Coronaire kalkscore
Uitgangsvraag
Wat is de toegevoegde waarde van een coronaire kalkscore bij het reclassificeren van het risico op hart- en vaatziekten?
Aanbeveling
Indien een coronaire kalkscore bekend is, kan deze gebruikt worden om het 10-jaarsrisico op hart- en vaatziekte, geschat met SCORE2, te reclassificeren naar een hoger of lager risico als de coronaire kalkscore daar aanleiding voor geeft.
Overweeg om een coronaire kalkscore te bepalen bij patiënten tussen de 50 en 70 jaar als een gesprek met de patiënt over het al dan niet starten van medicamenteuze behandeling geen besluit oplevert.
Houd bij de interpretatie van de kalkscore>0 rekening met leeftijd, geslacht en etnische achtergrond.
Het resultaat van een coronaire kalkscore kan als volgt gebruikt worden:
- Bij een coronaire kalkscore van 0 kan gereclassificeerd worden naar een lager risico.
- Bij een coronaire kalkscore ≥ 100 (of ≥ 75ste percentiel) kan gereclassificeerd worden naar een hoger risico.
Overwegingen
Coronairverkalking wordt onderzocht met behulp van computertomografie (CT). Calcificaties wijzen op (subklinische) coronaire atherosclerose in een gevorderd stadium (Tinana, 2002). De mate van calcificatie, uitgedrukt in de Agatstonscore is gecorreleerd aan de totale coronaire plaquelast (Tinana, 2002). De waarde van de coronaire kalkscore kan verder worden vergroot wanneer rekening wordt gehouden met de distributie naar leeftijd, geslacht en etnische achtergrond binnen de percentielen. Voor het berekenen van het percentiel kan gebruik gemaakt worden van www.calciumscorecalculator.com (de Ronde, 2020).
Coronairverkalking, en de mate daarvan, is geen indicator voor de (in)stabiliteit van een atherosclerotische plaque (Burke, 2002) maar is wel een sterke langetermijnsrisico-indicator voor het risico op hart- en vaatziekten met toegevoegde waarde bovenop risicofactoren (Grandhi, 2020; Blaha, 2016; Hecht, 2015). Een recente publicatie van een cohort met lange follow up (6,5 jaar) waarbij de SCORE2 en de impact van het toevoegen van de kalkscore onderzocht is, liet zien dat het discriminerend vermogen (C-index) van de voorspelling toenam van 0,61 naar 0,75, een klinisch relevant verschil (Temtem, 2024). Ook de reclassificatie verbeterde. De betekenis van een kalkscore van 1 tot 100 of <75e percentiel is minder duidelijk.
Van de coronaire kalkscore is aangetoond dat het een zeer hoge negatieve voorspellende waarde heeft (“the power of zero”), want een Agatstonscore van 0 heeft een negatieve voorspellende waarde van 98% voor het uitsluiten van significante coronaire vernauwing (Blaha, 2016; Haberl, 2001) en maakt cardiovasculaire events in de komende jaren zeer onwaarschijnlijk (Biavati, 2024; Budoff, 2018; Sarwar, 2008). Belangrijk om te realiseren dat met name relatief jonge mensen geen coronaire kalk hebben ondanks de aanwezigheid van risicofactoren zoals roken, hypertensie en hypercholesterolemie. Daar zou ten onrechte uit kunnen worden afgeleid dat deze risicofactoren geen schade aan coronairen zouden veroorzaken.
Een coronaire kalkscore ≥100 Agatston-eenheden of ≥75e percentiel gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht en etniciteit wordt internationaal beschouwd als een duidelijk verhoogd risico op hart- en vaatziekten (Golub, 2022). Een kalkscore van ≥100 gaat gepaard met een grote toename in risico op hart- en vaatziekten en sterfte. Bij een kalkscore van ≥300, zoals in de vorige richtlijn beschreven stond, is er sprake van slechts beperkte extra risicotoename (Hoffman, 2016). Paixao (2015) geeft aan dat de afkapwaarde van ≥100 bij jongere patiënten zelfs aan de hoge kant is, aangezien er bij jongere personen binnen het domein van 0-100 al risicotoenames gezien worden. Daarom kan voor jongere patiënten beter worden uitgegaan van het ≥75e percentiel.
De toegevoegde waarde van de coronaire kalkscore is dus inmiddels, zij het nog beperkt, onderzocht voor de in deze richtlijn gebruikte SCORE2-risicocalculator. Tevens worden in deze nieuwe CVRM-richtlijn andere en leeftijd-specifieke afkapgrenzen voor risico gehanteerd. Het is niet bekend wat is het reclassificerende vermogen is van kalkscore bij deze leeftijdsspecifieke risicodrempels.
Kosten, toepasbaarheid en beschikbaarheid
De kosten van een CT-scan om kalkscore te bepalen, variëren. De kosten zouden kunnen worden afgezet tegen het jarenlang gebruik van medicamenten (met controles) bij behandeling van risicofactoren bij patiënten die door een zeer lage kalkscore worden gereclassificeerd naar een laag cardiovasculair risico, omdat de aan de medicatie verbonden kosten (en bijwerkingen) voorkomen kunnen worden. Een formele kosteneffectiviteitsanalyse ontbreekt echter.
Vrijwel ieder ziekenhuis in Nederland biedt CT-kalkscore aan, waarbij de stralendosis gebruikelijkerwijs onder 1 mSv is (minder dan de helft van jaarlijkse achtergrondstraling in Nederland).
De laatste jaren is de toegang tot de coronaire kalkscore sterk toegenomen. In diverse regio’s in Nederland kunnen huisartsen een coronaire kalkscore al direct aanvragen, zonder tussenkomst van een aanvragend medisch specialist.
Rationale
De aanbevelingen rondom coronaire kalkscore zijn aangepast ten opzichte van de vorige CVRM-richtlijn, terwijl de studies die de NRI van coronaire kalkscores analyseerden niet nieuw zijn. Ontwikkelingen sinds 2019 zijn onder andere dat onderzoek laat zien dat patiënten met een positieve familieanamnese voor hart- en vaatziekten betere therapietrouw laten zien en meer aan leefstijlaanpassingen doen bij het kennen van een relatief hoge coronaire kalkscore (Venkataraman, 2021). Ook is de toegang tot de coronaire kalkscore sterk toegenomen.
Ondanks de informatie die de coronaire kalkscore geeft voor het risico op hart- en vaatziekten, is het niet wenselijk dat deze bij iedereen wordt bepaald. Met behulp van de scoretabellen is het cardiovasculair risico immers over het algemeen heel goed in te schatten. Echter, het reclassificerend vermogen van de coronaire kalkscore bij mensen met een score die dicht bij een behandeldrempel ligt, kan een reden zijn voor het bepalen van een coronaire kalkscore. In de meeste gevallen is het bepalen van de coronaire kalkscore niet nodig omdat er, meestal naar aanleiding van een goed gesprek tussen patiënt en zorgverlener over het met behulp van een scoretabel geschatte risico en de voor- en nadelen van (vaak langdurige) medicatie, vaak overeenstemming wordt bereikt over het al dan niet starten van medicamenteuze behandeling om het cardiovasculair risico te verlagen. Indien het gesprek geen beslissing oplevert, kan worden overwogen een coronaire kalkscore te bepalen. Dit kan bijvoorbeeld helpen bij een jong persoon met een matig risico op basis van de risicoscoretabel, waarbij een kalkscore van 0 kan voorkomen dat een patiënt onnodig jarenlang medicatie gaat slikken.
In het algemeen zal een coronaire kalkscore van 0 geassocieerd zijn met een lager risico dan berekend op basis van SCORE2 en een score van ≥100 Agatston-eenheden (of ≥75e percentiel gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht en etnische achtergrond) met een hoger risico (Golub, 2022).
Onderbouwing
Achtergrond
Hoewel de meeste gevallen van hart- en vaatziekten kunnen worden verklaard door de klassieke risicofactoren, is er aanzienlijke variatie in de mate van atherosclerose bij de aanwezigheid van dezelfde mate van risicofactoren. Om die reden is er toenemende belangstelling voor het gebruik van niet-invasieve beeldtechnieken om een indruk te krijgen van de mate van atherosclerose en daarmee de risicoschatting voor hart- en vaatziekten te verbeteren. Met name bij personen bij wie het berekend risico op hart- en vaatziekten op basis van de klassieke risicofactoren rond risicodrempels ligt, zou de coronaire kalkscore door middel van computertomografie (CT), een rol kunnen spelen om de risicovoorspelling te verbeteren, met name door een duidelijkere classificering van een individu in een bepaalde risicocategorie (bijvoorbeeld laag risico of hoog risico) te bewerkstelligen (reclassificatie).
Conclusies
|
Redelijk GRADE |
Het toevoegen van een coronaire kalkscore aan een risicopredictiemodel voor hart- en vaatziekten op basis van alleen klassieke risicofactoren leidt tot klinische significante reclassificatie van specifieke populaties zonder hart- en vaatziekten en zonder diabetes mellitus naar een hogere of lagere risicocategorie.
Bronnen (Paixao, 2015; Peters, 2012; Baber, 2015; Hoffmann, 2016) |
Samenvatting literatuur
Peters (2012) ondernam een systematische review naar de toegevoegde waarde voor cardiovasculaire risicostratificatie van afbeeldingstechnieken van subklinische atherosclerose, waaronder ook de coronaire kalkscore, in patiënten zonder symptomatische hart- en vaatziekten en zonder diabetes mellitus. Gelet op de uitgangsvraag worden hier alleen de relevante studies in deze SR besproken, dat wil zeggen studies waarin een overall (dat wil zeggen over het gehele spectrum van gecalculeerde risico’s met oude risicoscores op basis van alleen klassieke risicofactoren) NRI wordt gegeven. De 4 studies die een NRI berekenden betreffen 3 cohortstudies in de Verenigde Staten, Duitsland en Nederland. De uitkomstmaat in deze 3 cohorten was steeds fatale en niet-fatale coronaire hartziekten. De vierde studie is een substudie in het Duitse cohort bij personen zonder indicatie voor statinebehandeling, dat wil zeggen laag-intermediair risico. Hier waren fatale en niet-fatale hart- en vaatziekten de primaire uitkomstmaat.
Paixao (2015) voegde een vierde cohortstudie toe aan bovenstaande 3 cohorten: de Dallas Heart Study (DHS). Tegelijk deden zij een SR en meta-analyse van de overall NRI’s van deze 4 cohorten. Alleen de Dallas Heart Study is meegenomen in de beoordeling, aangezien de review hetzelfde is als die van Peters (2012). Verschillende afkapwaarden voor de coronaire kalkscore werden gehanteerd. De leeftijd van de populatie was gemiddeld 44 jaar.
In aanvulling op laatstgenoemde SR rapporteerde Baber (2015) de resultaten van The BioImage Study bij 5.808 asymptomatische patiënten. Hoffmann (2016) deed hetzelfde in het Framingham Heart Study cohort bij 3.486 deelnemers. Dit brengt het totale aantal cohortstudies die voldoen aan de zoekvraag op zes, met een totale populatie van n=22.653.
Resultaten
Peters (2012)
De overall NRI in de Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis (MESA) was 25% (95% BI; 16 tot 34%), in de Heinz-Nixdorf-Recall (HNR) studie 20% (95% BI 7 tot 33%) en in de Rotterdam-studie 14% (95% BI; 4 tot 24%). De NRI voor patiënten met een matig verhoogd risico was hoger (MESA: 55% (95%CI 41%-69%), de Rotterdam-studie had gelijke waarden als de MESA en de HNR vond een NRI van 31%).
