Afkortingen en definities

ACP Advance Care Planning

 

ACT Airways Clearance Techniques = technieken om de luchtweg te klaren, schoon te maken

 

Actiz Branchevereniging van zorgorganisaties

 

ADL Algemene dagelijkse levensverrichtingen

 

Aerofagie Inslikken van lucht

 

AHI Apneu-hypopneu-index- maat voor het aantal ademstops of sterk verzwakte ademhalingen per uur.

 

AHzN Associatie Hospicezorg Nederland

 

Airstackballon Handbeademingsballon speciaal aangepast voor het airstacken

 

Alveoli Longblaasjes

 

Ambuballon Handbeademingsballon

 

Anamnese Verslag van een patiënt over de voorgeschiedenis en relevante uitingen (klachten, verschijnselen) van zijn ziekte, welke wordt verkregen tijdens een vraaggesprek met bijvoorbeeld de arts

 

Apneu Ademstilstand

 

Arteriële sampling Bloedafname uit slagader waarna het verkregen bloed gebruikt wordt voor bloedgasanalyse

 

AS Airstacken = ‘lucht stapelen’. Tijdens het inademen wordt met een handbeademingsballon extra lucht in de longen geblazen, hierdoor vergroot het inademingsvolume.

 

Asfyxie Tijdelijk een tekort aan zuurstof hebben waardoor verschillende organen in het lichaam schade kunnen oplopen

 

Aspiratie Inademing van andere zaken dan lucht: braaksel, water enzovoort

 

ASV Adaptive Servo Ventilation, gebruikt voor de behandeling van complex slaapapnoe.

 

Atelectase Samengevallen gedeelte van een long

 

AZN Ambulance Zorg Nederland

 

BE Base exces, overschot aan base, gemeten in een bloedgas

 

Beademingsvrije tijd Tijd die iemand veilig zonder beademing kan

 

Bedside teaching Scholing die gegeven wordt in aanwezigheid van de patiënt, als het ware ‘aan het bed’

 

Bekwaamheidsverklaring Schriftelijke verklaring van het CTB dat theoretische en praktische scholing gevolgd is en dat de praktijktoets met goed gevolg is afgelegd

 

BIA BudgetImpactAnalyse. De analyse van het financiële effect van maatregels.

 

BiPAP Bi-Level Positive Airway Pressure (een vorm van drukgestuurde beademing)

 

Bronchiaal secreet Luchtwegslijm

 

Bulbaire paralyse Verlamming van die hersenzenuwen die hun oorsprong vinden in het verlengde merg. Deze zenuwen verzorgen vooral de spieren die nodig zijn voor het kauwen, de mimiek, het slikken en spreken.

 

Capillaire bloedgasanalyse Bloedafname uit vinger of oorlel met een dun glazen geheperaniseerd buisje (capillair) waarna het verkregen bloed gebruikt wordt voor de bloedgasanalyse

 

Capnometrie Koolzuurmeting in de uitgeademde lucht

 

Cardiaal Met betrekking tot het hart

 

CB Chronische beademing

 

Centraal zenuwstelsel Hersenen en ruggenmerg

 

CF Cystic Fybrosis, taaislijmziekte

 

Chirurgische tracheotomie Een tracheostoma aangelegd door verwijdering van een deel van een kraakbeenring.

 

CIZ Centrum Indicatiestelling Zorg

 

COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease= chronisch obstructieve longziekte

 

Co-morbiditeit Bijkomende ziekten, meerdere aandoeningen zijn tegelijkertijd aanwezig bij een patiënt

 

CPAP Continuous Positive Airway Pressure. Toepassing van een geringe overdruk, waardoor de luchtwegen open worden gehouden

 

CSA Complex slaap apneu

 

CSAS Centraal slaapapneusyndroom

 

CTB Centrum voor Thuisbeademing

 

CTB-map Patiënten-informatiemap, papier of digitaal. Lokaal ook wel patiënten-informatiedossier (PID) of patiëntendagboek genoemd.

 

CTB-verpleegkundige Verpleegkundige of verpleegkundig specialist in dienst van een CTB. Afhankelijk van de locaties worden verschillende termen gebruikt, bijvoorbeeld (senior) verpleegkundig consulent thuisbeademing.

