Buikwandhernia tijdens abdominoplastiek

Beoordeeld: 14-09-2016

Uitgangsvraag

Hoe om te gaan met buikwandhernia’s tijdens een abdominoplastiek?

Aanbeveling

Diagnostiek

Spoor bij lichamelijk onderzoek actief een eventuele buikwandhernia op bij patiënten die een abdominoplastiek ondergaan.

Verricht echografie bij verdenking op een buikwandbreuk.

Behandeling

De operateur overlegt altijd met een algemeen chirurg over de behandeling van een vooraf gediagnosticeerde hernia.

Overwegingen

Diagnostiek

In het algemeen kunnen buikwandhernia’s tijdens het lichamelijk onderzoek worden vastgesteld. Bij twijfel over de aard of grootte van een buikwandhernia is het gebruikelijk om echografisch onderzoek te laten verricht. In sommige gevallen is de complexiteit of grootte een reden tot een CT-scan van de buikwand.

Chirurgische technieken – Professioneel perspectief

Buikwandhernia’s worden in de literatuur als volgt geclassificeerd:

aangeboren hernia’s :

beschrijving locatie van de breuk:

midline-defecten: epigastrisch of umbilicaal;
laterale defecten: Spigeli of lumbaal.

Beschrijving doorsnede van de breuk:

≤ 2cm;
2-4cm;
≥ 4cm.

littekenbreuken, welke door abdominale chirurgie of trauma zijn ontstaan:

beschrijving locatie van de breuk:

midline-defecten: subxiphoidaal, epigastrisch, umbilicaal, infra-umbilicaal of suprapubisch;
lateraal: subcostaal, flank, iliacaal of, lumbaal

Beschrijving grootte van de breuk:

≤ 4cm;
4-10cm;
≥ 10cm.

Chirurgische technieken

Buikwandbreuken kunnen chirurgisch via diverse technieken worden hersteld:

open herstel met hechtingen;
open herstel met een matje (ter informatie: een matje kan uit diverse materialen bestaan en op diverse manieren geplaatst en gefixeerd worden);
laparoscopisch herstel.

Geïsoleerd herstel van een buikwandbreuk

Voor het herstel van geïsoleerde buikwandbreuken wordt in internationale richtlijnen onder andere door het recidiefrisico de voorkeur gegeven aan de endoscopische techniek met plaatsing van een matje (Silecchia et al, 2015; Bittner et al, 2014). Bij een vergelijking van de open hersteltechnieken is het complicatie- en recidief risico bij het dicht hechten van de breuk dubbel zo groot als bij het gebruik van een matje (Christoffersen et al, 2015, Luijendijk et al, 2000). Het risico op recidief is tevens onafhankelijk gebleken van de grootte van de hernia (Luijendijk et al, 2000). Risicofactoren voor recidief zijn “dicht hechten van de hernia”, infectie, prostatisme bij mannen en een voorgeschiedenis van abdominale aorta chirurgie (Luijendijk et al, 2000).

Gecombineerd herstel van een buikwandbreuk tijdens een abdominoplastiek

Indien een abdominoplastiek wordt uitgevoerd bij een patiënt met een buikwandbreuk ligt het voor de hand de breuk tijdens de abdominoplastiek te herstellen. Cheesborough en Dumanian vermelden in hun studie, dat zij bij een gelijktijdig open herstel van een buikwandbreuk middels mesh tijdens een abdominoplastiek bij 32 patiënten geen complicaties of recidief-hernia hebben kunnen vaststellen (Cheesborough et al, 2015). Saad et al. beschrijft, dat – vergeleken met de losse ingrepen - het complicatierisico op diep veneuze trombose en longembolie additief is, als men een abdominoplastiek met een open breukherstel combineert (Saad et al, 2014). Koolen et al. daarentegen beschrijven een statistisch significante stijging van het complicatierisico, indien men open herniaherstel met een abdominoplastiek combineert vergeleken met een gewone abdominoplastiek (18.3% versus 9.8%, p < 0.001) (Koolen et al, 2014). Daarbij geldt de statistische significantie voor infectie en sepsis, pneumonie en diep veneuze trombose. Helaas wordt in dit artikel niet aangegeven welke open techniek voor het herstel van de buikwandbreuk werd gebruikt.

