Startpagina - Longaanval astma

Opties

Beoordeeld: 19-02-2024

Waar gaat deze richtlijn over?

Deze richtlijn beperkt zich tot de longaanval astma bij patiënten >18 jaar die vanuit de 1^e lijn worden doorverwezen naar een spoedeisende hulp of zelf melden bij een spoedeisende hulp van een ziekenhuis of via een ambulance na een 112 melding op een spoedeisende hulp komen. De diagnostiek en behandeling van een longaanval astma in de 1^e lijn staat beschreven in de NHG standaard astma 2020, https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/astma-bij-volwassenen

Diagnostiek en behandeling van de longaanval astma op een spoedeisende hulp.

Nazorg van de longaanval astma na een spoedeisende hulp bezoek of na een ziekenhuisopname.

Organisatie van zorg rondom een longaanval astma in Nederland.

Voor wie is deze richtlijn bedoeld:

Deze richtlijn is bestemd voor alle zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor een longaanval astma op de spoedeisende hulp en bij een ziekenhuisopname.

Voor patiënten:

Een longaanval astma is ernstig en kan een levensbedreigende situatie zijn, dus het is belangrijk om op de hoogte te zijn van deze ernstige symptomen en kennis te hebben van de zelf in te zetten spoedbehandeling voor astma zoals met zijn/haar zorgverlener is afgesproken. Een astma actieplan kan hierbij zeer behulpzaam zijn (voorbeeld astma actieplan:  https://www.longfonds.nl/nieuws/houd-klachten-stabiel-met-het-persoonlijk-astma-actieplan) te kennen.

De symptomen van longaanval astma zijn onder meer:

• Piepende ademhaling
• Ademhalingsproblemen
• Een beklemmend gevoel op de borst
• Kortademigheid
• Pijn in de borst
• Hoesten

Waarschuwingssignalen dat u met astma naar het ziekenhuis moet, zijn onder meer:

Snel ademhalen

Extreme kortademigheid, waarbij u niet volledig in of uit kunt ademen

Een blauwe tint ontwikkelen op uw gezicht, lippen of vingernagels

Het onvermogen om in volledige zinnen te praten

Zich verward of opgewonden voelen

Geen verlichting krijgen van het gebruik van uw inhalatiemedicatie, die anders wel helpen.

Als deze symptomen deze waarschuwingssignalen optreden, aarzel dan niet - ga naar het ziekenhuis naar de spoedeisende hulp of zoek onmiddellijk noodhulp door 112 te bellen.

Meer informatie over een longaanval astma is ook te vinden op:

https://www.thuisarts.nl/astma-bij-volwassenen/ik-heb-opeens-heftige-klachten-van-mijn-astma-longaanval

https://www.longfonds.nl/longziekten/astma/wat-is-astma

Omvang en Impact van een longaanval astma

In 2019 waren er 4.366 patiënten die zich op een spoedeisende hulp (SEH) presenteerden met een longaanval astma (Vektis, 2019). De ziekenhuisopnames voor longaanval astma zijn sinds 1981 fors afgenomen met wel weer een stijging hierin vanaf 2000. Opmerkelijk, in het jaar 2020 zijn er minder opnames geweest, https://www.vzinfo.nl/astma/zorg.

Een longaanval astma heeft grote impact op de individuele astmapatiënt, zowel voor het volledige herstel wat vaak 4-6 weken kan duren met de bijbehorende afname in kwaliteit van leven, werkverzuim en impact op het sociaal functioneren. Als een ziekenhuisopname ook inhoudt dat er een intensive care unit (ICU)-opname is geweest is de impact veel groter. Na een ziekenhuisopname door longaanval astma is er vaak sprake toename van angst voor kortademigheid, waardoor situaties waarin kortademigheid optreedt worden vermeden. Dit vereist een goede nazorg na een ziekenhuisopname.

Hoe is de richtlijn tot stand gekomen?

Het initiatief voor deze richtlijn is afkomstig van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en tuberculose (NVALT). De richtlijn is opgesteld door een multidisciplinaire commissie met vertegenwoordigers vanuit de longartsen, SEH-artsen, IC-artsen, huisartsen, apothekers en verpleegkundigen na het raadplegen van verschillende stakeholders om knelpunten in de zorg over een longaanval astma te inventariseren. Er werd aandacht besteed aan het patiëntperspectief door vertegenwoordiging in de werkgroep vanuit Longfonds.

Toepassen

Er is informatie voor Thuisarts.nl geschreven (zie links hierboven; in ontwikkeling). Er is een stroomschema beschikbaar dat een overzicht geeft over herkennen en monitoren van een longaanval astma op een SEH.

Longaanval astma op de spoedeisende hulp

Longaanval (voorheen: exacerbatie) astma

Episode van toenemende verergering van dyspneuklachten, hoesten of piepen en die gepaard gaan met een verminderde longfunctie. Het kan ontstaan bij patiënten met een diagnose astma, maar kan ook een 1^e presentatie van een astma de novo zijn.