 

DBC Diagnose Behandel Combinatie, pakket van zorgvormen dat gebruikt wordt bij een bepaalde behandeling in het ziekenhuis zodat niet ieder behandelingsonderdeel bijv. een röntgenfoto apart afgerekend hoeft te worden.

 

Decubitus Drukplek, doorligwond

 

Desaturatie Te weinig zuurstof in het bloed

 

Diafragma Middenrif

 

Diffusie stoornis Een probleem met uitwisseling van zuurstof en kooldioxide in de longen, waardoor minder goed zuurstof opgenomen kan worden

 

Dislocatie Ongewone verplaatsing

 

Disposable Artikel dat na gebruik weggegooid wordt

 

Distaal Uiteinde, verder van het lichaamscentrum gelegen

 

Dyspnoe Kortademigheid

 

ECG Elektrocardiogram

 

Echocardiografie Echocardiogram (onderzoek met behulp van geluidsgolven) van het hart

 

EEG Electro-encefalografie, meet de elektrische activiteit van de hersenen

 

Electieve tracheotomie Geplande operatie waarbij een opening in de luchtpijp wordt gemaakt

 

Endotracheale tube Via de mond of neus ingebrachte beademingsbuis in de luchtpijp

 

End tidal Het laatst uitgeademde deel van een ademteug

 

ETCO₂ End Tidal CO₂, koolzuurgehalte in de uitademingslucht

 

Evidence based (practise) EBP is het zorgvuldig, expliciet en oordeelkundig gebruik van het beste bewijsmateriaal en het bewijs wat op dit moment beschikbaar is, met als doel om beslissingen te nemen samen met individuele patiënten om zo de kwaliteit van de zorgverlening te verbeteren (Sackett ea. 2000).

 

Experience based Gebaseerd op praktijkervaring en niet op wetenschappelijk onderzoek

 

Expert-opinion Mening van experts

 

Expiratie Uitademing

 

Extramuraal Buiten een zorginstelling (i.t.t. intramuraal)

 

FiO₂ Fraction of inspired oxygen: concentratie zuurstof in de ingeademde lucht

 

Fokus Aanbieder van ADL-clusterwonen

 

FVC Geforceerde vitale capaciteit (longfunctietest)

 

GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio. De GHOR’s zijn door de overheid ingesteld voor de coördinatie bij grote ongelukken en rampen

 

GRADE Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation, een methodiek voor het beoordelen van de kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek.

 

Granulatieweefsel Littekenweefsel

 

GT Gedelegeerde Toetser

 

Handelingsschema Door CTB opgestelde checklist waarin stap voor stap een vaardigheid wordt toegelicht, afgeleid van de door het CTB gebruikte protocollen

 

HAST High Altitude Simulation Test. Test met nagebootste omstandigheden op hoogte met name wat betreft zuurstofgehalte.

 

Hersenstam Onderdeel van de hersenen

 

Hospice Een hospice, ook hospitium genoemd, is een zorginstelling met een huiselijke sfeer die zich in terminale zorg heeft gespecialiseerd.

 

Houdingsdrainage Techniek om slijm in de longen te mobiliseren. De patiënt wordt in verschillende houdingen gelegd, waardoor ten gevolge van de zwaartekracht het slijm uit alle longtakken gemakkelijker kan worden afgevoerd.

 

Huffen Methode om het losmaken en ophoesten van slijm te vergemakkelijken. Ademhalingstechniek waarbij diep wordt ingeademd gevolgd door een lange sterke uitademing vanuit de keel, vergelijkbaar met het wasemen om een bril schoon te maken.

 

Huishoudelijk reinigen Schoonmaken, zoals ook gewoon is in het huishouden. Dus met een schoon doekje en huishoudschoonmaakmiddel.

 

Hybride masker Masker voor beademing met een apart neus- en mondgedeelte

 

Hypercapnie Te hoog koolzuurgehalte van het bloed

 

Hypoventilatie Verminderde ventilatie (ademhaling) waarbij het koolzuurgehalte te hoog wordt

 

Hypoxemie Zuurstoftekort in het bloed

 

IC Intensive Care

 

IGJ Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, voorheen Inspectie Gezondheidszorg (IGZ)

 

Informed consent Geïnformeerde toestemming. Patiënt geeft toestemming voor een behandeling nadat hij geïnformeerd is

 

Inspiratie Inademing

 

Insufflatie Inblazen van lucht

 

Intercurrent Tussentijdse

 

Interface Masker, mondstuk of canule, gebruikt voor de beademing

 

Intermitterend Met tussenpozen

 

Intramuraal Binnen een instelling (i.t.t. extramuraal)

 

KNMG Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst. Federatieve organisatie van artsen en medische studenten.

