Gezien de problematiek van ordening van evidentie voor deze uitgangsvraag is er door de werkgroep voor gekozen om de kwaliteit van de geselecteerde artikelen niet te specificeren en tevens geen niveau van bewijs te koppelen aan de aanbevelingen.

De Hospital Anxiety Depression Scale (HADS) is het meest gebruikte instrument om algemeen onwelbevinden (distress) te meten. De lijst is responsief en in potentie geschikt voor gebruik op individueel niveau. Er is echter geen overeenstemming over de afkappunten en de validiteit laat te wensen over.
Vodemaier 2009 (3), Spinhoven 1997 (2), Hinnen 2008 (4)

Voor het meten van angst heeft de 20-items tellende versie van de State Trait Anxiety Inventory (STAI) de voorkeur. In het bijzonder kan de 10-tems tellende toestand-subschaal die speciaal is geconstrueerd om angst als toestand te meten. De lijst heeft goede psychometrische eigenschappen en is veranderlijk gebleken over de tijd.
Van der Ploeg 1979 (6), Den Oudsten 2010 (7)

Voor het meten van depressieve klachten heeft de Center for Epidemiologic Studies Depression Scale, handleiding, instructie(CES-D) de voorkeur gezien de psychometrische eigenschappen en de validiteitsgegevens van deze lijst. De CES-D is gevalideerd onder patiënten met kanker in Nederland en is gevoelig gebleken voor veranderingen, dat wil zeggen er zijn interpreteerbare veranderingen over de tijd waargenomen bij patiënten met kanker.
Vodermaier 2009 (3), Schroevers 2003 (15), Schroevers 2003 (16), Den Oudsten 2009 (14)

Tot het psychologische domein behoren een groot aantal instrumenten die enerzijds algemene psychologische concepten meten, zoals angst en depressieve klachten, en anderzijds specifieke concepten, zoals lichaamsbeeld, die voor specifieke vormen van kanker relevant zijn. Ongeacht de aard van de klachten, zijn alle gevonden lijsten ontwikkeld voor gebruik in meerdere populaties en niet specifiek in kankerpopulaties. De meeste lijsten zijn vooral gevalideerd in niet-kankerpopulaties. Voor de algemene klachten kan voor gegevens ten aanzien van responsiviteit worden geput uit de algemene literatuur; of de lijsten daarmee ook responsief zijn voor de populatie van patiënten met kanker hangt sterk af van de relevantie van het betreffende concept in de kankerpopulatie. De algemene concepten die aan de orde zijn worden hieronder behandeld.

Distress
Distress (algemeen onwelbevinden) wordt in de praktijk vaak gemeten met de totaalscore op de Hospital Anxiety Depression Scale (HADS) (1)  (2). De HADS is specifiek ontwikkeld voor gebruik in somatische populaties en bevat geen items die overlappen met  fysieke klachten, zoals bijvoorbeeld slaaptekort of verminderde eetlust. De lijst bestaat uit twee subschalen die respectievelijk angst en depressieve klachten meten. De psychometrische eigenschappen van de HADS als geheel worden als goed beoordeeld, waarbij vermeldenswaardig is dat de validiteit een ‘moderate' score krijgt toegewezen (3). Ten opzichte van het gebruik van beide schalen afzonderlijk, wordt gebruik van de totaalscore even goed of zelfs superieur geacht in psychometrisch opzicht. De HADS wordt regelmatig gebruikt in onderzoek onder patiënten met kanker, waaronder in Nederlands onderzoek. De lijst blijkt veranderlijk te zijn over de tijd wat ondersteuning oplevert voor de responsiviteit (4). De totaalscore leent zich voor het opsporen van klachten op individueel niveau en wordt als zodanig ook gebruikt onder patiënten met kanker. Een probleem hierbij vormt echter dat er geen overeenstemming bestaat in de literatuur over het afkappunt (3).