Paixao (2015)
De overall NRI in de Dallas Heart Study bedroeg 22% (p=0,01) met gebruik van de Framingham-risicoscore en gebruik van de Framingham risico-categorieën als referentie. De gehanteerde risicodrempels voor intermediair risico waren 6% en 20%.
Baber (2015)
De overall NRI in The BioImage Study door toevoeging van de coronaire kalkscore aan de klassieke risicofactoren was 25% (95% BI; 12 tot 36%) voor het primaire eindpunt majeure cardiovaulaire events (cardiovasculaire sterfte, myocardinfarct of ischemisch CVA).
Hoffmann (2016)
De NRI in de Framingham Heart Study door toevoeging van de coronaire kalkscore aan de klassieke risicofactoren in de Framingham Risico score en 10-jaars CV risicocategorieën was 32% (95% BI; 11 tot 53%) voor het primaire gecombineerde eindpunt ‘major CHD’ (coronaire hartziekte-sterfte / myocardinfarct). Voor het eindpunt ‘major CVD’ (major CHD of ischemisch CVA) was de NRI 25% (95% BI; 8 tot 41%).
Bewijskracht van de literatuur
Voor deze prognostische studies werd uitgegaan van in beginsel hoge kwaliteit van de observationele studies bij prognostische vraagstellingen. De bewijskracht voor de uitkomstmaat NRI is met 1 niveau verlaagd in verband met beperkingen in de onderzoeksopzet van de SR van Peters (AMSTAR 8/11). De resultaten van de SR en aanvullende cohortstudies zijn voldoende consistent, homogeen, extrapoleerbaar en precies.
Zoeken en selecteren
Om de uitgangsvraag te kunnen beantwoorden is er een systematische literatuuranalyse verricht naar de volgende zoekvraag (vragen):
Leidt toevoeging van de uitslag van een coronaire kalkscorebepaling aan het predictiemodel op basis van alleen klassieke risicofactoren tot een betere risicoschatting bij personen zonder hart- en vaatziekten, afgemeten aan klinisch significante reclassificatie (Net Reclassification Index), voor wat betreft hun risico op fatale of niet-fatale hart- en vaatziekten?
P: personen zonder hart- en vaatziekten;
I: risicopredictie op basis van klassieke risicofactoren plus coronaire kalkscore;
C: risicopredictie op basis van alleen klassieke risicofactoren;
O: hart- en vaatziekten morbiditeit, hart- en vaatziekten mortaliteit, reclassificatie uitgedrukt in Net Reclassification Index (NRI).
Relevante uitkomstmaten
De werkgroep achtte zowel hart- en vaatziekten morbiditeit/mortaliteit als reclassificatie voor de besluitvorming kritieke uitkomstmaten. De werkgroep definieerde de genoemde uitkomstmaten niet a priori, maar hanteerde de in de studies gebruikte definities. De werkgroep definieerde op basis van consensus een NRI van 10% voor reclassificatie als een klinisch (patiënt) relevant verschil.
Zoeken en selecteren (Methode)
Zoekactie – februari 2017
In de database Medline is met relevante zoektermen gezocht; de zoekverantwoording is weergegeven onder het tabblad Verantwoording. De literatuurzoekactie leverde 257 treffers op met zoekfilter systematische reviews/meta-analyses (SR/MA). Studies werden door twee onderzoekers onafhankelijk van elkaar geselecteerd op grond van het volgende selectiecriterium: relevantie voor de uitgangsvraag. Conflicten werden via onderlinge discussie opgelost. Op basis van titel en abstract werden in eerste instantie 57 studies voorgeselecteerd. Na raadpleging van de volledige tekst, werden vervolgens 55 studies geëxcludeerd (zie exclusietabel onder het tabblad Verantwoording, SR/MA), en 2 studies definitief geselecteerd. Vervolgens werd vanaf de zoekdatum van de laatste systematische review (31 december 2014) gezocht naar nieuw verschenen originele onderzoeken. Op basis van titel en abstract werden daarvan in eerste instantie 13 studies geselecteerd, waarvan na raadpleging van de volledige tekst er 2 werden geïncludeerd (zie exclusietabel onder het tabblad Verantwoording, origineel onderzoek).
Twee onderzoeken (SR) zijn opgenomen in de literatuuranalyse; de 2 aanvullende cohortstudies worden daarnaast globaal besproken. De belangrijkste studiekarakteristieken en resultaten van de SR zijn opgenomen in de evidence-tabel.
Update – maart 2022
De zoekactie is op 17-03-2022 herhaald met een paar wijzigingen (zie zoekverantwoording voor meer detail). De selectiecriteria zijn hetzelfde gebleven.
Op basis van titel en abstract werden in eerste instantie 58 studies voorgeselecteerd. Na raadpleging van de volledige tekst werden vervolgens 58 studies geëxcludeerd (zie exclusietabel Update 2022 onder het tabblad Verantwoording) en geen studies definitief geselecteerd.
Referenties
- Baber U, Mehran R, Sartori S, et al. Prevalence, impact, and predictive value of detecting subclinical coronary and carotid atherosclerosis in asymptomatic adults. J Am Coll Cardiol. 2015;11:1065-1074.
- Biavati F, Saba L, Boussoussou M, et al; DISCHARGE Trial Group. Coronary Artery Calcium Score Predicts Major Adverse Cardiovascular Events in Stable Chest Pain. Radiology. 2024 Mar;310(3):e231557. Doi: 10.1148/radiol.231557. PMID: 38441097.
- Blaha MJ, Cainzos-Achirica M, Greenland P, McEvoy JW, Blankstein R, Budoff MJ, Dardari Z, Sibley CT, Burke GL, Kronmal RA, Szklo M, Blumenthal RS, Nasir K. Role of Coronary Artery Calcium Score of Zero and Other Negative Risk Markers for Cardiovascular Disease: The Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis (MESA). Circulation. 2016 Mar 1;133(9):849-58. Doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.115.018524. Epub 2016 Jan 22. PMID: 26801055; PMCID: PMC4775391.
- Budoff MJ, Young R, Burke G et al. Ten-year association of coronary artery calcium with atherosclerotic cardiovascular disease (ASCVD) events: the multi-ethnic study of atherosclerosis (MESA). Eur Heart J. 2018 Jul 1;39(25):2401-2408. Doi: 10.1093/eurheartj/ehy217. PMID: 29688297; PMCID: PMC6030975.
- Burke AP, Kolodgie FD, Farb A, et al. Morphological predictors of arterial remodeling in coronary atherosclerosis. Circulation 2002;105:297-303.
- de Ronde MWJ, Khoshiwal A, Planken RN, Boekholdt SM, Biemond M, Budoff MJ, Cooil B, Lotufo PA, Bensenor IM, Ohmoto-Sekine Y, Gudnason V, Aspelund T, Gudmundsson EF, Zwinderman AH, Raggi P, Pinto-Sietsma SJ. A pooled-analysis of age and sex based coronary artery calcium scores percentiles. J Cardiovasc Comput Tomogr. 2020 Sep-Oct;14(5):414-420. doi: 10.1016/j.jcct.2020.01.006. Epub 2020 Jan 27. PMID: 32019722.
- Golub IS, Termeie OG, Kristo S, Schroeder LP, Lakshmanan S, Shafter AM, Hussein L, Verghese D, Aldana-Bitar J, Manubolu VS, Budoff MJ. Major Global Coronary Artery Calcium Guidelines. JACC Cardiovasc Imaging. 2023 Jan;16(1):98-117. doi: 10.1016/j.jcmg.2022.06.018. Epub 2022 Sep 14. PMID: 36599573.
- Grandhi GR, Mirbolouk M, Dardari ZA, Al-Mallah MH, Rumberger JA, Shaw LJ, Blankstein R, Miedema MD, Berman DS, Budoff MJ, Krumholz HM, Blaha MJ, Nasir K. Interplay of Coronary Artery Calcium and Risk Factors for Predicting CVD/CHD Mortality: The CAC Consortium. JACC Cardiovasc Imaging. 2020 May;13(5):1175-1186. doi: 10.1016/j.jcmg.2019.08.024. Epub 2019 Nov 13. PMID: 31734198.
- Haberl R, Becker A, Leber A, et al. Correlation of coronary calcification and angiographically documented stenoses in patients with suspected coronary artery disease: results of 1,764 patients. J Am Coll Cardiol. 2001;37:451-457.
- Hadamitzky M, Freissmuth B, Meyer T, et al. Prognostic value of coronary computed tomographic angiography for prediction of cardiac events in patients with suspected coronary artery disease. JACC Cardiovasc Imaging. 2009;2:404-411.
- Hecht HS, Superko HR. Electron beam tomography and National Cholesterol Education Program guidelines in asymptomatic women. J Am Coll Cardiol. 2001; 37:1506-1511.
- Hoffmann U, Massaro JM, DAgostino RB, et al. Cardiovascular event prediction and risk reclassification by coronary, aortic and valvular calcification in the Framingham Heart Study. J Am Heart Assoc. 2016;5:e003144 doi 10.1161/JAHA. 115.003144.
- Marwan M, Ropers D, Pflederer T, et al. Clinical characteristics of patients with obstructive coronary lesions in the absence of coronary calcification: an evaluation by coronary CT angiography. Heart. 2009;95:1056-1060.
- Paixao ARM, Ayers CR, el Sabbagh A, et al. Coronary artery calcium improves risk classification in younger populations. J Am Coll Cardiol. 2015;11: 1285-1293.
- Pencina MJ, D'Agostino RB Sr, D'Agostino RB Jr, Vasan RS. Evaluating the added predictive ability of a new marker: from area under the ROC curve to reclassification and beyond. Stat Med. 2008 Jan 30;27(2):157-72; discussion 207-12.
- Peters SA, den Ruijter HM, Bots ML, et al. Improvements in risk stratification for the occurrence of cardiovascular disease by imaging subclinical atherosclerosis: a systematic review. Heart. 2012;98:177-184.
- Sarwar A, Shaw LJ, Shapiro MD, et al. Diagnostic and prognostic value of absence of coronary artery calcification. JACC Cardiovasc Imaging. 2009 Jun;2(6):675-88. doi: 10.1016/j.jcmg.2008.12.031. Erratum in: JACC Cardiovasc Imaging. 2010 Oct;3(10):1089. Hoffman, Udo [corrected to Hoffmann, Udo]. PMID: 19520336.
- Schmermund A, Schwartz RS, Adamzik M, et al. Coronary atherosclerosis in unheralded sudden coronary death under age 50: histo-pathologic comparison with 'healthy' subjects dying out of hospital. Atherosclerosis. 2001;155:499-508.
- Silber S. Comparison of spiral and electron beam tomography in the evaluation of coronary calcification in asymptomatic persons. Int J Cardiol. 2002;82:297-298; author reply 299.
- Temtem M, Mendonça MI, Gomes Serrão M, Santos M, Sá D, Sousa F, Soares C, Rodrigues R, Henriques E, Freitas S, Borges S, Rodrigues M, Guerra G, Drumond Freitas A, Sousa AC, Palma Dos Reis R. Predictive improvement of adding coronary calcium score and a genetic risk score to a traditional risk model for cardiovascular event prediction. Eur J Prev Cardiol. 2024 Apr 18;31(6):709-715. doi: 10.1093/eurjpc/zwae005. PMID: 38175668.