Ook in deze studies werd geen vergelijking gemaakt tussen de diverse technieken in afhankelijkheid van de locatie en grootte van de buikwandbreuk.

De afweging welke techniek de meest geschikte is, dient genomen te worden, door een medisch specialist, die alle technieken van herniasluiting beheerst. Dit is in de regel een algemeen chirurg. In de organisatie dient derhalve de mogelijkheid te bestaan een algemeen chirurg te consulteren en zo nodig samen te opereren.

Rationale van de aanbevelingen

Uit de literatuur concludeert de werkgroep dat het risico op complicaties lijkt te stijgen, indien men een abdominoplastiek met een herniaherstel combineert. Het is echter discutabel of het zinvol is een herstel van een buikwandbreuk uit te voeren alvorens een abdominoplastiek wordt verricht, omdat de patiënt dan twee operaties moet ondergaan. De beste techniek voor het herstellen van een buikwandhernia is van vele factoren afhankelijk, zoals evisceratie en patiëntfactoren. In hoeverre dit gecombineerd kan worden met een abdominoplastiek en of deze combinatie het complicatierisico niet verhoogt, dient wetenschappelijk onderzocht te worden. Omdat het uit de literatuur niet duidelijk te herleiden is, welke buikwandbreuken, afhankelijk van locatie, middels welke techniek tijdens een abdominoplastiek hersteld dienen te worden, is de besluitvorming tezamen met de algemeen chirurg te nemen.

Onderbouwing

Achtergrond

Een buikwandhernia is een uitstulping van het peritoneum (wel/niet gevuld met intra-abdominale inhoud) door een defect in de abdominale spierwand. Onderscheid wordt meestal gemaakt in aangeboren hernias (zoals epigastrica / umbilicalis) en verworven hernias (cicatricalis). Oorzaken voor een dergelijk defect zijn respectievelijk een onvolledige sluiting van de buikwand, zoals na het afstoten van de navelsteel, en eerdere abdominale toegang, zoals chirurgie of trauma. In deze module wordt uitgezocht hoe om te gaan met buikwandhernia’s bij een patiënt die een abdominoplastiek wil ondergaan.

Referenties

Muysoms F.E., et al. (2009). Classification of primary and incisional abdominal wall hernias. Hernia, 13, 407-414.
Silecchia G., et al. (2015). Laparoscopic ventral/incisional hernia repair: updated guidelines from the EAES and EHS endorsed Consensus Development Conference. Surg Endosc, 29, 2463-2484
Bittner R., et al. (2014). Guidelines for laparoscopic treatment of ventral and incisional abdominal wall hernias (International Endohernia Society). Surg Endosc, 28, Part 1: 2-29/Part 2: 353-379/Part 3: 380-404.
Christoffersen M.W. et al (2015). Long-term recurrence and chronic pain after repair for small umbilical or epigastric hernias: a regional cohort study. Am J surg 2015, 209, 725-732.
Cheesborough J.E., Dumanian G.A. (2015). Simultaneous prosthetic mesh abdominal wall reconstruction with abdominoplasty for ventral hernia and severe rectus diastasis repairs. Plast Reconstr Surg, 135, 268-276
Luijendijk RW, Hop WCJ, vd Tol MP, de Lange DCD, Braaksma MJM, IJzermans JNM, Boelhouwer RU, de Vries BC, Salu MKM, Wereldsma JCJ, Bruijninckx CMA, Jeekel J. A comparison of suture repair with mesh repair for incisional hernia. N Engl J Med 2000; 343: 392-8.
Saad A.N., et al. (2014). Risk of adverse outcomes when plastic surgery procedures are combined. Plast Reconstr Surg, 134, 1415-1422
Koolen P.G.I., et al. (2014). Patient selection optimization following combined abdominal procedures: analysis of 4925 patients undergoing panniculectomy/abdominoplasty with or without concurrent hernia repair. Plast Reconstr Surg, 134, 539e 550e.

