Algemene Inleiding

Aanleiding 

Otitis media, ofwel middenoorontsteking, is één van de meest voorkomende aandoeningen bij kinderen en dientengevolge één van de meest frequent gestelde diagnoses, zowel in de eerste lijn (huisartsenpraktijk en consultatiebureau) als ook in de tweede lijn (KNO- en kindergeneeskunde praktijk). Otitis media is de meest voorkomende reden voor het voorschrijven van antibiotica bij kinderen. Het plaatsen van trommelvliesbuisjes en de adenotomie zijn de meest frequent uitgevoerde operaties bij kinderen. In de eerste lijn presenteren kinderen zich veelal met acute klachten van otitis media acuta (OMA) en otitis media met effusie (OME); in de tweede lijn presenteren zij zich doorgaans met recidiverende otitis media acuta (rOMA), persisterende otitis media met effusie (pOME) of actieve chronische mucosale otitis media (ACMOM).

 

Voor het zorgbeleid in de eerste lijn zijn de Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) standaarden ‘Otitis media acuta’, (2006) en ‘Otitis media met effusie’, (2005) beschikbaar. Een richtlijn voor het vervolgtraject ontbreekt echter. De richtlijn ‘Otitis media bij kinderen in de tweede lijn’ zoekt aansluiting op bovengenoemde NHG-standaarden en richt zich met name op indicatiestelling en therapeutische opties voor recidiverende OMA, persisterende OME en actieve chronische mucosale OM in de tweede lijn.

 

Otitis media heeft naast de medische aspecten ook sociale en maatschappelijke gevolgen zowel voor het kind als voor de ouders zoals frequent bezoek aan huisarts/ziekenhuis, schoolverzuim, communicatieproblemen, etc. In dit project zal volgens de Evidence Based Medicine (EBM) methode met inbreng van patiënten een multidisciplinaire richtlijn worden ontwikkeld voor een brede doelgroep van zorgverleners. Tevens zal een eerste aanzet tot een samenwerkingsafspraak tussen huisartsen en KNO-artsen en kinderartsen worden uitgewerkt.

 

Bovengenoemde overwegingen waren voor de Nederlandse Vereniging voor Keel-, Neus- en Oorheelkunde en Heelkunde van het Hoofd-Halsgebied aanleiding het initiatief te nemen voor de ontwikkeling van een multidisciplinaire, ‘evidence-based’ richtlijn voor diagnostiek en behandeling van otitis media in de tweede lijn. Het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO verleende hierbij methodologische expertise.

 

Deze richtlijn is tot stand gekomen met subsidie verleend in het kader van het ZonMW programma Kennisbeleid, Kwaliteit Curatieve Zorg.

 

Definities

In deze richtlijn worden de navolgende definities gehanteerd:

 

Otitis media acuta (OMA) is een ontsteking van het middenoor met ophoping van vocht in het middenoor en klachten en tekenen van een acute infectie. Een diagnose van OMA vereist:

1.         Anamnese

Recent en acuut ontstaan van klachten en/of verschijnselen van ontsteking van het middenoor en vocht in het middenoor. Dat wil zeggen:

a. lokale klachten: oorpijn en/of

b. systemische klachten: koorts, prikkelbaarheid, nachtelijke onrust.

2.         Lichamelijk onderzoek

1. De aanwezigheid van vocht in het middenoor, zoals geduid kan worden door:
   1. Bomberend trommelvlies;
   2. Verminderde beweeglijkheid of onbeweeglijkheid van het trommelvlies;
   3. Vloeistofspiegel achter het trommelvlies;
   4. Otorroe, en/of
   5. Ontsteking van het middenoor, zoals geduid door erytheem van het trommelvlies

 

Otitis media met effusie (OME) (synoniemen secretoire otitis media (SOM), lijmoor, slijmoor) is een ophoping van vocht in het middenoor zónder tekenen van een acute infectie.

 

Actieve chronische mucosale otitis media (ACMOM)(synoniem chronische suppuratieve otitis media (CSOM)) is een chronische ontsteking van het middenoor met een niet-intact trommelvlies, dat wil zeggen een perforatie of trommelvliesbuisje, en otorroe (loopoor) gedurende tenminste 2 weken.

 

Recidiverende Otitis Media Acuta (rOMA): 3 episoden van OMA per half jaar of 4 episoden per jaar.

 

Persisterende Otitis Media met Effusie (pOME): OME langer dan 3 maanden bestaand.

 

Afwachtend beleid (‘watchfull waiting’): een strategie voor een medisch probleem, zoals Otitis Media, alwaar het geoorloofd is aan te kijken alvorens over te gaan tot medische interventie. Gedurende deze periode kunnen (evt.herhaalde) onderzoekingen  plaatsvinden.

In deze richtlijn betekent afwachtend beleid dus niet ‘niets doen’, en wordt onder medische interventie verstaan het plaatsen van trommelvliesbuisjes en/of het verrichten van een adenotomie. Tijdens ‘watchfull waiting’ kan naast het verrichten van (periodiek) onderzoek, ook medische interventie plaatsvinden zoals behandeling met analgetica, antibiotica en/of andere medicamenteuze middelen.