De volgende therapieën worden in deze module behandeld:

• Foto(chemo)therapie

Immunosuppresiva

• Azathioprine
• Ciclosporine
• Methotrexaat
• Pimecrolimus
• Tacrolimus
• Retinoïden
• Acitretin
• Cypamfylline
• NADH
• Urocaanzuur

Foto(chemo)therapie

Immunosuppresiva

Azathioprine

Ciclosporine

Methotrexaat

Pimecrolimus

Tacrolimus

Alitretinoïne

Acitretin

Cypamfylline

NADH

Urocaanzuur

Foto(chemo)therapie

Er zijn in de literatuur twee vergelijkende studies gevonden over de behandeling met foto(chemo)therapie bij patiënten met allergisch contacteczeem (Simons 1996; Troost 1995).

UVB vs PUVA-fototherapie

In 1996 werd door Simons et al. de effectiviteit van UVB-fototherapie vergeleken met fotochemotherapie (PUVA), bij 13 patiënten met bilateraal chronisch handeczeem (zowel allergisch als irritatief) (Simons, 1996). Gedurende 6 weken werden beide handen 2 tot 3 keer per week, behandeld met respectievelijk UVB-fototherapie of fotochemotherapie. Bij de fotochemotherapie werd de aangedane hand in een oplossing met psoralen en trioxalen gebracht. Na 6 weken reduceerde de klinische score (erytheem, oedeem, vesikels, papels, schraalheid van de huid, schilfering en hyperkeratose) met gemiddeld 39% en 25% in respectievelijk de UVB –en PUVA-groep. Dit klinisch resultaat was tussen beide groepen niet significant verschillend. Na een behandeling met UVB-fototherapie of fotochemotherapie verdween de jeuk bij 6 patiënten. Bij 3 patiënten uit de UVB-groep verbeterde de jeuk en bij 4 patiënten veranderde de jeuk na een van beide behandelingen niet. De pijnklachten verbeterenden niet of nauwelijks. Bijwerkingen en pigmentatie van de huid traden vaker op na behandeling met fotochemotherapie. Bij 6 patiënten trad na fotochemotherapie een fototoxische reactie op en bij 2 patiënten uit de UVB-groep ontstond roodheid. Gezien de vergelijkbare resultaten naar het vaker voorkomen van bijwerkingen na fotochemotherapie, wordt UVB-fototherapie door de auteurs geprefereerd bij patiënten met chronisch handeczeem. In de resultaten is geen onderscheid gemaakt tussen allergisch en irritatief contacteczeem. Ook is het aantal patiënten dat in deze studie werd behandeld wel erg klein. Dat maakt het moeilijk om een betrouwbare uitspraak te doen over de effectiviteit van foto(chemo)therapie [Bewijs B].

UVB-fototherapie + desensibilisatie

Troost et al. vergeleken in 1995 de effectiviteit van UVB-fototherapie met en zonder desensibilisatie bij 21 patiënten met allergisch contacteczeem voor nikkel, met name in het gelaat of aan de handen (Troost, 1995). Gedurende 18 maanden werden 12 patiënten 1 tot 3 keer per week behandeld met UVB-fototherapie en ondergingen daarnaast een desensibilisatieprocedure voor nikkelsulfaat. De overige 9 patiënten werden volgens hetzelfde protocol uitsluitend behandeld met UVB-fototherapie. Na 18 maanden was in beide groepen de ernst van het contacteczeem (gebaseerd op jeuk, papels, vesikels en kloofjes) en de omvang van de laesies afgenomen. Ook verminderde in beide groepen het gebruik van aanvullende medicatie zoals corticosteroïden. In de groep met de desensibilisatieprocedure was deze reductie iets groter. De studieopzet wordt summier beschreven en een duidelijke beschrijving van exclusiecriteria ontbreekt. Tijdens de studie was het gebruik van overige medicijnen zoals corticosteroïden toegestaan. Het is daarom niet uitgesloten dat deze medicatie invloed heeft gehad op de resultaten. De resultaten van deze studie dienen daarom met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden [Bewijs B].

