Waar gaat deze richtlijn over?

Deze richtlijn gaat over de infectiepreventiemaatregelen die uitgevoerd moeten worden op het gebied van dieren en planten in de medisch-specialistische zorginstelling. In deze richtlijn komen de volgende onderwerpen aan bod:

• Dieren
  • Algemene voorwaarden voor toelating van dieren
  • Assistentie- en therapiehonden
  • Isolatiemaatregelen en omgang met dieren
  • Dieren in specifieke situaties en locaties in de medisch-specialistische zorg
  • Bezoek van gezelschaps- en landbouwhuisdieren
• Planten en bloemen
  • Algemene voorwaarden
• Organisatie van zorg
  • Juridische aspecten assistentiehonden
  • Allergie en angst voor dieren, bloemen en/of planten
  • Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid voor het dier
  • Welzijn en gezondheid dieren

Afbakening van de richtlijn

Deze richtlijn richt zich op de medisch-specialistische zorg. 

Deze richtlijn betreft de herziening van de WIP-richtlijn Huisdieren voor Verpleeghuizen, Woon- en Thuiszorg die in 2004 is opgesteld en in 2009 voor het laatst is gereviseerd. De kennis en inzichten zijn sinds het uitbrengen van die richtlijn zo veranderd dat een nieuwe literatuursearch en aanpassingen nodig waren. Voor de medisch-specialistische zorg was er nog geen richtlijn. Ook is er steeds meer bekend over de rol van planten in transmissie van micro-organismen. Vandaar dat de richtlijn is uitgebreid met het onderwerp ‘planten en bloemen’.

Deze richtlijn heeft betrekking op alle patiënten in de medisch-specialistische zorg, tenzij anders aangegeven. 

Naast deze richtlijn moeten medisch-specialistische zorginstellingen, zorgmedewerkers, patiënten en bezoekers rekening houden met algemene wet- en regelgeving. Zo is het bijvoorbeeld niet toegestaan om zoogdieren te houden, laat staan mee te nemen naar een medisch-specialistische zorginstelling, die niet op de huis- en hobbydierenlijst van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (de 'positieflijst') staan. In de toekomst wordt een soortgelijke lijst ook verwacht voor vogels en reptielen.

Buiten de scope van deze richtlijn vallen:

• Activiteiten van patiënten buiten de muren van de medisch-specialistische zorginstelling zoals tuinieren, bezoek aan (zorg- of kinder)boerderij, dagbesteding met dieren of bezoek aan dierentuin;
• Handelen bij overlast van plaagdieren of wilde dieren ((fruit)vliegen, muizen, vleermuizen etc.);
• Reinigen van kunstbloemen en -planten;
• Reinigen van robotdieren en knuffels;
• Omgang met (eigen) dieren thuis, zie voor algemene informatie over het houden van huisdieren de website van het Landelijk InformatieCentrum Gezelschapsdieren (LICG) en specifiek voor kinderen met kanker de richtlijn Leefregels bij kinderen met kanker over de omgang met dieren;
• De risico’s voor zwangere vrouwen, zie de website van het RIVM voor meer informatie over het voorkomen van infectieziekten tijdens de zwangerschap.

Voor wie is deze richtlijn bedoeld?

De beoogde gebruikers van de richtlijn betreffen al diegenen die betrokken zijn bij het opstellen en uitvoeren van het infectiepreventiebeleid in de medisch-specialistische zorg. Het doel van de richtlijn is het bieden van onderbouwing en handvatten voor het opstellen van lokaal beleid op het gebied van infectiepreventie ten aanzien van dieren en planten in medisch-specialistische zorginstellingen.

Voor patiënten

Medisch-specialistische zorginstellingen moeten een veilige en gezonde plek zijn voor iedereen. Dieren en planten kunnen helpen om patiënten zich beter te laten voelen. Ze maken de omgeving gezelliger en kunnen stress verminderen. Maar ze kunnen ook risico's met zich meebrengen, zoals infecties of andere gezondheidsproblemen. Daarom is het belangrijk om goed op te letten hoe we met dieren en planten omgaan in een medisch-specialistische zorginstelling. 

In deze richtlijn staat beschreven hoe dieren, zoals assistentiehonden, therapiehonden, gezelschapsdieren en landbouwhuisdieren op bezoek kunnen komen in de medisch-specialistische zorginstelling. Ook staan er aanbevelingen in over hoe om te gaan met bloemen en planten in de medisch-specialistische zorginstelling. Het doel is om de voordelen van dieren en planten te behouden, terwijl we de risico's zo klein mogelijk maken. Zo zorgen wij voor een fijne én veilige omgeving voor iedereen.

Hoe is de richtlijn tot stand gekomen?

De richtlijn is in eerste instantie generiek opgesteld door een multidisciplinaire werkgroep met vertegenwoordigers vanuit de relevante zorgdomeinen, afkomstig van NVMM, VHIG, NVA en V&VN. Naast expertise op het gebied van humane gezondheid is veterinaire expertise in de werkgroep geborgd door vertegenwoordigers van het RIVM en NVWA. 

Het SRI is als houder van deze richtlijn de eerstverantwoordelijke voor de actualiteit van deze richtlijn. De andere aan deze richtlijn deelnemende wetenschappelijke verenigingen of gebruikers van de richtlijn delen de verantwoordelijkheid en informeren de eerstverantwoordelijke over relevante ontwikkelingen binnen hun vakgebied.

SKILZ heeft namens het SRI de begeleidende rol gehad bij de richtlijnontwikkeling en werd gefinancierd door het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). De financier heeft geen enkele invloed gehad op de inhoud van de richtlijn.

Tijdens de commentaarfase is de richtlijn voorgelegd aan onder andere de Patiëntenfederatie Nederland (PFNL), de koepelorganisaties van ziekenhuizen en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Op 4 november 2025 is de richtlijn vervolgens gespecificeerd voor de medisch specialistische zorg. Hierbij zijn uitsluitend tekstuele aanpassingen gedaan (dus geen inhoudelijke wijzigingen), zodat alleen de aanbevelingen en adviezen relevant voor ziekenhuizen zijn opgenomen. Elk domein maakt deze vertaalslag afzonderlijk. Dit zorgt voor een betere aansluiting bij de praktijk en maakt toekomstige herzieningen eenvoudiger.