Terug naar zoekresultaten

Hematurie

Volgen
Initiatief: NVU Aantal modules: 29
Bijlagen
Download richtlijn

Diagnostiek hematurie - laboratoriumbepaling

Beoordeeld: 01-10-2010

Uitgangsvraag

Diagnostiek bij hematurie: laboratoriumbepalingen.

Aanbeveling

Bij deze module zijn geen aanbevelingen geformuleerd.

Overwegingen

Bij deze module zijn geen overwegingen geformuleerd.

Onderbouwing

Bij deze module zijn geen conclusies geformuleerd.

Na vaststellen van de hematurie, anamnestisch dan wel via de dipstickmethode en bevestigd via het urinesediment, dienen de volgende laboratoriumbepalingen te worden uitgevoerd: serum/plasmakreatinine, kreatinineklaring (eGFR geschat met MDRD- berekening) en de mate van proteïnurie. Hematurie bij patiënten met stollingsstoor- nissen of antistollingsmedicatie is niet per definitie van benigne origine en verdient nader onderzoek. Een PT-INR-bepaling is dan ook geïndiceerd indien deze niet recent is bepaald.

  1. 1. Kouri T, Fogazzi CB, Cant H et al. European urinalysis guidelines. Scand j Clin Lab Med 2000; 60 (Suppl 23i):i-96.
  2. 2. NCCLS. urinalysis and collection, transportation and preservation of urine specimens. Approved guideline, second edition 200i;CPi6-A2:i-40.
  3. 3. Immergut MA, Cilbert EC, Frensilli Fj, et al. The myth of the clean catch urine specimen. Ürology i98i;i7:339-40.
  4. 4. Lipsky BA, Inui TS, Plorde jj, et al. Is the clean-catch midstream void procedure necessary for obtaining urine culture specimens from men? Am j Med ^8476:257-62.
  5. 5. Haarst E van., et al. Nederlandse Vereniging voor Urologie. NVU-Richtlijn Ürineweginfecties, 2009.
  6. 6. Snoek BE van der, Koene RA. Fixation of urinary sediment. Lancet i997;350:933-4.
  7. 7. Snoek BE van der, Hoitsma Aj, Weel C van, et al. Dysmorfe erythrocyten in het urinesediment bij het onder¬scheiden van urologische en nefrologische oorzaken van hematurie. Ned Tijdschr Ceneeskd i994;i38(i4):72i-6.
  8. 8. Huusen j, Koene RA, Hilbrands LB. The (fixed) urinary sediment, a simple and useful diagnostic tool in patients with haematurie. Neth j Med. 2004 jan;62(i):4-9.
  9. 9. Rodgers M, Nixon j, Hempel S, et al. Diagnostic tests and algorithms used in the investigation of haematuria: systematic reviews and economic evaluation. Health Technol Assessm 2006;i0(i8):iii-iv, xi-259.
  10. 10. Rodgers MA, Hempel S, Aho T, et al. Diagnostic tests used in the investigation of adult haematuria: A systematic review. BjÜ Int 2006;98:ii54-60.
  11. 11. Mariani Aj, Luangphinith S, Loo S, et al. Dipstick chemical urinalysis: an accurate cost-effective screening test. j Urol i984;i32:64-6.
  12. 12. Mariani Aj, Mariani MC, Macchioni C, et al. The significance of adult hematuria: i,000 hematuria evaluations including a risk-benefit and cost-effectiveness analysis. j Urol i989;i4i:350-5.
  13. 13. Fogazzi CB, Carigali C, Croci, MD, Verdesca S. The formed elements of the Urinary Sediment. In: The Urinary Sediment: An Integrated View, Chapter 2, p. 43, 3rd edition, Elsevier Srl, Milano, Italy, 20i0.
  14. 14. Meyers KEC. Evaluation of hematuria in children. Urol Clin N Am 2004;3i:559-73.
  15. 15. House AA, Cattran DC. Nephrology: 2. Evaluation of asymptomatic hematuria and proteinuria in adult primary care. Can Med Assoc j 2002^66:348-53.
  16. 16. Hiatt RA, Ordonez jD. Dipstick urinalysis screening, asymptomatic microhematuria, and subsequent urological cancers in a population-based sample. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev i994;3:439-43.
