Verpleegkundige zorg rondom de zwangerschap

In de reumatologie spelen verpleegkundigen in toenemende mate een rol in het zorgproces. Binnen de reumatologie is er onderscheid in gespecialiseerd reumaverpleegkundigen, Verpleegkundig Specialisten (VS)  en Physician Assistants (PA).

 

De gespecialiseerd reumaverpleegkundige is een MBO of HBO-verpleegkundige die zich heeft gespecialiseerd in de reumatologie door het volgen van zowel een theorie- als praktijkopleiding (Benoy-De Keuster et al., 2018). Een VS is een HBO-verpleegkundige die een geaccrediteerde HBO-masteropleiding ‘Advanced Nursing Practice’ heeft gevolgd. De titel ‘nurse practitioner’ is vervangen door ‘verpleegkundig specialist’ (Benoy-De Keuster et al., 2018). De PA heeft een HBO gezondheidszorg opleiding en een geaccrediteerde HBO-masteropleiding tot PA gevolgd (Benoy-De Keuster et al., 2018). De instroom hoeft niet HBO verpleegkunde te zijn. De PA is dus niet altijd een verpleegkundige.

 

De rol van de gespecialiseerd reumaverpleegkundige wordt vooral gekenmerkt als die van een zorgverlener die de patiënt ondersteunt in het verwerven van vaardigheden gericht op zelfmanagement en zelfredzaamheid met inachtneming van zowel ziekte gerelateerde als sociale, psychische en functionele factoren. Het geven van voorlichting en informatie over ziekte, behandeling en het omgaan met een reumatische aandoening in het dagelijkse leven is een van de belangrijkste taken van de gespecialiseerd reumaverpleegkundige (Benoy-De Keuster et al., 2018; Schuurmans, Lambregts, & Grotendorts, 2012).

 

De VS en PA onderscheiden zich van een gespecialiseerd reumaverpleegkundige, onder andere omdat een VS of PA bevoegd is tot het zelfstandig aangaan van een behandelrelatie en het indiceren en uitvoeren van voorbehouden handelingen (Benoy-De Keuster et al., 2018). De VS of PA is zelf verantwoordelijk voor de medische indicatiestelling, uitvoering en eventuele delegatie, ook in tuchtrechtelijke zin ("Physician assistants en verpleegkundig specialisten wettelijk op eigen benen," 2012).

 

Verpleegkundige zorg rondom de zwangerschap

Er is landelijke variëteit wat betreft de bijdrage van de gespecialiseerd reumaverpleegkundige in de zorg rondom de zwangerschap. Deze bijlage beoogt verpleegkundigen een handvat te bieden voor de zorg voor patiënten met een inflammatoire reumatische aandoening rondom de zwangerschap. Om als verpleegkundige de benodigde taken te verrichten, is nauwkeurige verslaglegging en communicatie noodzakelijk (aanbeveling 52). Een verpleegkundig consult direct na het consult bij de (hoofd)behandelaar geeft de mogelijkheid voor een directe overdracht aangaande de opties, voor- en nadelen, patiëntvoorkeuren en omstandigheden, zoals besproken in aanbeveling 51.

 

Taken van de verpleegkundige bij patiënten met actieve zwangerschapswens:

1. Herhalen van algemene informatie (kinderwens, medicatie, erfelijkheid, ziekteactiviteit) van reumatische aandoeningen en zwangerschap.
2. Herhalen van het advies van de (hoofd)behandelaar.
3. Ondersteunen bij shared desicion making door de patiëntvoorkeuren en omstandigheden in kaart te brengen.
4. Het begeleiden van de patiënt, die moet leren omgaan met:

• wijzigingen van medicatie,
• opvlammingen van reuma,
• het feit dat zwanger worden in overleg met de specialisten plaatsvindt,
• het leven in balans brengen, omgaan met stress, gezond leven
• gezonde beweging passend bij de reumatische aandoening
• omgaan met vermoeidheid,
• relationele problematiek, 
• therapietrouw,
• bezorgdheid van medicatiegebruik voor, tijdens en na de zwangerschap
• omgaan met vertrouwen in eigen lijf

Als er naast de begeleiding van de verpleegkundige andere aandachtspunten zijn, dan kan doorverwijzen naar een andere paramedische hulpverlener geïndiceerd zijn (zoals een seksuoloog, maatschappelijk werker, bekkenbodemtherapeut, ergotherapeut, lactatiekundige, e.d).

 

Aandachtspunten per fase:

Preconceptie en fertiliteit

• Seksuele problematiek door actieve reumatische aandoening of vermoeidheid.
• Verbetering van de algehele conditie in relatie tot de reumatische aandoening.
• Uitleg medische bevalling bij reumatische aandoening.
• Eventueel herhalen van advies gynaecoloog rondom cyclus en vruchtbare periode en vitaminegebruik.

