Hogeschool Rotterdam, Kenniscentrum Zorginnovatie, Rotterdam. Functie: Lector Transities in Zorg. Omvang aanstelling: 1,0 fte |
* Voorzitter Bestuur Borstkanker Vereniging Nederland: onbetaald * Penningmeester Bestuur Jan Roodenpoort Stichting, Amsterdam: onbetaald * Bestuurslid Stichting Lof der Verpleegkunst, Rotterdam: onbetaald * Vice-voorzitter ZonMw Commissie Nationaal Programma Gehandicaptenzorg Gewoon Bijzonder: vacatievergoeding * Lid NWO Commissie Lerarenbeurs: vacatievergoeding |
|
Geen |
Amelsvoort, van |
Psychiater en Hoogleraar Transitiepsychiatrie, MUMC+ (fulltime) |
* Lid bestuur Stichting @ease, onbezoldigd * Lid Kernredactie Tijdschrift voor Psychiatrie, onbezoldigd * Lid Wetenschappelijke adviesraad kenniscentrum K&J psychiatrie, onbezoldigd * Lid Bestuur BKOP, onbezoldigd |
Ik voer extern gefinancierd onderzoek uit maar die hebben geen belang bij uitkomst van deze werkgroep |
Geen |
Slot, van der |
Revalidatiearts, inclusief verrichten wetenschappelijk onderzoek en onderwijs Rijndam Revalidatie, Westersingel 300 te Rotterdam. Gastvrijheidsovereenkomst bij het Erasmus MC |
Ontwikkelgroepen en auditor IFMS vallen binnen het regulier werk als revalidatiearts. Verder onbetaald.
• CP-MAP consortium: ‘Cerebral Palsy: Multi-morbidity risk Assessment and Prevention’ (2017 – heden) • Dieet behandelingsrichtlijn Cerebrale Parese: coauteur (2017 – 2018) • Edwin van de Sar Foundation: medisch adviseur (2017 – heden) • Project ‘Impact van langdurige beperkingen op het dagelijks leven van volwassenen met Cerebrale Parese’: lid, coauteur (2015 - 2018) • Werkgroep Cerebrale Parese, Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen (VRA): lid trekker capaciteit vraagstuk volwassenen met Cerebrale Parese (2015 – heden) • Adviesraad CP-Net: lid (2015 – heden) • International Cerebral Palsy Health Promotion Group (2014 – heden) • Project ‘Ouder worden met een beperking’, patiëntenvereniging BOSK: lid, co-onderzoeker en coauteur (2013 – 2016) • Begeleidingscommissie ‘Jong, CP en seks’, patiëntenvereniging BOSK: lid (2013 – 2015) • Revisie Richtlijn ‘Spastische Cerebrale Parese bij kinderen’: projectgroep (2013 – 2015) • Lifespan Care commissie, American Academy for Cerebral Palsy and Developmental Medicine (AACPDM): lid en voorzitter geweest (2011 – 2016) • TransitieNet, Nederland: lid (2008 – heden) • Ontwikkelgroepen Cerebrale Parese, Lifespan care en Neurorevalidatie, Rijndam Revalidatie: lid en voorzitter geweest (2003 – heden) • Auditor Individual Functioning Medical Doctors (IFMS, 2013-heden) |
Onderzoek op de leeftijd van transitie naar volwassenheid via PERRRIN: Mogelijk dat de betreffende junior onderzoeker ook financiering had van fondsen bv Fonds Nuts Ohra. Ikzelf ben daar niet door gefinancierd. |
Geen |
Eeghen, van |
* AVG's Heeren Loo Zorggroep (24 uur/week) * AVG Amsterdam UMC (8 uur/week) * Via 's Heeren Loo detachering Erasmus MC (4 uur/week) |
* Voorzitter Stuurgroep Richtlijnontwikkeling NVAVG (onbetaald) * Adviesraad Stichting KwaliteitsImpuls Langdurige Zorg (onbetaald) * Werkgroep transitie van het verstandelijk beperkte kind (onbetaald) * Medisch adviseur Stichting TSC Fonds (onbetaald) * Medisch adviseur Novartis (betaald op sporadische basis, fees naar Erasmus MC) |
Geen |
Geen |
Dijkhuizen - Overes |
Verpleegkundig consulent (kinder-)diabetes, Alrijne Ziekenhuis Leiden |
V&VN Diabeteszorg commissie richtlijnen, lid, onbetaald |