  17. 17. Mishriki SF, Nabi C, Cohen NP. Diagnosis of urologie malignancies in patients with asymptomatic dipstick hematuria: prospective study with i3 years’ follow-up. Urology 2008;7i:i3-6.
  18. 18. Cohen RA, Brown RS. Clinical practice. Microscopic hematuria. N Engl j Med 2003;348:2330-8.
  19. 19. Hosking DH. Asymptomatic microscopic hematuria. Can j Urol i995;2:87-97.
  20. 20. El Calley R, Abo-Kamil R, Burns jR, et al. Practical use ofinvestigations in patients with hematuria. j Endourol 2008;22:5i-6.
  21. 21. Mariani Aj, Luangphinith S, Loo S, et al. Dipstick chemical urinalysis: an accurate cost-effective screening test. j Urol i984;i32:64-6.
  22. 22. Hovius C, Schreuders C, Wieringa E, et al. Urine cytology is of no added value in the primary evaluation of patients with hematuria. Eur Urol Suppl 20087^36.
  23. 23. Chahal R, Cogoi NK, Sundaram SK. Is it necessary to perform urine cytology in screening patients with hematuria? Eur Urol 200^39:283-6.
  24. 24. Hofland CA, Mariani Aj. Is cytology required for a hematuria evaluation? j Urol 2004;i7i(i):324-6.
  25. 25. Viswanath S, Zelhof B, Ho E, et al. Is routine urine cytology useful in the haematuria clinic? Ann R Coll Surg Engl 2008;90:153-5.
  26. 26. Ponsky LE, Sharma S, Pandrangi L, et al. Screening and monitoring for bladder cancer: refining the use of NMP22. j ürol 2001;166:75-8.
  27. 27. Budman LI, Kassouf W, Steinberg JR. Biomarkers for detection and surveillance of bladder cancer. Can ürol Assoc j 2008;2:212-21.
  28. 28. Schroder FH. Microscopic haematuria. BMJ 1994;309:70-2.
  29. 29. Connelly JE. Microscopic hematuria. In: Black ER, Bordley DR, Tape TG, et al (eds). Diagnostic strategies for common medical problems. 2nd ed. Philadelphia: American College of Physicians. Philadelphia, 1999, p. 518-26.
  30. 30. Stanford Ej, Mattox TF, Parsons JK, et al. Prevalence of benign microscopic hematuria among women with inter- stitial cystitis: implications for evaluation of genitourinary malignancy. ürology 2006;67:946-9.
  31. 31. Thaller TR, Wang LP. Evaluation of asymptomatic microscopic hematuria in adults. Am Fam Physician 1999;60:1143-52.
  32. 32. Guder WG, Hofmann W. Differentiation of proteinuria and haematuria by single protein analysis in urine. Clin Biochem 1993;26:277-82.
  33. 33. Ivandic M, Hofmann W, Guder WG. Development and evaluation of a urine protein expert system. Clin Chem 1996;42:1214-22.
  34. 34. Ahmed Z, Lee J. Asymptomatic urinary abnormalities. Hematuria and proteinuria. Med Clin North Am 1997;81:641-52.
  35. 35. Rensma PL, Hagen EC, Bommel EFH van, et al. Landelijke Transmurale Afspraak Chronische Nierschade 2009 (NHG/NIV/NfN richtlijn 2009). Huisarts Wet 2009;12:586-97.
  36. 36. Kavoussi LR, Clayman RV. Office flexible cystoscopy. ürol Clin North Am 1988;15:601-8.
  37. 37. Keoghane SR, Ritchie AW, Jones DJ. An audit of positive findings in flexible and rigid check cystoscopy. J R Army Med Corps 1999;145:143-4.
  38. 38. Yoshimura R, Wada S, Kishimoto T. Why the flexible cystoscope has not yet been widely introduced?: A question¬naire to Japanese urologists. Int J ürol 1999;6:549-59.
  39. 39. Reiniging en desinfectie van scopen te flexibel? Inspectie voor de Gezondheidszorg, 2000.
  40. 40. Vasanthakumar V, Bhan GL, Perera BS, et al. A study to assess the efficacy of chemoprophylaxis in the prevention of endoscopy-related bacteraemia in patients aged 60 and over. Q J Med 1990;75:647-53.