Een veel gebruikte lijst om distress te meten, ook onder patiënten met kanker, de General Health Questionnaire, is niet naar voren gekomen uit het literatuuronderzoek en is als zodanig dan ook niet beschreven.

Angst
Angst wordt gemeten met twee lijsten:

• De State Trait Anxiety Inventory (STAI) (5)  (6),
• De Anxiety-subschaal van de hierboven besproken Hospital Anxiety Depression Scale (HADS) (1)  (2)  (4)  (3).

De STAI bevat twee schalen, de trait-schaal die angst als stabiele eigenschap meet en de state-schaal die angst als toestand meet en die kan variëren over de tijd. De lijst telt 20 items gelijkelijk verdeeld over beide schalen. Daarnaast bestaat een verkorte versie van zes items. De volledige state-schaal wordt regelmatig gebruikt in onderzoek onder patiënten met kanker (7)  (8), evenals de zes-item versie. Beide versies van de state-schaal blijken veranderlijk te zijn over de tijd (7)  (9)  (10). De STAI wordt onder meer als criteriummaat om de distress-thermometer te valideren (11). De 20-items tellende versie is in Nederland gevalideerd en heeft goede psychometrische eigenschappen; validatie onder patiënten met kanker is niet bekend. Van de 6-items tellende versie zijn in Nederland geen validatiegegevens bekend.

De anxiety-subschaal van de HADS kan als zelfstandige schaal worden gebruikt voor het meten van angst klachten. Evenals voor de totale HADS geldt voor deze subschaal dat de psychometrische eigenschappen te wensen overlaten.

Depressieve klachten
Depressieve klachten worden gemeten met:

• De Center for Epidemiologic Studies Depression Scale, handleiding, instructie (CES-D),
• De Beck Depression Inventory (BDI),
• De Depression-subschaal van de Profile of Mood States (POMS),
• De Depression-subschaal van de Hospital Anxiety Depression Scale (HADS).

De CES-D is een 20-item tellende lijst die vier subschalen omvat: depressieve stemming, positief-affect, fysiologische klachten en interpersoonlijke relaties (12)  (13). Normaal gesproken wordt de totaalscore van de lijst gebruikt. In een review artikel van Vodermaier zijn de psychometrische kwaliteiten van de CES-D als excellent beoordeeld (3). De schaal blijkt gevoelig te zijn voor veranderingen over de tijd bij patiënten met kanker, dat wil zeggen, er worden interpreteerbare veranderingen over de tijd gevonden (14)  (15)  (16). De CES-D is geschikt bevonden voor gebruik op individueel niveau. In een onderzoek onder patiënten met kanker bleek de subschaal positief affect niet valide te zijn als zelfstandige subschaal en evenmin passend in het depressie concept (17). De auteurs stellen een 16-item tellende versie voor die uitsluitend de negatief geformuleerde items omvat. Door middel van extrapolatie kunnen ook voor deze versie afkappunten worden berekend.

De Beck Depression Inventory (BDI) is een 21-item tellende lijst die gezamenlijk een indicatie geven van de ernst van depressie. De items zijn vergelijkbaar met die van de CES-D, zij het dat de BDI geen items omvat die positief affect meten. De BDI lijst heeft uitstekende psychometrische eigenschappen en behoort samen met de CES-D tot de best gevalideerde depressielijsten (3). Er bestaan ook verkorte versies van de lijst, waaronder een 13-item tellende versie, maar deze wordt door Vodermaier als slecht beoordeeld. Een Nederlandse versie van de lijst wordt eveneens in Nederlands onderzoek gebruikt, maar gegevens over responsiviteit in Nederlandse kankerpopulaties ontbreken. De Depression subschaal van de HADS telt zeven items en kan als zelfstandige schaal worden gebruikt om depressieve klachten op te sporen. Deze subschaal lijkt de minst goede psychometrische eigenschappen te hebben in vergelijking met de totaalscore van de HADS en de anxiety-subschaal. Uit een studie onder patiënten met borstkanker blijkt dat depressie en angst, zoals gemeten met de HADS subschalen, een vergelijkbaar patroon over de tijd laten zien (4). Wanneer verschillende schalen worden gebruikt om angst en depressie te meten, respectievelijk de verkorte State Trait Anxiety Inventory en de CES-D, is het patroon echter verschillend (10). Dit suggereert dat de angst en depressie subschalen van de HADS wellicht onvoldoende onderscheiden kunnen worden.