Geen |
Geen |
Holtmaat |
Verpleegkundig Specialist Neuromusculaire ziekten UMC Utrecht |
* Buurt contactpersoon voor De Zonnebloem (vrijwillig) * Bestuurslid Vereniging van Eigenaren (vrijwillig) * Meeschrijven folder immuunglobulinen bij neuromusculaire aandoeningen CSL Behring (betaald) |
Geen |
Geen |
Zoggel, van |
Voorzitter Jongerenpanel Zorg én Perspectief FNO Zorg voor kansen |
Patiënten Advies Raad Reuma Nederland (onbetaald) |
Geen |
Geen |
Beem, van |
Student Geneeskunde aan de VU |
- |
Geen |
Geen |
IJzerman |
Internist-endocrinoloog, Amsterdam UMC, locatie Vumc, 0,8 fte, waarvan 0,33 fte gedetacheerd als klinisch beoordelaar bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), Utrecht |
Geen |
Sinds mei 2017, ben ik hoofdonderzoeker van een mechanistisch onderzoek wat de effecten van dapagliflozin en exenatide op de hersenen onderzoekt waarvoor het VU medisch centrum subsidie ontvangt (AstraZeneca). Vanaf april 2016 ben ik één van de onderzoekers van een groot Europees onderzoek naar ondervoeding bij ouderen (PROMISS onderzoek, gesubsidieerd door het "EU Research and Innovation programme Horizon 2020"). Ik ben hoofdonderzoeker van 2 epidemiologische onderzoeken waarvoor het VU medisch centrum subsidie ontving van de "European Foundation for the Study of Diabetes" en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Beide onderzoeken zijn afgerond. |
Geen |
Sleeboom |
Kinderchirurg Amsterdam UMC/VUMC |
* Lid kwaliteitsvisitatiecommissie van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde namens de Nederlandse Vereniging voor Kinderchirurgie (onbetaald - vacatiegelden) * Meegewerkt aan ontwikkelen website: https://www.seksualiteit-arm-zvh.nl/ |
Geen |
Geen |
Hendriks |
GZ psycholoog, Heliomare |
* Bestuurslid NIP, sectie revalidatie, onbetaald * Lid stuurgroep hersenletsel en jeugd, onbetaald |
Geen |
Geen |
Vries, de |
Wetenschappelijk medewerker afdeling Richtlijnontwikkeling en Wetenschap Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) 0,6 fte |
Nee |
Geen |
Geen |
* Voorzitter
Werkgroep Organisatie en Toepassing
Werkgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
Smid* |
Directeur ZonMw, secretaris bestuur |
Bezoldigd tgv ZonMw: * Voorzitter Regulier Overleg Alcoholbeleid * Voorzitter werkgroep ontwikkeling van een kwaliteitsstandaard transgenderzorg Kennisinstituut Medisch Specialisten * Lid van het bestuur van het Platform Electromagnetische Velden * Lid Strategisch Adviesraad TNO * Voorzitter wetenschappelijke adviescommissie Eén tegen eenzaamheid
Onbezoldigd: * Lid Comité van Aanbeveling van de Stichting voor Mensenrechten en Gezondheidszorg 'Johannes Wier' * Lid Stuurgroep Nationaal Programma Palliatieve Zorg * Lid Raad van Toezicht Stichting Zorgevaluatie (Leading the Change programma) * Jurylid Brijante Mislukkingen in de zorg-award * Lid Kerngroep Transitie Proefdiervrije Innovatie * Lid leescommissie biogragieproject Els Borst * Ambassadeur Verwenzorg |
Geen |
Geen |
Rippen |
* Directeur Stichting Kind en Ziekenhuis - 32 uur * Eigenaar Fiduz management - freelance (project) adviseur |
* Lid van Raad van Toezicht MEEr-groep - bezoldigd Niet bezoldigd: * Coördinator EACH netwerk * Voorzitter Landelijke Borstvoedingsraad * Voorzitter Expertiseraad Kenniscentrum kinderpalliatieve zorg * Lid Algemene ledenvergadering VZVZ * Bestuurslid/ Penningmeester Ervaringskenniscentrum (Sch)ouders |
Geen |
Geen |