 

KNO-arts Keel-neus-oorarts

 

Kyfoscoliose Bochel of bult van de wervelkolom waarbij de wervelkolom ook een S-vormige afwijking heeft

 

LVEF Linker Ventrikel Ejectie Fractie. Onderzoek waarbij bewegende beelden worden gemaakt van het hart en waarbij de hoeveelheid bloed die het hart per hartslag uitpompt, wordt berekend (ejectiefractie)

 

Locked-in syndroom Een neurologische aandoening waarbij bijna alle communicatiemogelijkheden van de patiënt zijn weggevallen waardoor het lijkt alsof hij comateus is

 

Longvolumerekrutering Ondersteunende technieken om het bruikbare volume van de longen te vergroten en zo onder meer de mogelijkheid te verbeteren om luchtwegslijm op te hoesten

 

Maagdistentie Verwijding van de maag door lucht in de maag

 

Mantelzorger Persoon die geen beroepsmatige zorgverlener is, maar zorg verleent omdat hij een persoonlijke band heeft met degene voor wie hij zorgt

 

MC Medium Care

 

MIC Maximale insufflatie capaciteit. De hoeveelheid lucht die maximaal in de longen ingeblazen kan worden.

 

MI-E Mechanische in-/exsufflatie, andere term voor hoestmachine

 

MIP Meldingen Incidenten in de Patiëntenzorg

 

MIP/MEP meting Meting van maximale inspiratoire druk/maximale expiratoire druk

 

MND Motor Neuron Disease. Verzamelnaam van een groep aandoeningen waarbij de motorische zenuwen in de hersenstam of in het ruggenmerg zijn aangedaan (ALS/PSMA/PLS)

 

MOS Medisch Oproep Systeem

 

MRA Mandibulair Repositie Apparaat. Soort beugel, die over de tanden wordt geschoven en de onderkaak naar voren houdt. Vergroot de bovenste luchtweg, doordat de tongbasis naar voren wordt gehouden. Wordt toegepast bij matige OSAS. Bron: apneuvereniging

 

Mucus Slijm

 

Neuromusculaire aandoeningen Verzamelnaam van aandoeningen van de spieren zelf, of van de zenuwen die de spieren aansturen

 

Neuromusculaire overgang De plaats waar signalen van de zenuwen naar de spier worden doorgegeven

 

Neusflow Luchtdoorstroming door de neus

 

NFU Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra

 

NHV nachtelijke hypoventilatie

 

NIV Niet-invasieve beademing, zie ook NPPV

 

Normocapnie Normaal koolzuurgehalte

 

NPPV Non invasive Positive Pressure Ventilation = niet-invasieve positieve drukbeademing, niet invasieve beademing

 

NVALT Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose

 

NVIC Nederlandse Vereniging voor Intensive Care

 

NVN Nederlandse Vereniging voor Neurologie

 

NVZ Nederlandse Verenging van Ziekenhuizen

 

Obstructie Niet goed doorgankelijke luchtweg

 

OHS Obesitashypoventilatiesyndroom

 

Orthopnoe Kortademigheid bij plat liggen

 

OSAS Obstructief slaapapneusyndroom

 

Oximetrie Registratie van zuurstofgehalte in het bloed

 

PA Physician Assistent, is geen arts is maar wel medisch breed opgeleid. Verricht zelfstandig duidelijk omschreven medische taken binnen een deelgebied van de geneeskunde

 

PAB Persoonlijk Assistentie Budget is een bijzondere vorm van een PGB (WLZ) bedoeld voor verzekerden vanaf 18 jaar met en zeer zware lichamelijke beperking, die wel volledig regie hebben over het eigen leven. 

