Definities en veelgebruikte termen

Begrippen

Definitie

Acute ondervoeding bij kinderen

Acute ondervoeding wordt gedefinieerd als gewicht/leeftijd (WAZ-score <-2 SD, kind jonger dan 1 jaar) en gewicht/lengte (WHZ-score <-2SD, kind ouder dan 1 jaar).

Adaptatie van aanbevelingen uit de richtlijn van de European Society of Parenteral and Enteral Nutrition (ESPEN) “Clinical nutrition in surgery (2017)”

Deels adoptie (overnemen), deels adaptatie (aanpassen), deels toevoegen van aanbevelingen

Antioxidanten

Antioxidanten is een verzamelnaam voor de vitamines C en E, bètacaroteen, het lichaamseigen glutathion, de spoorelementen selenium en zink, en bioactieve stoffen, zoals flavonoïden uit groente en fruit (Encyclopedie Voedingscentrum).

Bolus sondevoeding

Bolus voeding bestaat tevens uit afwisselende periodes voeding en vasten waarbij de voeding in korte periodes (minuten) wordt toegediend.

Chronische ondervoeding bij kinderen

Met name te herkennen aan achterblijvende lengtetoename (‘stunting’). Voor alle kinderen van 0-18 jaar geldt dat een lengte naar leeftijd van < -2 SD een belangrijke aanwijzing is voor chronische ondervoeding. Voor kinderen < 4 jaar is een lengte naar leeftijd van 0.5 tot 1 SD afbuiging in één jaar tijd een belangrijke aanwijzing voor chronische ondervoeding, voor kinderen vanaf 4 jaar geldt voor chronische ondervoeding een afbuiging van 0.25 SD in één jaar.

Continue sondevoeding

Continue voeding is 24 uur voeding middels een voedingspomp, meestal op een constante snelheid.

Dieet

Een voeding die om medische redenen aan specifieke eisen moet voldoen ten behoeve van een individu (Artsenwijzer Diëtetiek).

Dieetadvies

Een ‘vertaling’ van het dieetvoorschrift in voedingsmiddelen (Artsenwijzer Diëtetiek)

Dieetbehandeling

Het geheel aan activiteiten gericht op het voorkomen, opheffen, verminderen of compenseren van met voeding samenhangende of door voeding beïnvloedbare stoornissen, beperkingen en participatieproblemen (Artsenwijzer Diëtetiek).

Dieetvoorschrift

Het programma van eisen, dat aan het dieet ten grondslag ligt (Artsenwijzer Diëtetiek).

Drinkvoeding

Drinkvoeding is een gebruiksklare vloeibare voeding voor medisch gebruik met een hoge energie- en voedingsstoffendichtheid, aangevuld met micronutriënten (Warenwetsbesluit bijzondere voeding, 2016).

Energiebehoefte

De hoeveelheid energie, uitgedrukt in kilocalorieën (kCal) of kilojoules (kJ), die dagelijks nodig zijn om te kunnen functioneren (Hartman, 2006).

Enterale voeding

Voeding via het maagdarmkanaal: orale voeding of sondevoeding (Hartman, 2006).

ERAS-principe

De basisprincipes van het Enhanced Recovery After Surgery (ERAS) protocol zijn preoperatieve begeleiding, preoperatieve voeding, vermijden van perioperatief vasten en implementeren van koolhydraatbelasting tot 2 uur preoperatief, gestandaardiseerde anesthesie- en analgetische behandelingen (epidurale en niet-opioide analgesie) en vroege mobilisatie​.

Helder vloeibaar

De maagontlediging van heldere vloeistoffen wordt beschreven als een eerste-orde kinetiek van eliminatie/passage. Heldere vloeistoffen worden dus exponentieel snel geledigd vanuit de maag

Het is ondoenlijk een helder vloeibaar lijst te maken die compleet is, maar denk bij helder vloeibaar aan producten zoals: water, thee (met suiker of zoetstof), koffie (met suiker of zoetstof), aanlenglimonade, koolhydraatrijke drank, of waterijsje.

Hoog risico patiëntengroepen op regurgitatie en aspiratie (betreft volwassenen)

Volwassen patiënten met motiliteitsstoornissen van de tractus digestivus met daarbij een verhoogde kans op regurgitatie/aspiratie.

Hoog risico patientengroepen op regurgitaie (kinderen)

Kinderen met een verhoogde kans op vertraagde maaglediging en daarbij verhoogde kans op aspiratie en/of risico op metabole ontregeling.

Hyperalimentatie

Overvoeden als therapie.

Immunonutritie

Met immunonutritie wordt medische voeding aangeduid, die bestaat uit een combinatie van de basisvoedingsstoffen aangevuld met stoffen die een positieve invloed zouden kunnen hebben op het immuunsysteem(minder infecties en een betere wondgenezing), zoals glutamine, arginine, nucleotiden en omega-3 vetzuren (Tepaske, Richtlijn Immunonutritie, 2007, Federatie medische Specialisten).

Intermitterende sondevoeding

Intermitterende voeding is het toedienen van voeding in een kortere periode dan 24 uur, waarbij voeding en vastenperiode worden afgewisseld en de voeding in langere periode van een uur/uren via een pomp wordt toegediend.

Kinderen met hoog risico op postoperatieve complicaties

Patiënten die acuut of chronisch ondervoed zijn of een hoog risico hebben om ondervoed te raken.

Klinische voeding

Klinische voeding is een verzamelnaam van industrieel bereide voedingen en voedingspreparaten voor medisch gebruik: dieetpreparaten, drinkvoeding, sondevoeding en parenterale voeding. Industrieel bereide voedingen en voedingspreparaten voor medisch gebruik vallen onder het warenwetbesluit bijzondere voeding uit 2016 (Richtlijn oncologische zorg; Warenwetsbesluit bijzondere voeding, 2016).