Crasborn |
Senior adviseur Zorg strategie bij Zilverenkruis zorgverzekeraar |
* Geen betaalde nevenwerkzaamheden * Onbetaalde werkzaamheden: - Lid programcommissie Kennisprogramma Gender & Gezondheid ZonMw - Lid Programmacommissie Sprong Vitaliteit en Gezondheid van SIA regieorgaan - Lid en voorzitter kamer Capaciteitsorgaan Specialisten Ouderen Geneeskunde (SOG) - Lid kamer Capaciteitsorgaan Artsen voor Verstandelijke Gehandicapten (AVG) - Op afroep adviseur voor VSOP (koepelorganisatie in Nederland voor zeldzame en genetische aandoeningen) - Lid verschillende adviesraden hoge scholen (toegepast psychologie HAN, Ergotherapie HvA, Urban Vitality programma HvA, Verloskunde Academie Amsterdam Groningen) |
Geen |
Geen |
Staa, van |
Hogeschool Rotterdam, Kenniscentrum Zorginnovatie, Rotterdam. Functie: Lector Transities in Zorg. Omvang aanstelling: 1,0 fte |
* Voorzitter Bestuur Borstkanker Vereniging Nederland: onbetaald * Penningmeester Bestuur Jan Roodenpoort Stichting, Amsterdam: onbetaald * Bestuurslid Stichting Lof der Verpleegkunst, Rotterdam: onbetaald * Vice-voorzitter ZonMw Commissie Nationaal Programma Gehandicaptenzorg Gewoon Bijzonder: vacatievergoeding * Lid NWO Commissie Lerarenbeurs: vacatievergoeding |
*Betaald adviseur Educatie voor diabetesprofessionals voor Medtronic International *Als lector Transities in Zorg heb ik sinds 2003 veel externe gefinancierde projecten uitgevoerd op het thema van het advies (Kwaliteitsstandaard Transitiezorg). Mede daardoor ben ik gevraagd als expert op het thema.
Meer informatie over de projecten is te vinden op https://www.opeigenbenen.nu/ en mijn persoonlijke pagina: https://www.hogeschoolrotterdam.nl/onderzoek/lectoren/zorginnovatie/lectoren/dr.-anneloes-van-staa/ |
Geen |
Klem |
Directeur Revalidatie Nederland |
* Bestuurslid CP-Net (onbetaald) * Bestuurslid (Sch)ouders (onbetaald) |
Geen |
Geen |
Hermans |
Lid Jongerenpanel Zorg én Perspectief |
Ambassadeur bij Stichting Opkikker (onbetaald) |
Geen |
Geen |
Verberg |
Fonds NutsOhra: Lid Jongerenpanel |
* Libertas Leiden -> verpleegassistente (betaald) * NVLE -> commissie lupus/aps (alleen reiskostenvergoeding) |
Fonds NutsOhra Zorg en Perspectief |
Geen |
Laat, de |
Kinderarts, Franciscus gasthuis en vlietland. 0.8 FTE |
Lid BBC NVK * contactpersoon Logex * portefeuille normtijden * portefeuille thesauri |
Geen |
Geen |
Lange, de |
Verpleegkundig specialist chronische zorg bij somatische bij somatische aandoeningen Interne geneeskunde, aandachtsgebied diabetes mellitus in het Groene Hartziekenhuis (GHZ) te Gouda bij ZorgBrug in dienst |
* Afgelopen jaar (dec 2018 - maart 2019) gastdocent geweest op de Hogeschool Rotterdam voor zelfmanagement en tevens beroepsproducten nagekeken voor studenten aan MANP. Is betaald. * Jaren daarvoor (2012-2017) praktijkassessor geweest voor de Hogeschool Rotterdam voor MANP. Is betaald. Komend schooljaar niet meer van toepassing. * Verpleegkundige adviesraad bij Sanofi op uitnodiging, maximaal 1x per jaar, betaald. incidenteel een verzoek om een presentatie te geven. Is betaald. * Vanuit organisatie De Baar februari 2019 een workshop gegeven samen met een internist uit GHZ over insulinepomptherapie (betaald). * -Commissielid van NDF Opinie en kennis. Is betaald. * Stuurgroeplid geweest (2016-2018) van het onderzoek van AnneLoes van Staa "Betere transitie bij diabetes type 1" (betaald) en projectleider in eigen ziekenhuis.