 

Palliatieve Zorg Benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten (en hun naasten) die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard (definitie Wereldgezondheidsorganisatie WHO, 2002)

 

Parameter Kenmerk, meetbare eigenschap/waarde

 

Pathofysiologie Kennis en studie van de functie van zieke organen

 

PCF Peak Cough Flow, zie daar

 

PEG-katheter Percutane Endoscopische Gastrostomie katheter. Deze voedingssonde gaat via de buikwand naar de maag.

 

Percutane dilatatie tracheotomie Specifieke techniek om een canule in de luchtpijp in te brengen; de trachea wordt aangeprikt, een voerdraad wordt ingebracht, waaromheen met steeds dikkere sondes de toegangsweg wordt opgerekt en tenslotte wordt een tracheacanule ingebracht.

 

Perifeer zenuwstelsel (PZS) Het deel van het zenuwstelsel wat buiten het centrale zenuwstelsel (CZS) ligt. PZS vormt de verbinding tussen organen, spieren, weefsel en zintuigen en het CZS.

 

PetCO₂ Partiële druk van het end tidal kooldioxide. Het is een maat voor de hoeveelheid kooldioxide die aanwezig is in de uitgeademde lucht.

 

Peak Cough flow Expiratoire piekflow (PEF), maximale volumestroom tijdens zo krachtig mogelijke uitademing als maat voor de hoestkracht

 

PGB Persoonsgebonden budget

 

PGB’er Persoon die wordt betaald vanuit het PGB

 

Pillows Kussentjes, vorm van beademingsmasker in de neus

 

Poly(somno)grafie Slaapademhalingsonderzoek

 

Pons Onderdeel van de hersenen; brug tussen grote en kleine hersenen

 

PRG-katheter Percutane Radiologische Gastrostomie katheter. Plaatsing van een voedingssonde onder geleide van echobeelden.

 

Protocol Document dat tot doel heeft professionele zorgverleners te ondersteunen bij het uitvoeren van zorginhoudelijke handelingen. Een protocol is specifiek en gaat vooral in op de organisatorische context op de werkvloer. Protocollen zijn veelal lokaal geformuleerd (op instellingsniveau). Een protocol bevat voorschriften en is veelal afgeleid van een richtlijn. De vrijheid van handelen is bij een protocol beperkt, van de inhoud kan beargumenteerd worden afgeweken.

 

PtcCO₂ Partiële druk van de transcutaan (door de huid) gemeten kooldioxide-waarde. Het is een maat voor de hoeveelheid kooldioxide die aanwezig is in de uitgeademde lucht.

 

Pulmonaal Met betrekking tot de longen

 

Pulse-oxicapnometrie Meting van zowel de hoeveelheid zuurstof in het bloed, de hartslag als het kooldioxidegehalte, vaak via 1 meetapparaat

 

Pulse-oximeter Instrument dat de hoeveelheid zuurstof in het bloed meet en de hartslag, meestal via een vingerclip

 

QoL Quality of Life- kwaliteit van leven

Raamovereenkomst Een overeenkomst tussen het CTB en de directie van een zorginstelling die de zorg voor een chronisch beademde patiënt levert. Hierin zijn afspraken over de zorg voor de chronisch beademde patiënt geregeld.

 

RCT Randomized Controlled Trial, een interventiestudie waarin de onderzoekspopulatie op aselecte wijze wordt verdeeld in een interventiegroep en een controlegroep. 

 

RCU Respiratory Care Unit

 

Respiratoire insufficiëntie Onvoldoende ademhaling waarbij de gaswisseling in de longen niet meer voldoende is. Onderverdeeld in twee typen:

 Bij type I respiratoire insufficiëntie is alleen sprake van hypoxemie, ook wel acuut hypoxemisch respiratoir falen genoemd (vaak normaal tot verlaagd CO₂).

 Bij type II respiratoire insufficiëntie - ook wel ventilatoir falen genoemd - is er naast hypoxemie ook sprake van hypercapnie. Hierbij is het ademminuutvolume verminderd (het volume dat per tijdseenheid wordt in- en uitgeademd) en treedt alveolaire hypo-ventilatie op: door verminderde ventilatie in de longblaasjes wordt koolstofdioxide onvoldoende afgevoerd en ontstaat de hypercapnie.

