Algemene inleiding

Afbakening onderwerp en definitie

Lichen planus (LP, Grieks: lichen = boommos) is een inflammatoire aandoening waarbij zowel huid als slijmvliezen (vooral de orale en genitale) kunnen zijn aangedaan. Deze laatste vorm wordt ook wel ‘mucosale LP’ genoemd. Door de vele verschijningsvormen van LP bestaan er vaak problemen met de herkenning van de aandoening. Lichen planus kan op elke leeftijd voorkomen, maar wordt vooral gezien bij patiënten tussen de 25 en 70 jaar oud. Bij kinderen wordt het zeer zelden gezien. Pijn en jeuk zijn de meest voorkomende klachten en deze kunnen zeer hevig zijn. Lichen planus van de huid presenteert zich doorgaans als jeukende kleine, in groepjes voorkomende baksteenrode, afgeplatte papels van enkele millimeters groot met aan het oppervlak witte 'Wickhamse striae'. De kleine rode plekken kunnen samensmelten tot centimeters grote plekken. Voorkeursplekken zijn vooral de polsen, onderrug, nek, genitalia, voeten, onderbenen en perianaal, maar de afwijkingen kunnen over het gehele lichaam voorkomen. Lichen planus van de slijmvliezen geeft vooral pijnklachten en komt voor in de mondholte en minder vaak ter plaatse van de genitalia. Deze mucosale vorm is ook beschreven ter plaatse van de slokdarm, neus, gehoorgang, traanbuis en conjunctiva. In deze richtlijn wordt ingegaan op de diagnostische en therapeutische aspecten van de diverse vormen van LP.

 

Beschreven vormen van lichen planus zijn:

• Cutane lichen planus
  • Klassieke cutane lichen planus
  • Hypertrofische lichen planus
  • Lichen planus pigmentosus/ashy dermatosis
  • Actinische lichen planus
  • Bulleuze lichen planus
  • Erosieve lichen planus
  • Annulaire lichen planus
  • Lineaire lichen planus
  • Palmoplantaire lichen planus
  • Lichen planus uitgelokt door geneesmiddelen/lichenoïde geneesmiddelenreactie
• Genitale lichen planus
• Orale lichen planus
• Klassieke lichen planus
• Orale lichenoïde laesies
• Oesofageale lichen planus
• Lichen planus van de scalp
  • Lichen planopilaris
  • Frontale fibroserende alopecia
• Lichen planus van de nagels

 

Risico op maligniteit

In deze richtlijn wordt eveneens ingegaan op het risico op het ontwikkelen van een maligniteit van de penis, vulva, anus, mondholte of slokdarm. Voor de diagnostiek en behandeling van deze maligniteiten wordt nadrukkelijk verwezen naar bestaande richtlijnen over carcinomen van de penis, de vulva, de intra-epitheliale neoplasieën van de vulva (VIN), en plaveiselcelcarcinomen van de mondholte en oesofagus. Deze zijn te raadplegen op de Richtlijnendatabase.

 

Knelpunten

Richtlijnen zijn vooral van belang bij zaken waar verwarring of onenigheid over bestaat.

Deze richtlijn kan bijdragen aan meer duidelijkheid over lichen planus met betrekking tot de volgende praktische uitdagingen, knelpunten en valkuilen:

• De onderliggende oorzaak is (nog) niet opgehelderd
• Vaak wordt de aandoening niet herkend
• Behandeling is niet curatief en aan elke behandeling (bijvoorbeeld sterke corticosteroïden, lichttherapie of chirurgie) zijn specifieke nadelen verbonden
• Veel patiënten met lichen planus ervaren een verminderde kwaliteit van leven (psychosociale ziektelast)

 

Genitale lichen planus

• Genitale lichen planus is soms moeilijk van lichen sclerosus te onderscheiden
• Het op de voorgrond staan van de klacht (branderige) pijn en jeuk leidt er niet zelden toe dat patiënten met genitale lichen planus ten onrechte worden behandeld voor een candida-infectie
• Genitale lichen planus kan leiden tot vernauwing van de anus, de urethra, de vagina en de vaginale introïtus
• Veel patiënten met genitale lichen planus ervaren problemen bij seksualiteit

 

Orale lichen planus

• Bij lichen planus van het mondslijmvlies bestaat een licht verhoogde kans op het ontwikkelen van een mondholtecarcinoom
• Orale lichen planus kan leiden tot bemoeilijkte mondhygiëne en problemen met eten
• Bepaalde voedingsmiddelen kunnen de klachten van orale lichen planus verergeren

 

Oesofageale lichen planus

• Oesofageale lichen planus kan leiden tot voedselpassage klachten
• Bij oesofageale LP is er een gering verhoogde kans op slokdarm carcinoom

 

Lichen planopilaris

• Lichen planopilaris (en frontale fibroserende alopecia) kunnen leiden tot definitieve haaruitval

 

Nagel lichen planus

• Nagel lichen planus kan leiden tot pijnklachten, functiebeperking, nagelplaatbeschadiging en definitief nagelverlies