Waar gaat deze richtlijn over?

Deze richtlijn gaat over diagnostiek en behandeling van kinderen en jongeren[1] met Developmental Coordination Disorder (DCD). Het doel van de richtlijn is om eenheid te creëren in terminologie, diagnostiek en interventie bij kinderen met (mogelijke) DCD, waarbij de richtlijn een structurele plaats heeft in het beroepsmatig handelen van alle zorgprofessionals die werken met kinderen met DCD. Achterliggend doel is het verbeteren van de zorg aan deze kinderen en het beperken of voorkomen van secundaire gevolgen van DCD, zoals faalangst of terugtrekken uit het sociale leven. De laatste module van de richtlijn gaat over DCD bij adolescenten en volwassenen.

In de richtlijn komen de volgende onderwerpen aan de orde:

• Hoe en door wie de diagnose DCD wordt gesteld;
• Welke onderliggende mechanismen een rol spelen;
• Welke meetinstrumenten voor het stellen van de diagnose DCD geschikt zijn;
• Welke behandelmethodes worden geadviseerd;
• Hoe aan ouderparticipatie vorm kan worden gegeven bij de diagnostiek en behandeling van een kind met DCD;
• Hoe aan ketenzorg vorm kan worden gegeven bij de signalering, diagnostiek en behandeling van kinderen met DCD;
• Hoe DCD zich uit in adolescentie en volwassenheid.

Voor wie is deze richtlijn bedoeld?

Deze richtlijn is bestemd voor alle zorg- en onderwijsprofessionals die betrokken kunnen zijn bij het signaleren van motorische problematiek bij kinderen bij wie er mogelijk sprake is van DCD. Ook is de richtlijn bedoeld voor alle zorgprofessionals die betrokken zijn bij het vaststellen en behandelen van DCD bij kinderen, adolescenten en volwassenen, zowel in de eerste als in de tweede lijn.

Voor patiënten

DCD staat voor Developmental Coordination Disorder, in het Nederlands vertaald coördinatie-ontwikkelingsstoornis. Kinderen met DCD hebben een achterstand in de ontwikkeling van motorische vaardigheden en moeite met het coördineren van de bewegingen, waardoor ze alledaagse taken minder makkelijk uit kunnen voeren dan leeftijdsgenoten. Hierdoor kunnen deze kinderen minder goed meedoen in vergelijking met leeftijdsgenoten. Kinderen met DCD worden vaak als “onhandig” omschreven.

DCD komt voor bij vijf tot zes procent van de schoolgaande kinderen. Dit betekent dat er in vrijwel iedere groep op school sprake is van één of meer leerlingen met DCD. Er zijn meer jongens met DCD dan meisjes.

DCD kan blijven voortbestaan tot in de volwassen leeftijd. Wat daarover bekend is staat in de laatste module van deze richtlijn.

DCD wordt officieel vastgesteld aan de hand van criteria uit de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). De criteria voor DCD komen kortgezegd neer op de volgende vier punten:  

• Het aanleren en uitvoeren van gecoördineerde motorische vaardigheden verloopt duidelijk onder het niveau dat verwacht mag worden gezien de leeftijd van het kind en zijn of haar mogelijkheden om deze vaardigheden te leren en te gebruiken;
• De problemen die het kind hierdoor ondervindt, hebben duidelijk invloed op zijn of haar leven: bij allerlei dagelijkse taken thuis, op school en tijdens sport en spel; 
• De eerste problemen zijn er al op jonge leeftijd; 
• De problemen die het kind op motorisch vlak heeft, kunnen niet worden toegeschreven aan een andere oorzaak, zoals bijvoorbeeld een verstandelijke beperking, problemen met het zien of een neurologische aandoening. 

De volledige tekst van de DSM-5 criteria voor DCD is te vinden bij uitgangsvraag 1: Wat is de definitie van DCD? Welke functies zijn beperkt bij kinderen en jongeren met DCD?

Meer informatie over DCD is te vinden op de website van oudervereniging Balans:

https://www.balansdigitaal.nl/stoornis/dcd/

Hoe is de richtlijn tot stand gekomen?

De Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen heeft het initiatief genomen om te komen tot deze richtlijn. De tekst en de aanbevelingen zijn gebaseerd op de “International clinical practice recommendations on the definition, diagnosis, assessment, intervention and psychosocial aspects of developmental coordination disorder”, die in december 2017 zijn vastgesteld door de European Academy of Childhood Disability (EACD)[2]. De complete tekst hiervan is in januari 2019 gepubliceerd en een link is opgenomen in de richtlijnendatabase bij de Aanverwante items. Via die link is ook de uitgebreide onderbouwing van aanbevelingen en de complete literatuurlijst te zien. In verband met de leesbaarheid wordt In deze richtlijn verder gesproken over “EACD Recommendations on DCD”.

Voor de Nederlandse richtlijn is de tekst van de EACD Recommendations on DCD vertaald, samengevat en aangepast aan de Nederlandse situatie. Ook is de Nederlandse richtlijn aangevuld met hoofdstukken over ketenzorg en ouderparticipatie.

De Nederlandse richtlijn is opgesteld door een multidisciplinaire werkgroep met vertegenwoordigers vanuit de VRA (kinderrevalidatieartsen), AJN (jeugdartsen), NVvP (kinderpsychiaters), EN (ergotherapeuten), NVFK (kinderfysiotherapeuten), VvOCM (oefentherapeuten), NVO (orthopedagogen), NIP (psychologen), oudervereniging Balans en de stuurgroep van het DCD Netwerk Nederland.

In de commentaarfase is feedback gevraagd aan een klankbordgroep, bestaande uit vertegenwoordigers vanuit de VRA (revalidatieartsen), de stuurgroep en werkgroepen van het DCD Netwerk Nederland, NVK (kinderartsen), NVN (kinderneurologen), NHG (huisartsen), NVLF (logopedisten), LBBO (begeleiders in het onderwijs), LBRT (remedial teachers) en het NCOJ (Nederlands Centrum Onderwijs en Jeugdzorg).