Algemene Inleiding

Aanleiding

Het Obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS) is het einde van een continuum van obstructieve slaap gerelateerde ademhalingsstoornissen, in volgorde van ernst bestaande uit primair snurken (PS), upper airway resistance syndrome (UARS), obstructieve hypoventilatie (OH) en obstructieve slaapapneu (OSA). In alle gevallen is snurken het meest kenmerkende symptoom.

OSAS wordt gekenmerkt door een herhaald optreden van episoden van hogere luchtwegobstructie tijdens de slaap, gewoonlijk geassocieerd met zuurstofsaturatiedaling in het bloed. Tijdens de slaap collabeert de absoluut of relatief te nauwe en/of te slappe farynx waardoor onderbreking van de luchtstroom (apneu) optreedt. Hervatting van de ademhaling is pas weer mogelijk na een ontwaakreactie (arousal) en daarbij optredend herstel van de luchtwegdoorgankelijkheid. Slaapapneu gaat doorgaans gepaard met heftig snurken en forse bewegingsonrust.

Onbehandelde OSAS bij kinderen kan leiden tot een diversiteit aan medische en ontwikklingsgerelateerde problemen, zoals groeistoornissen ('failure to thrive'), cardiovasculaire complicaties (hypertensie) en neurocognitieve problemen (leer- en gedragsstoornissen en ontwikkelingsachterstand). Medisch minder dramatisch, maar sociaal wel belastend zijn de (door)slaapstoornissen voor zowel kind als ouder. De gevolgen op school respectievelijk werk zijn moeilijk meetbaar maar hebben een grote impact op het maatschappelijk functioneren.

Er bestaat geen eenduidigheid met betrekking tot de diagnostiek en behandeling van kinderen met OSAS. De bestaande variatie in aanpak op deze deelgebieden kan leiden tot over- of onderbehandeling.

In de richtlijn ‘Ziekten van Adenoid en Tonsillen in de Tweede lijn' (ZATT) uit 2007 is het onderwerp OSAS bij kinderen slechts summier ter sprake gekomen. De reden voor de beknoptheid op het punt van de OSAS in de richtlijn ZATT is de uitgebreidheid van de literatuur aangaande OSAS en het ontbreken van bepaalde deelnemende wetenschappelijke verenigingen die een rol spelen in de diagnostiek en behandeling van OSAS. Om analoge redenen is in de richtlijn OSAS bij volwassenen uit 2009 de pediatrische patiëntengroep niet besproken.

Door goede en tijdige diagnostiek en adequate behandeling van OSAS kan er een aanzienlijke gezondheidswinst geboekt worden. Er is een gestructureerde, multidisciplinaire aanpak nodig. Ook de voorlichting naar patiënten kan aanzienlijk worden verbeterd.

Bovengenoemde overwegingen waren voor de Nederlandse Vereniging voor KNO-heelkunde en Heelkunde van het Hoofd-halsgebied aanleiding een multidisciplinaire, ‘evidence-based' richtlijn te ontwikkelen voor diagnostiek en behandeling van het obstructieveslaapapneusyndroom bij kinderen. Het CBO verleende hierbij methodologische expertise.  

 

 

Wat is de definitie van OSAS bij kinderen?

Inleiding 

OSAS bij kinderen heeft lang bestaan voordat het als klinische entiteit herkend werd. In 1889 publiceerde Hill een artikel waarin hij de symptomen van OSAS bij kinderen beschreef. Het duurde tot 1976 toen Guilleminault een case serie beschreef van 8 kinderen met slaap apneu syndroom.  Brouillette en Loughlin suggereerden in 1996 dat OSAS onderdeel is van een spectrum van slaap gerelateerde ademhalingsstoornissen (SDB: Sleep Disordered Breathing), stoornissen gerelateerd aan een bovenste luchtweg obstructie. Dit spectrum gaat in een continuüm van afwezigheid van snurken en klachten, naar in het andere uiterste OSAS. Onderdelen van dit spectrum zijn:

 

In alle genoemde gevallen is snurken het meest kenmerkende symptoom. De kliniek van OSAS bij kinderen wijkt nadrukkelijk af van de kliniek bij volwassenen en de diagnose wordt gesteld op klachten in combinatie met polysomnografische bevindingen.

Centrale apneus en het centraal hypoventilatiesyndroom vallen nadrukkelijk buiten deze richtlijn en worden hier niet besproken.

De werkgroep heeft besloten de kinderen met OSAS in 4 groepen in te delen. Deze indeling is gemaakt op basis van de onderliggende aandoening van het kind of oorzakelijke factor die het risicoprofiel voor chirurgische- en niet-chirurgische therapie beïnvloedt en bepaalt of kinderen in de 2e of 3e lijn behandeld dienen te worden. Deze indeling zal in de diverse modules in de richtlijn consequent gehanteerd worden:

  1. Kinderen met (een verdenking op) OSAS zonder comorbiditeit.
  2. Kinderen met (een verdenking op) OSAS en obesitas.
  3. Kinderen met (een verdenking op) OSAS en milde comorbiditeit. Bij deze kinderen is er sprake van milde comorbiditeit, zoals bijvoorbeeld astma en CHD (Congestive Heart Disease).
  4. Kinderen met ( een verdenking op) OSAS en ernstige comorbiditeit. Deze groep kinderen heeft ernstige syndromale of neurologische onderliggende aandoeningen. Kinderen met het syndroom van Down worden ook tot deze groep gerekend gezien de prevalentie van aanverwante aandoeningen en de lokale anatomische variaties die een rol kunnen spelen bij een eventuele operatie.

 

De gradatie van OSAS bij kinderen kan o.a. worden ingedeeld aan de hand van de apneu-hypopneu index (AHI) waarbij ook het klachtenpatroon van belang is. Dit wordt nader uitgewerkt in de desbetreffende module.

 

Samenvatting van de literatuur

Voor de definitie van OSAS bij kinderen wordt in de literatuur gebruik gemaakt van de definitie die de American Thoracic Society publiceerde in 1996 en van de definitie van de American Academy of Sleep Medicine uit 2005. De American Thoracic Society definieerde  in een consensusbijeenkomst standaarden en indicaties voor cardiopulmonale slaapstudies bij kinderen. Hier werd bepaald dat OSAS bij kinderen een slaap gerelateerde ademhalingsstoornis is, die gekarakteriseerd wordt door een langdurige partiële bovenste luchtweg obstructie (obstructieve hypopneu) en/of door een intermitterende complete obstructie (obstructieve apneu) die de normale ademhaling gedurende slaap en het normale slaappatroon verstoort. OSAS is geassocieerd met symptomen van (habitueel) snurken, slaapstoornissen en gedrags- en leerproblemen. Complicaties omvatten groeistoornissen, neurologische stoornissen en in ernstige gevallen een cor pulmonale.

The American Academy of Sleep Medicine definieert OSAS als herhaalde episodes van bovenste luchtwegobstructie gedurende slaap, vaak geassocieerd met een daling in de zuurstofsaturatie.

Het klachtenpatroon bij het jonge kind is veel subtieler dan bij volwassenen. De diagnose bij het kind is dan ook moeilijker.

 

OSAS (Obstructief Slaap Apneu Syndroom) bij kinderen is een slaap gerelateerde adem-halingsstoornis die gekarakteriseerd wordt door een partiële bovenste luchtweg obstructie en/of door een intermitterende complete obstructie, die de normale ademhaling gedurende slaap en het normale slaappatroon verstoort. Vaak is er sprake van een daling in de zuurstofsaturatie.

 

 

Literatuurlijst