Kennislacunes

Onderstaande tekst is gebaseerd op de APA-richtlijn over middelenmisbruik. Waar nodig en zinvol is de tekst uit die richtlijn aangepast aan de Nederlandse situatie en aan de focus van deze richtlijn: alcoholmisbruik en -afhankelijkheid.

 

Hoewel er al veel kennis is verzameld over alcoholmisbruik en -afhankelijkheid, zou ons begrip van deze stoornis en van de behandeling ervan sterk verbeterd kunnen worden door verder wetenschappelijk onderzoek.

 

Eén groot onderzoeksgebied betreft het in kaart brengen van de vele factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling, uitingsvormen, klinisch beloop en prognose van deze stoornis. Het gaat daarbij om ontwikkelings-, biologische, cognitieve en socioculturele factoren, maar ook om de invloed van het op jonge leeftijd experimenteren met middelenmisbruik en de effecten van psychische comorbide stoornissen dan wel de algemene gezondheidstoestand van individuen.

Gegeven het grote aantal patiënten met psychische comorbiditeit is verbetering van de diagnostiek noodzakelijk. Daarbij zal specifiek aandacht moeten worden geschonken aan de etiologie (waaronder neurologische en genetische aspecten) van de samenhang tussen middelenmisbruik en andere vormen van psychopathologie. Zoals hierboven aangegeven is onderzoek naar genen van belang om de erfelijke factoren van alcoholmisbruik en -afhankelijkheid verder te verklaren. Genetische factoren kunnen ook licht werpen op risico- en beschermende factoren over de ontwikkeling en uitingsvormen van middelenmisbruik. Als dergelijk onderzoek in samenhang wordt gebracht met andere vormen van onderzoek, zoals epidemiologische studies, dan kan dat zeer behulpzaam zijn bij het identificeren van factoren die de kwetsbaarheid voor middelenmisbruik beïnvloeden.

 

Een ander onderwerp dat verder onderzoek behoeft is het effect van alcoholmisbruik en -afhankelijkheid op de korte en de lange termijn. Het gaat daarbij om de invloed op organen, hart-/vaat- en zenuwstelsel, maar ook om de invloed van alcoholgebruik op de foetus en het ongeboren kind. Beeldvormende technieken kunnen hierbij zeer behulpzaam zijn. Daarbij dient ook aandacht te worden geschonken aan het beloop (schade en/of duur van het herstel) na stoppen van het misbruik van alcohol.

 

Bijna ieder onderdeel van de behandeling van alcoholmisbruik en -afhankelijkheid biedt kansen voor verder onderzoek en verbetering van de kwaliteit van zorg. Er is behoefte aan kennis met betrekking tot de keuze voor de behandelsetting, die past bij de individuele patiënt. De mogelijk toegevoegde waarde van specifieke behandelsettings voor specifieke stoornissen dient onderzocht te worden. Onderwerpen voor onderzoek naar effectiviteit en/of kosteneffectiviteit kunnen zich richten op de behandelsetting, de specifieke onderdelen van het behandelaanbod, de organisatorische aspecten van de behandelprogramma's of de kenmerken van de patiëntenpopulaties waarop de behandeling zich richt.

 

Een belangrijk onderwerp van onderzoek vormt de behandeling van intoxicatie en onthoudingssymptomen. Hoewel er veel onderzoek is gedaan naar de effecten van medicamenteuze behandeling, blijven er vragen bestaan over effectieve middelen (welke groep middelen voor welke groep patiënten) en de meest effectieve doseringsschema's.

De volgende onderwerpen voor onderzoek vormen de zogenaamde stepped care- en matched care-benaderingen. Welke (combinatie van) behandelingen en in welke volgorde zijn op welk moment (in de verslavingscarrière van een patiënt) aangewezen? Daarbij moet gekeken worden naar effecten op de korte, middellange en lange termijn, voor specifieke patiëntenpopulaties.

De invloed van sociodemografische, psychiatrische en algemeen medische kenmerken, maar ook de voorkeuren van patiënten voor behandeling en behandelsettings zijn van invloed op therapietrouw en resultaat. Daarmee vormen ze onderwerp van onderzoek.

 

Medicamenteuze behandeling vormt een ander onderwerp voor verder onderzoek. Op veel gebieden zal medicatie moeten worden ontwikkeld en/of is aanvullend onderzoek nodig: onthoudingssymptomen, verbeteren van de gevolgen van chronisch misbruik van alcohol op de hersenen en andere organen, ontwikkeling van medicatie die geen schadelijke invloed heeft op de foetus, behandeling van psychische comorbiditeit. Een specifiek onderwerp vormt onderzoek naar patiëntkenmerken die voorspellende waarde hebben voor het positief reageren op medicatie zoals naltrexon.

 

Nader onderzoek naar injecteerbare langwerkende naltrexon om de therapietrouw en de behandelresultaten bij alcoholafhankelijke patiënten te verbeteren is gewenst. Hiervoor is klinisch onderzoek nodig waarin de injecteerbare met de orale naltrexon wordt vergeleken wat effectiviteit en tolerantie betreft.

 

Een laatste onderwerp voor vervolgonderzoek vormen de psychosociale behandel- vormen. Naast de behandeling van alcoholmisbruik en -afhankelijkheid zijn deze vormen goed in te zetten voor preventie en vroegsignalering van kinderen/adolescenten die als risicogroepen zijn te identificeren. Gedegen onderzoek naar methodiekontwikkeling, effectmeting en implementatiestrategieën zijn aangewezen. Zoals eerder aangegeven is onderzoek naar combinaties van behandelvormen (medicamenteus en psychosociaal) noodzakelijk.