Algemene inleiding

Aanleiding voor het maken van de richtlijn

Al direct na publicatie door de Werkgroep Infectie Preventie (WIP) was er veel discussie over de adviezen van de WIP-richtlijn 'Luchtbehandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse 1 (2014)'. Deze adviezen hadden grote gevolgen voor de ziekenhuizen. De discussie over deze richtlijn betrof met name het feit dat bepaalde operatiekamers na metingen conform VCCN-RL 7 (RL7) niet bleken te voldoen aan de gestelde prestatie-eisen voor het beschermde gebied. Dit leidde er toe dat in 2016 een addendum door de regieraad van de WIP werd gepubliceerd. De conclusies van dit addendum waren dat er onduidelijkheid was over de standaardmethode voor testen van de prestaties van de luchtbehandeling, en dat naast de RL7 andere, gelijkwaardige methoden gebruikt konden worden. De regieraad van de WIP beval nader onderzoek aan op dit gebied. Begin 2018 besloot de Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie, na opheffing van de WIP in 2017, om de revisie van deze richtlijn ter hand te nemen.

In het kader van het modulair maken van de oorspronkelijke WIP-richtlijn werd de volledige richtlijn opnieuw beoordeeld en, waar nodig, herzien.

 

Deze richtlijn vervangt:

- WIP-richtlijn: Luchtbehandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse 1 (2014); en

- WIP-richtlijn: Omstandigheden (kleine) chirurgische en invasieve ingrepen (2011).

 

Doel van de richtlijn

Deze richtlijn heeft tot doel om aanbevelingen te doen over de luchtkwaliteit in operatiekamers, opdekruimten en zelfstandige behandelkamers in ziekenhuizen en particuliere klinieken. De richtlijn beschrijft de minimale criteria van de luchtkwaliteit op basis van wetenschappelijk bewijs en de kennis van experts.

 

Afbakening van de richtlijn

De richtlijn richt zich op de luchtkwaliteit van operatiekamers (inclusief interventiekamers) en behandelkamers in ziekenhuizen en particuliere klinieken zoals zelfstandige behandelcentra en privéklinieken: het type luchtbehandelingsysteem, de minimale criteria waaraan de luchtkwaliteit moet voldoen en de wijze waarop gebruikers met een specifiek luchtbehandelingssysteem moeten omgaan, en de operatiekamerdiscipline, om het ontstaan van postoperatieve wondinfecties (POWI) te beperken.

 

De specifieke vragen waarvoor deze richtlijn aanbevelingen geeft, zijn:

 

Module 1 Luchtbehandelingsysteem

• Van welk luchtbehandelingsysteem moet een operatiekamer voorzien zijn om postoperatieve wondinfecties (POWI’s) zo veel mogelijk te voorkomen?
• Aan welke minimale criteria moet luchtkwaliteit voldoen op operatiekamers, behandelkamers en opdekruimtes?

 

Module 2 Randvoorwaarden luchtbehandelingsysteem

• Aan welke randvoorwaarden dient een operatieafdeling te voldoen ten aanzien van luchtkwaliteit?
• Aan welke randvoorwaarden dienen een operatiekamer en opdekruimte te voldoen ten aanzien van luchtbehandelingsystemen?

 

Module 3 Monitoring van het luchtbehandelingsysteem

• Hoe dient de effectiviteit van luchtbehandelingsystemen te worden bewaakt?

 

Module 4 Operatiekamerdiscipline

• Wat is het beleid rondom de discipline in de operatiekamer?

 

Module 5 Organisatie van zorg

• Op welke wijze wordt de luchtkwaliteit beheerd?

 

Beoogde gebruikers van de richtlijn

Deze richtlijn is primair geschreven voor medewerkers die beleid maken op het gebied van infectiepreventie, waaronder raden van bestuur van zorginstellingen, deskundigen infectiepreventie, artsen-microbiologen en internist-infectiologen, en alle medisch specialisten die interventies doen op operatiekamers en zelfstandige behandelkamers.

 

Definities en begrippen

Zelfstandige behandelkamer	Ruimte, niet gelegen in een operatieafdeling, bestemd voor het uitvoeren van operatieve ingrepen.
Contaminatie lucht	Aanwezigheid van grote en fijne (stof)deeltjes, vezels, aerosolen en/of micro-organismen in de lucht.
Contaminatie wond	Aanwezigheid van micro-organismen in de wond.
Luchtkwaliteit	Mate van afwezigheid van contaminatie van de lucht.
Luchtbehandelingsysteem	Dit omvat het gehele systeem van luchtbehandeling, inclusief de bewerking van de lucht (filteren, koelen, drogen, verwarmen en/of bevochtigen), de manier van transport, de manier van inblazen, de manier van afzuigen en de regeling hiervan.
Mengend luchtinblaassysteem	Een inblaassysteem dat zorgt voor verdunning van de contaminatie in de ruimte tot een lagere concentratie door menging met (gefilterde) schone lucht.
Unidirectioneel (UDF) of verdringend luchtinblaassysteem	Een luchtinblaassysteem met stroming in één richting die turbulentie-arm is (“unidirectional flow”). Dit system beoogt verontreinigingen in de lucht te verminderen door het verdringen van lucht uit het werk­­gebied en het voorkómen van het binnendringen van lucht uit de omgeving.
Operatieafdeling	Een afdeling van een zorginstelling met operatiekamers en indien van toepassing, opdekruimtes, verkoever, holding en bijkomende ruimtes.
Operatiekamer (OK) klasse 1 en 2	Ruimte, ingericht voor het uitvoeren van chirurgische en/of minimaal invasieve ingrepen, die voldoet aan bepaalde criteria (zie tabel met aanbevelingen voor minimale criteria luchtkwaliteit).
Opdekruimte	Ruimte gelegen in of aanpalend aan een operatiekamer specifiek bedoeld voor het opdekken van instrumenten voorafgaand aan een operatie met een luchtkwaliteit gelijkwaardig (of beter) aan de operatiekamer.
Postoperatieve wondinfectie (POWI)	Surgical site infection (SSI) conform CDC (zie bijlage 2). Voor postoperatieve wondinfecties bij grote gewrichtsprotheses is de follow-up 1 jaar.