In principe zijn de meeste nevenactiviteiten gestopt, mogelijkheid blijft aanwezig dat ik voor een presentatie of een workshop gevraagd kan worden in de komende jaren. |
Geen |
Vermoedelijk in deze werkgroep niet aan de orde, maar indien geneesmiddelen/hulpmiddelen (van Sanofi) aan de orde komen dan geen deelname aan discussie en besluitvorming |
Schouwenberg |
Internist-klinisch Farmacoloog Radboudumc en Kinder Diabetes Centrum Nijmegen |
Geen |
Geen |
Geen |
Gorter |
Kinderreumatoloog, reumatoloog, MUMC+ in Maastricht; 0,9 fte |
Geen |
Geen |
Geen |
Kamphuis |
Kinderarts-reumatoloog/immunoloog 1.0 fte |
* Chair of the Dutch Association of Pediatric Rheumatology * Member Steering committee JIR cohort * Member Lupus committee JIR cohort * Chair PReS working party for Pediatric Lupus * Member Scientific programme committee PReS (Pediatric Rheumatology European Society) congress Prague * Member Scientific committee for the Mastercourse Immunology EAP (European Academy of Pediatrics) congress Amsterdam * Teacher for Nurse Specialist in training * Member CSO (Committee for training in Pediatric Subspecialties) of the NVK as the representative NVKR * Secretary of Working Party pediatric Lupus, European Society of Pediatric Rheumatology * Medical expert for Cyberpoli.nl (expertise children with autoimmune diseases * Member Scientific advisory board for patient association NVLE (Dutch Lupus patients association) * Vice-chair Clinical Study Group pediatric Immunology/Rheumatology/Infectology of the Ducth MCRN (Medicines for Children Research Network * Project leader Rheumatology team Erasmus MC Sophia in the project "Moving forward" a nation wide project to enable smooth transition of care for children with a chronic disease * Chair board of Pediatric Residents, Wilhelmina Childrens Hospital UMC Utrecht |
Geen |
Geen CV met nevenactiviteiten staat op Viadesk |
Jurgens |
1) Bedrijfsarts (BA) 2) Klinisch arbeidsgeneeskundige carrdiometabole & enodcriene aandoeningen (KAG) 3) Bestuurslid NVAB 4) Artsdeskundige rechtbank (ADR) 5) Gastdocent NSPOH & SGBO 6) Expertdocent bedrijfsgeneeskunde HA opleiding te Utrecht 7) Praktijkopleider AIOS bedrijfsgeneeskunde |
* BA: beschermen, bevorderen ne helpen herstellen van de gezondheid in relatie toe werk en werkomstandigheden (betaald) * KAG: verrichten van expertise met betrekking tot belastbaarheid voor (specifieke) werkzaamheden (betaald) * NVAB: lid van algemeen bestuur, voorzitter van werkgroep preventie, beroepsziekte, lid van de cie. richtlijnontwikkeling en wetenschap, lid van autorisatie cie. Vanuit NVAB-deelname in verschillende werkgroepen (RI&E SZW, SER-arbeidsomstandigheden, Chronisch ziek en werk, Letsel schaderaad, et cetera. (onbezoldigd, soms vacatiegeld) * ADR: expertise op verzoek van een rechtbank over bedrijfsgeneeskundig handelen in een casus (betaald) * Gastdocent aan postacademisch onderwijs (betaald) voor verschillende onderwerkpen. * Expertdocent bedrijfsgeneeskunde aan huisartsenopleiding Utrecht (betaald) * Praktijkopleider bedrijfsartsen in opleiding (onderdeel dagelijks werk als BA) |
Geen |
|
Hamelink - Doolaard |
Diabetesverpleegkundige - Albert Schweitzer ziekenhuis te Dordrecht (kinderpoli) |
- |
Geen |
|
Pooye |
Diabetesverpleegkundige kinderpoli te Albert Schweitzer ziekenhuis te Dordrecht |
- |
Geen |
|
* Voorzitter
Klankbordgroep
Werkgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen actie |
Verweij – van den Ouderijn |