Verantwoording

Autorisatiedatum en geldigheid

Laatst beoordeeld : 14-09-2016

Laatst geautoriseerd : 14-09-2016

Geplande herbeoordeling : 01-01-2022

Uiterlijk in 2021 bepaalt het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie of deze richtlijn nog actueel is. Zo nodig wordt een nieuwe werkgroep geïnstalleerd om de richtlijn te herzien. De geldigheid van de richtlijn komt eerder te vervallen indien nieuwe ontwikkelingen aanleiding zijn een herzieningstraject te starten.

De Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie is als houder van deze richtlijn de eerstverantwoordelijke voor de actualiteit van deze richtlijn. De andere aan deze richtlijn deelnemende wetenschappelijk verenigingen of gebruikers van de richtlijn delen de verantwoordelijkheid en informeren de eerstverantwoordelijke over relevante ontwikkelingen binnen hun vakgebied.

Initiatief en autorisatie

Initiatief:

Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie

Geautoriseerd door:

Nederlandse Internisten Vereniging
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie
Nederlandse Vereniging voor Heelkunde
Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie
Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie
Nederlandse Vereniging voor Radiologie

Algemene gegevens

De richtlijnontwikkeling werd ondersteund door J. de Beer, zelfstandig richtlijnmethodoloog en B. Niël-Weise, zelfstandig richtlijnmethodoloog en werd gefinancierd uit de Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS).

Doel en doelgroep

Doel

Het doel van de richtlijn is duidelijkheid en uniformiteit te creëren voor behandelaars over de behandeling van patiënten met een abdominaal huid en/of vet surplus met of zonder klachten (functioneel, cosmetisch of medisch).

Specifieke doelen zijn:

het preoperatief risicomanagement, zoals antibioticaprofylaxe;
het geven van adequate patiëntenvoorlichting;
de indicaties voor de verschillende typen abdominoplastieken;
het verrichten van de ingreep in de correcte klasse operatiekamer;
de randvoorwaarden om een abdominoplastiek te mogen uitvoeren.

Doelgroep

De richtlijn beoogt een praktisch handvat te bieden aan behandelaars van patiënten met een abdominaal huid en/of vet surplus met of zonder klachten (functioneel, cosmetisch of medisch), zoals (plastisch) chirurgen, dermatologen, microbiologen, infectiologen, anesthesiologen en huisartsen.

Samenstelling werkgroep

Voor het ontwikkelen van de richtlijn is in 2015 een multidisciplinaire werkgroep ingesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van alle relevante specialismen die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten die met abdominoplastiek te maken hebben.

De werkgroepleden zijn door hun beroepsverenigingen gemandateerd voor deelname. De werkgroep werkte gedurende 18 maanden aan de totstandkoming van de richtlijn.

De werkgroep is verantwoordelijk voor de integrale tekst van deze richtlijn.

In 2015 tot 2016 hebben de volgende personen deelgenomen aan de ontwikkeling van de richtlijn:

Drs. M.A. van Huizum (voorzitter), plastisch chirurg, Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, 148 Amsterdam

Drs. N. Posch, plastisch chirurg, Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam

Drs. W.G. van Selm, plastisch chirurg, sint Lucas Andreas Ziekenhuis, Amsterdam

Dr. S. Klein, plastisch chirurg, Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis, Tilburg