De Profile of Mood States (POMS)-depression schaal telt acht adjectieven die depressieve klachten beogen te meten. Deze schaal is onderdeel van de totale POMS-SF die 37 items omvat en behalve de depressie subschaal ook schalen voor vitaliteit, boosheid, gespannenheid, verwarring en vermoeidheid omvat en die in zijn geheel als screeningsinstrument is geschikt. De psychometrische kwaliteiten van de totale POMS wordt als slecht beoordeeld, mede door het ontbreken van adequate validiteitsgegevens (3).
Samenvattend kan worden gesteld dat op basis van kwaliteit de CES-D de beste keuze is voor het meten van depressieve klachten. Wanneer een korte lijst de voorkeur geniet, is de HADS een alternatief, waarbij aangetekend moet worden dat de validiteit hiervan als middelmatig is beoordeeld in het review artikel van Vodermaier et al. (3). De CES-D en de HADS zijn responsief gebleken in populaties van patiënten met kanker, en beide lijsten worden regelmatig in Nederlands onderzoek opgenomen. Beide lijsten lenen zich voor gebruik op individueel niveau. De 21-items tellende versie van de BDI wordt eveneens goed beoordeeld in het overzichtsartikel van Vodermaier et al. (3), en wordt eveneens gebruikt in onderzoek onder Nederlandse patiënten met kanker (18), maar responsiviteitsgegevens ontbreken.

Affect
Zowel positief als negatief affect worden gemeten met de Positive Affect Negative Affect Scale (PANAS). De lijst telt twintig adjectieven die gelijkelijk over beide schalen zijn verdeeld. De vragenlijst wordt beperkt gebruikt in onderzoek onder patiënten met kanker. In Nederland is de lijst gevalideerd in een algemene populatie (19) en wel gebruikt bij patiënten met kanker (20) maar niet specifiek gevalideerd in deze populatie. Gegevens over responsiviteit bij patiënten met kanker ontbreken.

Algemeen welbevinden
Algemeen welbevinden wordt gemeten met de Satisfaction With Life Scale (SWLS). Deze lijst bevat vijf items die een hoge interne consistentie bezitten. De schaal is over het algemeen niet responsief en leent zich in die zin niet voor het meten van veranderingen over de tijd (21).

Zelfwaardering
Zelfwaardering wordt gemeten met twee lijsten, waarvan de Rosenberg Self-Esteem scale (RSE) de bekendste is (22). De ander is de Coopersmith Self-Esteem Inventory, waarover het lastig was om aanvullende gegevens te vinden. De RSE telt 10 items, waarvan vijf positief en vijf negatief geformuleerd zijn. De Nederlandstalige versie is in België gevalideerd (23); hieruit blijkt dat de lijst één schaal omvat. Gegevens over responsiviteit ontbreken, al laat een Amerikaanse studie (24) zien dat de scores samenhangen met leeftijd, opleiding en etnische status hetgeen indirecte evidentie voor de responsiviteit van de lijst oplevert. Validatie in een populatie van patiënten met kanker en gegevens over responsiviteit in de kankerpopulatie ontbreken.

Lichaamsbeeld
Lichaamsbeeld wordt door diverse vragenlijsten gemeten, waaronder:

• De Body Esteem Scale (BES),
• De Physical Self-Perception Profile,
• De Social-Physique Anxiety Scale (SPAS-7).

Deze lijsten worden vooral bij kinderen en adolescenten gebruikt. Over de Nederlandse validatie valt weinig informatie te vinden, evenals over de responsiviteit in het algemeen en bij patiënten met kanker in het bijzonder.