 

Zwangerschap

• Houding en beweging tijdens zwangerschap passend bij de reumatische aandoening.
• Aandacht voor zorgen rondom de bevalling, met de reumatische aandoening als extra aandachtspunt.
• In het laatste trimester informeren over kraamzorg (er is in sommige situaties recht op extra uren kraamzorg). Daarnaast de patiënt adviseren om aan de kraamzorg duidelijk te maken wat de aandoening inhoudt, en wat de beperkingen zijn.
• Herhalen adviezen van medicatie stoppen/hervatten na de bevalling.
• Begeleiden van de keus voor fles- en/of borstvoeding gerelateerd aan de mogelijkheden van het lichaam met reumatische aandoening en de voorkeuren van de moeder.
• Signaleren van mogelijke postnatale problemen (zoals beperkte handfunctie, bekkenproblematiek, e.d.), waarvoor een vroegtijdige doorverwijzing naar een ergotherapeut gewenst is.

Na de bevalling

• Aandacht voor houding bij voeden en ergonomische adviezen rondom de verzorging van het kindje.
• Aandacht voor mogelijke hulp, communicatie en energieverdeling bij het opvlammen van de reumatische aandoening.
• Postnatale gezonde beweging passend bij de reumatische aandoening initiëren.

De gespecialiseerd reumaverpleegkundige heeft een signalerende en begeleidende functie en is laagdrempelig benaderbaar voor patiënten. De gespecialiseerd reumaverpleegkundige heeft kennis over andere relevante zorgverleners en kan ondersteuning bieden bij samen beslissen.

 

Referenties

Benoy-De Keuster, S., Demirel, H., Flendrie, M., Geurts, M., van der Giesen, F., Gossens, L., . . . Smith-van der Meijde, P. (2018). NVR consensus document taakherschikking. Retrieved from

Lambregts, J., & Grotendorst, A. (2012). Beroepsprofiel Verpleegkundig Specialist. V&VN 2020 deel 4.

Schuurmans, M., Lambregts, J., & Grotendorts, A. (2012). Beroepsprofiel verpleegkundige. V&V 2020 deel 3.

Physician assistants en verpleegkundig specialisten wettelijk op eigen benen. (2012). [www.platformzorgmasters.nl/cms/wp-content/uploads/2012/09/Physician-assistants-en-verpleegkundig-specialisten-ook-wettelijk-op-eigen-benen1.pdf]. Retrieved from Platform VS en PA

Wintjes, H.M., van Steensel-Boon, A.J., de Vroed, M.K., Bongenaar, M., Smeele, H.T.W., Mulders, A.G.M.G.J., Dolhain, R.J.E.M. (2021). Patient satisfaction with our specialized clinical path for women with an inflammatory rheumatic disease and a wish to conceive. 11^th International Conference on Reproduction, Pregnancy and Rheumatic diseases.

In de reumatologie spelen verpleegkundigen in toenemende mate een rol in het zorgproces. Binnen de reumatologie is er onderscheid in gespecialiseerd reumaverpleegkundigen, Verpleegkundig Specialisten (VS)  en Physician Assistants (PA).

De gespecialiseerd reumaverpleegkundige is een MBO of HBO-verpleegkundige die zich heeft gespecialiseerd in de reumatologie door het volgen van zowel een theorie- als praktijkopleiding (Benoy-De Keuster et al., 2018). Een VS is een HBO-verpleegkundige die een geaccrediteerde HBO-masteropleiding ‘Advanced Nursing Practice’ heeft gevolgd. De titel ‘nurse practitioner’ is vervangen door ‘verpleegkundig specialist’ (Benoy-De Keuster et al., 2018). De PA heeft een HBO gezondheidszorg opleiding en een geaccrediteerde HBO-masteropleiding tot PA gevolgd (Benoy-De Keuster et al., 2018). De instroom hoeft niet HBO verpleegkunde te zijn. De PA is dus niet altijd een verpleegkundige.

De rol van de gespecialiseerd reumaverpleegkundige wordt vooral gekenmerkt als die van een zorgverlener die de patiënt ondersteunt in het verwerven van vaardigheden gericht op zelfmanagement en zelfredzaamheid met inachtneming van zowel ziekte gerelateerde als sociale, psychische en functionele factoren. Het geven van voorlichting en informatie over ziekte, behandeling en het omgaan met een reumatische aandoening in het dagelijkse leven is een van de belangrijkste taken van de gespecialiseerd reumaverpleegkundige (Benoy-De Keuster et al., 2018; Schuurmans, Lambregts, & Grotendorts, 2012).

De VS en PA onderscheiden zich van een gespecialiseerd reumaverpleegkundige, onder andere omdat een VS of PA bevoegd is tot het zelfstandig aangaan van een behandelrelatie en het indiceren en uitvoeren van voorbehouden handelingen (Benoy-De Keuster et al., 2018). De VS of PA is zelf verantwoordelijk voor de medische indicatiestelling, uitvoering en eventuele delegatie, ook in tuchtrechtelijke zin ("Physician assistants en verpleegkundig specialisten wettelijk op eigen benen," 2012).