Samenvatting

In zowel de studie van Simons et al. en Troost et al. heeft UVB-fototherapie een gunstig effect op allergisch (en irritatief) contacteczeem. In de studie van Troost et al. bleef het effect bestaan na het stoppen van de behandeling. Volgens het onderzoek van Simons et al. reduceert ook fotochemotherapie de ernst van het eczeem, maar trad er vaak een fototoxische reactie op. Een desensibilisatieprocedure bleek in het onderzoek van Troost et al. klinisch geen meerwaarde te hebben bij patiënten met allergisch contacteczeem voor nikkel. In beide studies is een klein aantal patiënten geïncludeerd en ook is onbekend of het dubbelblinde studies betreffen.

Immunosuppresiva

Azathioprine

De literatuursearch leverde twee studies (één gerandomiseerde studie en één niet-vergelijkend studie) op over de behandeling met azathioprine bij patiënten met foto-allergisch contacteczeem voor de plant parthenium hysterophorus [Sharma, 1998; Verma, 2008].

In 1998 beschreven Sharma et al. in een niet-vergelijkend onderzoek de effectiviteit van een systemische behandeling met azathioprine bij 20 patiënten met chronisch contacteczeem voor de plant parthenium hysterophorus. Een behandeling met alleen corticosteroïden resulteerde bij deze patiënten tot bijwerkingen of onvoldoende effect. Gedurende 12 maanden werden deze patiënten, 2 maal daags behandeld met 2 mg/kg azathioprine. De ernst van het eczeem werd bepaald aan de hand van een “modified PASI-score” (gebaseerd op erytheem, schilfering, verdikking en lichenificatie). Na 12 maanden nam de score gemiddeld af van 18.9 (3.3-42) naar 0.7 (0.2-1.4). Bij 10 patiënten ontstond een bijna complete remissie (>90%) van het eczeem. Bij 3 patiënten ontstond een reductie van meer dan 50% en bij 1 patiënt reduceerde de ernst van het eczeem met minder dan 50% . Patiënten konden tijdens de behandeling met azathioprine hun huidige medicatie (o.a. corticosteroïden, antishistaminica) continueren. Een aanvullende prednisonbehandeling werd, afgezien van 2 patiënten met erythrodermie, gemiddeld na 2 maanden gestopt. Recidieven ontstonden bij 2 patiënten na het stoppen van de behandeling en bij 3 patiënten tijdens het afbouwen van de dosering. Ook werd azathioprine door 3 patiënten onregelmatig gebruikt. De matige studieopzet en het klein aantal geïncludeerde patiënten, maakt generalisatie van de resultaten moeizaam [Bewijs C].

Azathioprine vs betamethason

In 2008 concludeerden Verma et al. n.a.v. een gerandomiseerd (maar niet geblindeerd) onderzoek dat azathioprine bijna even effectief is als betamethason in de behandeling van chronisch contacteczeem voor de plant parthenium hysterophorus (Verma, 2008). Gedurende 6 maanden werden 26 patiënten 2 maal daags systemische behandeld met 50 mg azathioprine en 29 patiënten werden 2 maal daags systemisch behandeld met 1 mg betamethason. Om de symptomen te verzachten, werden patiënten in beide groepen, waarbij vermijden van blootstelling aan het allergeen niet mogelijk was, aanvullend behandeld met cetirizine hydrochloride en clobetasolpropionaat zalf 0.05%. Na 6 maanden ontstond bij 19 patiënten uit de azathioprine groep en bij 21 patiënten uit de betamethason groep, een complete remissie van de klinische symptomen. De gemiddelde klinische score (gebaseerd op jeuk, morfologie en locatie van de laesies) reduceerde in de azathioprine groep van 64.5 ± 16.37 naar 4.3 ± 5.57 en in de betamethason groep van 67.14 ± 17.36 naar 0.59 ± 2.22. In beide groepen was deze reductie significant. Labwaardes bleven in beide groepen binnen de norm. Bijwerkingen traden in de betamethasongroep significant frequenter op (p<.05). Na het stoppen van de behandeling ontstonden bij 9 patiënten uit de azathioprinegroep en bij 14 patiënten uit de betamethasongroep recidieven. In deze studie werd naast de azathioprine en betamethason ook cetirizine en clobetasolpropionaat gebruikt. Een effect van deze medicatie op de resultaten is niet uitgesloten en tevens bestaat er onduidelijkheid over de exacte individuele dosering clobetasolpropionaat [Bewijs B].

