Implementatieplan en indicatoren

Mogelijke knelpunten in de implementatie en oplossingsrichtingen

Aanbeveling	Knelpunt	Mogelijke oplossing	Verantwoordelijke(n)
Bij opname vragen stellen over slaapproblemen en beïnvloedende medicatie	Niet gewend om vragen te stellen over slaap	Voorbeeldvragen (aanverwant ‘Standaardvragen’), nascholing	NIV, Verenso, V&VN, ziekenhuisafdelingen
	Onbekendheid met medicatie	Lijst met beïnvloedende medicatie	NIV, Verenso, V&VN, ziekenhuisafdelingen
Onderliggende oorzaken van slaapproblemen dienen te worden onderzocht. In geval van pijn dient dagelijks de ernst van de pijn met VAS-score te worden geëvalueerd	Niet bekend met oorzaken en nut om dit protocollair te benaderen	Voorbeeldvragen (aanverwant ‘Standaardvragen’) en aanverwant ‘Slaaphygiëne’	NIV, Verenso, V&VN, ziekenhuisafdelingen
		VAS-score voor pijn reeds geïmplementeerd
Bij slaapprobleem dient ervaren slaap dagelijks te worden geëvalueerd (bijv. middels VAS score)	Niet gewend om dagelijks belevening van slaap na te vragen	Nascholing, bewustwording	NIV, Verenso, V&VN, ziekenhuisafdelingen
Bij slaapmisperceptie kan objectivering van de slaapduur, bijv. d.m.v. actiwatch, zinvol zijn	Onbekendheid met gebruik en toepassing van actiwatch	Nascholing	NIV, Verenso, NVKG
Een slaapprobleem wordt in eerste instantie niet-medicamenteus behandeld. De effectiviteit hiervan wordt dagelijks geëvalueerd. Slaap belemmerende medicatie wordt zo mogelijk gestaakt	De bestaande gewoonte is om snel medicatie voor te schrijven en bestaande medicatie onvoldoende te evalueren op slaapbelemmering	Bewustwording, nascholing, indicator, patiënteninformatie	NIV, Verenso, NVKG
Afdelingsbeleid voor bevorderen goede nachtrust	Onbekendheid met goede en doeltreffende [niet-farmacologische] maatregelen	Checklist	NIV, Verenso, V&VN, ziekenhuisafdelingen
	Logistieke problematiek (zie aanverwant ‘Slaaphygiëne’)	Instellingsbreed aanpakken	Bestuur ziekenhuis
Gebruik [bestaande] slaapmedicatie bij opname wordt geëvalueerd en zonodig gecontinueerd	Niet gewend om vragen te stellen over slaap	Voorbeeldvragen (aanverwant ‘Standaardvragen’), nascholing	NIV, Verenso, V&VN, NVKG, ziekenhuisafdelingen
Eerste 2 nachten van opname geen nieuwe medicatie voor slaapprobleem	De bestaande gewoonte is om [te] snel medicatie voor te schrijven zonder vraagverheldering en evaluatie	Bewustwording, nascholing, indicator, patiënteninformatie	NIV, Verenso, NVKG
Langwerkende benzodiazepines worden afgeraden	Deze middelen worden thans nog wel voorgeschreven (zie aanverwant ‘Farmacokinetische eigenschappen’)	Bewustwording, nascholing, indicator	NIV, Verenso, NVKG
Benzodiazepines worden niet standaard aanbevolen	Deze middelen worden thans op grote schaal voorgeschreven	Bewustwording, nascholing, indicator	NIV, Verenso, NVKG
Medicatie wordt voorgeschreven voor een beperkte termijn en het effect wordt dagelijks geëvalueerd	Niet gewend om dagelijks slaap uit te vragen	Voorbeeldvragen (aanverwant ‘Standaardvragen’)	NIV, Verenso, NVKG, V&VN, ziekenhuisafdelingen
Tijdens opname gestarte medicatie voor slaapproblemen dient 1-2 dagen voor ontslag te zijn gestaakt	Dit is thans niet gebruikelijk	Bewustwording, nascholing, patiënteninformatie	NIV, Verenso, NVKG, V&VN
Melatonine is middel van eerste keus bij acuut slaapprobleem. Alle middelen dienen slechts eenmaal per nacht gegeven te worden.	Momenteel wordt veel eerder voor benzodiazepines gekozen en heeft men geen vertrouwen in melatonine	Bewustwording, nascholing, indicator	NIV, Verenso, NVKG, V&VN
	Melatonine wordt momenteel niet vergoed	Inzetten voor vergoeding	NIV, Verenso, NVKG
In de overdracht bij ontslag/overplaatsing wordt slaapprobleem en gevolgde aanpak vermeld	Dit is thans niet gebruikelijk	Opnemen in ontslagbrief	NIV, NVKG

Concept indicatoren

De werkgroep heeft een beperkt aantal kwaliteitsindicatoren ontwikkeld.