  41. 41. Murakami S, Igarashi T, Hara S, et al. Strategies for asymptomatic microscopic hematuria: a prospective study of 1,034 patients. J ürol 1990;144:99-101.
  42. 42. Bard RH. The significance of asymptomatic microhematuria in women and its economic implications. A ten-year study. Arch Intern Med 1988;148:2629-32.
  43. 43. Lang EK, Thomas R, Davis R, et al. Multiphasic helical computerized tomography for the assessment of micro- scopic hematuria: a prospective study. J ürol 2004;171:237-43.
  44. 44. Albani JM, Ciaschini MW, Streem SB, et al. The role of computerized tomographic urography in the initial evaluation of hematuria. J ürol 2007;177:644-8.
  45. 45. Turney BW, Willatt JM, Nixon D, et al. Computed tomography urography for diagnosing bladder cancer. BJU Int 2006;98:345-8.
  46. 46. Sadow CA, Silverman SG, O’Leary MP, et al. Bladder cancer detection with CT urography in an Academic Medical Center. Radiology 2008;249:195-202.
  47. 47. Lee KS, Zeikus E, DeWolf WC, Rofsky NM, Pedrosa I. MR urography versus retrograde pyelography/ureteroscopy for the exclusion of upper urinary tract malignancy Clin Rad 2010;65:185-92.
  48. 48. Corrie D, Thompson IM. The value of retrograde pyelography for fractionally visualized upper tracts on excretory urography in the evaluation of hematuria. j urol 1987;138:554-6.
  49. 49. Armstrong PA, Pazona jF, Schaeffer Aj. Anaphylactoid reaction after retrograde pyelography despite preoperative steroid preparation. urology 2005;66 (4):880e1-e2.
  50. 50. Brito AH, Mazzucchi E, Vicentini Fc, et al. management of chronic unilateral hematuria by ureterorenoscopy. j Endourol 2009;23:1273-6.
  51. 51. Mugiya S, Ozono S, Nagata M, et al. ureteroscopic evaluation and laser treatment of chronic unilateral hematuria. j urol 2007;178:517-20.
  52. 52. Tawfiek ER, Bagley DH. ureteroscopic evaluation and treatment of chronic unilateral hematuria. j urol 1998;160:700-2.
  53. 53. Patterson DE, Segura jw, Benson Rc jr, et al. Endoscopic evaluation and treatment of patients with idiopathic gross hematuria. j urol 1984;132:1199-200.
  54. 54. Dooley RE, Pietrow PK. ureteroscopy for benign hematuria. urol clin North Am 2004;31:137-43.
  55. 55. Daneshmand S, Huffman JL. Endoscopic management of renal hemangioma. j urol 2002;167:488-9.
  56. 56. Nakada SY, Elashry OM, Picus D, et al. Long-term outcome offlexible ureterorenoscopy in the diagnosis and treatment of lateralizing essential hematuria. j urol 1997;157:776-9.
  57. 57. Matsumoto A, Tobe T, Kamijima S, et al. The usefulness of ureterorenoscopic examination in evaluation of upper tract disease. int j urol 2006;13:509-14.
  58. 58. Cogus c, Baltaci S, Sahinli S, et al. Value of selective upper tract cytology for recognition of upper tract tumors after treatment of superficial bladder cancer. int j urol 2003;10:243-6.
  59. 59. Ceavlete P, Ceorgescu D, Nita C, et al. complications of 2735 retrograde semirigid ureteroscopy procedures: a single- center experience. j Endourol 2006;20:179-85.
  60. 60. Cuy M, Newall R, Borzomato j, et al. use of a first-line urine protein-to-kreatinine ratio strip test on random urines to rule out proteinuria in patients with chronic kidney disease. Nephrol Dial Transplant 2009;24(4):1189-93.
  61. 61. Pekelharing JM, Hooijkaas, Punt JMHM, Smeets Lc, Souverijn JHM. Handboek Medische Laboratorium- diagnostiek, compendium Klinische Diagnostiek, Prelum uitgevers, Houten 2009.