Dit wordt meestal uitgelokt door prikkel van buitenaf zoals: 

• Luchtweginfectie door respiratoire virussen
• Een allergische (IgE gemedieerd) prikkel
• Aspecifieke prikkel, zoals rook, parfumlucht, vervuilde lucht
• Door verkeerd of onvoldoende medicatiegebruik (ICS-gebruik).

Meestal is aanvullende behandeling aangewezen. De term longaanval astma heeft de voorkeur boven de oude benaming exacerbatie, omdat deze in de communicatie met patiënten beter wordt begrepen.

Behandeling longaanval astma door de huisarts

In de NHG standaard astma voor volwassenen zijn er criteria opgesteld voor behandeling en verwijzing naar een spoedeisende hulp bij een longaanval astma (NHG, 2020)

Deze criteria luiden:

• Bij een ABCDE instabiele patiënt: start zuurstoftherapie (indien beschikbaar) en astmamedicatie in afwachting van de ambulance.
• Bij een ABCDE stabiele patiënt verwijzen naar de SEH als:
  • Er is geen verbetering opgetreden met de standaardbehandeling
  • Thuis zijn er onvoldoende zorgmogelijkheden
  • Er is ernstige interfererende co-morbiditeit
  • Bij eerdere longaanvallen was steeds een ziekenhuisopname noodzakelijk

Een longaanval astma waarvoor uiteindelijk een ziekenhuisopname noodzakelijk is ontwikkelt zich semi-acuut in een tijdsbestek van 6 uur of meer (Barr, 2000; Kolbe, 1998; Kolbe, 2000; Rodrigo, 2000; Turner, 1998). Er is dus enige tijd om al behandeling te starten voordat een patiënt in het ziekenhuis komt. De huisarts is bij toename van de astmaklachten op de hoede voor een ernstige longaanval astma, zie lijst 1.

Het is belangrijk dat een systematische benadering gevolgd wordt en de ernst van de aanval herkend wordt. De NHG-standaard over de longaanval astma is via deze link te bereiken:

https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/astma-bij-volwassenen#samenvatting-longaanval-astma-bij-volwassenen).

Lijst 1 – Inschatting ernst longaanval astma

https://www.brit-thoracic.org.uk/quality-improvement/guidelines/asthma/

1. Matige longaanval astma oftewel ‘flare up’ van astma:
1. Toename astmasymptomen
2. Kan hele zinnen maken in 1 ademteug
3. SpO₂ >95%
4. Geen tekenen van een ernstige longaanval astma
2. Ernstige longaanval astma:
1. Onmogelijkheid om in 1 ademteug een zin af te maken
2. Ademfrequentie >25/min
3. Hartslag >110/min
4. Kamerlucht SpO₂ <95%
3. Levensbedreigende longaanval astma:
1. Klinische symptomen: veranderd bewustzijn, uitgeput, hartritmestoornissen, hypotensie, cyanose, ‘silent chest’,
2. Ademfrequentie >25/min
3. Hartslag >110/min
4. Kamerlucht SpO₂<92%,
5. Bloedgas: PaO₂<8 kPa (60 mmHg), hypo- of normocapnisch.
4. ‘near-fatal’ longaanval astma:
1. Levensbedreigende longaanval astma en hypercapnisch, PaCO₂>6kPa (45 mmHg), waarvoor beademing noodzakelijk is.

Referenties

Barr RG, Woodruff PG, Clark S, Camargo CA Jr. Sudden-onset asthma exacerbations: clinical features, response to therapy, and 2-week follow-up. Multicenter Airway Research Collaboration (MARC) investigators. Eur Respir J 2000;15(2):266-73.

BTS guideline asthma 2019; https://www.brit-thoracic.org.uk/quality-improvement/guidelines/asthma/

Kolbe J, Fergusson W, Garrett J. Rapid onset asthma: a severe but uncommon manifestation. Thorax 1998;53(4):241-7.

Kolbe J, Fergusson W, Vamos M, Garrett J. Casecontrol study of severe life threatening asthma (SLTA) in adults: demographics, health care, and management of the acute attack. Thorax 2000;55(12):1007-15.

NHG standaaard astma 2020; https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/astma-bij-volwassenen#volledige-tekst-beleid-minder-ernstige-longaanval

Rodrigo GJ, Rodrigo C. Rapid-onset asthma attack: a prospective cohort study about characteristics and response to emergency department treatment. Chest 2000;118(6):1547-52.

Turner MO, Noertjojo K, Vedal S, Bai T, Crump S, Fitzgerald JM. Risk factors for near-fatal asthma. A case-control study in hospitalized patients with asthma. Am J Respir Crit Care Med 1998;157(6 Pt 1):1804-9.

Vektis. Dbc-declaratiegegevens 2019.

Woodruff PG, Emond SD, Singh AK, Camargo CA Jr. Sudden-onset severe acute asthma: clinical features and response to therapy. Acad Emerg Med 1998;5(7):695-701.