Waar gaat deze richtlijn over?

Deze richtlijn gaat over 22q13 deletiesyndroom (Phelan-McDermid syndroom, PMS), in deze richtlijn afgekort tot 22q13DS. 22q13DS wordt in deze richtlijn gedefinieerd als een deletie van 22q13.3, inclusief het SHANK3-gen, ongeacht de oorzaak van deze deletie (zie ook de paragraaf 'Definitie').

In de richtlijn komen de volgende onderwerpen aan de orde:

1. Algemeen: definitie, incidentie, prevalentie, klinische kenmerken en relatie tussen de genetische afwijking en de klinische kenmerken.
2. (Genetische) counseling: verwijzing naar klinisch geneticus en herhalingskans.
3. De prevalentie, het mechanisme en de behandeling/begeleiding van specifieke klachten bij personen met 22q13DS: taal- en spraakproblemen, kauw-, slik- en gastro-intestinale problemen, sensore dysfunctie, epilepsie, slaapstoornissen, lymfoedeem en psychische stoornissen.
4. Medicamenteuze behandeling van ontwikkeling en gedrag.
5. Organisatie van zorg.

Voor wie is deze richtlijn bedoeld?

Deze richtlijn is primair bestemd voor alle professionele zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor kinderen en volwassenen met 22q13DS.

Voor ouders en familieleden is aan het eind van deze module een korte toelichting toegevoegd met verwijzing naar voor hen relevante informatiebronnen.

Hoe is de richtlijn tot stand gekomen?

Deze richtlijn is tot stand gekomen met een subsidie van ZonMw in samenwerking met het expertisecentrum Zeldzame Chromosoomaandoeningen van het UMC Groningen. De richtlijn is opgesteld door een multidisciplinaire commissie met vertegenwoordigers vanuit de klinisch genetica, kindergeneeskunde, kinderpsychiatrie, neurologie, logopedie en een arts voor verstandelijk gehandicapten. In de werkgroep hebben twee patiëntvertegenwoordigers zitting genomen. Daarnaast is een digitale enquête verspreid onder patiëntvertegenwoordigers. De resultaten hiervan zijn gebruikt bij de selectie van de uitgangsvragen voor de richtlijn.

Voor ouders en familieleden

Het 22q13 deletiesyndroom (22q13DS), wordt ook wel Phelan-McDermid syndroom (PMS) genoemd. Het is een chromosoomaandoening. Normaal zijn er twee complete chromosomen 22 aanwezig. Bij 22q13DS ontbreekt er van één van beide chromosomen 22 aan het uiteinde een stuk erfelijk materiaal (zie Figuur 1). Dit wordt een 22q13 deletie genoemd. Ook een ringchromosoom 22 kan leiden tot een 22q13 deletie.

Figuur 1. Chromosoom 22

In het ontbrekende stuk chromosoom 22q13 ligt een erfelijke factor (gen) die betrokken is bij de ontwikkeling van het zenuwstelsel, het SHANK3-gen. Dit SHANK3-gen codeert voor het SHANK3-eiwit, dat een rol speelt in de zenuwcellen op de plaats waar de signalen tussen zenuwcellen worden overgebracht (de synaps). Bij 22q13DS is er een tekort aan SHANK3-eiwit in de zenuwcellen, waardoor de signaaloverdracht minder goed werkt.

De schatting is dat 22q13DS voorkomt bij 1 op de 30.000 geboortes. Dit is gebaseerd op een landelijke inventarisatie: aantal diagnoses bij levendgeborenen in 2010 t/m 2014 t.o.v. totaal aantal levendgeborenen in die jaren (Centraal Bureau voor de Statistiek).

De belangrijkste kenmerken van dit syndroom zijn een lage spierspanning na de geboorte (hypotonie), een algehele ontwikkelingsachterstand op jonge leeftijd en een matig tot ernstige verstandelijke beperking op oudere leeftijd. Andere kenmerken die vaak voorkomen zijn een hoge pijndrempel, overgevoeligheid voor warmte, overbeweeglijke gewrichten (hyperlaxiteit), gedragskenmerken passend binnen een autismespectrumstoornis en gezondheidsproblemen (voedingsproblemen, gastro-oesofageale reflux, obstipatie, epilepsie, vesico-uretrale reflux en frequente bovenste luchtweginfecties). Op latere leeftijd kunnen stemmingsstoornissen en lymfoedeem ontstaan. Daarnaast hebben sommige personen met 22q13DS een aantal niet opvallende uiterlijke kenmerken (voor een uitgebreide beschrijving zie de Module Klinische kenmerken).

Meer informatie over 22q13DS is te vinden via de volgende links:

- http://www.uniek-erfelijk.nl/22q13-deleties.

Op basis van deze richtlijn is de ‘Uniek folder voor ouders’ geactualiseerd.   

- https://www.kinderneurologie.eu/ziektebeelden/syndromen/

phelan%20mcdermid.php

- http://www.rug.nl/research/genetics/research/phelan-mcdermid-syndrome/