Autorisatiedatum en geldigheid

Laatst beoordeeld  : 01-10-2010

Laatst geautoriseerd  : 01-10-2010

Geplande herbeoordeling  :

Initiatief en autorisatie

Initiatief:
  • Nederlandse Vereniging voor Urologie
Geautoriseerd door:
  • Nederlandse Vereniging voor Radiologie
  • Nederlandse Vereniging voor Urologie
  • Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde

Algemene gegevens

Indeling van de richtlijn

Om de richtlijn overzichtelijk te maken is er gebruikgemaakt van een blok met daarin de conclusies met niveau van bewijs en een blok met aanbevelingen. Daarnaast zijn in de tekst de overwegingen en onderbouwing aangegeven. 

 

Juridische betekenis van richtlijnen

Een richtlijn is geen wettelijk voorschrift, maar bevat wetenschappelijk onderbouwde en breed gedragen inzichten en aanbevelingen waaraan zorgverleners zouden moeten voldoen om kwalitatief goede zorg te verlenen. De richtlijn bevat aanbevelingen van algemene aard. Het is mogelijk dat deze aanbevelingen in een individueel geval of in een bepaalde regio niet van toepassing zijn. Er kunnen zich feiten of omstandigheden voordoen waardoor in het belang van de patiënt van de richtlijn wordt afgeweken. De toepassing van de richtlijn in de praktijk is de verantwoordelijkheid van de behandelend arts.

 

Financiering

De financiering kwam tot stand via de Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten. 

Doel en doelgroep

In 1998 werd de richtlijn Hematurie onder leiding van Henk van der Poel vastgesteld. Ondertussen zijn we ruim tien jaar verder en blijken er vooral op beeldvormend diagnostisch vlak nieuwe ontwikkelingen gaande te zijn.

 

Doelstelling

Een richtlijn is een document met aanbevelingen, adviezen en handelingsinstructies ter ondersteuning van de besluitvorming van professionals in de zorg en van patiënten. De aanbevelingen berusten op de resultaten van wetenschappelijk onderzoek met daarop gebaseerde discussie en aansluitende meningsvorming.

Deze richtlijn beoogt een leidraad te geven voor het handelen in de dagelijkse praktijk en geeft aanbevelingen voor de diagnostiek van volwassenen en kinderen met hematurie.

Daarnaast biedt de richtlijn aanknopingspunten voor transmurale afspraken of lokale protocollen. Ook kan de richtlijn worden gebruikt bij het geven van adviezen en informatie aan patiënten.

 

Doelgroep

De doelgroep betreft patiënten met hematurie in de urologische praktijk. Omdat de differentiaaldiagnose bij kinderen afwijkt van volwassenen, heeft Goedele Beckers, namens de werkgroep Kinderurologie, plaatsgenomen in de werkgroep Richtlijn Hematurie.

Samenstelling werkgroep

Mw. drs. M.C. Hovius, uroloog, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam, voorzitter

Mw. dr. G.M.A. Beckers, kinderuroloog, VU medisch centrum, Amsterdam

Dr. A. Bex, uroloog, Anthonie van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam

Mw. dr. A.Y. Demir, klinisch chemicus, Meander Medisch Centrum, Amersfoort

Drs. A.J. van der Molen, radioloog, Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden

Dr. H. van der Poel, uroloog, Anthonie van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam

Dr. B.P.H. Schrier, uroloog, Jeroen Bosch Ziekenhuis, ’s-Hertogenbosch

Dr. Y.F.C. Smets, nefroloog, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam

 

Het concept is voorgelegd aan de leden van de Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVU), de kwaliteitscommissie van de Nederlandse Federatie voor Nefrologie (NFN), de Nederlandse Vereniging voor Radiologie (NVvR) en de Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie (NVKC).

Werkwijze

Wetenschappelijke onderbouwing

In de voorliggende richtlijn is gebruikgemaakt van de criteria voor evidence-based medicine (EBM). Voor zover mogelijk zijn de levels of evidence aangegeven beschreven door het kwaliteitsinstituut voor gezondheidszorg CBO (Centraal BegeleidingsOrgaan).[1]

 

