App M: Noodzakelijke interventies behandelen geweldsproblematiek

Bij het behandelen van paren.

 

Ongeacht de frequentie en ernst van FHG zijn er interventies die relevant en werkzaam zijn

bij het ombuigen van gewelddadige interactie naar niet-gewelddadige, meer reflectieve

manieren van conflicthantering. Deze interventies worden hieronder puntsgewijs

weergegeven:

• Bespreken en erkennen van FHG ligt aan de basis van elke behandeling op dit gebied.
• Goede classificatie van de problematiek door middel van vragenlijsten, individueel en als paar/gezin, is aangewezen.
• De behandeling richt zich op het analyseren, begrijpen en stoppen van gewelddadige interactie. Begrijpen betekent niet dat het geweld wordt geëxcuseerd, dat wordt het nooit.
• Alle FHG is tegen de wet en moet stoppen, dat wordt helder gesteld.
• Bij FHG vergroten vragen naar schuld het geweld. Vragen naar schuld stimuleren aanval en verdedigingsmechanismen en externaliseren: de schuld wordt bij de ander gelegd. Om gewelddadige interactie om te buigen wordt verantwoordelijkheid centraal gesteld: wat kan ieder bijdragen aan het vergroten van de veiligheid en het verkleinen van gewelddadige interactie.
• Psycho-educatie over het veelvuldig voorkomen van FHG en over emotionele en fysieke escalatieprocessen werken ontschuldigend en maken het spreken over de daadwerkelijke situatie in de familie eerder mogelijk.
• Escalaties worden uitgelegd aan de hand van schema’s of metaforen: bij oplopende spanning gaat men van 0 graden, via 10, 20, 30 graden verder tot het kookpunt en dan barst de bom. In een schema kan dit proces worden toegelicht (zie toegevoegde documenten).

 

 

Er is een bron van frustratie die irritatie geeft. Wanneer de frustratie aanhoudt of toeneemt, verwordt de irritatie tot boosheid, vervolgens tot woede en dan gaat men over een grens. Uitdrukkingen geven dit ook aan: ‘door het lint’ of ‘over de rooie’ gaan. Elke cultuur en taal heeft uitdrukkingen voor deze toestand.

In deze oplopende stress komt het lichaam in een alarmtoestand: bloeddruk, hartslag, spierspanning en stresshormonen nemen toe en in het brein wordt reflectie tegengegaan en worden primitieve delen van het brein geactiveerd. Hierbij domineren drie functies: vechten, vluchten of verlammen (Fight, Flight or Freeze). De ander wordt een vijand, die je wilt aanvallen, ontvluchten of je verlamt van angst. In de vechtmodus wordt de ander aangevallen met woorden en fysieke actie. In die toestand is oplossingsgericht gedrag en reflectie niet mogelijk. Pas wanneer het organisme weer kalmeert door kalmerende actie wordt gesprek, reflectie en oplossingsgericht gedrag weer mogelijk.

Stressfactoren als schulden, slechte behuizing, discriminatie, relatieproblemen, ziekte, problemen met kinderen en sociale problematiek dragen ertoe bij dat de geïrriteerde fase als basis gaat gelden. Daardoor zijn er sneller en vaker escalaties. Middelenmisbruik (alcohol, drugs en soms medicijnen) verlagen de lijn waarop men de controle verliest. Dan explodeert men sneller. Bij families met veel stressfactoren en middelenmisbruik is het gebied waarop men nog tot goede en oplossingsgerichte interactie kan komen, ernstig aangetast. Persoonlijkheidsproblematiek met rigide cognities in relaties dragen eveneens bij tot sneller en eerder escaleren. Rigide cognities over man-vrouwrelaties die stammen uit culturele en sociaal-maatschappelijke overtuigingen zijn ook een factor van betekenis.

 

De volgende interventies zijn werkzaam bij het doorbreken het escalatieproces:

• Uitleg van het proces van escaleren leidt als vanzelfsprekend naar de toelichting op het nemen van een tijdige time-out om weer te kalmeren.
• Ieder mens kan aan lichamelijke reacties aanvoelen dat stress toeneemt. Lichamelijke signalen liegen niet (gedachten wel). Wanneer stress toeneemt, is het zaak tijdig een time-out te nemen en te gaan kalmeren alvorens het contact te herstellen.
• Alle betrokkenen dienen actief te oefenen in kalmeren, zowel degene die de ruimte verlaat als de achterblijvers.
• Wanneer het lukt escalaties waar te nemen en tijdig te couperen, volgt therapie om de problemen die ten grondslag liggen aan de escalaties aan te pakken. Hiervoor zijn verschillende evidence-based behandelingen voor handen: zowel CGT als systeemtherapie, bijvoorkeur in groepen, blijkt effectief.
• Behandelen van verslavingen zijn noodzakelijk om recidive in de toekomst tegen te gaan.

 

Noot: Bij ouders en kinderen liggen de verantwoordelijkheden anders. Ouders blijken baat te hebben bij het waarnemen van oplopende stress en het oefenen van ‘de uitgestelde reactie’ na kalmeren.