Verpleegkundig specialist chronische beademing WKZ UMC Utrecht |
Bestuurslid VSCA |
Geen |
Geen |
Bloemen |
* Senior-onderzoeker Hogeschool Utrecht, Lectoraal Leefstijl en Gezondheid (0,5 fte) * Docent Masteropleiding Kinderfysiotherapie Hogeschool Utrecht (0,5 fte) |
Bestuurslid NVKF, betaald |
Geen |
Geen |
Pelt, van |
Kinderreumatoloog en reumatoloog. Werkzaam op de jongerenpoli, locatie reumatologie van het ErasmusMC Rotterdam. Op de Jongerenpoli worden jongeren met klachten van het bewegingsapparaat in de leeftijd van 12 tot 24 jaar behandeld. |
Niet van toepassing |
Naast mijn klinische werk als kinderreumatoloog en reumatoloog op de Jongerenpoli, verricht ik ook wetenschappelijk onderzoek met als doel de behandeling en prognose van kinderen, adolescenten en jong volwassenen te verbeteren. |
Geen |
Zandee |
Openbaar apotheker, bij Service Apotheek Koning en Slotermeer Service Apotheek |
* Lid Special Interest Group Diabetes, KNMP (vacatiegeld) * Lid NDF-werkgroep Zorg op Maat bij Jongeren (vacatiegeld) * Lid Werkgroep Diabetes, Transmuraal Platform Amsterdam - SIGRA (onbetaald) |
Geen |
Geen |
Meijer |
Niet van toepassing |
Bestuurslid NVHP - portefeuille en belangenbehartiging, werkgroep Zorg en Onderzoek. Vanuit de patiëntenvereniging betrokken bij (lopende) herziening richtlijn hemofilie A en B door de Nederlandse Vereniging van Hemofilie Behandelaren |
Geen |
Geen |
Dillen, van |
Jeugdarts/ JGZ, GGD Amsterdam |
Gemeenteraadslid Oegstgeest, onbezoldigd |
De rol van de jeugdartsen in het algemeen kan beïnvloed worden door de uitkomsten van de klankbordgroep |
Geen |
Putte, van de |
Werkgever UMCU: * kinderarts sociale pediatrie * hoogleraar levensloopgeneeskunde |
Voorzitter Stichting LECK (Landelijke Expertise Centrum Kindergeneeskunde), onbetaald |
Voor de invulling van de levensloopgeneeskunde is een kwalitatief hoogstaande transitiezorg van groot belang. Dit is geen persoonlijk belang, maar zal wel bijdragen aan de zichtbaarheid van het concept levensloopgeneeskunde |
Geen |
Escher |
* Kinderarts maag-darm-leverziekten * Hoogleraar kindergeneeskunde Erasmus MC - Sophia Rotterdam (0,8 fte) |
* Kinderarts maag-darm-leverziekten LUMC, Leiden (detachering) * Kinderarts Cyberpoli (Artsen voor kinderen) (onbetaald) (0,2 fte) |
Geen |
Geen |
Rake |
* Kinderarts UMC Groningen (4 dagen/week) * Kinderarts KinderThuisZorg (1 dag/week) |
Voorzitter RvT OCRN (jeugd-GGZ) en Forte (GGZ), waarvoor een vergoeding |
Geen |
Geen |
Wouder, van der |
Hoogleraar Inflammatoire darmziekten Maag-, Darm en leverarts |
* Secretaris NVGE: onbetaald * Voorzitter SLICOM ECCO: onbetaald * Govery Board UEG: onbetaald |
Extern gefinancierd onderzoek: * Horizon * ZonMw * Pfizer * Tramedico * Janssen pharmaceuticals |
Geen |
Stricker |
Procesmanager bij De Kinderkliniek |
Niet van toepassing |
Geen |
Geen |
Ool, van |
Verpleegkundig specialist, werkzaam bij Epilepsiecentrum Kempenhaeghe |
* Vrijwilligerswerk in een zorgteam in mijn woonplaats Sterksel. * Vrijwilligerswerk in een coöperatie dorpswinkel in mijn woonplaats in Sterksel |
Naar mijn mening verbreedt deelname aan een klankbordgroep mijn visie, wat ik kan inzetten en meenemen in mijn werk. Dit binnen de afspraken die in de klankbordgroep gelden |
Geen |
Troe |
Physician Assistant, kinder- en jongerenrevalidatie Libra Revalidatie & Audiologie, locatie Leijpark |
* Afgevaardigde namens de NAPA (Nederlandse Associatie Physician Assistants) in de Algemene vergadering van de FBZ (Federatie Beroepen in de Zorg) * Lid commissie beroepsbelangen NAPA |