Drs. A. van Engeland, plastisch chirurg, Bergman Clinics, Bilthoven

Dr. M. Larsen, plastisch chirurg, MCHaaglanden/Bronovo, Den Haag

Dr. A.T. Bernards, arts-microbioloog, LUMC, Leiden

Meelezers:

Dr. J.A. Otte, internist, ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen, Terneuzen

Dr. C. den Hengst, dermatoloog, UMC, Utrecht; Zuwe Hofpoort Ziekenhuis, Woerden

Dr. S. Nienhuijs, algemeen chirurg, Catharina Ziekenhuis, Eindhoven

Met ondersteuning van:

Mw. B.S. Niël-Weise, arts-microbioloog (niet praktiserend), zelfstandig richtlijnmethodoloog, Deventer

Dr. ir. J.J.A. de Beer, zelfstandig richtlijnmethodoloog, Utrecht

Mw. Drs. H. Deurenberg, SIROSS, informatiespecialist, Oss

In 2017 tot 2018 hebben de volgende personen deelgenomen aan de ontwikkeling van het addendum rectus diastase:

Drs. M.A. van Huizum (voorzitter), plastisch chirurg, Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam

Dr. S. Klein, plastisch chirurg, Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis, Tilburg

Prof. dr. B. van der Lei, plastisch chirurg, Universitair Medisch Centrum Groningen/Bergman Clinics (Nederland)

Meelezers:

Dr. S. Nienhuijs, algemeen chirurg, Catharina Ziekenhuis, Eindhoven

R.E. Genders, dermatoloog, LUMC, Leiden

F.E.J.A. Willemssen, radioloog, Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam

Met ondersteuning van:

Mw. B.S. Niël-Weise, arts-microbioloog (niet praktiserend), zelfstandig richtlijnmethodoloog, Deventer

Dr. ir. J.J.A. de Beer, zelfstandig richtlijnmethodoloog, Utrecht

Belangenverklaringen

De werkgroepleden hebben schriftelijk verklaard of ze in de laatste vijf jaar een (financieel ondersteunde) betrekking onderhielden met commerciële bedrijven, organisaties of instellingen die in verband staan met het onderwerp van de richtlijn. Tevens is navraag gedaan naar persoonlijke financiële belangen, belangen door persoonlijke relaties, belangen d.m.v. reputatiemanagement, belangen vanwege extern gefinancierd onderzoek, en belangen door kennisvalorisatie. De belangenverklaringen zijn op te vragen bij de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie, een overzicht vindt u hieronder:

*Werkgroeplid*	*Functie*	*Nevenfuncties*	*Persoonlijke financiële belangen*	*Persoonlijke relaties*	*Reputatie-management*	*Extern gefinancierd onderzoek*	*Kennis* *Valorisatie*	*Overige belangen*
*Van Huizum*	Plastisch chirurg	Lid Kwaliteitscommissie NVPC (onbetaald); Voorzitter richtlijnen commissie NVPC (onbetaald); Penningmeester Dr. N. Tulp Foundation	geen	geen	geen	geen	geen	geen
*Posch*	Plastisch chirurg	Lid Kwaliteitscommissie en lid richtlijnencommissie van de NVPC	geen	geen	geen	geen	geen	geen
*Van Selms*	Plastisch chirurg	geen	geen	geen	geen	geen	geen	geen
*Klein*	Plastisch chirurg	geen	geen	geen	geen	geen	geen	geen
*Van Engeland*	Plastisch chirurg	geen	geen	geen	geen	geen	geen	geen
*Larsen*	Plastisch chirurg	Lid Medisch Ethische ToetsingsCommissie ZuidWest Holland (betaald)	geen	geen	geen	geen	geen	geen
*Bernards*	Arts-microbioloog	Vakdeskundige (auditor) Raad van Accreditatie (betaald)	geen	geen	geen	geen	geen	geen

Inbreng patiëntenperspectief

Er werd aandacht besteed aan het patiëntenperspectief door in de voorbereidende fase Patiëntenfederatie NPCF (NPCF) te vragen om schriftelijke input omtrent knelpunten en aandachtspunten. De NPCF gaf aan dat er geen specifieke patiëntenorganisatie is voor dit onderwerp om input aan te vragen. Er konden dan ook geen knelpunten aangeleverd worden. Wel heeft de NPCF commentaar geleverd in de commentaarfase. Ook is tijdens de commentaarfase beroep gedaan op patiëntreferenten, die geworven zijn via de plastisch chirurgen in de werkgroep. Tevens is er een search gedaan naar het patiëntenperspectief.