Late parenterale voeding

Start van (supplement) parenterale voeding na een week.

Majeure chirurgie

Majeure chirurgie is geassocieerd met substantiële perioperatieve risico’s. Over het algemeen betreft majeure chirurgie het openen van een mesenchymale barrière (zoals pleura, peritoneum, of meninges).

Malnutritie

Zie ondervoeding.

Melkproducten

Melkproducten worden veelal beschouwd als een vaste stof, omdat de eiwitten in melk coaguleren in de zure omgeving van de maag. Het bewijs voor deze opvatting is zwak.

Bij humane melk wordt het grootste deel van het volume beschouwd als heldere vloeistof, en is er slechts enige productie van gecoaguleerde melkeiwitten, waardoor er een snelle passage van de maag is.

Metabole conditie

Verzameling aan gastro-intestinale, hormonale, metabole en inflammatoire omstandigheden (in of bij een patiënt) die gevolgen heeft voor lichaamssamenstelling, voedingsopname en klinische uitkomst. Voorbeelden zijn ondervoeding, sarcopenie, cachexie, obesitas en myosteatosis (Lobo et al. 2020), maar ook bijvoorbeeld multimorbiditeit (Gomes et al. 2018).

Ondervoeding bij volwassenen (synoniem malnutritie)

Ernstige ondervoeding (volwassenen)

Een acute of chronische toestand waarbij een tekort of disbalans van energie, eiwit en andere voedingsstoffen leidt tot meetbare, nadelige effecten op lichaamssamenstelling, functioneren en klinische resultaten (Cederholm et al., 2017; Kruizenga et al., 2020); van den Berg et al., 2016); Aanvullend: Bij volwassenen en ouderen wordt ondervoeding gezien als een aan voeding gerelateerde stoornis, naast overgewicht, obesitas, micronutriëntenafwijkingen, refeeding syndroom en specifiek bij volwassenen sarcopenie en frailty (Cederholm et al., 2017; Kruizenga et al., 2020).

Operationalisatie definitie:

Ondervoeding is een acute of chronische toestand waarbij een tekort of disbalans van energie, macro- en micronutriënten leidt tot nadelige effecten op lichaamsfunctie, -samenstelling en klinische resultaten (Kruizenga et al., 2019).

Ernstige ondervoeding, indien er sprake is van minimaal één kenmerkend criterium voor ernstige ondervoeding:

•  >10% onbedoeld gewichtsverlies in de afgelopen 6 maanden of >20% in langere periode (>6 maanden)
• Lage BMI: <18.5 kg/m² bij <70 jaar; <20 kg/m² bij ≥70 jaar
• Verminderde spiermassa: ernstig verminderd obv meting met gevalideerde methode (DEXA, BIA, echografie, CT en MRI scan)

(Cederholm et al., 2019; Richtlijn ondervoeding van Stuurgroep Ondervoeding Nederland)

Ondervoeding bij kinderen

Zie:

• Acute ondervoeding bij kinderen
• Chronische ondervoeding bij kinderen

Parenterale voeding

Parenterale voeding (meestal aangeduid als (totale) parenterale voeding of TPV) is voeding voor medisch gebruik die buiten het maag-darmkanaal toegediend wordt, direct in de bloedbaan (Warenwetsbesluit bijzondere voeding, 2016).

Perioperatief

Rondom een operatie

Periprocedureel

Rondom een operatie of een procedure (bv coloscopie)

POMB

Postoperatieve misselijkheid en braken

Postoperatief

Na de operatie

Postoperatieve voedingsinterventie

Voedingsinterventie na de operatie

Preoperatief

Vóór de operatie

Preoperatieve voedingsinterventie

Voedingsinterventie voor de operatie

Risico op ondervoeding (volwassenen)

Door verminderde inname/opname van energie, eiwit en andere voedingsstoffen al dan niet bij tevens een verhoogde voedingsbehoefte ten gevolge van ziekte/trauma, is er een verhoogd risico op meetbare, nadelige effecten betreffende: 1- lichaamssamenstelling (afgenomen vet- en spiermassa), 2- fysiek/mentaal functioneren en 3- klinische uitkomst (Stuurgroep Ondervoeding 2019; Cederholm et al. 2017).

Sondevoeding

Sondevoeding is vloeibare voeding voor medisch gebruikt die via een sonde in het maag-darmkanaal wordt gebruikt (Warenwetsbesluit bijzondere voeding, 2016). Sondevoeding valt onder niet heldere vloeistoffen.

Vast voedsel, niet heldere vloeistoffen 

Vast voedsel: elke vaste stof (in tegenstelling tot vloeistof) die als voedingsbron wordt gebruikt.

Niet heldere vloeistof: een vloeistof die als gevolg van de samenstelling en fysisch-chemische eigenschappen niet doorzichtig is.

Voeding

1. Het proces van het kiezen en het nuttigen van voedsel, het verwerken daarvan door het menselijk lichaam en het effect daarvan op de gezondheid
2. Het voeden of gevoed worden (Handboek voeding, Henauw, 2017)

Voedingsadvies

De vertaling van de Richtlijnen Goede Voeding in voedingsmiddelen (Artsenwijzer Diëtiek).

Voedingsbehoefte

De combinatie van macro- en micronutriënten, die voorziet in de behoefte om dagelijks te kunnen functioneren.

Voedingsinterventie

Medische handeling om voeding toe te dienen.

Vroege parenterale voeding

Start van (supplement) parenterale voeding binnen 24 uur.