- Ties D, van der Ende YM, Pundziute G, van der Schouw YT, Bots ML, Xia C, van Ooijen PMA, Pelgrim GJ, Vliegenthart R, van der Harst P. Pre-screening to guide coronary artery calcium scoring for early identification of high-risk individuals in the general population. Eur Heart J Cardiovasc Imaging. 2022 Jul 19:jeac137.
- Tinana A, Mintz GS, Weissman NJ. Volumetric intravascular ultrasound quantification of the amount of atherosclerosis and calcium in nonstenotic arterial segments. Am J Cardiol. 2002;89:757-760.
- van Werkhoven JM, Gaemperli O, Schuijf JD, et al. Multislice computed tomography coronary angiography for risk stratification in patients with an intermediate pretest likelihood. Heart. 2009;95: 1607-1611.
- Venkataraman P, Huynh Q, Nicholls SJ, Stanton T, Watts GF, Marwick TH; CAUGHT-CAD investigators. Impact of a coronary artery calcium-guided statin treatment protocol on cardiovascular risk at 12 months: Results from a pragmatic, randomised controlled trial. Atherosclerosis. 2021 Oct;334:57-65.
Evidence tabellen
Evidence-tabellen
|
Study reference |
Study characteristics |
Patient characteristics |
Intervention (I) |
Comparison / control (C) |
Follow-up |
Outcome measures and effect size |
Comments |
|
Peters 2011
PS. Individuele studiekarakteristieken en resultaten zijn geëxtraheerd uit de SR, tenzij anders aangegeven |
SR van cohort studies
Literatuur search op 7 sept 2011
A: Polonsky, 2010 B: Erbel, 2010 C: Elias-Smale, 2010 D: Mohlenkamp, 2011
Study design: SR
Setting and Country: Nederland (SR) A: USA B: Duitsland C: Nederland D: Duitsland
Source of funding: Niet commercieel (deze SR); niet gerapporteerd per studie
|
Inclusiecriteria SR:
Exclusiecriteria SR:
Belangrijkste baseline karakteristieken van individuele studies:
N, leeftijd (gemiddeld in Jaren) A: 5868; 42 B: 4129; 59 C: 2028; 70 D: 1934; 57
Geslacht: A: 46% man B: 47% man C: 43% man D: 31% man
|
Interventie (toegevoegd aan risicopredictiemodel op basis van traditionele RF):
A: mean CACS B: ln (CACS +1) C: ln (CACS+1) D: Sum CACS
|
Controle: risicopredictie op basis van traditionele RF.
Definitie intermediair risico:
A: 3-10% AR; 5-jaars B: 10 tot 20% en 6 to 20% AR; 5 jaars C: 10 tot 20% AR; 10-jaars D: 3-10% AR; 5-jaars
|
Follow-up (Jaren):
A: 6 jr B: 5 jr C: 9 jr D: 5 jr
Incomplete data Niet gerapporteerd
Event-rate: A: 3.6% B: 2.3% C: 6.7% D: 2.2%
|
Uitkomstmaten
A: fatale en niet-fatale coronaire hartziekten B: fatale en niet-fatale coronaire hartziekten C: fatale en niet-fatale coronaire hartziekten D: fatale en niet-fatale hart- en vaatziekten (CVD)
Effectmaten - Net Reclassification Index (BI) in % A: -overall 25 (16 to 34) -intermediate 55 (41 to 69) B: intermediate risk 10-20%: -overall 22 -intermediate 22 intermediate risk 6-20%: -overall 20 (6 to 33) -intermediate 31 C: -overall 14 (4 to 24) D: -overall 25
- ∆ C-statistic A: 0.76 à 0.81 : 0.05 B: 0.68 à 0.75: 0.07 C: 0.72 à 0.76: 0.04 D: 0.72 à 0.76: 0.04
|
Author’s conclusion: ‘The evidence for added value for CAC is considerable’. ‘Although current guidelines on the use of imaging for asymptomatic atherosclerosis contain conflicting recommendations, the majority of guidelines point towards the usefulness of CAC in risk prediction for the development of cardiovascular events, especially in individuals that are classified at intermediate risk.’ ‘The present SR also showed that intermediate risk individuals may benefit most from additional assessment using CAC.’
Personal remarks on study quality, conclusions, and other issues (potentially) relevant to the research question: - enige heterogeniteit van deze 4 studies met betrekking tot populatie, follow-up duur, definitie risico categorieën, CAC drempelwaarden, eindpunten en opgenomen risicofactoren in het traditionele model; AMSTAR 5/11
Level of evidence: GRADE (per comparison and outcome measure) including reasons for down/upgrading.
Uitkomst NRI: Laag, 1 level downgrading op basis van onderzoeksopzet en matig-lage AMSTAR score; 1 level downgrading o.b.v te weinig informatie over publicatiebias |
|
Paixao 2015
PS. Individuele studiekarakteristieken en resultaten zijn geëxtraheerd uit de SR, tenzij anders aangegeven |
Meta-analyse NRI
Literatuur search tot en met 31 december 2014.
A: Polonsky, 2010 (MESA) B: Erbel, 2010 (HNR) C: Elias-Smale, 2010 (Rotterdam) D: Paixao, 2015 (DHS)
Study design: Random-effects meta-analyse
Setting and Country: Nederland (SR) A: USA B: Duitsland C: Nederland D: USA
Source of funding: Niet commercieel (deze SR); niet gerapporteerd per studie
|
Inclusiecriteria SR:
Belangrijkste baseline karakteristieken van individuele studies:
N, leeftijd (gemiddeld in Jaren) A: 5868; 42 B: 4129; 59 C: 2028; 70 D: 2084; 44
Geslacht: A: 46% man B: 47% man C: 43% man D: 44% man
|
Interventie (toegevoegd aan risicopredictiemodel op basis van traditionele RF):
A: mean CACS B: ln(CACS +1) C: ln(CACS+1) D: ln(CACS+1)
|
Controle: risicopredictie op basis van traditionele RF.
Definitie intermediair risico: A: 3 tot 10% AR; 5-jaars B: 10 tot 20% en 6 tot-20% AR; 5 jaars C: 10 tot 20% AR; 10-jaars D: 6 tot 20% AR; 10-jaars
|
Follow-up (Jaren):
A: 6 jr B: 5 jr C: 9 jr D: 9 jr
Incomplete data Niet gerapporteerd
Event-rate: A: 3.6% B: 2.3% C: 6.7% D: 2.7% (57/2084)
|
Uitkomstmaten
A: fatale en niet-fatale coronaire hartziekten B: fatale en niet-fatale coronaire hartziekten C: fatale en niet-fatale coronaire hartziekten D: fatale en niet-fatale coronaire hartziekten
Effectmaten - Net Reclassification Index (BI) in % A: -overall 25 (16 to 34) -intermediate 55 (41 tot 69) B: intermediate risk 10 tot 20% -overall 22 -intermediate 22 intermediate risk 6 tot 20% -overall 20 (6 tot 33) -intermediate 31 C: -overall 14 (4 tot 24) D: -overall 21 (4 tot 38)
- Pooled NRIoverall A-D 20.2% (BI 14.6 – 25.8); (I2 0%; p=0.451)
- ∆ C-statistic A: 0.76 à 0.81 : 0.05 B: 0.68 à 0.75 : 0.07 C: 0.72 à 0.76 : 0.04 D: 0.86 à 0.89 : 0.03
|
Author’s conclusion: ‘In a young multi-ethnic cohort, the addition of CAC to a model composed of traditional CHD risk factors significantly improved discrimination and risk classification’
Personal remarks on study quality, conclusions, and other issues (potentially) relevant to the research question: - alleen coronaire hartziekten, iets verschillende definities uitkomstmaat; I2 underpowered?, AMSTAR 2/11 score (= zeer laag)
Level of evidence: GRADE (per comparison and outcome measure) including reasons for down/upgrading.
Uitkomst NRI: Laag, 1 level downgrading op basis van onderzoeksopzet en matig-lage AMSTAR score; 1 level downgrading o.b.v te weinig informatie over publicatiebias
|
Exclusietabel
Update-2022
|
Reference |
Reason for exclusion |
|
Muhlestein JB, Knowlton KU, Le VT, Lappe DL, May HT, Min DB, et al. Coronary Artery Calcium Versus Pooled Cohort Equations Score for Primary Prevention Guidance: Randomized Feasibility Trial. JACC: Cardiovascular Imaging. 2022. |
CAUGHT-CAD-trial: Comparison CAC-score (without risk prediction) versus risk prediction |
|
Venkataraman P, Kawakami H, Huynh Q, Mitchell G, Nicholls SJ, Stanton T, et al. Cost-Effectiveness of Coronary Artery Calcium Scoring in People With a Family History of Coronary Disease. JACC: Cardiovascular Imaging. 2021;14(6):1206-17. |
CAUGHT-CAD-trial: Comparison CAC-score (without risk prediction) versus risk prediction & Outcome: cost effectiveness |
|
Venkataraman P, Huynh Q, Nicholls SJ, Stanton T, Watts GF, Marwick TH. Impact of a coronary artery calcium-guided statin treatment protocol on cardiovascular risk at 12 months: Results from a pragmatic, randomised controlled trial. Atherosclerosis. 2021;334:57-65. |
CAUGHT-CAD-trial: Comparison CAC-score (without risk prediction) versus risk prediction |
|
Shafter AM, Shaikh K, Johanis A, Budoff MJ. De-risking primary prevention: role of imaging. Therapeutic Advances in Cardiovascular Disease. 2021;15. |
Narrative review on existing risk estimations tools |
|
Östgren CJ, Söderberg S, Festin K, Angerås O, Bergström G, Blomberg A, et al. Systematic Coronary Risk Evaluation estimated risk and prevalent subclinical atherosclerosis in coronary and carotid arteries: A population-based cohort analysis from the Swedish Cardiopulmonary Bioimage Study. European journal of preventive cardiology. 2021;28(3):250-9. |
Cross-sectional analysis |
|
Jacobsen AP, Al Rifai M, Arps K, Whelton SP, Budoff MJ, Nasir K, et al. A cohort study and meta-analysis of isolated diastolic hypertension: Searching for a threshold to guide treatment. European Heart Journal. 2021;42(21):2119-29. |
Association between isolated diastolic hypertension and CVD |
|
Gendarme S, Goussault H, Assié JB, Taleb C, Chouaïd C, Landre T. Impact on all-cause and cardiovascular mortality rates of coronary artery calcifications detected during organized, low-dose, computed-tomography screening for lung cancer: Systematic literature review and meta-analysis. Cancers. 2021;13(7). |
Population: participants for lung cancer screening |
|
Gallone G, Elia E, Bruno F, Angelini F, Franchin L, Bocchino PP, et al. Impact of lipid-lowering therapies on cardiovascular outcomes according to coronary artery calcium score. A systematic review and meta-analysis. Revista Espanola de Cardiologia. 2021. |
SR: association CAC and CVD, no NRI |
|
Cainzos-Achirica M, Bittencourt MS, Osei AD, Haque W, Bhatt DL, Blumenthal RS, et al. Coronary Artery Calcium to Improve the Efficiency of Randomized Controlled Trials in Primary Cardiovascular Prevention. JACC: Cardiovascular Imaging. 2021;14(5):1005-16. |
NNS reported, no NRI. Data on costs, etc. from the US. |
|
Bergström G, Persson M, Adiels M, Björnson E, Bonander C, Ahlström H, et al. Prevalence of Subclinical Coronary Artery Atherosclerosis in the General Population. Circulation. 2021:916-29. |
Association between CAC-score and atherosclerosis |
|
Azcui Aparicio RE, Ball J, Yiallourou S, Venkataraman P, Marwick T, Carrington MJ. Imaging-guided evaluation of subclinical atherosclerosis to enhance cardiovascular risk prediction in asymptomatic low-to-intermediate risk individuals: A systematic review. Preventive Medicine. 2021;153. |
SR with reported NRI; included cohorts already included. |
|
Ajufo E, Ayers CR, Vigen R, Joshi PH, Rohatgi A, de Lemos JA, et al. Value of coronary artery calcium scanning in association with the net benefit of aspirin in primary prevention of atherosclerotic cardiovascular disease. JAMA Cardiology. 2021;6(2):179-87. |
Use of aspirin and the balance between bleeding events and risk of CVD |
|
Abuzaid A, Saad M, Addoumieh A, Ha LD, Elbadawi A, Mahmoud AN, et al. Coronary artery calcium score and risk of cardiovascular events without established coronary artery disease: A systemic review and meta-analysis. Coronary Artery Disease. 2021:317-28. |
Association CAC and CVD, no NRI |
|
Van Der Aalst CM, Denissen SJAM, Vonder M, Gratama JWC, Adriaansen HJ, Kuijpers D, et al. Screening for cardiovascular disease risk using traditional risk factor assessment or coronary artery calcium scoring: The ROBINSCA trial. European Heart Journal Cardiovascular Imaging. 2020;21(11):1216-24. |