Samenvatting

De resultaten van beide studies wijzen erop, dat een systemische behandeling met azathioprine een effectief en mogelijk veilig alternatief is bij patiënten met chronisch foto-allergisch contacteczeem. In de studie van Verma et al. blijkt de effectiviteit van azathioprine vergelijkbaar met betamethason, en gaat deze gepaard met minder bijwerkingen. In beide studies ontstonden recidieven na het stoppen van de behandeling; in het onderzoek van Verma et al. reeds na 1 maand. Beide studies worden echter gekenmerkt door een matige studieopzet. Het effect van co-medicatie zoals corticosteroïden is niet uitgesloten. Daarmee moet bij de interpretatie van de resultaten van deze studies rekening worden gehouden.

Ciclosporine

De literatuursearch leverde 2 case-series op (Flori 1993, Higgins 1991) over de behandeling van chronisch contacteczeem met cyclosporine.

Flori et al. en Higgins et al. hebben gezamenlijk 21 patiënten geincludeerd. De dosering van ciclosporine was 5.0 mg/kg/dg, bij Flori et al. werd de dosering na 4 weken verlaagd naar 3.0 mg/kg/dg gedurende 3 maanden. Bij Flori et al. hadden alle patiënten complete remissie na 4 weken. Gedurende follow-up kregen 2 van de 15  patiënten weer klachten. Bij Higgins et al. hadden 4 van de 6 patiënten complete remissie. 

Methotrexaat

Sharma et al. onderzochten in 2007 de effectiviteit van methotrexaat bij 16 patiënten met foto-allergisch contacteczeem voor de plant parthenium hysterophorus (Sharma, 2007). In een niet vergelijkend onderzoek werden 16 patiënten, gedurende 6 maanden, 1 keer per week systemisch behandeld met 15 mg methotrexaat en 1 maal daags met 5 mg foliumzuur. De klinische respons werd geëvalueerd aan de hand van de omvang en de ernst van het eczeem. Tijdens de studie was het toegestaan een behandeling met corticosteroïden en zonnebrandmiddelen te continueren. In totaal zijn 9 patiënten vroegtijdig met de studie gestopt. De gemiddelde klinische score reduceerde bij de overige 7 patiënten met 7.9 eenheden. Labwaardes bleven tijdens de studie constant. Bij 4 patiënten traden bijwerkingen (folliculitis, furunkels en dermatomycose) op. Deze resultaten werden in de zomer geobserveerd, wanneer blootstelling aan de plant het grootst is. Er waren 3 patiënten die de eerste 2 tot 4 weken maximaal 30 mg prednison per dag gebruikten. Het is onduidelijk in hoeverre het prednison-gebruik de resultaten beïnvloed heeft. Het betreft een niet vergelijkend onderzoek met een klein aantal patiënten en een matige studieopzet. [Bewijs C].

Pimecrolimus

Er zijn in de literatuur twee studies gevonden over de behandeling met pimecrolimus bij patiënten met allergisch contacteczeem voor nikkel (Queille-Roussel, 2000) en irritatief contacteczeem (Mensing, 2008).