Belang is er in die zin dat de bijdrage aan de richtlijn helpend is voor het neerzetten voor betere transitiezorg binnen ons revalidatiecentrum. Echter zal het via de terugkoppeling binnen de sectie kinderrevalidatieartsen ook teruggekoppeld worden |
Geen |
Groenveld |
Plaatsvervangend griffier & raadsadviseur bij Gemeente Molenlanden (bezoldigd): adviseren en ondersteunen van de gemeenteraad van Molenlanden |
* Lid Ervaringsdeskundigencommissie Onderzoeksvoorstellen bij ReumaNederland (onbetaald): beoordelen van ingediende onderzoeksvoorstellen ten aanzien van onder andere relevantie, belasting en haalbaarheid voor doelgroep en patiëntenparticipatie * KLAP-medewerker bij Examenadviesburo (betaald): ontwikkelen en afnemen van examens en fungeren als rollenspelacteur bij mondelinge examens * Trainer bij Eindsprint (betaald): geven van trainingen aan middelbare scholieren ten behoeve van eindexamens voor het vak geschiedenis * Voorzitter Landelijke Verkiezingscommissie bij D66 (onbetaald): organiseren van en toezien op onafhankelijke interne verkiezingen binnen D66 * Secretaris bij D66 Houten (onbetaald): organiseren van activiteiten voor de lokale afdeling van de vereniging D66 |
Geen |
Geen |
Andringa |
* Businesscoach/ LinkedInstrateeg * Moeder van zoon van 20 met verstandelijke beperking |
- |
Geen |
Geen |
Lint, van |
Systeembeheerder, BinckBank |
Inspecteur luchtwaardigheid zweefvliegtuigen, onbetaald |
Geen |
|
Heijne Makkreel |
Management assistent, Gemeente Haarlem |
Vrijwilliger bij Ervaringsteam CP Nederland |
Geen |
|
Beun |
Ik ben thans 67 jaar en voer de functie Coördinator/Manager BijnierNET onbezoldigd uit |
Geen |
Geen |
|
Inbreng patiëntenperspectief
Het perspectief vanuit de jongeren is ingebracht via vertegenwoordiging door JongPIT in beide werkgroepen en de stuurgroep. Stichting Kind en Ziekenhuis - in nauwe samenwerking met haar achterban - nam deel in beide werkgroepen. In de klankbordgroepen zijn diverse patiëntenorganisaties vertegenwoordigd, daarnaast werden de relevante patiëntenorganisaties uitgenodigd op de invitational conference van 24 juni 2019 en de tweede invitational van 16 juni 2021.
Het verslag van de eerste invitational conference (bijlage 3) is besproken door de werkgroepen. De verkregen input is meegenomen bij het opstellen van de overwegingen en aanbevelingen. Ten behoeve van het discussiestuk (bijlage 5) voor de invitational conference werd specifiek op het patiëntenperspectief gezocht. De conceptkwaliteitsstandaard is tevens voor commentaar voorgelegd aan Stichting Kind en Ziekenhuis, diverse patiëntenorganisaties, de Patiëntenfederatie Nederland en JongPit. De eventueel aangeleverde commentaren zijn bekeken en verwerkt.
Methode ontwikkeling
Evidence based
Werkwijze
AGREE en standpunt adaptatie Internationale Richtlijnen
Deze kwaliteitsstandaard is opgesteld conform de eisen vermeld in de rapporten Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 en Adaptatie van internationale richtlijnen naar de Nederlandse praktijk van de adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwaliteit. Het eerste rapport is gebaseerd op het AGREE II instrument (Appraisal of Guidelines for Research & Evaluation II; Brouwers, 2010). Het adviesrapport Adaptatie Internationale Richtlijnen beschrijft de stappen om een internationale richtlijn bruikbaar te maken voor de Nederlandse situatie (NVU en NVALT, 2016).