Comparison between SCORE and CAC-scoring. CAC-scoring was without SCORE-calculation. |
|
Orringer CE, Maki KC. HOPE for Rational Statin Allocation for Primary Prevention: A Coronary Artery Calcium Picture Is Worth 1000 Words. Mayo Clinic Proceedings. 2020;95(8):1740-9. |
Narrative review |
|
O'Neill D, Stone NJ, Forman DE. Primary Prevention Statins in Older Adults: Personalized Care for a Heterogeneous Population. Journal of the American Geriatrics Society. 2020;68(3):467-73. |
Research among the elderly |
|
Lo-Kioeng-Shioe MS, Rijlaarsdam-Hermsen D, van Domburg RT, Hadamitzky M, Lima JAC, Hoeks SE, et al. Prognostic value of coronary artery calcium score in symptomatic individuals: A meta-analysis of 34,000 subjects. International Journal of Cardiology. 2020;299:56-62. |
Association CAC and CVD, no NRI |
|
Liu S, Zheng X, Xu J, Wang X, Zhang Y, Lv B, et al. Predictive value of coronary artery calcium score in cardiovascular disease. Frontiers in Bioscience - Elite. 2020;12(1):113-25. |
Association CAC and CVD, no NRI |
|
Lindholt JS, Frystyk J, Hallas J, Rasmussen LM, Diederichsen ACP. Feasibility study of advanced cardiovascular screening in middle-aged patients with diabetes. Clinical Epidemiology. 2020;12:447-55. |
Population: patients with diabetes |
|
Lai R, Ju J, Lin Q, Xu H. Coronary Artery Calcification Under Statin Therapy and Its Effect on Cardiovascular Outcomes: A Systematic Review and Meta-Analysis. Frontiers in Cardiovascular Medicine. 2020;7. |
Comparison between treated and untreated |
|
Han D, Kolli KK, Gransar H, Lee JH, Choi SY, Chun EJ, et al. Machine learning based risk prediction model for asymptomatic individuals who underwent coronary artery calcium score: Comparison with traditional risk prediction approaches. Journal of Cardiovascular Computed Tomography. 2020;14(2):168-76. |
Comparison between machine learning and routine check-up data |
|
García-Ortiz L, Barreiro-Perez M, Merchan-Gómez S, Ignacio Recio-Rodriguez J, Sánchez-Aguadero N, Alonso-Dominguez R, et al. Prevalence of coronary atherosclerosis and reclassification of cardiovascular risk in Spanish population by coronary computed tomography angiography: EVA study. European Journal of Clinical Investigation. 2020;50(9). |
Cross-sectional study, no follow-up available. |
|
Elshazly MB, Abdellatif A, Dargham SR, Rifai MA, Quispe R, Cainzos-Achirica M, et al. Role of Coronary Artery and Thoracic Aortic Calcium as Risk Modifiers to Guide Antihypertensive Therapy in Stage 1 Hypertension (From the Multiethnic Study of Atherosclerosis). American Journal of Cardiology. 2020;126:45-55. |
Population: participants with stage 1 hypertension, no risk estimation or NRI |
|
de Ronde MWJ, Khoshiwal A, Planken RN, Boekholdt SM, Biemond M, Budoff MJ, et al. A pooled-analysis of age and sex based coronary artery calcium scores percentiles. Journal of Cardiovascular Computed Tomography. 2020;14(5):414-20. |
Percentiles of CAC-score, no NRI |
|
Commandeur F, Slomka PJ, Goeller M, Chen X, Cadet S, Razipour A, et al. Machine learning to predict the long-term risk of myocardial infarction and cardiac death based on clinical risk, coronary calcium, and epicardial adipose tissue: a prospective study. Cardiovascular research. 2020;116(14):2216-25. |
Research into machine learning and prediction of CVD |
|
Cainzos-Achirica M, Miedema MD, McEvoy JW, Al Rifai M, Greenland P, Dardari Z, et al. Coronary Artery Calcium for Personalized Allocation of Aspirin in Primary Prevention of Cardiovascular Disease in 2019: The MESA Study (Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis). Circulation. 2020;141(19):1541-53. |
No association reported with CVD or NRI reported |
|
Wilson PWF, Polonsky TS, Miedema MD, Khera A, Kosinski AS, Kuvin JT. Systematic Review for the 2018 AHA/ACC/AACVPR/AAPA/ABC/ACPM/ADA/AGS/APhA/ASPC/NLA/PCNA Guideline on the Management of Blood Cholesterol: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines. Journal of the American College of Cardiology. 2019;73(24):3210-27. |
SR on cholesterol treatment |
|
Shaikh K, Nakanishi R, Kim N, Budoff MJ. Coronary artery calcification and ethnicity. Journal of Cardiovascular Computed Tomography. 2019;13(6):353-9. |
Association between CAC and ethnicity in the US |
|
Rosenblit PD. Extreme Atherosclerotic Cardiovascular Disease (ASCVD) Risk Recognition. Current Diabetes Reports. 2019;19(8). |
Narrative review on the need for an extreme risk category |
|
Robinson JG. Lipid management beyond the guidelines. Progress in Cardiovascular Diseases. 2019;62(5):384-9. |
Narrative review |
|
Lindholt JS, Rasmussen LM, Søgaard R, Lambrechtsen J, Steffensen FH, Frost L, et al. Baseline findings of the population-based, randomized, multifaceted Danish cardiovascular screening trial (DANCAVAS) of men aged 65–74 years. British Journal of Surgery. 2019;106(7):862-71 |
No follow-up data available (yet) |
|
Grundy SM, Stone NJ, Bailey AL, Beam C, Birtcher KK, Blumenthal RS, et al. 2018 AHA/ACC/AACVPR/AAPA/ABC/ACPM/ADA/AGS/APhA/ASPC/NLA/PCNA Guideline on the Management of Blood Cholesterol: Executive Summary: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines. Circulation. 2019;139(25):e1046-e81. |
Guideline |
|
Grundy SM, Stone NJ, Bailey AL, Beam C, Birtcher KK, Blumenthal RS, et al. 2018 AHA/ACC/AACVPR/AAPA/ABC/ACPM/ADA/AGS/APhA/ASPC/NLA/PCNA Guideline on the Management of Blood Cholesterol: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines. Circulation. 2019;139(25):e1082-e143. |
Duplicate reference |
|
Denissen SJAM, van der Aalst CM, Vonder M, Oudkerk M, de Koning HJ. Impact of a cardiovascular disease risk screening result on preventive behaviour in asymptomatic participants of the ROBINSCA trial. European Journal of Preventive Cardiology. 2019;26(12):1313-22. |
Research into impact of risk screening strategies on patient behavior. |
|
Chicherina EN, Lobanova NY. Role of coronary artery calcium scores in the diagnosis of subclinical coronary artery atherosclerosis in patients with cardiovascular risk factors. Profilakticheskaya Meditsina. 2019;22(3):101-6. |
Article written in Russian |
|
Budoff M, Backlund J-YC, Bluemke DA, Polak J, Bebu I, Schade D, et al. The Association of Coronary Artery Calcification With Subsequent Incidence of Cardiovascular Disease in Type 1 Diabetes: The DCCT/EDIC Trials. JACC Cardiovascular imaging. 2019;12(7):1341-9. |
Association CAC and CVD, no NRI |
|
Vonder M, van der Aalst CM, Vliegenthart R, van Ooijen PMA, Kuijpers D, Gratama JW, et al. Coronary Artery Calcium Imaging in the ROBINSCA Trial: Rationale, Design, and Technical Background. Academic Radiology. 2018;25(1):118-28. |
Trial protocol |
|
Raggi P. Atherosclerosis imaging to refine cardiovascular risk assessment in diabetic patients: Computed tomography and positron emission tomography applications. Atherosclerosis. 2018;271:77-83. |
Narrative review |
|
Pham T, Fujiyoshi A, Arima H, Tanaka-Mizuno S, Hisamatsu T, Kadowaki S, et al. Association of coronary artery calcification with estimated coronary heart disease risk from prediction models in a community-based sample of Japanese men: The shiga epidemiological study of subclinical atherosclerosis (SESSA). Journal of Atherosclerosis and Thrombosis. 2018;25(6):477-89. |
Association between CAC score and risk of CVD in Japanese men |
|
Pang CL, Pilkington N, Wei Y, Peters J, Roobottom C, Hyde C. A methodology review on the incremental prognostic value of computed tomography biomarkers in addition to Framingham risk score in predicting cardiovascular disease: The use of association, discrimination and reclassification. BMC Cardiovascular Disorders. 2018;18(1). |
Methodology SR into reported NRI and how Framingham Risk score was calculated. |
|
Mortensen MB, Falk E, Li D, Nasir K, Blaha MJ, Sandfort V, et al. Statin Trials, Cardiovascular Events, and Coronary Artery Calcification: Implications for a Trial-Based Approach to Statin Therapy in MESA. JACC: Cardiovascular Imaging. 2018;11(2):221-30. |
Tool risk classification-based trial inclusion criteria |
|
Lin JS, Evans CV, Johnson E, Redmond N, Coppola EL, Smith N. Nontraditional risk factors in cardiovascular disease risk assessment: Updated evidence report and systematic review for the US preventive services task force. JAMA - Journal of the American Medical Association. 2018;320(3):281-97. |
No meta-analysis, multiple publication of one cohort was included. |
|
Lin JS, Evans CV, Johnson E, Redmond N, Burda BU, Coppola EL, et al. 2018. |
Duplicate reference |
|
Grønhøj MH, Gerke O, Mickley H, Steffensen FH, Lambrechtsen J, Sand NPR, et al. External validity of a cardiovascular screening including a coronary artery calcium examination in middle-aged individuals from the general population. European Journal of Preventive Cardiology. 2018;25(11):1156-66. |
Research into participants and non-participants of a screening program. |
|
Fan L, Fan K. Lung cancer screening CT-based coronary artery calcification in predicting cardiovascular events: A systematic review and meta-analysis. Medicine (United States). 2018;97(20). |
Participants from a lung screening program |
|
Braber TL, Reitsma JB, Mosterd A, Willemink MJ, Prakken NHJ, Halle M, et al. Cardiac imaging to detect coronary artery disease in athletes aged 35 years and older. A scoping review. Scandinavian journal of medicine & science in sports. 2018;28(3):1036-47. |
Research into CAC imaging in sport persons |
|
Ady Wirawan IM, Griffiths RF, Larsen PD. Cardiovascular Tests for Risk Assessment in Asymptomatic Adults and Implications for Pilots. Aerospace medicine and human performance. 2018;89(7):648-56. |
No meta-analysis |
|
Kvist TV, Lindholt JS, Rasmussen LM, Sogaard R, Lambrechtsen J, Steffensen FH, et al. The DanCavas Pilot Study of Multifaceted Screening for Subclinical Cardiovascular Disease in Men and Women Aged 65-74 Years. European journal of vascular and endovascular surgery : the official journal of the European Society for Vascular Surgery. 2017;53(1):123-31. |
Feasibility of a screening program |
|
Gupta A, Lau E, Varshney R, Hulten EA, Cheezum M, Bittencourt MS, et al. The Identification of Calcified Coronary Plaque Is Associated With Initiation and Continuation of Pharmacological and Lifestyle Preventive Therapies: A Systematic Review and Meta-Analysis. JACC: Cardiovascular Imaging. 2017;10(8):833-42. |
Association between nonzero CAC score and initiation of preventative therapy |
|
Chaikriangkrai K, Jhun HY, Palamaner Subash Shantha G, Bin Abdulhak A, Sigurdsson G, Nabi F, et al. Coronary artery calcium score as a predictor for incident stroke: Systematic review and meta-analysis. International journal of cardiology. 2017;236:473-7. |
Association CAC and Stroke, no NRI |
|
Ambale-Venkatesh B, Yang X, Wu CO, Liu K, Gregory Hundley W, McClelland R, et al. Cardiovascular Event Prediction by Machine Learning: The Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis. Circulation Research. 2017;121(9):1092-101. |
Research into machine learning |
|
Agarwal V, Shaw LJ, Berman D, Nasir K, Rozanski A, Blankstein R. Implications of Recent Clinical Trials in Cardiovascular Imaging on Primary Prevention Therapies. Current Cardiovascular Risk Reports. 2017;11(7). |
