Waar gaat deze richtlijn over?

Botmetastasen zijn de meest voorkomende vorm van kwaadaardige tumoren in het skelet en nemen in incidentie en prevalentie toe. Dit in tegenstelling tot primaire bottumoren zoals het osteosarcoom en chondrosarcoom, welke relatief zeldzaam voorkomen. Bij de meeste patiënten met botmetastasen zijn deze secundair aan een mamma-, long-, prostaat-, schildklier- of niercelcarcinoom. Hoewel botmetastasen niet levensbedreigend zijn, beïnvloeden deze wel de kwaliteit van leven. Klinische symptomen van botmetastasen bestaan vaak uit uit (ernstige) botpijn, (dreigende) pathologische fracturen en daarmee samenhangende verminderde mobiliteit.

Deze richtlijn richt zich op de behandeling van botmetastasen (met uitzondering van de wervelkolom, waarvoor een aparte richtlijn bestaat) en de dreigende pathologische fracturen van de extremiteiten als gevolg van botmetastasen. In de richtlijn komen de volgende onderwerpen aan de orde:

• Prognostische modellen om de levensverwachting of fractuurrisico van patiënten te voorspellen.
• Hoge dosis radiotherapie of stereotaxie bij patiënten met botmetastasen en pijn.
• Wel of niet opereren bij patiënten met dreigende fracturen.
• Type operatie/prothese van voorkeur bij een chirurgische ingreep.
• Waarde van preoperatieve embolisatie van botmetastasen om de kans op bloeding te verminderen.
• Waarde van lokale ablatiebehandeling bij patiënten met botmetastasen en pijn.
• Behandeling van oligometastasen.
• Systemische behandeling: welke medicatie heeft de voorkeur?
• Radionuclidetherapie bij patiënten met osteoblastische metastasen.
• Ondersteunende zorg.
• Multidisciplinaire zorg.

Voor wie is deze richtlijn bedoeld?

Deze richtlijn is primair bestemd voor alle zorgverleners in de tweede (of derde) lijn die betrokken zijn bij de zorg voor volwassen patiënten met botmetastasen (met uitzondering van wervelmetastasen). Zorgverleners in de eerste lijn kunnen vanzelfsprekend ook gebruik maken van deze richtlijn.

Voor patiënten

Botmetastasen zijn uitzaaiingen van kanker die op een andere plaats in het lichaam is ontstaan, bijvoorbeeld van borstkanker, prostaatkanker of longkanker. Deze uitzaaiingen kunnen veel pijn geven en ook de kans vergroten dat het bot breekt. Uitzaaiingen in de botten kunnen op verschillende manieren behandeld worden. Er zijn behandelingen die zich richten op de uitzaaiing in het bot zelf, zoals een operatie en bestraling. Er zijn ook manieren om de pijn te verminderen en om de botten te versterken. De keuze welke behandeling het beste is hangt af van verschillende factoren: de uitgebreidheid van de uitzaaiingen, de klachten en conditie van de patiënt en de levensverwachting. Maar ook de wens van de patiënt is hierbij belangrijk. Ongeacht welke behandeling gekozen wordt, is het belangrijk dat de zorgverleners goed samenwerken en dat er ook aandacht is voor de begeleiding van de patiënt en diens naasten.

Hoe is de richtlijn tot stand gekomen?

Het initiatief voor deze richtlijn is afkomstig van Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV). De richtlijn is opgesteld door een multidisciplinaire commissie met vertegenwoordigers vanuit de orthopedisch chirurgen, radiotherapeuten, radiologen, nucleair geneeskundigen, internist-oncologen, en chirurgen/traumatologen.

Het perspectief van patiënten werd ingebracht door een vertegenwoordiger van de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) samen met een aantal patiënten. Zie hiervoor ook de samenstelling van de werkgroep.