 

Respijtzorg Zorg aan een zorgbehoevende, met als doel om diens mantelzorger(s) te ontlasten en vrijaf te geven

 

Retardatie Vertraging, achterstand

 

Saturatie Mate van verzadiging van het bloed met zuurstof

 

SNIP Sniff Nasal Inspiratoy Pressure, maat voor kracht van inademing

 

SpO₂ Perifere zuurstofsaturatie

 

Stridor Stridor is een hoogfrequent, gierend geluid en wordt veroorzaakt door een partiële luchtwegobstructie.

 

Suprastomale collaps Samenvallen (collaberen) van de luchtweg ter plaatse van het tracheostoma

 

Tachypnoe Te snelle ademhaling

 

Terminale palliatieve fase Fase waarin het sterven nabij en zeker is en slechts palliatieve zorg gegeven kan worden

 

TFVK Transferverpleegkundige

 

Thorax Borstkas

 

Thoraco-lumbaal Midden- en onderrug

 

Thoraco-abdominaal Borst-buik

 

Trachea Luchtpijp

 

Tracheomalacie Aandoening van de luchtpijp waarbij deze (gedeeltelijk) verslapt is en de neiging heeft om bij spontane inademing samen te vallen

 

Tracheostoma Kunstmatige opening in de hals naar de luchtpijp.

 

Tracheotomie Techniek om een tracheostoma aan te leggen

 

Transcutaan Door de huid heen

 

Uitvoeringsverzoek Verzoek van een arts of verpleegkundig specialist, die daartoe bevoegd is, om een voorbehouden of risicovolle handeling uit te voeren

 

UMC Universitair Medisch Centrum.

 

V&VN Beroepsvereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland

 

Ventilatie Verversing van lucht in de ademhalingsorganen. Het kooldioxidegehalte wordt hierdoor uit het bloed verwijderd.

 

Ventilatie-perfusie stoornis Stoornis, waarbij bepaalde delen van de longen niet goed voorzien worden van zuurstofrijke inademingslucht of er een obstructie is in de bloedtoevoer naar een longgebied

 

Ventilatoir falen Respiratoire insufficiëntie type II, zie daar

 

Verblijfssituatie Alle locaties waar een patiënt met chronische beademing woont of verblijft. Dit kan het eigen huis zijn of een (al dan niet tijdelijke) plaats in een woonvorm, ziekenhuis, Fokuswoning, hospice of revalidatiecentrum

 

VK Verpleegkundige, verpleegkundig consulent of Verpleegkundig Specialist (zie CTB-verpleegkundige). Wanneer expliciet een Verpleegkundig Specialist bedoeld wordt de afkorting VS gebruikt.

 

VNG Vereniging Nederlandse Gemeenten

 

Vitale capaciteit De totale hoeveelheid lucht die na maximale inademing kan worden uitgeademd

 

VOS Verpleegkundig Oproep Systeem

 

VRA Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen

 

Vrijwilliger Persoon die vrijwillig werkzaamheden verricht zonder dienstverband of andere gebruikelijke betaling. In het algemeen zijn deze werkzaamheden onbetaald, soms staat er een kleine vergoeding tegenover.

 

VS Verpleegkundig specialist. Verpleegkundige, die een specialistische Masteropleiding heeft afgerond

 

VSCA Vereniging Samenwerkingsverband Chronische Ademhalingsondersteuning

 

(Code) VVR Handreiking voor het veilig vervoeren van rolstoelgebruikers

 

Weanen Ontwennen (van de beademing)

 

Wet BIG Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg. De wet BIG voorziet in één uniforme regeling voor de beoefenaren van een aantal beroepen in de gezondheidszorg waarbij hulp wordt verleend aan individuele patiënten

 

WGBO Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst

 

WLZ Wet Langdurige Zorg

 

WMO Wet Maatschappelijke Ondersteuning, wordt uitgevoerd door gemeenten

 

ZN Zorgverzekeraars Nederland

 

ZvW Zorgverzekeringswet

 

Zorginstituut Zelfstandig beleidsorgaan. Bepaalt onder meer inhoud van en toegang tot het basispakket verzekerde zorg onder de Zorgverzekeringswet en Wet Langdurige Zorg. Het Kwaliteitsinstituut voor de zorg is onderdeel van het Zorginstituut

 

ZZP Zelfstandige zonder personeel