Kennislacunes (kennisdocument)

Knelpunten en uitgangsvragen

De inbreng van de patiënt vormt een wezenlijk onderdeel van deze richtlijn. Om knelpunten van de patiënt te inventariseren met betrekking tot polyfarmacie werd bij de start van de richtlijn een focusgroep bijeenkomst georganiseerd. Om knelpunten van de zorgverleners te inventariseren met betrekking tot de farmacotherapeutische zorg voor ouderen met multimorbiditeit en polyfarmacie werd ook een focusgroep bijeenkomst met betrokken zorgverleners van verschillende disciplines georganiseerd. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de knelpunten die tijdens deze bijeenkomsten naar voren kwamen. Voor een gedetailleerd verslag wordt verwezen naar de aanverwant ‘Uitwerking focusgroepen’.

 

Patiëntenperspectief

In de focusgroep met patiënten zijn de volgende vijf thema’s besproken:

1. therapietrouw;
2. informatie, voorlichting en afstemming;
3. hulpmiddelen bij medicatie;
4. veranderingen van medicatie;
5. zelfmanagement.

 

Knelpunten met betrekking tot therapietrouw waren:

• te weinig overzicht;
• moeilijk te openen verpakkingen;
• dosering (soms zelf aanpassing van de dosering);
• bijwerkingen;
• tijdstip van inname (teveel tabletten moeten ‘s morgens ingenomen worden);
• het tijdstip van de dag (geen plaspillen innemen bij een dagje uit);
• wisseling van medicatie (geeft tijdelijk verminderde therapietrouw);
• achteruitgang van geheugen (o.a. niet meer kunnen onthouden of medicijnen wel of niet ingenomen zijn, vergeten om water mee te nemen);
• achteruitgang van visus (letters op verpakking en apotheeklijst zijn te klein);
• de motivatie om medicijnen in te nemen (angstig geworden door bijwerkingen genoemd in de bijsluiter).

 

Knelpunten met betrekking tot informatie, voorlichting en afstemming waren:

• te weinig mondelinge informatie over medicijnen van de dokters (gerelateerd aan de mondelinge informatie van huisarts, specialist of apotheek);
• te weinig uitleg over bijwerkingen: door huisarts, apotheker en specialist;
• ontbreken van bijsluiters bij medicatie in het ziekenhuis;
• de onderlinge afstemming van medicatie ontbreekt tussen medicatie (te weinig voorlichting aan de patiënt) en tussen huisarts en apotheek;
• geen duidelijkheid over regie/afstemming tussen huisarts, apotheker, specialist;
• het juist interpreteren van de bijsluiter is lastig (behoefte aan begrijpelijke folder of patiëntenbrief).

 

Knelpunten met betrekking tot hulpmiddelen bij medicatie:

• wisselende verpakking van de medicijnen;
• verpakkingen zijn moeilijk te openen, breken van tabletten is moeilijk, doordrukken van medicatie is soms lastig, capsules zijn moeilijk door te slikken (gerelateerd aan achteruitgang van fysieke functies);
• de instructie van de inhalatiemedicijnen kan beter, het kiezen van de juiste medicatiedoos is moeilijk (gerelateerd de informatie over het toedienen van medicatie);
• het medicijnpaspoort heeft niet altijd de zelfzorgmedicatie erop staan;
• de verklaring medicijngebruik (voor insuline) is lastig in het buitenland.

 

Knelpunten met betrekking tot verandering van medicatie waren:

• teveel medicatie meegekregen bij medicatie op proef (apotheker neemt aantallen niet terug);
• sommige tweede lijn medicatie mag niet voorgeschreven worden door de eerste lijn (gerelateerd aan de overgang van de specialist naar de huisarts);
• sommige medicijnen worden betaald uit het ziekenhuisbudget, bij ontslag krijgt de patiënt een ander middel (gerelateerd aan ontslag uit het ziekenhuis);
• uitzetten van medicatie mag niet meer uit het PGB betaald worden (gerelateerd aan overheidsbeleid);
• soms wordt er overgegaan op een goedkopere variant, hierover is geen voorlichting (gerelateerd aan overheidsbeleid);
• geen respect voor de patiënt (de inbreng van de patiënt is te gering, waardoor het idee ontstaat dat de verdiensten aan medicatie prevaleert);
• geen controle op medicatie die eigenlijk al gestopt had moeten worden;
• een medicatiebeoordeling kan meer aangeboden worden door de apotheek;
• er is gebrekkige voorlichting over de medicatiebeoordeling;
• continuïteit van zorg is soms lastig door bezoek aan verschillende artsen (daardoor soms geen continuïteit in medicatie);
• er zou een controlesysteem moeten zijn bij de apotheker als de patiënt de medicatie niet ophaalt;

 

Knelpunten met betrekking tot zelfmanagement waren:

• in hoeverre ben ik als patiënt zelf actief betrokken bij omzetting van medicatie;
• in hoeverre ben ik bekwaam als patiënt om de discussie aan te gaan over veranderende medicijnen;
• in hoeverre word ik serieus genomen als patiënt;
• het gaat erom dat de patiënt centraal staat en niet het economisch principe;
• de patiënt behoort medeverantwoordelijk te zijn;
• controleverlies over medicatie, de regie is weg;
• patiënten gaan zelf shoppen door hoge kosten van de bijbetaling van medicijnen (internet over de grens);
• er is te weinig controle op herhaalmedicatie;\
• bij ziekenhuizenopname/ontslag mag de patiënt niet de eigen medicatie regelen.

 

Zorgverlenersperspectief

In de focusgroep met zorgverleners zijn de volgende drie thema’s besproken:

1. rol van de patiënt;
2. samenwerking in de keten;
3. evidence van effectiviteit van geneesmiddelen bij ouderen.

 

Knelpunten met betrekking tot de rol van de patiënt waren:

• therapietrouw/ concordantie;
• zelfmanagement van de patiënt;
• signalering van medicatieproblemen en gezondheidsklachten door patiënt.

 

Knelpunten met betrekking tot samenwerking in de keten waren:

• competenties van de zorgverlener;
• ICT ondersteunt de samenwerking bij het omzetten van medicatie niet;
• de mogelijkheden om stoppen en starten van medicatie te documenteren is onvoldoende;
• wie is verantwoordelijk (als aanvulling op wie de regie heeft);
• de communicatie tussen zorgverleners (in bijzonder bij overdracht situaties van of naar ziekenhuis, verpleeghuis en verzorgingshuis) kan beter.

 

Knelpunten met betrekking tot evidence van effectiviteit van geneesmiddelen bij ouderen die naar voren kwamen:

• effectiviteit bij multimorbiditeit is niet onderzocht;
• effectiviteit bij ouderen is niet onderzocht;
• stopcriteria voor ouderen ontbreken;
• er zijn weinig trials bij ouderen mogelijk (vanwege ethische commissie);
• hoe krijg je ouderen met een cognitieve achteruitgang in een onderzoek.

 

Overzicht knelpunten

In tabel 3.1 zijn de in de twee focusgroepen gesignaleerde knelpunten geordend naar vijf gemeenschappelijke thema’s. Uit elk thema is een uitgangsvraag afgeleid.

 

Tabel 3.1. Overzicht knelpunten geordend per thema

  

Kennislacunes

Hieronder volgt een overzicht van een viertal lacunes, gepresenteerd in het HARING (Handleiding Richtlijnontwikkeling Nederlandse Gezondheidszorg) format.