Pimecrolimus

In een niet vergelijkend onderzoek onderzochten Mensing et al. (2008) bij 27 patiënten de veiligheid en effectiviteit van pimecrolimus in de behandeling van irritatief perioculair contacteczeem (Mensing 2008). De patiënten werden gedurende 14 dagen, 1tot 2 maal daags behandeld met pimecrolimus crème 1%. Bij alle patiënten trad er binnen 2 tot 3 dagen, een aanzienlijke verbetering op. Na 14 dagen ontstond er bij 23 patiënten een complete reductie in het eczeem. Bij de overige 4 patiënten ontstonden er na het stoppen van de behandeling milde recidieven, maar een 10 daagse verlenging van de behandeling leidde alsnog tot een klinische verbetering. De enige bijwerking was een mild lokaal branderig gevoel na applicatie. Het betreft een niet geblindeerd onderzoek met een simpele studieopzet en de resultaten worden niet duidelijk gekwantificeerd [Bewijs C].

Pimecrolimus vs betamethason-17-valeraat

Queille-Roussel et al (2000) verrichtten een gerandomiseerd, placebogecontroleerd onderzoek . waarin zij effectiviteit van pimecrolimus crème vergeleken met betamethason-17-valeraat crème. In totaal werden 66 patiënten met een langdurend bestaand allergisch contacteczeem voor nikkel geïncludeerd. Vooraf werd op de rugzijde gedurende 48 uur een plakproef met 5% nikkelsulfaat uitgevoerd, waardoor plaatselijk een allergisch contacteczeem ontstond. Gedurende 12 dagen werd het contacteczeem 2 maal daags topicaal behandeld met pimecrolimus 0.2% in 2 verschillende crèmes (F en G); pimecrolimus 0.6% in 2 verschillende crèmes (F en G); betamethason-17-valeraat crème 0.1% in 2 verschillende crèmes (F en G) en een placebocrème in 2 verschillende crèmes (F en G). Een totale symptoomscore (0-9) (gebaseerd op erytheem, vesikels en induratie) werd gehanteerd. Na 12 dagen reduceerde het contacteczeem compleet bij 30% van de huidlocaties na een behandelding met de betamethason crèmes, bij 30% van de locaties na een behandeldeling met de pimecrolimus 0.6% crèmes en bij 21.5% en 18.5% van de huidlocaties die behandeld waren met de placebocrèmes. Pimecrolimus 0.6% crème (zowel crème F als G) bleek (in tegenstelling tot pimecrolimus 0.2%) klinisch significant meer effect te hebben dan de placebocrèmes. Tussen de pimecrolimus 0.6% crèmes en de betamethason-17-valeraat 0.1% crèmes bestond geen verschil in effectiviteit. Pimecrolimus 0.6% crème blijkt in dit onderzoek even effectief als betamethason, in de behandeling van allergisch contacteczeem voor nikkel. De studieopzet wordt in dit onderzoek zeer summier beschreven. De samenstelling van de verschillende crèmes F en G is onduidelijk. Ook ontbreekt een follow up en een duidelijke beschrijving van de resultaten [Bewijs B].

Samenvatting

De uitkomsten van beide studies wijzen er op, dat een topicale behandeling met pimecrolimuscrème (0.6 of 1%) effectief kan zijn in de behandeling van allergisch contacteczeem voor nikkel en peri-oculair irritatief contacteczeem. Queille-Roussel et al. stellen dat pimecrolimus 0.6% crème net zo effectief is als betamethason-17-valeraat 0.1% crème. Helaas is de studieopzet van dit onderzoek erg summier beschreven. Ook het onderzoek van Mensing et al. kent een simpele, niet geblindeerde studieopzet. Om aan deze resultaten conclusies te kunnen verbinden is meer gerandomiseerd en placebogecontroleerd onderzoek vereist.

Tacrolimus

In totaal gingen zes geselecteerde studies (Alomar 2003; Belsito 2006; Saripalli 2003; Lauema 1992; Katsarou 2009; Schliemann 2008) over de behandeling van contacteczeem met tacrolimus.