Tabel: Indeling van de onderbouwing naar de mate van bewijskracht

Voor artikelen betreffende diagnostiek

A1

Onderzoek naar de effecten van diagnostiek op klinische uitkomsten bij een prospectief gevolgde goed gedefinieerde patiëntengroep met een tevoren gedefinieerd beleid op grond van de te onderzoeken testuitslagen, of besliskundig onderzoek naar de effecten van diagnostiek op klinische uitkomsten, waarbij resultaten van onderzoek van A2-niveau als basis worden gebruikt en voldoende rekening wordt gehouden met onderlinge afhankelijkheid van diagnostische tests

A2

Onderzoek ten opzichte van een referentietest, waarbij van tevoren criteria zijn gedefinieerd voor de te onderzoeken test en voor een referentietest, met een goede beschrijving van de test en de onderzochte klinische populatie; het moet een voldoende grote serie van opeenvolgende patiënten betreffen, er moet gebruikgemaakt zijn van tevoren gedefinieerde afkapwaarden en de resultaten van de test en de ‘gouden standaard’ moeten onafhankelijk zijn beoordeeld; in situaties waarbij multipele, diagnostische tests een rol spelen, is er in principe een onderlinge afhankelijkheid en dient de analyse hierop te zijn aangepast, bijvoorbeeld met logistische regressie

B

Vergelijking met een referentietest, beschrijving van de onderzochte test en populatie, maar niet de kenmerken die verder onder niveau A staan genoemd

C

Niet-vergelijkend onderzoek

D

Mening van deskundigen, bijvoorbeeld de werkgroepleden

 

Voor artikelen betreffende schade/bijwerkingen, etiologie, prognose

A1

Systematische review van ten minste twee onafhankelijk van elkaar uitgevoerde onderzoeken van A2-niveau

A2

Prospectief cohortonderzoek van voldoende omvang en follow-up, waarbij adequaat gecontroleerd is voor confounding en selectieve follow-up voldoende is uitgesloten

B

Prospectief cohortonderzoek, maar niet met alle kenmerken als genoemd onder A2 of retrospectief cohortonderzoek of patiëntcontroleonderzoek

C

Niet-vergelijkend onderzoek

D

Mening van deskundigen

 

Niveau van bewijs van de conclusies

1

Eén systematische review (A1) of ten minste twee onafhankelijk van elkaar uitgevoerde onderzoeken van niveau A1 of A2

2

Ten minste twee onafhankelijk van elkaar uitgevoerde onderzoeken van niveau B

3

Eén onderzoek van niveau A2 of B of onderzoek van niveau C

4

Mening van deskundigen, bijvoorbeeld de werkgroepleden

 

Het wetenschappelijk bewijs is samengevat in een ‘Conclusie’, waarbij het niveau van het meest relevante bewijs is weergegeven. Daarnaast wordt een aanbeveling gegeven. Deze is gebaseerd op het bewijs en de mening van de werkgroepleden. 

 

Overige richtlijnen Hematurie

De European Association of Urology (EAU) heeft geen richtlijn Hematurie. De American Urological Association (AUA) heeft een best practice policy over asymptomatische microscopische hematurie uit 2001.[2,3] In de database van National Guideline Clearinghouse vonden we wel hematurierichtlijnen van de American College of Radiology, Primary Care British Colombia en Finnish Medical Society.[4-6] Recentelijk (2009) verscheen er van Kelly et al. een clinical review over microscopische hematurie in de eerste lijn.[7] Daarnaast is er een zeer uitgebreide systematic review van Rodgers et al. verschenen in 2006, Diagnostic tests and algorithms used in the investigation of haematuria: systematic reviews and economic evaluation.[8]

 

De literatuurzoekopdracht op ‘hematuria, haematuria, microhematuria, macrohematuria, microhaematuria, macrohaematuria, erythrocyturia’ werd uitgevoerd in Pubmed in de periode van 1 januari 1997 tot en met 8 september 2008, in het Engels, Frans en Duits. Daarnaast is in de Cochrane-database, de Trip-database, Sum-search, National Guideline Clearinghouse en Bandolier gezocht. Op basis van de abstracts is een selectie gemaakt. De referenties van de hematurierichtlijn uit 1998 zijn ook gebruikt.

Er werd regelmatig een up-to-date zoekopdracht verricht; de laatste in januari 2010.

Een aparte gerichte zoekopdracht werd uitgevoerd door de klinisch chemicus, de radioloog en de nefroloog. 

Volgende:
Diagnostiek hematurie - stollingsstoornissen