Methode ontwikkeling

Evidence based

Implementatie

In de verschillende fasen van de richtlijnontwikkeling is rekening gehouden met de implementatie van de richtlijn en de praktische uitvoerbaarheid van de aanbevelingen. Daarbij is uitdrukkelijk gelet op factoren die de invoering van de richtlijn in de praktijk kunnen bevorderen of belemmeren (zie ook het implementatie onder aanverwant).

Werkwijze

AGREE

Deze richtlijn is opgesteld conform de eisen volgens het rapport Medisch Specialistische Richtlijnen 2.0 van de adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwaliteit. Dit rapport is gebaseerd op het AGREE II instrument (Appraisal of Guidelines for Research & Evaluation II) (www.agreecollaboration.org), dat een internationaal breed geaccepteerd instrument is en op ‘richtlijnen voor richtlijn’ voor de beoordeling van de kwaliteit van richtlijnen.

Knelpuntenanalyse

Tijdens de voorbereidende fase inventariseerden de voorzitter van de werkgroep en de adviseur de knelpunten. Deze werden met de werkgroep besproken en vervolgens per mail aan de volgende organisaties voorgelegd met de vraag om input: het Zorginstituut Nederland, Inspectie voor de Gezondheidszorg, Nederlandse Zorgautoriteit, Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie, Nederlands Huisartsen Genootschap en Zorgverzekeraars Nederland.

Uitgangsvragen en uitkomstmaten

Op basis van de uitkomsten van de knelpuntenanalyse zijn door de voorzitter en de adviseur concept-uitgangsvragen opgesteld. Deze zijn met de werkgroep besproken waarna de werkgroep definitieve uitgangsvragen heeft vastgesteld. Vervolgens inventariseerde de werkgroep per uitgangsvraag welke uitkomstmaten voor de patiënt relevant zijn, waarbij zowel naar gewenste als ongewenste effecten werd gekeken.

Strategie voor zoeken en selecteren van literatuur

Er werd eerst oriënterend gezocht naar bestaande buitenlandse richtlijnen [http://www.g-i-n.net/library/international-guidelines-library; www.guideline.gov] en naar systematische reviews [Cochrane Library; Medline]. Vervolgens werd voor de afzonderlijke uitgangsvragen aan de hand van specifieke zoektermen gezocht naar gepubliceerde wetenschappelijke studies in (verschillende) elektronische databases. Tevens werd aanvullend gezocht naar studies aan de hand van de literatuurlijsten van de geselecteerde artikelen. In eerste instantie werd gezocht naar studies met de hoogste mate van bewijs. De werkgroepleden selecteerden de via de zoekactie gevonden artikelen op basis van vooraf opgestelde selectiecriteria. De geselecteerde artikelen werden gebruikt om de uitgangsvraag te beantwoorden. De databases waarin is gezocht, de zoekactie of gebruikte trefwoorden van de zoekactie en de gehanteerde selectiecriteria zijn te vinden in de module van desbetreffende uitgangsvraag.

Kwaliteitsbeoordeling individuele studies

Individuele studies werden systematisch beoordeeld, op basis van op voorhand opgestelde methodologische kwaliteitscriteria, om zo het risico op vertekende studieresultaten (bias) te kunnen inschatten. Deze beoordelingen kunt u vinden in de methodologische checklijsten.