Deze indicatoren zijn interne indicatoren, gebaseerd op de richtlijn. Het doel van interne indicatoren is vooral het bewaken en verbeteren van de zorgprocessen of beroepsuitoefening binnen de eigen instelling. Door het continu meten van prestaties kan de zorgverlening kritisch onder de loep worden genomen of kunnen ontwikkelingen (bijv. het invoeren van een protocol) worden gevolgd.

Deze indicatorenset is dus bedoeld voor tweedelijns zorginstellingen en professionals in de Nederlandse gezondheidszorg die te maken hebben met oudere patiënten met mogelijke slaapproblemen.

De voorliggende indicatoren werden op het moment van ontwikkelen (mei 2014) zinvol geacht en lijken registreerbaar, maar de richtlijnwerkgroep is van mening dat de praktijk dit zou moeten uitwijzen. Het zou kunnen zijn dat, indien de indicatoren in de praktijk zijn getest en geëvalueerd zijn, de waarde bijvoorbeeld toch gering blijkt te zijn of de kans op registratiefouten of een te forse registratielast. Hierdoor zou een indicator kunnen vervallen of aangepast kunnen worden. De leden van de richtlijnwerkgroep behouden zich dit recht voor.

1. Aanwezigheid afdelingsbeleid voor het bevorderen van een goede nachtrust
Relatie met kwaliteit	Niet-medicamenteuze maatregelen hebben de voorkeur voor oudere patiënten met nieuwe slaapproblemen. Een aanwezig afdelingsbeleid met oog voor slaaphygiëne en slaapbevorderende maatregelen kan bijdragen aan het verminderen van ervaren slaapproblemen en het vermijden van [te snelle] medicamenteuze maatregelen.
Operationalisatie	Aanwezigheid afdelingsbeleid/protocol
Teller	-
Noemer	-
In/exclusiecriteria	Alle afdelingen waarop ouderen worden opgenomen
Type indicator	Structuur
Kwaliteitsdomein	Patiëntgerichtheid, doelmatigheid, effectiviteit, veiligheid
Streefnorm	Op termijn zou elke afdeling in ziekenhuis en verpleeghuis een beleid voor het bevorderen van een goede nachtrust moeten hebben

2. Een nieuw of verergerend slaapprobleem wordt in eerste instantie niet-medicamenteus behandeld. Bij een vastgesteld nieuw of verergerend slaapprobleem bij oudere opgenomen patiënten worden gedurende de eerste twee nachten geen medicamenteuze maatregelen gericht op de slaap genomen maar vindt een goede evaluatie en observatie plaats en worden zonodig slaaphygiënische maatregelen en niet-medicamenteuze interventies ingezet.
Relatie met kwaliteit	Niet-medicamenteuze maatregelen hebben de voorkeur voor oudere patiënten met slaapproblemen. Gedurende de eerste twee nachten worden medicamenteuze maatregelen vermeden, om zo niet-medicamenteuze maatregelen te kunnen toepassen en evalueren. Indien deze effectief zijn, kunnen medicamenteuze interventies vermeden worden.
Operationalisatie	Percentage recepten voor nieuwe slaapmedicatie gedurende de eerste twee nachten van de opname
Teller	Aantal oudere patiënten met nieuw voorgeschreven slaapmedicatie gedurende de eerste twee nachten van de opname
Noemer	Aantal opgenomen oudere patiënten met slaapproblemen
In/exclusiecriteria	Alle afdelingen waarop ouderen worden opgenomen Slaapmedicatie: Oudere patiënten met acute/nieuwe slaapproblemen
Type indicator	Proces
Kwaliteitsdomein	Patiëntgerichtheid, doelmatigheid, effectiviteit, veiligheid
Streefnorm	Op termijn zou binnen twee dagen na opname geen medicatie mogen worden voorgeschreven voor nieuwe slaapproblemen

3. Het gebruik van langwerkende benzodiazepines (met een halfwaardetijd van langer dan 12 uur wordt afgeraden
Relatie met kwaliteit	Het gebruik van langwerkende benzodiazepines vormt een risico voor de [oudere] patiënt (m.n. valrisico, verwardheid, ademhalingsproblemen). Indien deze middelen niet meer worden voorgeschreven, neemt het aantal complicaties af.
Operationalisatie	Percentage recepten voor langwerkende benzodiazepines
Teller	Aantal oudere patiënten met nieuwe langwerkende benzodiazepines met slaapproblemen als indicatie
Noemer	Aantal opgenomen oudere patiënten
In/exclusiecriteria	Alle afdelingen waarop ouderen worden opgenomen Langwerkende benzodiazepines:
Type indicator	Proces
Kwaliteitsdomein	Veiligheid
Streefnorm	Op termijn zouden voor nieuwe slaapproblemen geen langwerkende benzodiazepines mogen worden voorgeschreven