Acceptance and commitment therapy (ACT)

Wat is acceptance and commitment therapy (ACT)?

Het gaat om een bruikbare en effectieve behandelmethode voor patiënten met SOLK in het bijzonder wanneer een op klachtenreductie gerichte methode onvoldoende effect heeft , de patiënt is vastgelopen in de strijd met de klachten of de kwaliteit van leven ernstig is aangedaan. Het uitgangspunt van ACT is dat het blijven vechten tegen onvermijdelijke of chronische fysieke klachten deze kan versterken ten koste van de kwaliteit van leven. Meta-analyses hebben de werkzaamheden van ACT bij volwassenen met SOLK aangetoond.

 

De doelstelling van ACT is een toename van psychologische flexibiliteit met behulp van zes onderling verbonden therapeutische kernprocessen: acceptatie, contact met hier-en-nu, cognitieve defusie, zelf als context, activiteiten vanuit persoonlijke waarden, handelen naar persoonlijke waarden. Hieronder worden deze processen kort toegelicht.

 

Acceptatie

Acceptatie betekent je openstellen voor lichamelijke sensaties en de daarmee samenhangende gedachten en emoties ook als deze onaangenaam of pijnlijk zijn. Aanvaardingsoefeningen hebben het karakter van een exposure-oefening. Deze exposure is bedoeld om mensen te leren handelen naar hun waarden in aanwezigheid van lichamelijke symptomen.

 

Contact met hier-en-nu (mindfulness)

Er zijn verschillende mindfulnessoefeningen mogelijk, zoals aandachtig het hier-en-nu waarnemen (horen, zien, voelen, ruiken en proeven), mindful ademhalen, een voorwerp aandachtig waarnemen, bodyscan (met aandacht achtereenvolgens alle lichaamsdelen opmerken) en gedachten aandachtig waarnemen.

 

Cognitieve defusie

Defusie is het proces waarin de therapeut de patiënt helpt zich ervan bewust te worden dat gedachten niet meer zijn dan gedachten en er enige afstand van te nemen. De patiënt leert dat je zelf kunt bepalen in hoeverre gedachten over lichamelijke klachten je gedrag en je leven bepalen. Probeer vanaf een afstand naar je gedachten te kijken en ze langzaam uit het blikveld te zien verdwijnen.

 

Zelf als context

De positie innemen van waaruit men de eigen innerlijke strijd kan waarnemen, zonder er helemaal mee samen

te vallen of er aan deel te nemen. Het gaat om het besef ‘ik ben degene die dit waarneemt’.

 

Persoonlijke waarden

Het inventariseren van persoonlijke levenswaarden is een confronterend en pijnlijk onderdeel van de therapie, omdat het de psychische pijn blootlegt van het gemis aan zingeving. Waarden zijn zelfgekozen levensrichtingen. Vergelijk het met lichtbakens in de zee, zodat de kapitein weet hoe hij zijn schip moet sturen bij onstuimig weer. Een klassieke oefening om waarden te inventariseren is ‘de toespraak’. Stel je voor hoe je op je 80e verjaardag wordt toegesproken: wat zeggen dierbaren in de ideale situatie over welke rol je in hun leven hebt gespeeld?

 

Handelen naar persoonlijke waarden

Acties om persoonlijke waarden tot uitdrukking te brengen in gedrag: vanuit waarden doelen stellen en acties uitvoeren. Toegewijde acties zijn niet gericht op afname van lichamelijke klachten, maar op het zetten van waardevolle stappen richting een betekenisvol leven met acceptatie en bewustzijn van lichamelijke symptomen.

 

ACT past zowel in de ziekenhuissetting, de revalidatiezorg, de huisartsenzorg als de GGZ. Deze informatie is een samenvatting uit het Handboek SOLK (2017).⁵