Narrative review |
|
Budoff MJ, Raggi P, Beller GA, Berman DS, Druz RS, Malik S, et al. Noninvasive Cardiovascular Risk Assessment of the Asymptomatic Diabetic Patient: The Imaging Council of the American College of Cardiology. JACC: Cardiovascular Imaging. 2016;9(2):176-92. |
Narrative review |
|
Ronan G. ACCF/AHA/ASE/ASNC/HFSA/HRS/SCAI/SCCT/SCMR/STS 2013 multimodality appropriate use criteria for the detection and risk assessment of stable ischemic heart disease: A report of the American College of Cardiology Foundation Appropriate Use Criteria Task Force, American Heart Association, American Society of Echocardiography, American Society of Nuclear Cardiology. Journal of Nuclear Cardiology. 2014;21(1):192-220. |
How to detect IHD, not how to estimate risk of CVD |
|
Mamudu HM, Paul TK, Veeranki SP, Budoff M. The effects of coronary artery calcium screening on behavioral modification, risk perception, and medication adherence among asymptomatic adults: A systematic review. Atherosclerosis. 2014;236(2):338-50. |
CAC on medical adherence |
|
Hulten E, Villines TC, Cheezum MK, Berman DS, Dunning A, Achenbach S, et al. Calcium score, coronary artery disease extent and severity, and clinical outcomes among low Framingham risk patients with low vs high lifetime risk: Results from the CONFIRM registry. Journal of Nuclear Cardiology. 2014;21(1):29-37. |
Young asymptomatic population included |
|
Criqui MH, Denenberg JO, McClelland RL, Allison MA, Ix JH, Guerci A, et al. Abdominal aortic calcium, coronary artery calcium, and cardiovascular morbidity and mortality in the multi-ethnic study of atherosclerosis. Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology. 2014;34(7):1574-9. |
Research into the association of abdominal aortic calcium (AAC) with incident cardiovascular disease (CVD) independent of coronary artery calcium (CAC). |
|
Rydén L, Grant PJ, Anker SD, Berne C, Cosentino F, Danchin N, et al. ESC guidelines on diabetes, pre-diabetes, and cardiovascular diseases developed in collaboration with the EASD. European Heart Journal. 2013;34(39):3035-87. |
ESC-guideline |
Tabel Exclusie na het lezen van het volledige artikel -2017
|
Auteur en jaartal |
Redenen van exclusie |
|
Exclusie. Narrative review. |
Sathiyakumar V, Blumenthal RS, Nasir K, Martin SS. Addressing Knowledge Gaps in the 2013 ACC/AHA Guideline on the Assessment of Cardiovascular Risk: a Review of Recent Coronary Artery Calcium Literature. Current atherosclerosis reports. 2017;19(2):7 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Osawa K, Nakanishi R, Budoff MJ. Is there a role for coronary artery calcification scoring in primary prevention of cerebrovascular disease? Atherosclerosis. 2017;0 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Osawa K, Nakanishi R, Budoff M. Coronary Artery Calcification. Glob Heart. 2016;11(3):287-93 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Kianoush S, Rifai MA, Cainzos-Achirica M, Umapathi P, Graham G, Blumenthal RS, et al. An Update on the Utility of Coronary Artery Calcium Scoring for Coronary Heart Disease and Cardiovascular Disease Risk Prediction. Current atherosclerosis reports. 2016;18(3):13 |
|
Exclusie. Alleen laag risico vrouwen |
Kavousi M, Desai CS, Ayers C, Blumenthal RS, Budoff MJ, Mahabadi AA, et al. Prevalence and Prognostic Implications of Coronary Artery Calcification in Low-Risk Women: A Meta-analysis. Jama. 2016;316(20):2126-34 |
|
Exclusie. Narrative review, alleen MESA study. |
Blaha MJ, Yeboah J, Rifai MA, Liu K, Kronmal R, Greenland P. Providing Evidence for Subclinical CVD in Risk Assessment. Glob Heart. 2016;11(3):275-85 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Bambrick P, Tan WS, Mulcahy R, Pope GA, Cooke J. Vascular risk assessment in older adults without a history of cardiovascular disease. Experimental gerontology. 2016;79:37-45 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Zeb I, Budoff M. Coronary artery calcium screening: does it perform better than other cardiovascular risk stratification tools? International journal of molecular sciences. 2015;16(3):6606-20 |
|
Exclusie. Vergelijking CAC met MPI (myocardial perfusion imaging). |
Yuoness SA, Goha AM, Romsa JG, Akincioglu C, Warrington JC, Datta S, et al. Very high coronary artery calcium score with normal myocardial perfusion SPECT imaging is associated with a moderate incidence of severe coronary artery disease. Eur J Nucl Med Mol Imaging. 2015;42(10):1542-50 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Weber LA, Cheezum MK, Reese JM, Lane AB, Haley RD, Lutz MW, et al. Cardiovascular Imaging for the Primary Prevention of Atherosclerotic Cardiovascular Disease Events. Curr Cardiovasc Imaging Rep. 2015;8(9):36 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Thomas DM, Divakaran S, Villines TC, Nasir K, Shah NR, Slim AM, et al. Management of Coronary Artery Calcium and Coronary CTA Findings. Curr Cardiovasc Imaging Rep. 2015;8(6):18 |
|
Exclusie. SR voor CRP en CAC met search tot Aug 2015. Alleen AUCs, geen reclassificatie. |
Qureshi WT, Rana JS, Yeboah J, Nasir UB, Al-Mallah MH. Risk Stratification for Primary Prevention of Coronary Artery Disease: Roles of C-Reactive Protein and Coronary Artery Calcium. Current cardiology reports. 2015;17(12):110 |
|
Inclusie. Dallas Heart Study, met meta-analyse van NRI's, zoekdatum Dec 2014. |
Paixao AR, Ayers CR, Sabbagh AE, Sanghavi M, Berry JD, Rohatgi A, et al. Coronary Artery Calcium Improves Risk Classification in Younger Populations. JACC Cardiovascular imaging. 2015;8(11):1285-93 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Manson JE, Bassuk SS. Biomarkers of cardiovascular disease risk in women. Metabolism: clinical and experimental. 2015;64(3):S33-9 |
|
Exclusie. Narrative review en study design Koreaanse studie. |
Lee JH, B OH, Han D, Park HE, Choi SY, Sung J, et al. Reassessing the Usefulness of Coronary Artery Calcium Score among Varying Racial and Ethnic Groups by Geographic Locations: Relevance of the Korea Initiatives on Coronary Artery Calcification Registry. Journal of cardiovascular ultrasound. 2015;23(4):195-203 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Joshi PH, Nasir K. Discordance between Risk Factors and Coronary Artery Calcium: Implications for Guiding Treatment Strategies in Primary Prevention Settings. Progress in cardiovascular diseases. 2015;58(1):10-8 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Degrell P, Sorbets E, Feldman LJ, Steg PG, Ducrocq G. Screening for coronary artery disease in asymptomatic individuals: Why and how? Arch Cardiovasc Dis. 2015;108(12):675-82 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Wallace ML, Ricco JA, Barrett B. Screening strategies for cardiovascular disease in asymptomatic adults. Primary care. 2014;41(2):371-97 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Blaha MJ, Silverman MG, Budoff MJ. Is there a role for coronary artery calcium scoring for management of asymptomatic patients at risk for coronary artery disease?: Clinical risk scores are not sufficient to define primary prevention treatment strategies among asymptomatic patients. Circulation Cardiovascular imaging. 2014;7(2):398-408; discussion |
|
Niet voltekst beoordeeld. |
Anthony D, George P, Eaton CB. Cardiac risk factors: noninvasive testing to detect coronary heart disease. FP Essent. 2014;421:21-7 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Akhabue E, Thiboutot J, Cheng JW, Vittorio TJ, Christodoulidis G, Grady KM, et al. New and emerging risk factors for coronary heart disease. The American journal of the medical sciences. 2014;347(2):151-8 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Wachira JK, Stys TP. Cardiovascular disease and bridging the diagnostic gap. South Dakota medicine : the journal of the South Dakota State Medical Association. 2013;66(9):366-9 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Wierzbicki AS. New directions in cardiovascular risk assessment: the role of secondary risk stratification markers. International journal of clinical practice. 2012;66(7):622-30 |
|
Exclusie. SR, alleen PubMed, geen zoek- en selectieverantwoording. |
Vliegenthart R, Morris PB. Computed tomography coronary artery calcium scoring: review of evidence base and cost-effectiveness in cardiovascular risk prediction. Journal of thoracic imaging. 2012;27(5):296-303 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Shah NR, Coulter SA. An evidence-based guide for coronary calcium scoring in asymptomatic patients without coronary heart disease. Texas Heart Institute journal / from the Texas Heart Institute of St Luke's Episcopal Hospital, Texas Children's Hospital. 2012;39(2):240-2 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Sekikawa A, Curb JD, Edmundowicz D, Okamura T, Choo J, Fujiyoshi A, et al. Coronary artery calcification by computed tomography in epidemiologic research and cardiovascular disease prevention. Journal of epidemiology / Japan Epidemiological Association. 2012;22(3):188-98 |
|
Exclusie. Wel SR, maar composite intervention (div. 'atherosclerosis screening' methods) |
Rodondi N, Auer R, Sulzer VdB, Ghali WA, Cornuz J. Atherosclerosis screening by noninvasive imaging for cardiovascular prevention: a systematic review. Journal of general internal medicine. 2012;27(2):220-31 |
|
Inclusie. SR tot 7-9-2011, golden hit (en recenter dan de andere Peters 2011) |
Peters SA, Ruijter HMd, Bots ML, Moons KG. Improvements in risk stratification for the occurrence of cardiovascular disease by imaging subclinical atherosclerosis: a systematic review. Heart (British Cardiac Society). 2012;98(3):177-84 |
|
Exclusie. SR tot 1-2-2011, golden hit, maar andere Peters 2011 is recenter |
Peters SA, Bakker M, Ruijter HMd, Bots ML. Added value of CAC in risk stratification for cardiovascular events: a systematic review. European journal of clinical investigation. 2012;42(1):110-6 |
|
Exclusie. Narrative review. Wel mooie summary Table 1 (tot en met 2010) |
Nasir K, Clouse M. Role of nonenhanced multidetector CT coronary artery calcium testing in asymptomatic and symptomatic individuals. Radiology. 2012;264(3):637-49 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Erbel R, Budoff M. Improvement of cardiovascular risk prediction using coronary imaging: subclinical atherosclerosis: the memory of lifetime risk factor exposure. European heart journal. 2012;33(10):1201-13 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Budoff MJ. Screening for Ischemic Heart Disease with Cardiac CT: Current Recommendations. Scientifica. 2012;2012:812046 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Wilson SR, Lin FY, Min JK. Role of coronary artery calcium score and coronary CT angiography in the diagnosis and risk stratification of individuals with suspected coronary artery disease. Current cardiology reports. 2011;13(4):271-9 |
|
Niet verkrijgbaar. |
Mehra S, Movahed H, Movahed A. Coronary artery calcium scoring. Reviews in cardiovascular medicine. 2011;12(2):e94-e103 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Hecht HS. Coronary artery calcium: utilization for primary prevention of CHD. Current cardiology reports. 2011;13(6):465-74 |