Tacrolimus alleen

Katsarou et al. onderzochten in een niet vergelijkende opzet , de effectiviteit van tacrolimus 0.1% zalf bij 20 patiënten met allergisch contacteczeem van de oogleden (Katsarou 2009). 20 patiënten met minimaal 1 positieve plakproef voor een allergeen dat het contacteczeem aan de oogleden veroorzaakt, werden geïncludeerd. Gedurende 60 dagen, werden deze patiënten 1 tot 2 maal daags topicaal behandeld met 0.1% tacrolimus zalf en dienden relevante allergenen zoveel mogelijk vermeden te worden. Na een behandelingsduur van 60 dagen bleken de ernst van het erytheem, het oedeem, de schilfering/droogte, de lichenificatie, de jeuk en het branderig gevoel in de ogen (met uitzondering van kloofjes) significant verbeterd te zijn t.o.v. de beginwaarde. Er was een trend voor verdere verbetering na 60 dagen. De niet significante reductie in de ernst van de kloofjes kan mogelijk toegeschreven worden aan de chroniciteit van de beschadigde huid. Op de plaats waar tacrolimus was aangebracht, rapporteerde 10% van de patiënten een branderig gevoel en jeuk. Een topicale behandeling met tacrolimus kan mogelijk een effectieve behandeling zijn bij allergisch contacteczeem van de oogleden. De studie kent in principe een nette opzet, maar er ontbreekt een groep waarmee de behandeling is vergeleken. Ook is het geheel vermijden van allergenen mogelijk lastig geweest [Bewijs C].

Schliemann et al. kwamen in 2008 tot nagenoeg dezelfde resultaten (Schliemann 2008). In dit niet vergelijkend onderzoek werden 29 patiënten met beroepscontacteczeem geïncludeerd. 26 patiënten hadden irritatief contacteczeem, 5 patiënten allergisch contacteczeem en 12 patiënten constitutioneel eczeem. Deze patiënten werden gedurende 4 tot 12 weken, 2 maal daags behandeld met tacrolimus 0.1% zalf en een huidverzorgingsproduct. Na 12 weken reduceerde de omvang en de ernst van het eczeem (gebaseerd op erytheem, vesikels, schilfering, lichenificatie en kloofjes) significant (p<0.001). Bij 12 patiënten (44%) verminderde het handeczeem compleet en bij 2 patiënten (7%) trad een progressie op. Het is niet uitgesloten dat de handverzorgende behandeling invloed gehad heeft op deze resultaten. Ook is in de resultaten geen onderscheid gemaakt tussen allergische en irritatief contacteczeem, waardoor het generaliseren van deze resultaten moeilijk is [Bewijs C].

Tacrolimus vs mometasonfuroaat en placebo

Alomar et al. (2003) verrichtten een onderzoek naar de effectiviteit van tacrolimus 0.1% bij bij 28 patiënten met een allergisch contacteczeem voor nikkel (Alomar 2003). Bij de patiënten werd de rugzijde op 3 locaties, gedurende 48 uur afgedekt met 0.1 ml 5% nikkelsulfaat in petroleum. Daarna werd op dezelfde huidlocaties gedurende 48 uur, tacrolimus 0.1%, vaseline- en mometasonfuroaat 0.1% onder occlusie aangebracht. Na 4 en 7 dagen werd een gemiddelde klinische score vervaardigd (op basis van het erytheem, papels, vesikels en blaarvorming) en bij 16 patiënten werd de mate van erytheem m.b.v. een spectrofotometrie gekwantificeerd (uitgedrukt in de erytheem-index). Na 4 en 7 dagen bleek de gemiddelde klinische score in de mometasonfuroaat en de tacrolimusgroep significant lager dan in de vaselinegroep (p<0.001). In zowel de tacrolimus- als de mometason-furoaatgroep, was er sprake van een significante reductie in de gemiddelde klinische score (p< 0.001). Tussen beide groepen bestond er geen significant verschil in resultaten. De erytheem-index nam in de tacrolimus en mometasonfuoraat groep na verloop van tijd af. Deze reductie was in de tacrolimus groep na 7 dagen significant (p= 0.02). Een topicale behandeling met tacrolimus kan een alternatief zijn in de behandeling van allergisch contacteczeem. Deze studie kent in principe een nette opzet, maar er ontbreekt een beschrijving van eventuele bijwerkingen. Ook zijn de effecten op de langere termijn onbekend [Bewijs B].