Knelpuntenanalyse en uitgangsvragen
Tijdens de voorbereidende fase inventariseerde werkgroep I de knelpunten in de zorg voor jongeren in transitiezorg. Tevens zijn er knelpunten aangedragen door de AJN, NVK, bijnierNET, Crohn & Colitis NL, Diabetesvereniging, IGJ, LWKD, NVK, NCJ, NVAVG, Revalidatie Nederland, VSN? Spierziekten Nederland, Stichting Kind en Ziekenhuis, V&VN, VRA, Jongerenpanel JongPIT (voorheen Jongerenpanel ZèP), Zilveren Kruis, ZiIN, ZonMw, NVVP, NVVH, KNGF, VSCA via de invitational conference in 2019. Een verslag hiervan is opgenomen als bijlage (bijlage 3). De knelpunten werden besproken met beide werkgroepen (WG I en O&T).
Methode literatuursamenvatting
Er is gekozen om de NICE-richtlijn als uitganspunt te nemen voor de literatuursamenvatting en de aanbevelingen, omdat deze recent is gepubliceerd en een zeer brede literatuurstudie hebben uitgevoerd naar de huidige stand van zaken in de Transitiezorg, welke de werkgroep goed toepasbaar achtte op de Nederlandse situatie. In bijlage 1 is terug te vinden welke aanbevelingen zijn overgenomen, weggelaten of zijn aangepast en waarom.
De zoekstrategie van de NICE-richtlijn is geüpdatet; de werkwijze is in de individuele modules te lezen onder 'Zoeken en selecteren', kopje Methods. De strategie is in het Engels om internationaal teksten uit te wisselen met andere richtlijnwerkgroepen. Er werd vanwege de organisatorische insteek van alle uitgangsvragen en de kwalitatieve reviewstudies die geïncludeerd werden geen GRADE toegepast (er is nog geen goede GRADE-methodiek voor dit soort uitgangsvragen).
Overwegingen (van bewijs naar aanbeveling) - organisatie van zorg
Om te komen tot een aanbeveling zijn naast (de kwaliteit van) het wetenschappelijke bewijs ook andere aspecten belangrijk en worden meegewogen, zoals waarden en voorkeuren van jongeren, kosten (middelenbeslag), aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie. Deze aspecten zijn systematisch vermeld en beoordeeld (gewogen) onder het kopje ‘Overwegingen’ en kunnen (mede) gebaseerd zijn op expert opinion. Hierbij is gebruik gemaakt van een gestructureerd format gebaseerd op het evidence-to-decision framework van de internationale GRADE Working Group (Alonso-Coello, 2016a; Alonso-Coello, 2016b).
Bij de ontwikkeling van de modules is expliciet aandacht geweest voor de organisatie van zorg: alle aspecten die randvoorwaardelijk zijn voor het verlenen van zorg (zoals coördinatie, communicatie, (financiële) middelen, mankracht en infrastructuur). Vanwege het hoge organisatorische gehalte van Transitiezorg was dit voor alle modules van toepassing (de randvoorwaarden worden nog verder uitgewerkt door WG O&T in 2021).
Formuleren van aanbevelingen
De aanbevelingen zijn gebaseerd op bij de werkgroep I bekende richtlijnen, leidraden, zorgstandaarden, rapporten en wetenschappelijke artikelen, wetenschappelijk bewijs en binnen de beroepsgroep gangbare afspraken, aangevuld met de klinische praktijk- en patiëntervaringen en expert-opinion van de werkgroepleden (WG I). De sterkte van de aanbeveling wordt altijd bepaald door weging van alle relevante argumenten tezamen. De werkgroep heeft bij elke aanbeveling opgenomen hoe zij tot de richting en sterkte van de aanbeveling is gekomen.
De sterkte van een aanbeveling verwijst naar de mate van zekerheid dat de voordelen van de interventie opwegen tegen de nadelen (of vice versa), gezien over het hele spectrum van patiënten waarvoor de aanbeveling is bedoeld. De sterkte van een aanbeveling heeft duidelijke implicaties voor patiënten, behandelaars en beleidsmakers (zie onderstaande tabel). Een aanbeveling is geen dictaat, zelfs een sterke aanbeveling gebaseerd op bewijs van hoge kwaliteit zal niet altijd van toepassing zijn, onder alle mogelijke omstandigheden en voor elke individuele patiënt.