Verpleegkundige zorg rondom de zwangerschap

Er is landelijke variëteit wat betreft de bijdrage van de gespecialiseerd reumaverpleegkundige in de zorg rondom de zwangerschap. Deze bijlage beoogt verpleegkundigen een handvat te bieden voor de zorg voor patiënten met een inflammatoire reumatische aandoening rondom de zwangerschap. Om als verpleegkundige de benodigde taken te verrichten, is nauwkeurige verslaglegging en communicatie noodzakelijk (aanbeveling 52). Een verpleegkundig consult direct na het consult bij de (hoofd)behandelaar geeft de mogelijkheid voor een directe overdracht aangaande de opties, voor- en nadelen, patiëntvoorkeuren en omstandigheden, zoals besproken in aanbeveling 51.

Taken van de verpleegkundige bij patiënten met actieve zwangerschapswens:

1. Herhalen van algemene informatie (kinderwens, medicatie, erfelijkheid, ziekteactiviteit) van reumatische aandoeningen en zwangerschap.
2. Herhalen van het advies van de (hoofd)behandelaar.
3. Ondersteunen bij shared desicion making door de patiëntvoorkeuren en omstandigheden in kaart te brengen.
4. Het begeleiden van de patiënt, die moet leren omgaan met:

• wijzigingen van medicatie,
• opvlammingen van reuma,
• het feit dat zwanger worden in overleg met de specialisten plaatsvindt,
• het leven in balans brengen, omgaan met stress, gezond leven
• gezonde beweging passend bij de reumatische aandoening
• omgaan met vermoeidheid,
• relationele problematiek, 
• therapietrouw,
• bezorgdheid van medicatiegebruik voor, tijdens en na de zwangerschap
• omgaan met vertrouwen in eigen lijf

Als er naast de begeleiding van de verpleegkundige andere aandachtspunten zijn, dan kan doorverwijzen naar een andere paramedische hulpverlener geïndiceerd zijn (zoals een seksuoloog, maatschappelijk werker, bekkenbodemtherapeut, ergotherapeut, lactatiekundige, e.d).

Aandachtspunten per fase:

Preconceptie en fertiliteit

• Seksuele problematiek door actieve reumatische aandoening of vermoeidheid.
• Verbetering van de algehele conditie in relatie tot de reumatische aandoening.
• Uitleg medische bevalling bij reumatische aandoening.
• Eventueel herhalen van advies gynaecoloog rondom cyclus en vruchtbare periode en vitaminegebruik.

 

Zwangerschap

• Houding en beweging tijdens zwangerschap passend bij de reumatische aandoening.
• Aandacht voor zorgen rondom de bevalling, met de reumatische aandoening als extra aandachtspunt.
• In het laatste trimester informeren over kraamzorg (er is in sommige situaties recht op extra uren kraamzorg). Daarnaast de patiënt adviseren om aan de kraamzorg duidelijk te maken wat de aandoening inhoudt, en wat de beperkingen zijn.
• Herhalen adviezen van medicatie stoppen/hervatten na de bevalling.
• Begeleiden van de keus voor fles- en/of borstvoeding gerelateerd aan de mogelijkheden van het lichaam met reumatische aandoening en de voorkeuren van de moeder.
• Signaleren van mogelijke postnatale problemen (zoals beperkte handfunctie, bekkenproblematiek, e.d.), waarvoor een vroegtijdige doorverwijzing naar een ergotherapeut gewenst is.

Na de bevalling

• Aandacht voor houding bij voeden en ergonomische adviezen rondom de verzorging van het kindje.
• Aandacht voor mogelijke hulp, communicatie en energieverdeling bij het opvlammen van de reumatische aandoening.
• Postnatale gezonde beweging passend bij de reumatische aandoening initiëren.

De gespecialiseerd reumaverpleegkundige heeft een signalerende en begeleidende functie en is laagdrempelig benaderbaar voor patiënten. De gespecialiseerd reumaverpleegkundige heeft kennis over andere relevante zorgverleners en kan ondersteuning bieden bij samen beslissen.

 

Referenties

Benoy-De Keuster, S., Demirel, H., Flendrie, M., Geurts, M., van der Giesen, F., Gossens, L., . . . Smith-van der Meijde, P. (2018). NVR consensus document taakherschikking. Retrieved from

Lambregts, J., & Grotendorst, A. (2012). Beroepsprofiel Verpleegkundig Specialist. V&VN 2020 deel 4.

Schuurmans, M., Lambregts, J., & Grotendorts, A. (2012). Beroepsprofiel verpleegkundige. V&V 2020 deel 3.

Physician assistants en verpleegkundig specialisten wettelijk op eigen benen. (2012). [www.platformzorgmasters.nl/cms/wp-content/uploads/2012/09/Physician-assistants-en-verpleegkundig-specialisten-ook-wettelijk-op-eigen-benen1.pdf]. Retrieved from Platform VS en PA

Wintjes, H.M., van Steensel-Boon, A.J., de Vroed, M.K., Bongenaar, M., Smeele, H.T.W., Mulders, A.G.M.G.J., Dolhain, R.J.E.M. (2021). Patient satisfaction with our specialized clinical path for women with an inflammatory rheumatic disease and a wish to conceive. 11^th International Conference on Reproduction, Pregnancy and Rheumatic diseases.