Tacrolimus vs placebo

Belsito et al (2006) verrichtten een gerandomiseerd, dubbelblind placebogecontroleerd onderzoek naar de effectiviteit en veiligheid van een topicale behandeling met 0.1% tacrolimus in de behandeling van 91patiënten met een allergisch contacteczeem voor nikkel (Belsito 2006). Gedurende 4 tot 8 uur per dag, brachten patiënten 2.5% nikkel sulfaat in vaseline aan op de binnenkant van de arm, waardoor een allergisch contacteczeem ontstond. Vervolgens werd 2 keer per dag 0.1% tacrolimus zalf en een placebo zalf op de plaats van het contacteczeem aangebracht. Na 8 weken bleek het contacteczeem bij 41 (45%) patiënten uit de tacrolimusgroep en bij 1 (1 %) patiënt uit de placebogroep compleet of bijna verdwenen te zijn. Het verschil tussen beide groepen is significant. Het erytheem, de jeuk, de dikte van de huid en het aantal blaasjes reduceerden met minimaal 1 score-eenheid bij 66 (72.5%) patiënten uit de tacrolimusgroep en bij 2 (2.2%) patiënten uit de placebogroep. Het verschil tussen beide groepen in deze resultaten (ook tussen de 4 categorieën) is significant. Bijwerkingen traden in beide groepen ongeveer even vaak op. Tacrolimus 0.1% zalf wordt goed getolereerd en is effectiever dan het placebo, in de behandeling van chronisch contacteczeem voor nikkel. In totaal zijn 31 patiënten vroegtijdig met de studie gestopt. [Bewijs B-A2].

Saripalli et al. vonden in 2003 nagenoeg dezelfde resultaten (Saripalli 2003). In deze studie werden 20 patiënten met allergisch contacteczeem voor nikkelsulfaat na een 48 uur durende occlusie met nikkelsulfaat 2.5%, gedurende 2 weken, 2 maal daags behandeld met tacrolimus 0.1 zalf en een placebozalf. Na 14 dagen bleek een behandeling met tacrolimus in tegenstelling tot de placebo, een reductie in de mate van erytheem, vesiculatie en induratie te veroorzaken. Tussen beide groepen bestond er geen significant verschil in reductie van jeuk. Eén patiënt stopte vroegtijdig met de studie vanwege impetigo. Verder rapporteerden 3 patiënten een branderig gevoel. Deze studie kent een nette opzet, maar effecten op de langere termijn (na het stoppen van de behandeling) zijn niet onderzocht [Bewijs A2].

Tacrolimus vs controle

Lauerma et al. evalueerden (1992) de effectiviteit van tacrolimus bij 5 patiënten met contacteczeem voor 1-chloro-2.4-dinitrobenzeen (DNCB)(Lauema 1999). Vier huidlocaties op de bovenarm van de patiënten werd gedurende 48 uur voorbehandeld met 100 µl tacrolimus 1%, 0.1%, 0.01% in ethanol en met een ethanol-controle. Daarna werden deze 4 testlocaties en 1 niet behandelde huidlocatie gedurende 24 uur behandeld met 17 µl 0.1% DNCB. Na 5 dagen bleek het allergische contacteczeem voor DNCB op alle testlocaties die voorbehandeld waren met tacrolimus, in tegenstelling tot de controlegroep, onderdrukt te zijn. Bijwerkingen traden niet op. In deze studie wordt een aantoonbaar effect van een topicale behandeling met tacrolimus beschreven. In dit onderzoek worden resultaten niet duidelijk beschreven. Het is onduidelijk of de effectiviteit tussen de verschillende concentraties tacrolimus verschilt. Daarnaast zijn er maar 5 patiënten in dit onderzoek geïncludeerd. Daarom dient men voorzichtig te zijn met het interpreteren van deze resultaten [Bewijs B].