Samenvatten van de literatuur

De relevante onderzoeksgegevens van alle geselecteerde artikelen werden overzichtelijk weergegeven in evidencetabellen. De belangrijkste bevindingen uit de literatuur werden beschreven in de samenvatting van de literatuur.

Beoordelen van de kracht van het wetenschappelijke bewijs

De kwaliteit van bewijs (‘quality of evidence’) werd beoordeeld met behulp van GRADE (Guyatt et al., 2008). GRADE is een methode die per uitkomstmaat van een interventie, of voor een risico- of prognostische factor, een gradering aan de kwaliteit van bewijs toekent op basis van de mate van vertrouwen in de schatting van de effectgrootte (tabel 1 en 2).

Tabel 1 Indeling van de kwaliteit van bewijs volgens GRADE

Hoog	Er is veel vertrouwen dat het werkelijke effect dicht in de buurt ligt van het geschatte effect.

Matig	Er is matig vertrouwen in het geschatte effect: het werkelijk effect ligt waarschijnlijk dicht bij het geschatte effect, maar er is een mogelijkheid dat het hiervan substantieel afwijkt.

Laag	Er is beperkt vertrouwen in het geschatte effect: het werkelijke effect kan substantieel verschillen van het geschatte effect.

Zeer laag	Er is weinig vertrouwen in het geschatte effect: het werkelijke effect wijkt waarschijnlijk substantieel af van het geschatte effect.

Tabel 2 De kwaliteit van bewijs wordt bepaald op basis van de volgende criteria

Type bewijs	Voor studies over interventies: RCT start in de categorie ‘hoog’. Observationele studie start in de categorie ‘laag’. Alle overige studietypen starten in de categorie ‘zeer laag’. Voor studies over een risico- of prognostische factor: Prospectieve of retrospectieve cohortstudie start in de categorie ‘hoog’. Voor andere studieontwerpen wordt afgewaardeerd via ‘risk of bias’.

Afwaarderen	‘Risk of bias’	- 1 Serieus - 2 Zeer serieus

	Inconsistentie	- 1 Serieus - 2 Zeer serieus

	Indirect bewijs	- 1 Serieus - 2 Zeer serieus

	Onnauwkeurigheid	- 1 Serieus - 2 Zeer serieus

	Publicatiebias	- 1 Waarschijnlijk - 2 Zeer waarschijnlijk


Opwaarderen	Groot effect	+ 1 Groot + 2 Zeer groot

	Dosis-respons relatie	+ 1 Bewijs voor gradiënt

	Alle plausibele ‘confounding’	+ 1 zou een effect kunnen reduceren + 1 zou een tegengesteld effect kunnen suggereren terwijl de resultaten geen effect laten zien.

Formuleren van de conclusies

Een conclusie verwijst niet naar één of meer artikelen, maar wordt getrokken op basis van alle studies samen (body of evidence).

Overwegingen

Voor het komen tot een aanbeveling zijn naast de kwaliteit van het wetenschappelijk bewijs over de gewenste en ongewenste effecten van een interventie, of over de effectgrootte van een risico- of prognostische factor, vaak ook nog andere aspecten van belang.

Genoemd kunnen worden:

kosten,
waarden, voorkeuren en ervaringen van patiënten en behandelaars met betrekking tot interventies en uitkomsten van zorg,
aanvaardbaarheid van interventies,
haalbaarheid van een aanbeveling.

Bij voorkeur wordt ook voor deze aspecten naar wetenschappelijk bewijs gezocht. De werkgroep die deze richtlijn heeft opgesteld, heeft hiervan afgezien omdat de hiervoor benodigde tijd in geen enkele verhouding zou staan tot de verwachte opbrengst. De werkgroep heeft, daar waar dit noodzakelijk werd geacht, op basis van eigen ervaring en expertise de hiervoor genoemde aspecten geïnventariseerd.