|
Exclusie. Narrative review, verslag van guideline-revision. |
Budoff MJ, Malpeso JM. Is coronary artery calcium the key to assessment of cardiovascular risk in asymptomatic adults? Journal of cardiovascular computed tomography. 2011;5(1):12-5 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Sharma RK, Sharma RK, Voelker DJ, Singh VN, Pahuja D, Nash T, et al. Cardiac risk stratification: role of the coronary calcium score. Vascular health and risk management. 2010;6:603-11 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Patel AA, Budoff MJ. Screening for heart disease: C-reactive protein versus coronary artery calcium. Expert review of cardiovascular therapy. 2010;8(1):125-31 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Orringer CE. The absence of coronary calcium: clinical and therapeutic implications for the clinical lipidologist. Journal of clinical lipidology. 2010;4(6):472-7 |
|
Exclusie; wel een SR; geen definitie van CAC + versus CAC -; geen reclassificatie |
Rennenberg RJ, Kessels AG, Schurgers LJ, Engelshoven JMv, Leeuw PWd, Kroon AA. Vascular calcifications as a marker of increased cardiovascular risk: a meta-analysis. Vascular health and risk management. 2009;5(1):185-97 |
|
Niet voltekst beoordeeld. |
Pessana F, Armentano R, Chironi G, Megnien JL, Mousseaux E, Simon A. Subclinical atherosclerosis modeling: Integration of coronary artery calcium score to Framingham equation. Conference proceedings : Annual International Conference of the IEEE Engineering in Medicine and Biology Society IEEE Engineering in Medicine and Biology Society Annual Conference. 2009;2009:5348-51 |
|
Exclusie; SR uit 2009, alleen MEDLINE. Recentere SR beschikbaar (Peters 2012) |
Helfand M, Buckley DI, Freeman M, Fu R, Rogers K, Fleming C, et al. Emerging risk factors for coronary heart disease: a summary of systematic reviews conducted for the U.S. Preventive Services Task Force. Annals of internal medicine. 2009;151(7):496-507 |
|
Exclusie. Clinical guideline |
Using nontraditional risk factors in coronary heart disease risk assessment: U.S. Preventive Services Task Force recommendation statement. Annals of internal medicine. 2009;151(7):474-82 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Raggi P, Shaw LJ. Epidemiologic guidance with coronary artery calcium scoring. Current cardiology reports. 2008;10(1):60-6 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Raggi P, Khan A, Arepali C, Stillman AE. Coronary artery calcium scoring in the age of CT angiography: what is its role? Current atherosclerosis reports. 2008;10(5):438-43 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Elkeles R. Computed tomography imaging, coronary calcium and atherosclerosis. Expert review of cardiovascular therapy. 2008;6(8):1083-93 |
|
Budoff MJ, Gul KM. Expert review on coronary calcium. Vascular health and risk management. 2008;4(2):315-24 |
|
|
Exclusie. Narrative review; wel poging SR, geen zoekverantwoording. |
Simon A, Chironi G, Levenson J. Comparative performance of subclinical atherosclerosis tests in predicting coronary heart disease in asymptomatic individuals. European heart journal. 2007;28(24):2967-71 |
|
Exclusie. Wel SR, maar alleen over betekenis CAC-score zero. |
Shareghi S, Ahmadi N, Young E, Gopal A, Liu ST, Budoff MJ. Prognostic significance of zero coronary calcium scores on cardiac computed tomography. Journal of cardiovascular computed tomography. 2007;1(3):155-9 |
|
Exclusie. Wel SR, maar over CAC-score bij mannen versus. vrouwen. |
Bellasi A, Lacey C, Taylor AJ, Raggi P, Wilson PW, Budoff MJ, et al. Comparison of prognostic usefulness of coronary artery calcium in men versus women (results from a meta- and pooled analysis estimating all-cause mortality and coronary heart disease death or myocardial infarction). The American journal of cardiology. 2007;100(3):409-14 |
|
Exclusie. SR, geen reclassificatie. |
Ardehali R, Nasir K, Kolandaivelu A, Budoff MJ, Blumenthal RS. Screening patients for subclinical atherosclerosis with non-contrast cardiac CT. Atherosclerosis. 2007;192(2):235-42 |
|
Exclusie. SR, geen reclassificatie. |
Waugh N, Black C, Walker S, McIntyre L, Cummins E, Hillis G. The effectiveness and cost-effectiveness of computed tomography screening for coronary artery disease: systematic review. Health technology assessment (Winchester, England). 2006;10(39):iii-iv, ix-x, 1-41 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Thompson JB, Rivera JJ, Blumenthal RS, Danyi P. Primary prevention for patients with intermediate Framingham risk scores. Current cardiology reports. 2006;8(4):261-6 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Simon A, Chironi G, Levenson J. Performance of subclinical arterial disease detection as a screening test for coronary heart disease. Hypertension. 2006;48(3):392-6 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Thompson BH, Stanford W. Update on using coronary calcium screening by computed tomography to measure risk for coronary heart disease. The international journal of cardiovascular imaging. 2005;21(1):39-53 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Raggi P, Ferramosca E, Bellasi A, Ratti C. Coronary artery calcium screening: implications for clinical practice. Future cardiology. 2005;1(2):215-23 |
|
Exclusie. Narrative review. |
Raggi P, Berman DS. Computed tomography coronary calcium screening and myocardial perfusion imaging. Journal of nuclear cardiology: official publication of the American Society of Nuclear Cardiology. 2005;12(1):96-103 |
Verantwoording
Autorisatiedatum en geldigheid
Laatst beoordeeld : 01-09-2024
Laatst geautoriseerd : 01-09-2024
Geplande herbeoordeling : 01-01-2025
Algemene gegevens
De ontwikkeling/herziening van deze richtlijnmodule werd ondersteund door het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (www.demedischspecialist.nl/kennisinstituut) en werd gefinancierd uit de Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS). De financier heeft geen enkele invloed gehad op de inhoud van de richtlijnmodule.
Samenstelling werkgroep
Voor het herzien van de richtlijnmodule is in 2021 een multidisciplinaire cluster ingesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van alle relevante specialismen (zie hiervoor de Samenstelling van het cluster) die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten met (een hoog risico op) hart-en vaatziekten.
Per geprioriteerde module wordt door het cluster bekeken welke expertise gewenst is bij de uitwerking en wordt gezamenlijk een verdeling gemaakt in mate van betrokkenheid van clusterleden. Alle clusterexpertiseleden die direct betrokken waren bij de modules, staan hieronder per module vermeld.
Stuurgroep
- Prof. dr. A.W. (Arno) Hoes (voorzitter), klinisch epidemioloog, werkzaam in het UMC Utrecht te Utrecht
- Prof. dr. Y.M. (Yvo) Smulders (vicevoorzitter), internist-vasculair geneeskundige, werkzaam in het Amsterdam UMC, locatie VUmc te Amsterdam, NIV
- Drs. N.J.P. (Klaas) Borst, internist ouderengeneeskunde, werkzaam in het Isala ziekenhuis te Zwolle, NIV
- Dr. F.A.L. (Frans) van der Horst, klinisch chemicus, werkzaam in het Reinier Medisch Diagnostisch Centrum te Delft, NVKC
- Dr. A.H. (AnHo) Liem, cardioloog niet praktiserend, NVVC
- Prof. dr. F.M.A.C. (Fabrice) Martens, cardioloog, werkzaam in het Amsterdam UMC te Amsterdam, NVVC
- Prof. F. (Francesco) Mattace-Raso, klinisch geriater, werkzaam in het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam, NVKG
- Prof. E.P. (Eric) Moll van Charante, huisarts niet praktiserend, huisarts-onderzoeker, werkzaam in het Amsterdam UMC, locatie AMC te Amsterdam, NHG
- L.A.C. (Sanne) Ruigrok MSc, beleidsadviseur, werkzaam bij Harteraad te Den Haag, Harteraad
- Prof. dr. B.K. (Birgitta) Velthuis, radioloog, werkzaam in het UMC Utrecht te Utrecht, NVvR
- Prof. dr. F.L.J. (Frank) Visseren, internist-vasculair geneeskundige, werkzaam in het UMC Utrecht te Utrecht, NIV
- Dr. Tj. (Tjerk) Wiersma, senior-wetenschappelijk medewerker, werkzaam bij het Nederlands Huisartsen Genootschap te Utrecht, NHG
Betrokken expertisegroepleden bij cyclus 1
- Prof. Dr. B.J.H. (Bert-Jan) van den Born, internist-vasculair geneeskundige, werkzaam in het Amsterdam UMC, locatie AMC te Amsterdam, NIV
- Dr. J. (Jaap) Deinum, internist-vasculair geneeskundige, Radboud UMC, Nijmegen, NIV
- Dr. M.L. (Louis) Handoko, cardioloog, werkzaam in het Amsterdam UMC, locatie VUmc te Amsterdam, NVVC
- Dr. O.W.H. (Olivier) van der Heijden, gynaecoloog-perinatoloog, werkzaam in het Radboud UMC te Nijmegen, NVOG
- Dr. K. (Karen) Konings, kaderhuisarts hart- en vaatziekten, werkzaam in huisartsenpraktijk K. Konings te Maastricht, NHG
- Drs. M. (Marco) Krukerink, huisarts, werkzaam in Huisartsenpraktijk Krukerink & De Wolde te Borne, NHG
- Dr. R.N. (Nils) Planken, radioloog, werkzaam in het Amsterdam UMC, locatie AMC te Amsterdam, NVvR
- Dr. C. (Calin) Popa, reumatoloog, werkzaam in de Sint Maartenskliniek te Nijmegen, NVR
- Dr. J.E. (Jeanine) Roeters van Lennep, internist-vasculair geneeskundige, werkzaam in het Erasmus MC te Rotterdam, NIV
- Dr. P. (Pernette) de Sauvage Nolting, cardioloog, werkzaam in Hartkliniek Rotterdam te Rotterdam, NVVC
- Drs. P. (Paul) Smits, kaderhuisarts hart- en vaatziekten, werkzaam bij De HOEDT-huisartsen te Zoetermeer, NHG
- Dr. M. (Melanie) Tan, internist-vasculair geneeskundige, werkzaam in het UMC Utrecht te Utrecht, NIV
- Drs. J.J.S. (Judith) Tjin-A-Ton, kaderhuisarts hart- en vaatziekten, werkzaam in huisartsenpraktijk Frakking & Tjin-A-Ton te Amstelveen, NHG
- Dr. S.E. (Sarah) Vermeer, neuroloog, werkzaam in het Rijnstate Ziekenhuis te Arnhem, NVN
- Prof. dr. R. (Rozemarijn) Vliegenthart, radioloog, werkzaam in het Universitair Medisch Centrum Groningen te Groningen, NVvR
- Dr. A.J. (Bart) Voogel, cardioloog, werkzaam in het Spaarne Gasthuis te Hoofddorp, NVVC
- Dr. M.E. (Janneke) Wittekoek, cardioloog, werkzaam bij Stichting Heartlife klinieken te Utrecht, NVVC
Module Schatten van het risico op hart- en vaatziekten (en implicaties voor het aanbieden van behandeling) & Module Coronaire kalkscore
- Dr. M.L. (Louis) Handoko, cardioloog, werkzaam in het Amsterdam UMC, locatie VUmc te Amsterdam, NVVC
- Dr. R.N. (Nils) Planken, radioloog, werkzaam in het Amsterdam UMC, locatie AMC te Amsterdam, NVvR
- L.A.C. (Sanne) Ruigrok MSc, beleidsadviseur, werkzaam bij Harteraad te Den Haag, Harteraad
- Drs. P. (Paul) Smits, kaderhuisarts hart- en vaatziekten, werkzaam bij De HOEDT-huisartsen te Zoetermeer, NHG
- Prof. dr. F.L.J. (Frank) Visseren, internist-vasculair geneeskundige, werkzaam in het UMC Utrecht te Utrecht, NIV
- Prof. dr. R. (Rozemarijn) Vliegenthart, radioloog, werkzaam in het Universitair Medisch Centrum Groningen te Groningen, NVvR
Met ondersteuning van:
- Dr. W.M. Lijfering, senior adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (vanaf september 2023)
- Dr. B.H. (Bernardine) Stegeman, senior adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (tot augustus 2023).