Samenvatting

De resultaten van deze studies wijzen erop dat een topicale behandeling met tacrolimus effectief kan zijn in de behandeling van contacteczeem. Het effect werd in sommige studies al na enkele dagen bereikt. Bijwerkingen kwamen voor, maar waren in het algemeen mild van aard. In de studie van Alomar et al. wordt geconcludeerd dat tacrolimus 0.1% even effectief is in het reduceren van allergisch contacteczeem voor nikkel, als mometasonfuroaat (Alomar 2003). De resultaten van de placebogecontroleerde studies van Belsito et al. en Saripalli et al. toonden dat tacrolimus 0.1% een effectieve behandeling kan zijn bij allergisch contacteczeem veroorzaakt door nikkelsulfaat [Belsito, 2006; Saripalli, 2003]. Ook waren er 3 niet vergelijkende studies die tot dezelfde conclusie kwamen. Lauema et al. vonden na een behandeling met tacrolimus, bij 5 patiënten een reductie in het allergisch contacteczeem veroorzaakt door 1-chloro-2.4-dinitrobenzeen (Lauerma 1992). Ook Katsarou et al. bevestigden de effectiviteit van tacrolimus 0.1% zalf bij patiënten met allergisch contacteczeem van de oogleden voor verschillende allergenen. (Katsarou 2009). De resultaten van het onderzoek van Schliemann et al. wijzen erop dat een behandeling met tacrolimus 0.1% zalf  ook effectief kan zijn bij irritatief chronisch beroepscontacteczeem (Schliemann, 2008).

Retinoïden

Retinoïden hebben anti-proliferatieve en immuunmodulerende eigenschappen en zijn om die reden wel ingezet bij chronische handeczeem met hyperkeratose.

Alitretinoïne

Uit de literatuurselectie kwamen drie artikelen naar voren over de behandeling van chronisch handeczeem met alitretinoïne (Ruzicka 2008 en 2004, Bissonnette 2010). In deze gerandomiseerde en placebogecontroleerd onderzoeken, werden meer dan 1300 patiënten geïncludeerd met handeczeem dat niet of onvoldoende reageerde op een behandeling met corticosteroïden. Het onderzoek kent een goede studieopzet. De resultaten wezen erop dat een systemische behandeling met alitretinoïne een aanzienlijk (dosisafhankelijk) effect heeft in de behandeling van chronisch therapieresistent handeczeem. In dit onderzoek is het aantal patiënten met contacteczeem niet beschreven. Daarnaast werden patiënten met allergisch contacteczeem waarbij eliminatie met het relevante allergeen niet mogelijk was, uit het onderzoek geëxcludeerd. Hierdoor is onduidelijk in hoeverre deze resultaten generaliseerbaar zijn voor irritatief en allergisch contacteczeem in de dagelijkse praktijk.

Acitretin

In een enkelvoudig blinde studie met gematchte controles gaf bij 42 patiënten met chronisch hyperkeratotisch eczeem van de handen (daarbij is niet vermeld bij hoeveel patiënten contactallergie een rol speelde) 25 mg acitretin dd na één maand betere resultaten dan 50 mg betamethason 0.05% zalf in combinatie met 3% salicylzuur 2 dd. Dat was na 5 maanden ook nog het geval (Capella, 2004).

Hoe lang de behandeling moet worden gegeven is niet duidelijk. Meestal wordt een goed resultaat bereikt na 1 tot 2 maanden en houdt dit effect nog enige tijd aan na het staken van de behandeling (Del Rosso, 2005).