Deze aspecten worden besproken na de ‘conclusie’ onder het kopje ‘overwegingen’.

Formuleren van aanbevelingen

De aanbevelingen geven een antwoord op de uitgangsvraag en zijn gebaseerd op het beste beschikbare wetenschappelijke bewijs en de belangrijkste overwegingen. De kracht van het wetenschappelijk bewijs en het gewicht dat door de werkgroep wordt toegekend aan de overwegingen bepalen samen de sterkte van de aanbeveling. Conform de GRADE-methodiek sluit een lage bewijskracht van conclusies in de systematische literatuuranalyse een sterke aanbeveling niet uit, en zijn bij een hoge bewijskracht ook zwakke aanbevelingen mogelijk. De sterkte van de aanbeveling wordt altijd bepaald door weging van alle relevante argumenten tezamen.

Randvoorwaarden (Organisatie van zorg)

In de knelpuntenanalyse en bij de ontwikkeling van de richtlijn is expliciet rekening gehouden met de organisatie van zorg: alle aspecten die randvoorwaardelijk zijn voor het verlenen van zorg (zoals coördinatie, communicatie, (financiële) middelen, menskracht en infrastructuur). Randvoorwaarden die relevant zijn voor het beantwoorden van een specifieke uitgangsvraag maken onderdeel uit van de overwegingen bij de bewuste uitgangsvraag. Meer algemene, overkoepelende, of bijkomende aspecten van de organisatie van zorg worden behandeld in de modules ‘Operatieafdeling per type abdominoplastiek’ en ‘Eisen ziekenhuis/kliniek bij abdominoplastiek’.

Indicatorontwikkeling

Gelijktijdig met het ontwikkelen van de conceptrichtlijn werden er interne kwaliteitsindicatoren ontwikkeld om het toepassen van de richtlijn in de praktijk te volgen en te versterken. Hiervoor werd gebruik gemaakt van de methodiek zoals beschreven in Programm für Nationale VersorgungsLeitlinien von BÄK, KBV und AWMF Qualitätsindikatoren. Manual für Autoren: 6. Qualitätsindikatoren für Nationale VersorgungsLeitlinien (2009).

Kennislacunes

Tijdens de ontwikkeling van deze richtlijn is systematisch gezocht naar onderzoek waarvan de resultaten bijdragen aan een antwoord op de uitgangsvragen. Bij elke uitgangsvraag is door de werkgroep nagegaan of er (aanvullend) wetenschappelijk onderzoek gewenst is. Een overzicht van aanbevelingen voor nader/vervolg onderzoek staat in de Kennislacunes.

Commentaar- en autorisatiefase

De conceptrichtlijn werd aan de betrokken wetenschappelijke verenigingen voorgelegd voor commentaar. Tevens werd de richtlijn voorgelegd aan de volgende organisaties ter becommentariëring: het Zorginstituut Nederland, Inspectie voor de Gezondheidszorg, Nederlandse Zorgautoriteit, Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie, Nederlands Huisartsen Genootschap en Zorgverzekeraars Nederland. De commentaren werden verzameld en besproken met de werkgroep. Naar aanleiding van de commentaren werd de conceptrichtlijn aangepast en definitief vastgesteld door de werkgroep. De definitieve richtlijn werd aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen voorgelegd voor autorisatie en door hen geautoriseerd.

Literatuur

Guyatt et al., 2008Guyatt GH, Oxman AD, Vist GE, Kunz R, Falck-Ytter Y, Alonso-Coello P, Schünemann HJ; GRADE Working Group (2008). GRADE: an emerging consensus on rating quality of evidence and strength of recommendations. BMJ. 336: 924-6.

Programm für Nationale VersorgungsLeitlinien von BÄK, KBV und AWMF Qualitätsindikatoren. Manual für Autoren: 6. Qualitätsindikatoren für Nationale VersorgungsLeitlinien (2009).

Richtlijnendatabase

Abdominoplastiek