- Dr. N.L. van der Zwaluw, senior adviseur, Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten (vanaf april 2023)
Belangenverklaringen
De Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling is gevolgd. Alle clusterleden hebben schriftelijk verklaard of zij in de laatste drie jaar directe financiële belangen (betrekking bij een commercieel bedrijf, persoonlijke financiële belangen, onderzoeksfinanciering) of indirecte belangen (persoonlijke relaties, reputatiemanagement) hebben gehad. Gedurende de ontwikkeling of herziening van een module worden wijzigingen in belangen aan de voorzitter doorgegeven. De belangenverklaring wordt opnieuw bevestigd tijdens de commentaarfase.
Een overzicht van de belangen van de clusterleden en het oordeel over het omgaan met eventuele belangen vindt u in onderstaande tabel. De ondertekende belangenverklaringen zijn op te vragen bij het secretariaat van het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten.
|
Werkgroeplid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen restrictie |
|
Hoes (voorzitter) |
Vice-voorzitter raad van bestuur / decaan, UMC Utrecht |
|
- |
Geen |
|
Smulders |
|
|
- |
Geen |
|
Visseren |
|
Voorzitter van de Task Force of the European Society of Cardiology for the 2021 European guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice. |
Mede-initiatiefnemer van de U-Prevent website voor gebruik van risico algoritmes in de klinische praktijk. De website is eigendom van ORTEC. Betrokkenheid bestaat uit wetenschappelijk advies. |
Geen |
|
Borst |
Internist ouderengeneeskunde en vasculaire geneeskunde |
Lid Forum visitatorum (vacatievergoeding) |
- |
Geen |
|
Mattace-Raso |
|
2019-today: Aging Clinical and Experimental Research 2015-today: Clinical Interventions in Aging |
- |
Geen |
|
Liem |
Gepensioneerd cadioloog (eerder verbonden aan Franciscus gasthuis Rotterdam tot 31-12-2019)
|
- eerder lid richtlijnencommissie CVRM - eerder lid richtlijncommissie vetstofwisselingsstoornissen - lid Raad van Toezicht WCN (onbetaald) |
2018-2021: vergoeding op uurbasis voor presentaties en adviesraden op het gebied van CVRM Lipiden, antithrombotica, anti-diabetica) en Hartfalen. Deelname aan vele trials vanuit WCN. |
Geen, adviesraden zijn gestaakt gedurende het proces |
|
Martens |
Cardioloog Hoogleraar Preventieve Cardiologie |
Namens de NVVC voorzitter Werkgroep Geneesmiddelen Namens de DCVA voorzitter Commissie Preventie
|
Vergoeding voor presentaties op het gebied van CVRM (lipiden, antitrombotica en anti- diabetica), via bemiddeling bureau’s zoals Medcon, Sam Health, Health Investments, Springer Healthcare, Breau Prevents etc. |
Geen, adviesraden zijn gestaakt sinds lidmaatschap Stuurgroep CVRM |
|
Wiersma |
senior wetenschappelijk medewerker NHG |
- |
- |
Geen |
|
Moll van Charante |
Hoogleraar afdeling Huisartsgeneeskunde (0,5 fte) en afdeling Public & Occupational Health (0,5 fte) Amsterdam UMC. |
van VWS en het Deltaplan Dementie (ontwikkeld i.s.m Movisie, Nivel, Pharos, Trimbos-instituut en Vilans)
|
Betrokken bij de ontwikkeling van een app voor zelfmanagement van risicofactoren voor hartvaatziekten en dementie. Het aandeel van resp. Vital Health Software en Philips Vital Health in deze studie is gefinancierd vanuit een Europese grant. |
Geen |
|
Velthuis |
Radioloog |
|
Vergoedingen als spreker voor Nederlandse Vereniging voor Radiologie (NVvR). Philips research geld voor PhD onderzoeker vanaf 2023 |
Geen |
|
Van der Horst |
Laboratorium specialist klinische chemie en laboratoriumgeneeskunde
|
|
- |
Geen |
|
Ruigrok |
Beleidsadviseur |
Geen |
Geen |
Geen |
Expertisegroep
Module
|
Clusterlid |
Functie |
Nevenfuncties |
Gemelde belangen |
Ondernomen restrictie |
|
Born, van den |
Internist-vasculair geneeskundige, |
|
|
Geen onderzoek betreft onderwerpen die niet in de herziene modules ter sprake komen.
|
|
De Sauvage Nolting |
Cardioloog |
- |
- |
Geen |
|
Deinum |
Internist Radboud UMC Nijmegen |
- |
- |
Geen |
|
Handoko |
Cardioloog |
Medical Lectures Handoko: |
Via Medical Lectures Handoko ontving/ontvang ik sprekersvergoeding / vergoeding voor advieswerk van Novartis, Boehringer Ingelheim, Daiichi Sankyo, Vifor Pharma, AstraZeneca, Bayer, MSD, Quin. |
Geen |
|
Heijden, van der |
Gynaecoloog-perinatoloog |
|
- |
Geen |
|
Konings |
|
Aspirant Directie-lid regionale zorggroep ZIO, betaald |
Schrijver van ECG-leerboek: ECG's beoordelen en begrijpen - De ECG 10+ methode – (royalties) |
Geen |
|
Krukerink |
Huisarts |
Podcastmaker, Huisartspodcast.nl gedeeltelijk betaald door vakblad H&W |
- |
Geen |
|
Planken |
Radioloog Amersterdam UMC, aandachtsgebied cardiovasculaire radiologie |
|
- Consultancy services: Bayer, Hemolens - Speakers fee: Bayer, Kalcio Healthcare |
Geen |
|
Popa |
Reumatoloog |
|
- |
Geen |
|
Roeters van Lennep |
Internist-vasculair geneeskundige |
|
Lokale PI bij verschillende internationale onderzoeken op het gebied van lipidenverlagende medicatie dat gefinancierd wordt door farmaceut. |
Geen |
|
Smits |
Huisarts |
|
- |
Geen |
|
Tan |
Internist-vasculair geneeskundige |
|
- |
Geen |
|
Tjin-A-Ton |
Huisarts - Huisartsenpraktijk Frakking & Tjin-A-Ton (40 uur) |
|
- |
Geen |
|
Vermeer |
Neuroloog Rijnstate |
- |
- |
Geen |
|
Vliegenthart |
Radioloog |
|
|
Geen |
|
Voogel |
Cardioloog Spaarne Gasthuis |
|
- |
Geen |
|
Wittekoek |
|
|
- |
Geen |
Inbreng patiëntenperspectief
Er werd aandacht besteed aan het patiëntenperspectief door afvaardiging van Harteraad in de clusterstuurgroep. De verkregen input is meegenomen bij het opstellen van de uitgangsvragen, de keuze voor de uitkomstmaten en bij het opstellen van de overwegingen. De conceptmodule is tevens voor commentaar voorgelegd aan Harteraad en de eventueel aangeleverde commentaren zijn bekeken en verwerkt.
Kwalitatieve raming van mogelijke financiële gevolgen in het kader van de Wkkgz
Bij de richtlijnmodule is conform de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) een kwalitatieve raming uitgevoerd om te beoordelen of de aanbevelingen mogelijk leiden tot substantiële financiële gevolgen. Bij het uitvoeren van deze beoordeling is de richtlijnmodule op verschillende domeinen getoetst (zie het stroomschema op de Richtlijnendatabase).
Module |
Uitkomst raming |
Toelichting |
|
Module Coronaire kalkscore |
geen substantiële financiële gevolgen |
Hoewel uit de toetsing volgt dat de aanbeveling(en) breed toepasbaar zijn (5.000-40.000 patiënten), volgt ook uit de toetsing dat het geen toename in het aantal in te zetten voltijdsequivalenten aan zorgverleners betreft en het geen wijziging in het opleidingsniveau van zorgpersoneel betreft. Er worden daarom geen substantiële financiële gevolgen verwacht.
|
Werkwijze
AGREE
Deze richtlijnmodule is opgesteld conform de eisen vermeld in het rapport Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 van de adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwaliteit. Dit rapport is gebaseerd op het AGREE II instrument (Appraisal of Guidelines for Research & Evaluation II; Brouwers, 2010).
Need-for-update, prioritering en uitgangsvragen
Tijdens de need-for-update fase inventariseerde het cluster de geldigheid van de modules binnen het cluster. Naast de betrokken wetenschappelijke verenigingen en patiëntenorganisaties zijn hier ook andere stakeholders voor benaderd in juni 2021.
Per module is aangegeven of deze geldig is, kan worden samengevoegd met een andere module, obsoleet is en kan vervallen of niet meer geldig is en moet worden herzien. Ook was er de mogelijkheid om nieuwe onderwerpen voor modules aan te dragen die aansluiten bij één (of meerdere) richtlijn(en) behorend tot het cluster. De modules die door één of meerdere partijen werden aangekaart als ‘niet geldig’ zijn meegegaan in de prioriteringsfase. Deze module is geprioriteerd door het cluster.