Implicaties van sterke en zwakke aanbevelingen voor verschillende richtlijngebruikers |
||
|
Sterke aanbeveling |
Zwakke (conditionele) aanbeveling |
Voor patiënten (in dit geval: jongeren en evt. ouders/verzorgers/naasten) |
De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen en slechts een klein aantal niet. |
Een aanzienlijk deel van de patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen, maar veel patiënten ook niet. |
Voor behandelaars |
De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak moeten ontvangen. |
Er zijn meerdere geschikte interventies of aanpakken. De patiënt moet worden ondersteund bij de keuze voor de interventie of aanpak die het beste aansluit bij zijn of haar waarden en voorkeuren. |
Voor beleidsmakers |
De aanbevolen interventie of aanpak kan worden gezien als standaardbeleid. |
Beleidsbepaling vereist uitvoerige discussie met betrokkenheid van sleutelpartijen. Er bestaat een grotere kans op lokale beleidsverschillen. |
Commentaar- en autorisatiefase
De conceptkwaliteitsstandaard werd aan de betrokken wetenschappelijke en beroepsverenigingen en (patiënt)organisaties voorgelegd ter commentaar. De commentaren werden verzameld en besproken met de werkgroepen. Naar aanleiding van de commentaren werd de conceptkwaliteitsstandaard aangepast en definitief vastgesteld door de werkgroepen. De definitieve kwaliteitsstandaard werd aan de deelnemende wetenschappelijke en beroepsverenigingen en (patiënt)organisaties voorgelegd voor autorisatie en door hen geautoriseerd dan wel geaccordeerd (december 2021).
Literatuur
- Adapteren van internationale richtlijnen naar de Nederlandse praktijk (2016). Nederlandse Vereniging voor Urologie, Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose.
- Alonso-Coello P, Schünemann HJ, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Rada G, Rosenbaum S, Morelli A, Guyatt GH, Oxman AD; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 1: Introduction. BMJ. 2016 Jun 28;353:i2016. doi: 10.1136/bmj.i2016. PubMed PMID: 27353417.
- Alonso-Coello P, Oxman AD, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Vandvik PO, Meerpohl J, Guyatt GH, Schünemann HJ; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 2: Clinical practice guidelines. BMJ. 2016 Jun 30;353:i2089. doi: 10.1136/bmj.i2089. PubMed PMID: 27365494.
- Brouwers MC, Kho ME, Browman GP, Burgers JS, Cluzeau F, Feder G, Fervers B, Graham ID, Grimshaw J, Hanna SE, Littlejohns P, Makarski J, Zitzelsberger L; AGREE Next Steps Consortium. AGREE II: advancing guideline development, reporting and evaluation in health care. CMAJ. 2010 Dec 14;182(18):E839-42. doi: 10.1503/cmaj.090449. Epub 2010 Jul 5. Review. PubMed PMID: 20603348; PubMed Central PMCID: PMC3001530.
- Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 (2012). Adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwalitieit. https://richtlijnendatabase.nl/over_deze_site/richtlijnontwikkeling.html
- Singh, S. P., Tuomainen, H., De Girolamo, G., Maras, A., Santosh, P., McNicholas, F.,... & Walker, L. (2017). Protocol for a cohort study of adolescent mental health service users with a nested cluster randomised controlled trial to assess the clinical and cost-effectiveness of managed transition in improving transitions from child to adult mental health services (the MILESTONE study). BMJ open, 7(10), e016055.
- Santosh, P., Adams, L., Fiori, F., Davidović, N., de Girolamo, G., Dieleman, G. C.,... & Singh, S. P. (2020). Protocol for the development and validation procedure of the managing the link and strengthening transition from child to adult mental health care (MILESTONE) suite of measures. BMC pediatrics, 20(1), 1-9.
- Tuomainen, H., Schulze, U., Warwick, J., Paul, M., Dieleman, G. C., Franić, T.,... & Singh, S. P. (2018). Managing the link and strengthening transition from child to adult mental health Care in Europe (MILESTONE): background, rationale and methodology. BMC psychiatry, 18(1), 1-11.
Zoekverantwoording
Zoekacties zijn opvraagbaar. Neem hiervoor contact op met de Richtlijnendatabase.