Cypamfylline

In het onderzoek van Kucharekova et al. werd het effect van de fosfodiësterase 4-inhibitor (cypamfylline) bij patiënten met irritatief contacteczeem onderzocht (Kucharekova 2003). Bij 21 patiënten met een gezonde huid werd een acuut en chronisch irritatief contacteczeem opgewekt op 4 huidlocaties door de huid continue (24 uur) of intermitterend (4 uur gedurende 4 dagen) bloot te stellen aan respectievelijk 1% of 0.2% natriumdodecylsulfaat. Vervolgens werden 3 huidlocaties, gedurende 3 of 4 dagen, 1 maal daags topicaal behandeld met opeenvolgend cipamfylline zalf 2.5 mg/g, betamethason-17-valeraat 1 mg/g en een placebozalf. In het acute model veroorzaakt een behandeling met cypamfylline, betamethason-17-valeraat en een placebo, geen significante reductie in de ernst van het erytheem of het transepidermaal vochtverlies en moduleerde ook niet significant de epidermale proliferatie of differentiatie. In het chronisch irritatieve model, veroorzaakte betamethason-17-valeraat in vergelijking met cypamfylline en het placebo, een significante reductie in de ernst van het erytheem en het transepidermaal vochtverlies. Ook onderdrukte het significant de prolifererende cellen en de cytokeratin 16 expressie. In dit onderzoek ontbreekt een follow up en een beschrijving van eventuele bijwerkingen. Deze studie kon geen effect van cypamfylline in de behandeling van irritatief contacteczeem aantonen [Bewijs B].

NADH

In 2003 verscheen een niet vergelijkend onderzoek van Wozniacka et al. naar de effectiviteit van NADH (een gereduceerde vorm van B-nicotinamide adenine dinucleotide met anti-oxidatieve werking) bij patiënten met acuut allergisch of irritatief contacteczeem (Wozniacka 2003). Gedurende 14 dagen werden 9 patiënten, 2 maal daags behandeld met 2-3 gram NADH verwerkt in een hydrofobe zalf. Na 2 dagen verdween de jeuk en na 14 dagen ontstond bij 6 patiënten een aanzienlijke verbetering in het erytheem, het oedeem en de vesiculaire laesies. Bij 3 patiënten verdwenen deze klinische symptomen zelfs geheel. Bijwerkingen traden niet op. Volgens de auteurs leidt het gebruik van NADH mogelijk tot een verbeterd metabolisme van de huidcellen en het antioxiderende effect onderdrukt de schadelijke effecten van vrije radicalen. De studieopzet en de resultaten zijn zeer matig beschreven en het aantal geïncludeerde patiënten is zeer beperkt. Ook wordt niet beschreven welke allergenen of irritantia verantwoordelijk zijn voor het contacteczeem. Mede vanwege het gebrek van andere studie die deze resultaten bevestigen, kan er aan dit onderzoek geen conclusies worden verbonden.

Urocaanzuur

Een Urocaanzuur is een tussenproduct in de afbraak van L-histidine. Uit de literatuursearch en -selectie bleven er 2 artikelen over met als onderwerp de behandeling van allergisch contacteczeem met urocaanzuur; een histidine metaboliet (van Strien 1995; Kammeyer 1996).

Samenvatting

Beide studies (van Strien 1995; Kammeyer 1996).beweren dat een topicale behandeling met urocaanzuur voorafgaand aan allergeenapplicatie effectief is in het verminderen van allergisch contacteczeem voor nikkel. Kammeyer et al. toonden tevens aan dat dit effect van urocaanzuur beperkt blijft tot nikkel en niet geobserveerd werd voor andere allergenen. Dit effect is volgens hen mogelijk te wijten aan de binding van urocaniczuur aan nikkel, waardoor allergeenpresentatie onderdrukt wordt. Beide studies kennen een zeer matige studieopzet, met een beperkt aantal geïncludeerde patiënten. Aan de resultaten van deze studies kunnen geen harde conclusies verbonden worden.