Voor de geprioriteerde modules zijn door de het cluster concept-uitgangsvragen herzien of opgesteld en definitief vastgesteld.
Uitkomstmaten
Na het opstellen van de zoekvraag behorende bij de uitgangsvraag inventariseerde het cluster welke uitkomstmaten voor de patiënt relevant zijn, waarbij zowel naar gewenste als ongewenste effecten werd gekeken. Hierbij werd een maximum van acht uitkomstmaten gehanteerd. Het cluster waardeerde deze uitkomstmaten volgens hun relatieve belang bij de besluitvorming rondom aanbevelingen, als cruciaal (kritiek voor de besluitvorming), belangrijk (maar niet cruciaal) en onbelangrijk. Tevens definieerde het cluster tenminste voor de cruciale uitkomstmaten welke verschillen zij klinisch (patiënt) relevant vonden.
Methode literatuursamenvatting
Een uitgebreide beschrijving van de strategie voor zoeken en selecteren van literatuur is te vinden onder ‘Zoeken en selecteren’ onder Onderbouwing. Indien mogelijk werd de data uit verschillende studies gepoold in een random-effects model. R studio (versie 2023.06.0+421) werd gebruikt voor de statistische analyses. De beoordeling van de kracht van het wetenschappelijke bewijs wordt hieronder toegelicht.
Beoordelen van de kracht van het wetenschappelijke bewijs
De kracht van het wetenschappelijke bewijs werd bepaald volgens de GRADE-methode. GRADE staat voor ‘Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation’ (zie www.gradeworkinggroup.org. De basisprincipes van de GRADE-methodiek zijn: het benoemen en prioriteren van de klinisch (patiënt) relevante uitkomstmaten, een systematische review per uitkomstmaat, en een beoordeling van de bewijskracht per uitkomstmaat op basis van de acht GRADE-domeinen (domeinen voor downgraden: risk of bias, inconsistentie, indirectheid, imprecisie, en publicatiebias; domeinen voor upgraden: dosis-effect relatie, groot effect, en residuele plausibele confounding).
GRADE onderscheidt vier gradaties voor de kwaliteit van het wetenschappelijk bewijs: hoog, redelijk, laag en zeer laag. Deze gradaties verwijzen naar de mate van zekerheid die er bestaat over de literatuurconclusie, in het bijzonder de mate van zekerheid dat de literatuurconclusie de aanbeveling adequaat ondersteunt (Schünemann, 2013; Hultcrantz, 2017).
|
GRADE |
Definitie |
|
Hoog |
|
|
Redelijk |
|
|
Laag |
|
|
Zeer laag |
|
Bij het beoordelen (graderen) van de kracht van het wetenschappelijk bewijs in richtlijnen volgens de GRADE-methodiek spelen grenzen voor klinische besluitvorming een belangrijke rol (Hultcrantz, 2017). Dit zijn de grenzen die bij overschrijding aanleiding zouden geven tot een aanpassing van de aanbeveling. Om de grenzen voor klinische besluitvorming te bepalen moeten alle relevante uitkomstmaten en overwegingen worden meegewogen. De grenzen voor klinische besluitvorming zijn daarmee niet één op één vergelijkbaar met het minimaal klinisch relevant verschil (Minimal Clinically Important Difference, MCID). Met name in situaties waarin een interventie geen belangrijke nadelen heeft en de kosten relatief laag zijn, kan de grens voor klinische besluitvorming met betrekking tot de effectiviteit van de interventie bij een lagere waarde (dichter bij het nuleffect) liggen dan de MCID (Hultcrantz, 2017).
Overwegingen (van bewijs naar aanbeveling)
Om te komen tot een aanbeveling zijn naast (de kwaliteit van) het wetenschappelijke bewijs ook andere aspecten belangrijk en worden meegewogen, zoals aanvullende argumenten uit bijvoorbeeld de biomechanica of fysiologie, waarden en voorkeuren van patiënten, kosten (middelenbeslag), aanvaardbaarheid, haalbaarheid en implementatie. Deze aspecten zijn systematisch vermeld en beoordeeld (gewogen) onder het kopje ‘Overwegingen’ en kunnen (mede) gebaseerd zijn op expert opinion. Hierbij is gebruik gemaakt van een gestructureerd format gebaseerd op het evidence-to-decision framework van de internationale GRADE Working Group (Alonso-Coello, 2016a; Alonso-Coello 2016b). Dit evidence-to-decision framework is een integraal onderdeel van de GRADE methodiek.
Formuleren van aanbevelingen
De aanbevelingen geven antwoord op de uitgangsvraag en zijn gebaseerd op het beschikbare wetenschappelijke bewijs en de belangrijkste overwegingen, en een weging van de gunstige en ongunstige effecten van de relevante interventies. De kracht van het wetenschappelijk bewijs en het gewicht dat door het cluster wordt toegekend aan de overwegingen, bepalen samen de sterkte van de aanbeveling. Conform de GRADE-methodiek sluit een lage bewijskracht van conclusies in de systematische literatuuranalyse een sterke aanbeveling niet a priori uit, en zijn bij een hoge bewijskracht ook zwakke aanbevelingen mogelijk (Agoritsas, 2017; Neumann, 2016). De sterkte van de aanbeveling wordt altijd bepaald door weging van alle relevante argumenten tezamen. Het cluster heeft bij elke aanbeveling opgenomen hoe zij tot de richting en sterkte van de aanbeveling zijn gekomen.
In de GRADE-methodiek wordt onderscheid gemaakt tussen sterke en zwakke (of conditionele) aanbevelingen. De sterkte van een aanbeveling verwijst naar de mate van zekerheid dat de voordelen van de interventie opwegen tegen de nadelen (of vice versa), gezien over het hele spectrum van patiënten waarvoor de aanbeveling is bedoeld. De sterkte van een aanbeveling heeft duidelijke implicaties voor patiënten, behandelaars en beleidsmakers (zie onderstaande tabel). Een aanbeveling is geen dictaat, zelfs een sterke aanbeveling gebaseerd op bewijs van hoge kwaliteit (GRADE gradering HOOG) zal niet altijd van toepassing zijn, onder alle mogelijke omstandigheden en voor elke individuele patiënt.
|
Implicaties van sterke en zwakke aanbevelingen voor verschillende richtlijngebruikers |
||
|
|
Sterke aanbeveling |
Zwakke (conditionele) aanbeveling |
|
Voor patiënten |
De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen en slechts een klein aantal niet. |
Een aanzienlijk deel van de patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak kiezen, maar veel patiënten ook niet. |
|
Voor behandelaars |
De meeste patiënten zouden de aanbevolen interventie of aanpak moeten ontvangen. |
Er zijn meerdere geschikte interventies of aanpakken. De patiënt moet worden ondersteund bij de keuze voor de interventie of aanpak die het beste aansluit bij zijn of haar waarden en voorkeuren. |
|
Voor beleidsmakers |
De aanbevolen interventie of aanpak kan worden gezien als standaardbeleid. |
Beleidsbepaling vereist uitvoerige discussie met betrokkenheid van veel stakeholders. Er is een grotere kans op lokale beleidsverschillen. |
Organisatie van zorg
Bij de ontwikkeling van de richtlijnmodule is expliciet aandacht geweest voor de organisatie van zorg: alle aspecten die randvoorwaardelijk zijn voor het verlenen van zorg (zoals coördinatie, communicatie, (financiële) middelen, mankracht en infrastructuur). Randvoorwaarden die relevant zijn voor het beantwoorden van deze specifieke uitgangsvraag zijn genoemd bij de overwegingen. Meer algemene, overkoepelende, of bijkomende aspecten van de organisatie van zorg worden behandeld in de module Organisatie van zorg.
Commentaar- en autorisatiefase
De conceptrichtlijnmodule werd aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt) organisaties voorgelegd ter commentaar. De commentaren werden verzameld en besproken met het cluster. Naar aanleiding van de commentaren werd de conceptrichtlijnmodule aangepast en definitief vastgesteld door het cluster. De definitieve richtlijnmodule werd aan de deelnemende (wetenschappelijke) verenigingen en (patiënt)organisaties voorgelegd voor autorisatie en door hen geautoriseerd dan wel geaccordeerd.
Literatuur
Agoritsas T, Merglen A, Heen AF, Kristiansen A, Neumann I, Brito JP, Brignardello-Petersen R, Alexander PE, Rind DM, Vandvik PO, Guyatt GH. UpToDate adherence to GRADE criteria for strong recommendations: an analytical survey. BMJ Open. 2017 Nov 16;7(11):e018593. doi: 10.1136/bmjopen-2017-018593. PubMed PMID: 29150475; PubMed Central PMCID: PMC5701989.
Alonso-Coello P, Schünemann HJ, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Rada G, Rosenbaum S, Morelli A, Guyatt GH, Oxman AD; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 1: Introduction. BMJ. 2016 Jun 28;353:i2016. doi: 10.1136/bmj.i2016. PubMed PMID: 27353417.
Alonso-Coello P, Oxman AD, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Vandvik PO, Meerpohl J, Guyatt GH, Schünemann HJ; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 2: Clinical practice guidelines. BMJ. 2016 Jun 30;353:i2089. doi: 10.1136/bmj.i2089. PubMed PMID: 27365494.
Brouwers MC, Kho ME, Browman GP, Burgers JS, Cluzeau F, Feder G, Fervers B, Graham ID, Grimshaw J, Hanna SE, Littlejohns P, Makarski J, Zitzelsberger L; AGREE Next Steps Consortium. AGREE II: advancing guideline development, reporting and evaluation in health care. CMAJ. 2010 Dec 14;182(18):E839-42. doi: 10.1503/cmaj.090449. Epub 2010 Jul 5. Review. PubMed PMID: 20603348; PubMed Central PMCID: PMC3001530.
Hultcrantz M, Rind D, Akl EA, Treweek S, Mustafa RA, Iorio A, Alper BS, Meerpohl JJ, Murad MH, Ansari MT, Katikireddi SV, Östlund P, Tranæus S, Christensen R, Gartlehner G, Brozek J, Izcovich A, Schünemann H, Guyatt G. The GRADE Working Group clarifies the construct of certainty of evidence. J Clin Epidemiol. 2017 Jul;87:4-13. doi: 10.1016/j.jclinepi.2017.05.006. Epub 2017 May 18. PubMed PMID: 28529184; PubMed Central PMCID: PMC6542664.
Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 (2012). Adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwalitieit. http://richtlijnendatabase.nl/over_deze_site/over_richtlijnontwikkeling.html
Neumann I, Santesso N, Akl EA, Rind DM, Vandvik PO, Alonso-Coello P, Agoritsas T, Mustafa RA, Alexander PE, Schünemann H, Guyatt GH. A guide for health professionals to interpret and use recommendations in guidelines developed with the GRADE approach. J Clin Epidemiol. 2016 Apr;72:45-55. doi: 10.1016/j.jclinepi.2015.11.017. Epub 2016 Jan 6. Review. PubMed PMID: 26772609.
Schünemann H, Brożek J, Guyatt G, et al. GRADE handbook for grading quality of evidence and strength of recommendations. Updated October 2013. The GRADE Working Group, 2013. Available from http://gdt.guidelinedevelopment.org/central_prod/_design/client/handbook/handbook.html.
Zoekverantwoording
Zoekacties zijn opvraagbaar. Neem hiervoor contact op met de Richtlijnendatabase.